(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) چکیده گاهی انجام یک عمل برای رسیدن به یک نتیجه‌ی خاص، تنها انگیزش درونی یک فرد است. این فرد عمل خاص را انجام می‌دهد، به خاطر رسیدن به نتیجه‌ی مشخص. در صورتی که که این اتفاق در حقوق کیفری رخ دهد، می‌گویند، آن فرد در انجام عمل، برای نیل به نتیجه‌ی مقصود، قصد مستقیم داشته است. اما همیشه ـ چه در اعمال روزمره و چه در حوزه‌ی حقوق کیفری ـ وضع بدین منوال نیست و چه بسیار اتفاق می‌افتد که نتیجه یا نتایجی بر عمل انجام شده از سوی فرد، مترتب می‌شوند که نه تنها نمی‌خواهد این نتایج حادث شوند، بلکه می‌خواهد که حادث نشوند، لکن نحوه انجام عمل به صورتی است که آن نتیجه یا نتایج، لاجرم و لامحاله زاییده‌ی فعل اویند، و عامل نیز به حدوث چنین نتیجه یا نتایجی به خوبی واقف و آگاه است. در حقیقت تصور و تمثل چنین نتیجه یا نتایجی که بر هیچ فرد متعارفی دشوار نیست، در حقوق کیفری تحت پوشش عمد قرار می‌گیرد و با عامل همانگونه برخورد خواهد شد که با شخص دارای قصد مستقیم و انگیزه. چرا که حالت ذهنی چنین شخصی، که قصد غیر مستقیم ( تبعی )دارد، از نظر کیفی، چندان متفاوت با فاعل دارای قصد مستقیم (صریح، ابتدایی) نیست. و در صورتی که وقوع نتیجه به دنبال فعل بر اساس حال طبیعی امور، برای فاعل مشخص باشد، دیگر تفاوت در کمیت، یعنی عزم وتصمیم بر نتیجه یا التفات بر حدوث آن، موجب استحاله‌ی حالت ذهنی وی نخواهد شد. در این تحقیق نیز سعی ما بر آن است که چنین حالتی را به عنوان قائم مقام و آلترناتیو عمد محض معرفی نماییم. واژگان کلیدی: قصد، قصد مستقیم، قصد غیر مستقیم، قصد تبعی، آگاهی، اراده، قصد احتمالی فهرست مطالب عنوان                                                                                             صفحه فصل اول: مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………… 2 فصل دوم: تبیین مفهوم عمد و انواع آن گفتار اول: مفهوم و جایگاه قصد مجرمانه در نظریه‌ی عمومی جرم………………………………………. 9 مبحث اول: مفهوم قصد……………………………………………………………………………………………………… 9 الف) قصد در لغت……………………………………………………………………………………………………….. 9 ب) قصد در اصطلاح حقوق کیفری…………………………………………………………………………. 10 مبحث دوم: جایگاه قصد مجرمانه در نظریه‌ی عمومی جرم ………………………………………… 11 الف : نظریه‌ی غایی فعل مجرمانه……………………………………………………………………………… 11 ب) جایگاه قصد مجرمانه براساس نظریه‌ی غایی…………………………………………………….. 11 ج) ارزیابی نظریه غایی………………………………………………………………………………………………. 13 مبحث سوم موقعیت و جایگاه قصد مجرمانه براساس نظریه‌ی مفهوم طبیعی(سببیت) رفتار مجرمانه………………………………………………………………………………. 14 الف) اساس نظریة………………………………………………………………………………………………………. 14 ب) ارزیابی این نظریه………………………………………………………………………………………………… 15 گفتار دوم: دیرینه نظریه‌ی قصد مجرمانه…………………………………………………………………………….. 16 مبحث اول: پذیرش قصد مجرمانه در قوانین…………………………………………………………………. 17 عنوان                                                                                             صفحه مبحث دوم:  دیرینه‌ی قصد تبعی  ………………………………………………………………………………… 19 الف) قصد تبعی در آیین یهود…………………………………………………………………………………….. 20

1. قصد تبعی در احادیث یهود…………………………………………………………………………….. 20
2. قصد تبعی در کتاب مقدس ( عهد قدیم )…………………………………………………….. 22

ب) قصد تبعی در مسیحیت و اروپای غربی……………………………………………………………… 22 مبحث اول: آگاهی(علم)………………………………………………………………………………………………………… 26 الف) آگاهی( علم ) از نظر روانشناسی………………………………………………………………………. 26 ب)  آگاهی( علم )از دیدگاه حقوقدانان…………………………………………………………………….. 27 مبحث دوم: اراده……………………………………………………………………………………………………………………. 27 الف) معنای اراده از دیدگاه فیلسوفان……………………………………………………………………….. 28 ب)اراده در آراء حقوقدانان…………………………………………………………………………………………. 31 مبحث سوم: انگیزه………………………………………………………………………………………………………………… 32 الف) انگیزه در اصطلاح روانشناسان………………………………………………………………………… 32 ب) انگیزه در اصطلاح حقوقدانان……………………………………………………………………………… 32 گفتار چهارم: انواع قصد مجرمانه………………………………………………………………………………………….. 34 الف) قصد محدود(معین) و غیر محدود(غیر معین)…………………………………………………. 34 ب) قصد بسیط(ساده)و قصد با سبق تصمیم……………………………………………………………. 35 ج) قصد متجاوز از عمد (ماورء‌العمد، شبه عمد)……………………………………………………… 35 د) قصد عام و قصد خاص…………………………………………………………………………………………… 36   ه) قصد مستقیم………………………………………………………………………………………………………….. 36 ی) قصد غیرمستقیم( تبعی، فرعی، ضمنی، تلویحی، جانبی، عارضی)…………………. 37 1.تعاریف ارائه شده از قصد غیرمستقیم…………………………………………………………….. 37

1. تعریف انتخابی…………………………………………………………………………………………………. 39

عنوان                                                                                             صفحه فصل سوم: مبانی قصد تبعی گفتار اول: مبانی نظری قصد تبعی………………………………………………………………………………………. 42 مبحث اول: نظریه‌ی احتمال……………………………………………………………………………………………. 43 الف) اساس نظریه………………………………………………………………………………………………………… 43 ب) انعکاس قانونی نظریه  …………………………………………………………………………………………. 51 ج) انتقادات وارده بر نظریه احتمال………………………………………………………………………….. 52 مبحث دوم: نظریه قبول یا رضایت……………………………………………………………………………………….. 54 الف) اساس نظریه………………………………………………………………………………………………………. 58 ب) ارزیابی نظریه‌‍‌ی قبول………………………………………………………………………………………….. 66 ج) انعکاس قضایی- قانونی نظریه‌ی قبول………………………………………………………………… 67

1. در رویه‌ی دادگاههای آلمان…………………………………………………………………………….. 67

2.در کشورهای عربی……………………………………………………………………………………………. 69 2-1) قانون کشورهای عربی………………………………………………………………………….. 69 2-2) در رویه‌ی قضایی کشورهای عربی………………………………………………………. 71 د)نظریه” تحمل تبعات”…………………………………………………………………………………………….. 74 3-1) ایرادات نظریه‌ی ” تحمل تبعات”……………………………………………………………. 75 مبحث سوم: نظریه” آزمون شکست”……………………………………………………………………………… 75 الف.نقد نظریه……………………………………………………………………………………………………………… 76 ب. قصد غیر مستقیم در رویه‌ی قضایی انگلیس……………………………………………………… 77 1.فرد متعارف  ……………………………………………………………………………………………………… 77

1. احتمال بالا……………………………………………………………………………………………………….. 78

3.نتیجه‌ی طبیعی………………………………………………………………………………………………… 78 4.قطعیت عملی…………………………………………………………………………………………………….. 80 عنوان                                                                                             صفحه

1. خطر اساسی…………………………………………………………………………………………………….. 81

گفتار سوم: ادله فقهی ـ حقوقی…………………………………………………………………………………………… 83 مبحث اول: ادله فقهی………………………………………………………………………………………………………. 83 مبحث دوم: دلایل قانونی………………………………………………………………………………………………….. 85 الف) مستندات قانونی تا قبل از قانون مجازات جدید التصویب…………………………….. 85 ب) قاعده‌مند شدن قصد تبعی در قانون مجازات جدیدالتصویب………………………….. 92 فصل چهارم: ارکان و قلمرو قصد تبعی گفتار اول: عناصر قصد مجرمانه و تحقق آنها در قصد تبعی …………………………………………….. 96 مبحث اول: نظریه اراده…………………………………………………………………………………………………….. 96 الف) اساس نظریه……………………………………………………………………………………………………….. 97 ب) پاسخ به ایرادات وارده بر نظریه‌ی اراده………………………………………………………………. 99 مبحث دوم: نظریه‌ی آگاهی……………………………………………………………………………………………. 101 الف) مبنای نظریه……………………………………………………………………………………………………… 101 ب)انعکاس قانونی نظریه‌ی آگاهی……………………………………………………………………………. 103 1- قانون مجازات جدید ایران…………………………………………………………………………….. 103 2- قانون جزای نمونه‌ی آمریکا…………………………………………………………………………… 104 3- اساسنامه‌ی دیوان کیفری بین المللی(1998)……………………………………………. 105 مبحث سوم: انگیزه و قصد تبعی…………………………………………………………………………………… 106 گفتار دوم: ارکان قصد تبعی………………………………………………………………………………………………… 107 مبحث اول:  فعل……………………………………………………………………………………………………………… 107 الف) خصوصیات فعل………………………………………………………………………………………………… 107 1- فعلی که نوعاً منتج به نتیجه‌ی مجرمانه می شود……………………………………… 108 عنوان                                                                                             صفحه

1. فعلی که اتفاقاً منتج به نتیجه می‌شود:………………………………………………………… 109

1-2) تعاقب نتیجه بر فعل با توجه به وضعیت موضوع جرم…………………… 109 2-2) تعاقب نتیجه با توجه به وضعیت خاص زمانی و مکانی………………….. 110 3-2) تعاقب نتیجه با توجه به حالت مرتکب…………………………………………….. 110 ب) عدم قصد ابتدائی نتیجه……………………………………………………………………………………. 111 مبحث دوم: ضرورت وجود آگاهی………………………………………………………………………………….. 111 الف) آگاهی از خطر فعل…………………………………………………………………………………………… 112 ب) پیش‌بینی  رابطه‌ی سببیت………………………………………………………………………………… 112 ج) پیش بینی نتیجه………………………………………………………………………………………………….. 113 د) آگاهی از صفات موضوع جرم……………………………………………………………………………….. 113 ه) آگاهی از وضعیت خاص زمانی و مکانی………………………………………………………………. 114

1. آگاهی از زمان ارتکاب فعل……………………………………………………………………………. 114
2. آگاهی از مکان ارتکاب فعل……………………………………………………………………………. 115

مبحث سوم: التفات نسبت به آگاهی…………………………………………………………………………….. 115 گفتار سوم: قلمرو قصد تبعی …………………………………………………………………………………………….. 116 مبحث اول:قصد غیر مستقیم در جرایم بر حسب لزوم یا عدم لزوم نتیجه……………….. 116 الف) قصد تبعی در جرایم مقید …………………………………………………………………………….. 116 ب) قصد تبعی در جرایم مطلق……………………………………………………………………………….. 117 مبحث دوم: قصد غیر مستقیم در جرایم امتناعی( ترک فعل )………………………………….. 119 مبحث سوم:  قصد تبعی در شروع به جرم…………………………………………………………………… 119 مبحث چهارم: قصد تبعی و صورمداخله درجرم (شركت ،معاونت)…………………………….. 122 الف) قصد تبعی  و تحقق آن در شركت در جرم:…………………………………………………… 122 ب) قصد تبعی و ظهور آن در معاونت…………………………………………………………………….. 123 عنوان                                                                                             صفحه مبحث پنجم: تمییز  قصد تبعی (غیرمستقیم) از قصد مستقیم و شبه عمد (قصد ماوراء العمد،قصد متجاوز یا متعدی) …………………………………………………………………. 124 الف) تمایز قصد تبعی از قصد مستقیم……………………………………………………………………. 124 ب) تمایز قصد تبعی از شبه عمد……………………………………………………………………………. 125 گفتار چهارم: اثبات قصد……………………………………………………………………………………………………… 129 مبحث اول: اثبات قصد مستقیم…………………………………………………………………………………….. 130 مبحث دوم: اثبات قصد تبعی…………………………………………………………………………………………. 132 الف) قصد تبعی شکلی ……………………………………………………………………………………………. 132 ب) قصد تبعی ماهوی …………………………………………………………………………………………….. 134 1.قصد تبعی مطلق:………………………………………………………………………………………………….. 135 2.قصد تبعی نسبی…………………………………………………………………………………………………… 135 ج) قصد تبعی( غیر مستقیم) در رویای‌رویی با قاعده‌ی درء…………………………………. 136 نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………… 137 فهرست منابع و مآخذ الف)منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………. 139 منابع عربی…………………………………………………………………………………………………………………………… 141 ج) منابع انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………. 144 مقدمه الف) طرح موضوع قصد مجرمانه یا رکن معنوی جرم از جمله مسائلی است که در حقوق جزا با تأخیر به آن پرداخته شده است. چرا که در زمانهای دور صرف ارتکاب فعل مادی برای مجازات مجرم کافی بود و توجهی به ذهنیت مجرم نمی‌شد. اما رفته رفته نوع بشر دریافت که جرم تنها یک پدیده‌ی مجرمانه‌ی صرف نیست که قوام آن فعل و آثار آن باشد بلکه منشأ آن در ذهن و روان انسان قرار دارد و باید با توجه به این ذهنیت با آن برخورد شود. از آن پس بود که اصلی در حقوق جزا شکل گرفت مبنی بر اینکه ارتکاب مادیات جرم به تنهایی برای تکوین آن مکفی نیست بلکه در کنار آن باید این مادیات نشأت گرفته از نهاد و خواست انسان باشد. شکل گیری چنین اصلی تحت تأثیر تکامل اندیشه‌ها و تفکرات ابناء نوع و بعث و ظهور پیامبران و انسانهای فرهیخته بوده است. اصول اخلاقی و آموزه‌های دینی به تدریج رکن روانی را به عنوان رکن رکین جرم در قوانین استوار ساخت. این رکن رابطه‌ای است که بین مادیات جرم و شخصیت مجرم را به هم پیوند می‌دهد. و اساساً همین رابطه است که محل سرزنش قانون واقع می‌شود. این سرزنش نیز بسته به میزان تسلط اراده‌ی مرتکب بر جنبه‌های مادی جرم نوسان دارد. گاهی وقوع پدیده‌ی مجرمانه تمام و کمال تحت سیطره‌ی اراده‌ی مرتکب آن است به گونه‌ای که هر آنچه رخ می‌دهد مراد اوست. وقتی که اراده به این صورت سلطنت دارد می‌گویند که مجرم قصد مستقیم داشته است. گاهی نیز بدون اینکه اراده‌ی فعل در نزد مجرم تزلزلی پیدا کند، اما نتایجی حاصل این فعل او می‌شوند که ابتدائاً منظور او نبوده لکن به خوبی می‌داند که در صورت انجام چنین فعلی یا انجام فعل در چنین شرایطی، آن نتایج را اثر اجتناب ناپذیر یا غالب خود قرار می‌دهد. این حالت ذهنی را قصد تبعی یا غیر مستقیم گفته‌اند که تحقیق حاضر دائر مدار آن است. بعضاً نیز فاعل فعل مجرمانه نسبت به حدوث نتیجه صرف یک پیش‌بینی را دارد و گاهی نیز کاملاً غافل از آن است که در این هر دو صورت ما در قلمرو خطای غیر عمد قرار داریم. وهمانطور که گفته شد در این تحقیق موضوع اصلی قصد تبعی یا غیر مستقیم است که مورد مداقه قرار خواهد گرفت. ب) بیان مسئله قصد تبعی که آن را هم پایه‌ی قصد مستقیم می‌دانند و بنابراین مبنای مسئولیت عمدی قرار می‌گیرد، باید دارای مبانی و ماهیتی باشد که این همسان قرار گرفتن آن را با قصد مستقیم و در نتیجه متحمل شدن تمام آثار جنایات عمدی را توجیه گر باشد. اصولاً باید چه تعریفی از قصد مجرمانه ارائه داد تا جامع هر دو نوع قصد( مستقیم، تبعی ) باشد و مانع از ورود دیگر خطاهای ذهنی در قلمرو عمد باشد. تحقق عناصر قصد مجرمانه یا عناصر مرتبط به آن در این نوع از قصد چگونه است. چه رویکردی و برخوردی نسبت به این نوع قصد در نظام های حقوقی دنیا صورت گرفته یا می‌گیرد.قصد تبعی در چه نوع جرایمی فرصت تحقق دارد. آیا همه جرایم می‌توانند تجلیگاه این نوع از قصد مجرمانه باشد یا تنها در جرایم برخوردار از ویژگی‌های خاص است که عرصه‌ی ظهور قصد مورد اشاره قرار می‌گیرند. ج) اهمیت و ضرورت پژوهش ضرورت این تحقیق و پژوهش از آن روست که قصد تبعی با توجه به اینکه در ردیف قصد مستقیم قرار می‌گیرد وعمد قلمداد می‌گردد، بنابراین این عمد احتساب کردن آن باید با شناخت طبیعت و ماهیت صحیح آن صورت گیرد، یعنی اینکه ابتدا باید ارکان این گونه‌ی قصد را شناخت تا بتوان با تشخیص و تمییز آن از دیگر خطاها قلمرو عمد را مشخص کرد. بنابراین پذیرفتن آن بدون شناخت ماهیت و ارکان آن بسیار خطرناک است و باعث می‌شود که معنای عمد بیش از حد معمول گسترش یابد که این مسئله نمی‌تواند با احساسات ما از عدالت جور شود. در مقابل عدم پذیرش صورت قصد تبعی باعث می‌شود تا حقوق کیفری من غیر حق ملایم و محدود شود و معنای عمد و قصد با کیفیات نفسانی‌ای چون شوق، رغبت، تمایل و احیاناً انگیزه خلط شود. و همینطور این عدم پذیرش بعضاً این نتیجه را دارد تا عقیده‌ی عمومی و خرد جمعی مورد دست درازی واقع شود. توجه به این موارد است که تحقیق درباره‌ی قصد تبعی را به عنوان یک تحقیق مستقل ضروری و مهم می‌سازد. د) سؤالات اصلی پژوهش در این تحقیق سعی بر این است که به دو سؤال اصلی پاسخ داده شود؛ 1.  مبانی و ماهیت قصد تبعی چیست؟ 2. آیا قصد تبعی امکان تسری یافتن به جرایمی غیر از جنایات را نیز دارد یا تنها برخی جرایم محل تحقق آن هستند؟ ی) سابقه‌ی علمی پژوهش تا کنون در کشور ما این موضوع پژوهش به عنوان یک تحقیق مستقل چه به صورت کتاب و چه به صورت یک مقاله مورد بررسی قرار نگرفته است و از این نظر این موضوع، به عنوان یک تحقیق جدید است. در کتابهای فقهی هم موضوع مذکور تنها در رابطه با جنایات مورد اشاره قرار گرفته است و نسبت به سایر جرایم مسکوت گذاشته شده است. به تبع همین در کتابهای تألیفی در حقوق کیفری نیز در بحثهای جرایم علیه اشخاص این موضوع عنوان شده است. تقریباً تمام کتب فقهی در باب قصاص اشارتی به این موضوع داشته‌اند که چند تا از آنها را به عنوان نمونه می‌آوریم: 1.جواهر الکلام اثر محمد حسن نجفی ج 42 که در آن آمده است: و علی کل حال فلا اشکال و لا خلاف فی انه یتحقق العمد بقصد العاقل البالغ الی القتل بما یقتل غالباً، بل و بقصده الضرب بما یقتل غالباً عالماً به و ان لم یقصد القتل، لان القصد الی الفعل المزبور کالقصد الی القتل.

1. مبانی تكمله المنهاج اثر سید ابوالقاسم خویی در مورد قصد تبعی در جرم قتل آورده است:”لان قصد الفعل مع الالتفات الی ترتب القتل علیه عادة لاینفك عن قصد القتل تبعا”.
2. جرایم علیه اشخاص تالیف دكتر محمد هادی صادقی كه در آن پیرامون قصد تبعی آمده است:”… ارتكاب قتل به فعل غالبا كشنده ظاهرا دلالت بر وجود سوء نیت غیر محسوس داشته و باتوجه به آنچه از بزهكار ظاهر شده است حكم داده می شود. بنابراین مراد قانونگذار از قصد مذكوردر بند ب ماده 206 به شرح ….. هر چند قصد كشتن شخص را نداشته باشد،قصد ذاتی و ابتدائیقتل بوده است. و دلالت بر عدم ضرورت قصد قتل به طور مطلق ندارد …. واین نوع از قتل را ماهیتاً عمدی شناخته است.
3. جرایم علیه اشخاص تالیف دكتر حسین آقائی نیا:در این كتاب اگرچه نامی از قصد تبعی یا هرنام دیگر آن نیامده است. اما در رد ماهیتا عمدی بودن قتل با فعل نوعا كشنده آمده است كه …. نظر مقنن از بند ب ماده 206 این بوده است كه در مواردی كه مرتكب قصد قتل ندارد ولی عملاو نوعا كشنده است،قتل عمدی محسوب می شود و قاتل قصاص می شود. فلذا باید میان قتل همراه با قصد كه مصداق بارز قتل عمدی است و قتل بدون قصد كشتن كه مقنن آنرا قتل عمدی محسوب می كند قائل به تفصیل شد. اراده مقنن به عمدی شناختن قتل بدون قصد قتل به معنای این نیست كه مقنن می تواند اراده به موجودیت امری كند كه موجود نیست و…. مجاز نیست كسی را که قاصد نیست، قاصد بشناسد، ولی می‌تواند بنا به مصالحی کسی را که قصد نتیجه ندارد،به مجازات قاصد محكوم كند. به نظر می رسد كه مولف كتاب می‌خواهد عمدی محسوبكردن قتل با فعل نوعا كشنده را ناشی از سیاست جنائی مقنن بدانند.

بهمن 1393

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) چکیده یکی از مباحث مهم و حیاتی در عرصه دین شناسی به معنای عام و علوم قرآنی به معنای خاص، بررسی مسأله اعجاز قرآن کریم است. اعجاز قرآن با محورهای متعددش در هر دوره‌ای لازم است مورد تأمل قرار گیرد تا بدین وسیله کارآمدی خود را در مقام پاسخگویی به شبهات حفظ کند. ابن عاشور، مؤلف مالکی مذهب تفسیر التحریر والتنویر نیز به تبعیت از علمای پیشین، در این عرصه وارد شده و بعد از نگارش مقدمه ای مفصل در باب اعجاز، نکات بدیعی پیرامون وجوه اعجاز(بیانی، علمی، تشریعی و غیبی) مطرح می‌کند. در این پژوهش، علاوه بر استخراج و بررسی این نکات، تلاش شده است به تحلیل، تبیین و نقد آرا و اقوال ایشان، پرداخته شود. از نظریات خاص ایشان این است که حروف مقطعه از اعجازهای علمی قرآن است همچنین امی بودن پیامبر را نه به عنوان وجه اعجاز، بلکه آن را مکملی بر اعجاز قرآن بیان می‌کند. وجوه اعجاز در تفسیر ابن عاشور نیز با تبعیت از آراء متقدمان اما با رویکردهای جدیدی ارائه می‌‌شود. ایشان در اعجاز بیانی مواردی از بلاغت و فصاحت بی سابقه قرآن را با عنوان مبتکرات القرآن ذکر می‌‌کند و یکی از این ابتکارات را ذکر عباراتی می‌‌داند که از دو طرف آن به یک شکل خوانده می‌‌شوند و آن را مقلوب مستوی می‌‌نامد مانند عبارت کل فی فلک /23انبیاء. ایشان از طرفداران اعجاز علمى قرآن بوده و طرح نکات علمى مناسب با آیات را در تفسیرش بدون اشکال دانسته و آن را با ذکر شروطی قابل تطبیق در عصرها و دوره ‌‌های بعد می‌داند همچنین از  باب  اعجاز علمی مشاهده می‌شود  نظریات وی گاه مخالف با نظر مشهور مفسران است. کلمات کلیدی: ابن عاشور، اعجاز، التحریر والتنویر.  

عنوان            فهرست مطالب                                        صفحه

مقدمه. 1 فصل اول: کلیات.. 4 1-1.کلیات.. 5 1-1-1. بیان مسأله. 5 1-1-2. اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق.. 6 1-1-3. هدف تحقیق.. 6 1-1-4. پیشینه تحقیق.. 6 1-1-5. سؤالات تحقیق.. 8 الف) سؤال اصلی.. 8 ب) سؤالات فرعی.. 8 1-1-6 . فرضیات تحقیق.. 8 1-1-7. روش تحقیق.. 9 1-1-8. معرفی ابن عاشور 9 1-1-9. معرفی تفسیر التحریر و التنویر. 10 1-2. مفاهیم. 11 1-2-1. واژگان دال بر اعجاز در قرآن. 11 الف) «آیه» و «آیات». 11 ب) «بینه» و «بینات». 12 ج)«سلطان». 13 د)«برهان». 13 ه) «معجزه». 14 1-2-2. تحدی قرآن کریم. 14 1-2-2-1.  مراحل وآیات مربوط به تحدی.. 15 1-2-2-2 تحدی در حروف مقطعه. 18 1-2-2-3.  گستره تحدی (شمول افرادی- شمول زمانی- شمول احوالی) 19 1-2-2-4. کمترین حد آیات در تحدی.. 22 1-2-3.  امی بودن پیامبر، مکملی بر اعجاز قرآن. 23 1-2-4. وجوه اعجاز درتفسیر التحریر و التنویر. 24 جمع‌بندی.. 26 فصل دوم: اعجاز بیانی.. 27 2-1. تعریف اعجاز بیانی.. 29 2-2.اعجاز بیانی در الفاظ قرآن. 31   2-2-1 . نوآوری در استعمال واژگان، اصطلاحات و ترکیب‌ها 31 2-2-2. استفاده از الفاظ در معانی جدید. 33 2-2-‌3. ترجیح یک واژه نسبت به الفاظ متقارب المعنی.. 34 2-2-4. احیای واژگان کم کاربرد. 35 2-3.اعجاز بیانی در اسلوب  قرآن. 36 2-3-1. ایجاز 36 2-3-2. تمثیل. 41 2-3-3. تشبیه. 43 2-3-4 .تضاد (طباق) 44 2-3-5 . مجاز 46 2-3-6. تقدیم و تأخیر (حصر یا قصر) 46 2-3-7. مقلوب مستوی.. 47 2-3-8. تفنن در نقل، با بیان‌ها و واژگان متعدد. 48 2-3-9 .حسن مطلع و حسن ختام بدیع آیات.. 49 2-3-10. عادات قرآن. 51 2-3-11. تناسب.. 51 الف) تناسب آیات.. 51 ب)  تناسب سوره‌ها 56 2-4 . صرفه. 57 جمع بندی.. 59 فصل سوم: اعجاز علمی.. 61 3-1. تعریف اعجاز علمی.. 63 3-2.یک اشکال شاطبی در باب مسائل علمی قرآن و نقد آن توسط ابن عاشور 64 3-3. تمایز قرآن با معجزات دیگر انبیا از نگاه ابن عاشور 66 3-4. روایت نبوی در اثبات وجود اعجاز علمی در قرآن و استمرارآن. 67 3-5. گستره علوم مرتبط با قرآن. 68 3-6. مراد از آیه «تبیانا لکل شیء »در التحریر والتنویر. 69 3-7. قول به تفصیل و شرط تطبیق صحیح علوم با آیات قرآن. 69 3-8. کمیت آیات مربوط به اعجاز علمی در تفسیر التحریر والتنویر. 71 3-9. تصریح ابن عاشور به آیات مربوط به اعجاز علمی.. 72 3-9-1. حروف مقطعه. 72 3-9-2. اخبار علمی مطابق با واقعیت تاریخی.. 73 3-9-2- 1. غرق شدن فرعون در دریا و سالم ماندن جسم او 73 3-9-2-2. “ملک”، لقب پادشاهان عصر حضرت یوسف.. 74 3-9-2-3. تقویم عصر اصحاب کهف.. 74 3-9-3. اخبار علمی پیرامون خلقت انسان. 75 3-9-3-1. سلاله. 75 3-9-3-2. لقاح نطفه. 76 3-9-3-3. علقه. 76 3-9-3-4. تاریکی سه گانه شکم مادر 77 3-9-3-5. مراحل رشد جنین.. 77 3-9-4. اخبار علمی پیرامون آسمان ها و زمین (کیهانی) 78 3-9-4-1. پیوستگی وگسستگی زمین وآسمان ها( رتق و فتق) 79 3-9-4-2 .نورانی نبودن ذاتی کره ماه 80 3-9-4-3. کروی بودن زمین.. 80 3-9-4-4 .گردش زمین به دور خورشید. 82 3-9-4-5 . سایه. 84 3-9-4-6. سقف بودن آسمان. 85 3-9-4-7. مدار حرکت اجرام آسمانی.. 85 3-9-5 . نزول باران به مقدار ثابت در هر سال. 86 3-9-6. اصول استدلال عقلی.. 86 3-10. آیات اعجاز علمی و عدم تصریح ابن عاشور 87 3-10-1.جاذبه زمین.. 87 3-10-2. اعماق کوه‌ها 90 3-10-3. کوچکتر شدن سطح زمین.. 90 3-10-4. عدم اختلاط آب دو دریا ناشی از تفاوت چگالی آب شیرین و شور 91 3-10-5. سرعت حرکت خورشید. 91 3-11. تفسیر علمی آیات از منظر ابن عاشور 92 3-11-1 .آسمان‌ها 92 3-11-2. گسترش زمین.. 92 3-11-3. رعد و برق و باران. 93 3-11-4.چشمه و سفره‌های زیر زمینی.. 93 3-11-5. باد. 93 3-11-6 .گردش خون. 93 3-11-7. اختلاف رنگ پوست.. 94 3-11-8 .خواب.. 94 3-11-9 .مروارید. 94 3-11-10. حریر. 95 3-11-11 .شیشه. 95 3-11-12. آهن.. 95 3-11-13. سراب.. 96 جمع‌بندی.. 97 فصل چهارم: اعجاز تشریعی.. 99 4-1 تعریف اعجاز تشریعی.. 100 4-2.علت تشریع احکام شرعی در قرآن. 101 4-3.اهداف هشتگانه قرآن از  نگاه ابن عاشور 102 4-4. نمونه‌هایی از اعجاز تشریعی در قرآن. 104 4-4-1. دعوت به توحید. 104 4-4-2.نیکی به والدین.. 104 4-4-3. رعایت عدالت اجتماعی.. 105 4-4-3-1. توزیع عادلانه اموال در بین مردم به ویژه نیازمندان. 106 4-4-3-2.حق زنان و دختران در تقسیم ارث.. 106 4-4-3-3.رعایت حقوق یتیمان. 107 4-4-4.  تحریم ربا 107 4-4-5. تلاش در جهت آزادی اسرا 108 4-4-6 تحریم سخن گفتن به نجوا 109 4-4-7. تحریم ازدواج‌های جاهلی.. 109 4-4-8. ادای امانت به صاحب آن. 110 4-4-9. توقف در مواجهه با شبهات.. 111 4-4-10. تحریم زنا 111 4-4-11. نهی از قتل نفس… 111 4-4-12.  نهی از تبذیر. 111 جمع‌بندی.. 112 فصل پنجم: اعجاز غیبی.. 113 5-1. تعریف اعجاز غیبی.. 115 5-2. اقسام اخبار غیبی و پیشگوئیهای قرآن. 115 5-2-1. اخبار غیبی از گذشته (قصه های قرآنی) 116 5-2-1-1. برخی ویژگی‌های قصه‌های قرآنی.. 116 5-2- 2 .اخبار غیبی مربوط به زمان حال. 120 5-2-2-1 .خبر از دشمنی و نفاق درونی منافقان. 120 5-2-2-2. خبر دادن از دشمنی و توطئه منافقان با ساخت مسجد ضرار 121 5-2-3. اخبار غیبی مربوط به آینده 122 5-2-3-1. پیشگویی قرآن و نفی ابد از هماوردی دشمنان با قرآن. 122 5-2-3-2. پیشگویی قرآن از آرزوی مرگ نداشتن یهودیان. 123 5-2-3-3. پیشگویی قرآن از ساخته شدن مسجدی بین مسجد الحرام ومسجد الأقصی   123 5-2-3-4. پیشگویی قرآن از گسترش اسلام (فتح مکه و دیگر پیروزی‌ها) 124 5-2-3-5. پیشگویی قرآن در غلبه‌ی روم بر سپاه فارس… 125 5-2-3-6. پیشگویی قرآن در تشکیل حکومت دائمی مسلمانان. 126 5-2-3-7. پیشگویی قرآن درباره قوم یأجوج و مأجوج. 126 5-2-3-8. پیشگویی قرآن از اختراع وسایل نقلیه جدید. 127 5-2-3-9 .پیشگویی از احوال وعملکرد منافقان در آینده 128 جمع‌بندی.. 130 نتیجه‌گیری نهایی.. 131 پیشنهادها 133 فهرست منابع. 134 الف)منابع فارسی.. 134 ب)منابع عربی.. 135 ج)مقالات.. 138 د)نرم افزار 138

مقدمه

      قرآن کریم، به گفته خود، کتابی جهان شمول است و اختصاص به زمان ومکان، نژاد، آداب وسنن خاص ندارد. {ذکری للعالمین}[1] و {نذیرا للبشر}[2]. لازمه این کلیت و دوام و نیز نیازمندی همیشگی بشر به آن، این است که هیچ‌گاه گرد کهنگی بر آن ‌نشیند و همیشه تازه باشد. از آن جا که قران برای تبیین حقایق عالم آمده و حقایق حاکم بر آن، ثابت و غیر متغیر است و از سوی دیگر چون برای هدایت فطرت انسانها آمده و این فطرت تبدیل و دگرگونی نمی‌پذیرد { فطرت الله التی فطر الناس علیها لا تبدیل لخلق الله}[3] پس قرآن هیچ‌گاه کهنه و مندرس نمی‌گردد. فطرت انسان هم همواره خواهان کمال و نیازمند رهبری است و قرآن کریم در این میان، رابط علمی، فرهنگی فطرت انسان با حقیقت جهان خارج و با خالق هستی بخش جهان است. خدای سبحان ، محتوا و شکل و قالب معجزه ختمیه خود، قرآن را به گونه‌ای تنظیم کرده که همیشه سفره و مأدبه‌ای باشد تا همگان در هر عصری بر سر آن بنشینند و از نعمت‌های معرفتی آن استفاده برند.[4] از امام صادق(×) سؤال شد که چرا قران با تکرار و درس ونشر،جز تازگی اثر دیگری نمی‌پذیرد؟آن حضرت فرمود: « لأن الله تبارک و تعالی لم یجعله لزمان دون زمان و لا لناس دون ناس فهو فی کل زمان جدید و عند کل قوم غض إلی یوم القیامة»[5] یعنی تازگی قرآن برای آن است که خدای تبارک و تعالی آن را برای زمان موقت، یا مردم خاصی نفرستاده و چون همیشگی و همگانی است، در هر دوره‌ای جدید است و در نزد هر مردمی تا روز قیامت، شیرین و پرجذبه است. امام باقر (×) نیز از باب تشبیه معقول به محسوس، همیشگی بودن قرآن را به همواره بودن دو اختر فروزان آفتاب وماه تشبیه می‌سازد: { یجری کما تجری الشمس والقمر}[6] یعنی قرآن همانند دو اختر پر فروغ خورشید و ماه، همیشه در جریان است و زندگی انسانها را تا پایان دنیا روشن می‌سازد. در این میان نقش مفسران در نشان دادن هرچه بهتر این فروغ و روشنایی قابل اغماض نیست. تفسیر التحریر و التنویر، تفسیری جامع از عالم مفسر معاصر، محمد بن طاهر  ملقب به ابن عاشور می‌باشد. همان گونه که از مقدمه ایشان برمی‌آید؛ از بزرگترین آرزوهای این مفسر از زمانهای دور، نگارش تفسیر قرآن کریم بوده که جامع مصالح دین ودنیا و حاوی کلیات علوم باشد و بتواند دشواری درک وفهم آیات را رفع کند و نیز از بلاغت و بیان نکات علمی و کلیات تشریع بهره جسته وبه تفصیل مکارم اخلاق بپردازد.[7] وی تلاش می کند به هر نحوی که می‌شود، به این آرزوی خود جامه عمل بپوشاند اما هنگامی که بر مسند قضاوت می نشیند دیگر چندان امیدی در تحقق آرزویش نمی‌بیند.[8] اما درنهایت تصمیم می گیرد که از قضاوت کنار رود وتلاش وهمت خود را در تفسیر قرآن به کار گیرد و نکاتی در تفسیر خود بیان کند که مفسران قبل به آن نکات اشاره نکرده اند.[9] ایشان بیان می‌کند موارد و نکات مربوط به اعجاز قرآن، با مراجعه به تفاسیر دیگر  هم به چشم می‌خورد ولی وی نیز خواسته در این عرصه وارد شود. عقیده ابن عاشور بر این بود که نباید تمام تلاش‌های مفسران پیش از خود را نادیده گرفته و نقض نمود. بلکه ایشان به صورت اساسی سعی در تحول و گسترش آرا و نظریات آنان داشت. در واقع از نظر او، این همان روش عالمان مخلص است که نتایج علمی گذشتگان را هیچ نشمرده بلکه در جهت رفع نواقص و ترمیم ضعف‌های آن می‌کوشند. عبارت وی موضع‌گیری روشن ایشان را نسبت به تفاسیر پیشینیان، نشان می‌دهد: «مردم نسبت به اقوال گذشتگان دو دسته اند : یا پایبند و کاملا پیرو اقوال آنها هستند یا  چون پتک بر دست در هدم اقوال آنان تلاش می کنند اما حالت سومی وجود دارد که از آن طریق، می توان سرمایه عظیم آثار پیشینیان را حفظ کرد به این صورت که ما به اقوال گذشتگان اعتماد داشته ولیکن، بدون کم و کاست یا نابودی آن اقوال، به تهذیب و گسترش آن بپردازیم.»[10] در واقع ابن عاشور در مباحث مربوط به اعجاز یا دیگر مباحث، از اقوال پیشینیان تأثیر پذیرفته اما کاملا تقلید ننموده است بلکه نوآوری های خاص خویش را نیز ضمیمه این اقوال نموده و بر زیبایی و گستردگی تفسیر خویش افزوده است. مهمترین تفاسیر هم که ابن عاشور اسامی آن‌ها را برشمرده و در تفسیر خویش به آن‌ها ارجاع می‌دهد عبارتند از: کشاف زمخشری، المحرر الوجیز ابن عطیه، مفاتیح الغیب فخر رازی، تفسیر بیضاوی، تفسیر ابی مسعود، تفسیر قرطبی، تفسیر منسوب به ابن عرفه تونسی، تفسیر طبری نیز کتاب وردة التنزیل رازی.[11]

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب عنوان                                                                                                            صفحه فصل اول : کلیات طرح مقدمه…………………………………………………………………………………..3

•       بیان مسئله……………………………………………………………………………..3 3
•      هدف های تحقیق……………………………………………………………………….5

1-2-1          هدف کلی………………………………………………………………………………5 1-2-2             اهداف اختصاصی……………………………………………………………………. 6

•      اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن……………………………………….6
•       فرضیه های تحقیق …………………………………………………………………..9

1-4-1          فرض کلی……………………………………………………………………………..9 1-4-2          فرضیه های اختصاصی ……………………………………………………………10 1-4-3          پیش فرض …………………………………………………………………………..10

•       تعاریف عملیاتی متغیرها و واژه های کلیدی ……………………………………..10

1-5-1          تعادل ایستا …………………………………………………………………………..10 1-5-2          تعادل پویا ……………………………………………………………………………11 1-5-3          نابینایی……………………………………………………………………………….11 1-5-4          کم بینایی …………………………………………………………………………….11 1-5-5          بینایی…………………………………………………………………………………12 1-5-6          معلول…………………………………………………………………………………12

•        روش تحقیق………………………………………………………………………….12
•      قلمرو تحقیق …………………………………………………………………………13
•      جامعه و حجم نمونه ………………………………………………………………..13
•         محدودیت ها و مشکلات تحقیق…………………………………………………….13

فصل دوم : مطالعات نظری مقدمه…………………………………………………………………………………16

•       مبانی نظری…………………………………………………………………………16

2-1-1          یافته ها و نتایج مربوط به بینایی …………………………………………………..20 2-1-1-1      برخی بیماری ها و مشکلات مربوط به بینایی…………………………………….21 2-1-1-1-1   آب سیاه (گلوکوم) …………………………………………………………………..22 2-1-1-1-2   آب مروارید …………………………………………………………………………23 2-1-1-1-3   نابینایی به علت سوء تغذیه و کمبود ویتامین آ …………………………………….23 2-1-1-1-4   ضایعات شبکیه در اثر بیماری قند …………………………………………………24 2-1-1-1-5   انحراف چشم (استرابیسم) ………………………………………………………….25 2-1-1-1-6   تنبلی چشم (آمبلیوپی)………………………………………………………………..26 2-1-1-1-7   تراخم ………………………………………………………………………………..27 2-1-1-1-8   آسیب های چشم در محیط کار ……………………………………………………..28 2-1-1-1-9   سوختگی های شیمیایی چشم ……………………………………………………….29 2-1-1-1-10 عینک و عیوب انکساری ………………………………………………………….30 2-1-1-2      علل نابینایی در جوامع مختلف …………………………………………………….31 2-1-1-2-1   جوامع دچار فقر شدید و مراقبت های بهداشتی ضعیف ………………………….32 2-1-1-2-2   جوامع دارای توسعه اجتماعی، اقتصادی و مراقبت های بهداشتی متوسط………32 2-1-1-2-3   جوامع با خدمات مراقبت های بهداشتی کاملاً پیشرفته …………………………..33 2-1-2          یافته ها و نتایج مربوط به تعادل …………………………………………………..33 2-1-3          یافته ها و نتایج مربوط به تردمیل …………………………………………………35 2-1-3-1      فواید شناخته شده تردمیل ……………………………………………………………37

•    پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………38
• 

2-2-1          مطالعات داخل کشور ……………………………………………………………….38 2-2-1-1      بررسی نقش بینایی ………………………………………………………………….38 2-2-1-2      بررسی تعادل ………………………………………………………………………..39 2-2-1-3      بررسی تمرین با تردمیل و یا راه رفتن ……………………………………………40 2-2-2          مطالعات خارج از کشور …………………………………………………………..41 2-2-2-1      بررسی حرکت روی سطح شیب دار ………………………………………………42 2-2-2-2      بررسی نقش بینایی ………………………………………………………………….42 2-2-2-3      بررسی تعادل ………………………………………………………………………..44 2-2-2-4      بررسی تمرین با تردمیل و یا راه رفتن …………………………………………….49 2-2-3         جمع بندی ادبیات پیشینه ……………………………………………………………..52 فصل سوم : روش شناسائی تحقیق (متدولوژی) مقدمه……………………………………………………………………………………..55

• روش تحقیق …………………………………………………………………………….55

3-1-1         متغیرهای تخقیق …………………………………………………………………………56

• جامعه آماری …………………………………………………………………………….56
• حجم نمونه و روش اندازه گیری ……………………………………………………….56

3-3-1         نحوه اندازه گیری تعادل ایستا …………………………………………………………..57 3-3-1-1      آزمون لک لک نابینا ……………………………………………………………………57 3-3-2         نحوه اندازه گیری تعادل پویا ……………………………………………………………58 3-3-2-1      آزمون T.G.U.G.T ……………………………………………………………………58 3-3-2-2      آزمون Figure 8 ……………………………………………………………………….60 3-3-3         نحوه اجرای برنامه های گروه تجربی ………………………………………………….60

• ابزار جمع آوری اطلاعات ……………………………………………………………..62

3-4-1         پرسش نامه اطلاعات فردی-اجتماعی ………………………………………………….63 3-4-2         پرسش نامه تغییرهای پزشکی-دارویی …………………………………………………64

• ملاحظات اخلاقی ………………………………………………………………………..64
• روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………64

  فصل چهارم : تجزیه وتحلیل یافته های تحقیق مقدمه……………………………………………………………………………………..66

• آمار توصیفی …………………………………………………………………………….66
• آمار استنباطی ……………………………………………………………………………74

4-2-1         بررسی نرمال بودن مولفه ها در گروه های تجربی و کنترل …………………………74 4-2-1-1      فرضیه اول ………………………………………………………………………………75 4-2-1-2      فرضیه دوم ………………………………………………………………………………77 4-2-1-2-1  محاسبه ضریب همبستگی بین مولفه های تعادل 8 پای راست، تعادل 8 پای چپ و تست T.G.U.G.T در گروه های تجربی و کنترل ……………………………………81 4-2-2         بررسی نرمال بودن مولفه ها در گروه های کم بینا و نابینا …………………………..85 4-2-1-3      فرضیه سوم ……………………………………………………………………………..86 4-2-1-4      فرضیه چهارم ……………………………………………………………………………87 4-2-1-4-1  محاسبه ضریب همبستگی بین مولفه های تعادل 8 پای راست، تعادل 8 پای چپ و تست T.G.U.G.T در گروه های نابینا و کم بینا………………………………………91   فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات مقدمه……………………………………………………………………………………..98

•      نتیجه گیری ………………………………………………………………………………98

5-1-1         بحث و بررسی …………………………………………………………………………100 5-1-2         نتیجه گیری نهایی ……………………………………………………………………..106

•        پیشنهادات ……………………………………………………………………………106

5-2-1         پیشنهادات حاصل از تحقیق ……………………………………………………………106 5-2-2         پیشنهادات جانبی ……………………………………………………………………….107 5-2-3         پیشنهادات برای محققین بعدی …………………………………………………………107 فهرست منابع  ………………………………………………………………………………………….109 چکیده ضعف تعادل در افرادی که دارای ناتوانی‌های جسمی یا معلولیت خاصی هستند، مشکلاتی‌ را از جمله عدم برقراری ارتباط با دیگران، درک نکردن محرک‌های محیطی، مشکلات روانی مانند کاهش اعتماد به نفس و افسردگی و احتمال افزایش آسیب و خطر را باعث می گردد؛ لذا با توجه به اهمیت تعادل بالاخص در این قشر، هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل نابینایان و کم بینایان بود. 36 دختر نابینا و کم بینای داوطلب با میانگین سنی (69/1± 11/16)، قد (30/6± 38/156) و وزن (35/18± 34/51) در این تحقیق شرکت نمودند. آزمودنی های گروه کنترل در طی این چهار هفته هیچ گونه برنامه تمرینی خاص نداشتند؛ حال آن که آزمودنی های گروه تجربی به مدت چهار هفته تحت یک دوره برنامه تمرین با تردمیل شامل تمرین روی سطح صاف و شیب دار با سرعت ثابت قرار گرفتند. تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی بوده و در آن از طرح پیش آزمون و پس آزمون استفاده شده است. کلیه مشخصات فردی و اطلاعات و داده های خام به دست آمده از آزمودنی ها توسط نرم افزار آماری SPSS16 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در بررسی یافته های به دست آمده از دو گروه کنترل و تجربی، تفاوت معناداری بین نتایج دو گروه مشاهده شد. نتایج نشان داد که پس از چهار هفته تمرین با تردمیل در تعادل ایستا و همچنین تعادل پویای گروه تجربی بهبود معنادارتری ایجاد شد که این مهم می تواند با توجه به بکارگیری تمام بدن حین تمرین با تردمیل و در نتیجه افزایش قدرت عضلات حاصل شده باشد. از طرفی بکارگیری تمام بدن در تمرین با تردمیل در وضعیت شیب دار، موجب وارد آمدن فشار بر عضلات شده، لذا حس عمقی می تواند بهبود یابد و این بهبودی روی تعادل اثرگذار باشد. این نتیجه با نتایج مطالعه Borca(2010)،  Kibele و Behm (2009)، Toole و دستیاران (2000) و Aveiro و دیگران (2006) همخوانی دارد. نتیجه گیری نهایی: تمرین با تردمیل روی سطح صاف و شیب دار می تواند تعادل ایستا و پویا را در نابینایان و کم بینایان افزایش دهد. واژگان کلیدی: نابینایان، کم بینایان، تعادل ایستا، تعادل پویا، تردمیل مقدمه تربیت بدنی و علوم ورزشی از جمله دانش هایی می باشد که امروزه بیش از پیش مورد توجه و استقبال مسئولین، دانش پژوهان و سایرین قرار گرفته است؛ چراکه اهمیت آن در زندگی روزمره در ابعاد سلامت روانی و جسمانی روز به روز مشهودتر می باشد. گستره فراوان علوم مربوط به تربیت بدنی و علوم ورزشی، تخصصی و گرایشی کردن زیرساخت های آن را ضروری می نماید. توانایی راه رفتن یکی از اجزای مهم و اصلی در فعالیت های روزمره هر انسان است. در این فعالیت پویا، باید تعداد زیادی عضله به صورت هماهنگ و با زمان بندی دقیق وارد عمل شوند تا فرد بتواند با حفظ تعادل و وضعیت مناسب قامت جابه جایی مورد نظر را به انجام برساند (Lacquaniti et al, 1999). توانایی راه رفتن در برخی از اجزای آن دست خوش تغییرات جدی می شود. بررسی شیوه راه رفتن فردی یکی از بخش های خیلی مهم ارزیابی بالینی بیماران در برخی بیماری هاست. از سوی دیگر این فعالیت پیچیده به عنوان یک موضوع بسیار جذاب برای تحقیقات گسترده در رشته های گوناگون نظیر بیومکانیک، آسیب های ورزشی، الکتروفیزیولوژی، فیزیولوژی ورزش، روباتیک و سیستم های هوشمند و غیره نیز مطرح است. بیومکانیک یکی از شاخه های علوم بشری است که انسان را در درک و شناخت قوانین فیزیکی حاکم بر عملکرد جسمانی موجودات زنده یاری می کند؛ به بیان دیگر، بیومکانیک دانشی است که برای برقراری ارتباط بین حیات و اصول و قوانین فیزیکی حاکم بر اجسام، وضعیت پویا یا ایستای موجودات زنده را بررسی می کند. قلمرو علم بیومکانیک بسیار گسترده است؛ به عنوان مثال هنگامی که موضوع مطالعه آن عملکرد مکانیکی انسان باشد، بخش وسیعی از موضوعات در حوزه بررسی آن قرار می گیرد که برخی از آنان عبارتند از: فعالیت جسمانی روزانه انسان ها از هر جنسیت و در دوره های متفاوت سنی، فعالیت افرادی که ضایعه عصبی-عضلانی دارند و همین طور دستورالعمل ها یا برنامه تمرینی درمانگاهی و توانبخشی که متخصصان تنظیم و توصیه می کنند(صادقی، 1384). نتایج ارزش مند توانبخشی سالمندان، بیماران و معلولین دلیل محکمی است بر ادامه تحقیقات و تمرینات بیشتر پیرامون آن به منظور حصول مقاصد عالی تر، بالاخص در حیطه معلولان که خود دربرگیرنده تنوعی از معلولیت ها از جمله نابینایی می باشد. دستگاه بینایی مشتمل بر چشم و ضمایم آن به عنوان گیرنده حسی و حرکتی، نقش انتقال پیام را برعهده دارند و مرکز بینایی در مغز وظیفه تفسیر اطلاعات بینایی را بر عهده دارد. به طور کلی، دیدن یک فرآیند ادراکی است مشتمل از 3 بخش عمده: چشم، مجرای اپتیک و مغز. برای اینکه فرآیند دیدن اتفاق بیفتد، عملکرد و همکاری هر سه بخش ضرورت دارد. حس بینایی علاوه بر آن که ارتباط ما با جهان بیرون از خود می باشد، در برقراری تعادل آدمی و وضعیت فیزیکی وی مؤثر است. فرد از طریق همکاری دو چشم می تواند عمل هماهنگی و هدایت اندام ها و تعادل را ممکن سازد. چشم ها علاوه بر هماهنگی حرکتی، به فرد در تعادل که توسط بازتاب های تعادلی که توسط گوش درونی و گیرنده های موجود در عضلات گردن فراهم می شود و به آگاهی از وضعیت فضایی و مکانی می انجامد نیز کمک می کنند (سایت sportmedicine.ir). تعادل، یک توانایی جسمی برای انجام فعالیت های روزانه مانند ایستادن، راه رفتن و انجام صحیح غالب حرکات در ورزش ها است که با توانایی فرد در کنترل محل قرارگیری مرکز ثقل بدن بسیار ارتباط دارد (هادوی، 1387).

• بیان مساله

افرادی که دارای ناتوانی‌های جسمی هستند یا معلولیت ذهنی و روانی دارند به طور عمده به دلیل مشکل‌ در برقراری ارتباط با دیگران، درک نکردن محرک‌های محیطی، مشکلات روانی مانند کاهش اعتماد به نفس و افسردگی، دارای مسایل خاصی در حوزه سلامت روان و سلامت جسمی خود هستند. این که افرادی با آسیب‌های خاص جسمانی یا ذهنی چه مشکل‌هایی دارند یا در چه سطحی با این مشکل‌ها روبه‌رو هستند، بستگی به سنی دارد که دچار این آسیب شده‌اند؛ همچنین شدت و نوع آسیب نیز می‌تواند تاثیر زیادی در این زمینه داشته باشد (قائدی، 1389). گیرنده های بینایی مسئول قسمت عمده ای از تحریکات حسی است که برای تکمیل رشد کودک در سال های شکل گیری ضروری است. محرومیت از بینایی در سال های اولیه زندگی می تواند اثرات گسترده روانی، آموزشی و اقتصادی نه تنها برای کودک مبتلا بلکه همچنین برای خانواده و اجتماع داشته باشد. کودکانی که نابینا می شوند، میزان مرگ و میر بالایی هم در آینده خواهند داشت (سازمان بهداشت جهانی، 1992)؛ همچنین از آن جا که حس بینایی در حفظ تعادل نقش به سزایی دارد، خطر و ترس از افتادن و آسیب های متعاقب آن در افرادی که مشکل بینایی دارند بسیار مشهود است. کم تحرکی ثمره زندگی در شهرهای بزرگ با فواصل طولانی بین نقاط مختلف شهر و تغییر در نحوه زندگی و کار انسان امروزی است. بنابراین ما هر روز از روز قبل کم تحرک تر می شویم که این امر باعث بروز عوارض متعددی می گردد. کم تحرکی می تواند منجر به کاهش حداکثر اکسیژن مصرفی فرد شود و در نتیجه، قابلیت های حرکتی و توان مندی های فردی را تحت تاثیر قرار دهد. در این شرایط برون ده و حجم ضربه ای قلب نیز کاهش پیدا کرده و از طرفی ضربان قلب در هنگام استراحت و در پاسخ به حرکت و فعالیت افزایش می یابد. در عضلات از لحاظ نوع الیاف آن تغییرات زیادی ایجاد می شود و توانایی عضلات را در انجام کارهای معمول نیز کاهش می دهد. کم تحرکی، استخوان ها، غضروف ها، مفصل ها و بافت های نرم را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. استخوان ها تحلیل می روند، غضروف ها ضعیف و آسیب پذیر شده و بافت های نرم نیز دچار تغییرات ساختاری می شوند. احساس تعادل و هماهنگی در حرکات نیز دچار اختلال می شود و در کنار این مشکلات سایر دستگاه های بدن نیز به نوعی دچار تغییرات خاص شده که در نهایت منجر به عوارض شایع ناشی از کم تحرکی می شوند (طباطبایی، 1389). تاثیرات مثبت ورزش در پیش گیری و کنترل بیماری ها در بررسی های گوناگون گزارش شده است. با توجه به تاثیر ورزش در سلامت جسم و روان و اهمیت جنبه درمانی آن در برخی بیماری ها در کنار سایر روش های درمانی، توجه به طب ورزشی و جنبه های علمی و پزشکی ورزش افزایش یافته است (مکینون، 2001) و تمرین بدنی به عنوان درمان و مکمل در عرصه پزشکی جدید، مورد قبول محافل علمی قرار گرفته است (بور و ناجی، 1998).  دانشمندان بسیاری ثابت کرده اند که تعادل در اثر انجام تمرینات اصولی گسترش می یابد. »اسپنچاد» به این نتیجه رسید که در سنین بین یازده تا شانزده سالگی در دختران و بین سیزده تا شانزده سالگی در پسران می توان این قابلیت را افزایش داد (هادوی، 1387). دانشمندان بسیاری کوشش کرده اند تا نقش مؤثر هر رشته ورزشی را در ایجاد تعادل بیشتر، تعیین کنند. «گرین لی» به این نتیجه رسید که بین ورزش بولینگ و تعادل پویا، ضریب همبستگی بالایی وجود دارد. در تحقیقات دیگر ثابت شد که ارتباطات مثبت و مختلفی بین تعادل و فعالیت هایی مانند بسکتبال، رقص و شنا وجود دارد (همان منبع). با توجه به عملکرد مرکز بدن در حفظ راستایی قامت و وضعیت تعادل بدن در خلال فعالیت ها و نیز نظر به اهمیت حفظ و افزایش تعادل نابینایان و کم بینایان به منظور جلوگیری از آسیب و افزایش آمادگی جسمانی، در پژوهش حاضر محقق بر آن است که به بررسی این سوال بپردازد که «آیا یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل ایستا و پویای دختران نابینا و کم بینا تاثیر دارد؟»

• هدف های تحقیق

1-2-1 هدف کلی

• تاثیر یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل ایستا و پویای دختران نابینا و کم بینا
•  اهداف اختصاصی

– تاثیر یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل ایستای دختران نابینا و کم بینا – تاثیر یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل پویای دختران نابینا و کم بینا – مقایسه میزان تاثیرگذاری یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل ایستای دختران نابینا و کم بینا – مقایسه میزان تاثیرگذاری یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل  پویای دختران نابینا و کم بینا

• اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن

با افزایش دانش و پیشرفت درمان که نتیجه تحقیقات پایه و بالینی در دهه گذشته بود امروزه، امکان پیشرفت یا درمان مؤثر بسیاری از وضعیت هایی که در کودکی بالقوه نابینا کننده اند، به وجود آمده است. همه علوم سعی دارند به گونه ای در حل مشکلات زیستی بشری نقشی بر عهده بگیرند و بشر را در دستیابی به آمال و اهدافش یاری دهند؛ تحقق این امر بدون کنکاش پیرامون مشکلات زندگی انسان غیرممکن به نظر می رسد. انسان ها بر این باورند که ضعف و ناتوانی در انجام پاره ای از فعالیت ها نباید مانع پیشرفت در سایر جنبه های ذهنی و عملی شود، بنابراین توجه و رسیدگی به مشکلات معلولین گامی در جهت رسیدن به پیشرفت محسوب می شود (ابراهیمی، 1389). یکی از پیش نیازهای مهم حرکت طبیعی، توانایی سازگاری الگوی حرکت با شرایط گوناگون محیطی است. درباره  استراتژی ها   و   تغییرات   تطابقی  در   راه  رفتن  تحقیقات  زیادی   صورت  گرفته  است (Kurz & Stergiou, 2004) (Rougier & Farenc, 2000), و(Shumway-Cook & .Woollacott, 2001) در حالی که عقیده بر این است که اطلاعات حسی محیطی نقش مهمی در مدوله کردن الگوهای حرکتی دارند، ((Shumway-Cook & Woollacott, 2001، هنوز نقش و عملکرد متقابل گیرنده های حسی نظیر سیستم بینایی، سیستم وستیبولار و حس عمقی مفاصل به طور کامل شناخته نشده است(Dietz & Schubert , 1994) . ساختار بسیاری از تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده شامل حذف نسبی یا کامل یک دسته از اطلاعات حسی و بررسی نقش جبرانی حس های دیگر بوده است. در حالت سالم بودن دستگاه مغزی، انتظار بر این بوده است که اگر یک سری از اطلاعات به مراکز پردازش نرسند یا به طور کامل و درست به مرکز گزارش نشوند، مغز تلاش می کند تا با جایگزینی اطلاعات دیگر، حرکت موردنظر را تا حد ممکن نزدیک به حالت طبیعی و عملکردی انجام دهد. در حال حاضر در جهان بیش از 180 میلیون نفر مبتلا به اختلالات بینایی هستند که میان آن ها 45 میلیون نابینای مطلق و 135 میلیون نیمه بینا حضور دارند و بیش از نود درصد آن ها در کشورهای درحال توسعه زندگی می کنند. هم اینک در هر پنج ثانیه یک نفر به تعداد نابینایان افزوده می گردد و در هر دقیقه یک کودک نابینا می شود. کارشناسان پیش بینی می کنند تعداد افراد نابینا در سال 2020 به 76 میلیون نفر و افراد مبتلا به نقص بینایی به بیش از 200 میلیون نفر برسد. بر اساس این گزارش در جوامع توسعه یافته، گستره نابینایی، 60 نفر در هر یک میلیون نفر است که این رقم در جوامع درحال توسعه به بیش از ده برابر یعنی 600 نفر در هر یک میلیون نفر می رسد (سایت شخصی دکتر محمد کمالی)؛ لذا با مشارکت دو سازمان غیردولتی که در زمینه نابینایی فعالیت دارند، WHO از 29 مه تا 1 ژوئن 1990، یک گردهمایی جهانی در لندن به میزبانی مرکز بین المللی بهداشت چشم، در مورد پیش گیری از نابینایی در کودکی برگزار نمود (سازمان بهداشت جهانی، 1992).  به طور سنتی، برنامه های پیش گیری از نابینایی بیشتر روی نابینایی در بالغین متمرکز شده است. این مساله بیشتر نتیجه شیوع نابینایی در سنین بالای بعد از بلوغ، و به خاطر وجود بیماری های مربوط به سن مثل: آب مروارید پیری است. ولی علت دیگر آن کمبود تکنولوژی پیش گیری و کنترل مؤثر انواع مختلف نابینایی کودکان است. نابینایی تغذیه ای، عموماً خارج از برنامه های پیش گیری از نابینایی مورد توجه قرار گرفته است. از جمله حواس مهم در برنامه ریزی حرکتی، حس بینایی است. اطلاعات این حس است که باعث می شود سرعت لحظه ای مشخص گردد (Lackner & Dizio, 1988). از آن جایی که بینایی برای قرار گرفتن پا روی زمین به صورت پیشرو[1] عمل می کند، اطلاعات فراهم آمده از بینایی با اطلاعاتی که از حس های دیگر[2] (که عمدتاً به صورت واکنشی کار می کنند) فراهم می آید، تفاوت دارد. فقدان و ضعف یکی از 3 سیستم اصلی مربوط به حفظ تعادل در نابینایان و کم بینایان، علاوه بر ایجاد مشکلات و خطرات جسمانی، عوارض روحی، روانی و اجتماعی نیز در پی دارد؛ چرا که در بسیاری از مواقع ترس از آسیب دیدن و یا خطر افتادن، مانع از اقدام و انجام بسیاری از فعالیت های جسمانی و اجتماعی شده که همین امر تاثیرات  منفی زیادی از جمله انزوا و افسردگی بر آنان می گذارد؛ لذا افزایش میزان تعادل در نابینایان و کم بینایان قابل تعمق و بررسی می باشد. گزارشات قبلی نشان داده اند که حرکات بدن در صفحه ساجیتال حین راه رفتن در دو حالت باز و بسته بودن چشم تفاوت معنی داری با همدیگر ندارند(Siler et al, 1997) ؛ همچنین Dickstein و همکاران (2004) نتیجه گرفتند که حس لمس می تواند به طور کامل جایگزین حس بینایی برای برقراری تعادل و نگه داشتن مرکز ثقل بدن در محدوده طبیعی گردد؛ با این همه هنوز به طور کامل مشخص نگردیده است که اولاً به هنگام تغییر در موقعیت تعادل بدن مثل راه رفتن در شیب نیز با جایگزینی حس لمس، حرکات مفصل در صفحه ساجیتال به طور طبیعی انجام می گیرد یا خیر؛ و ثانیاً در شرایطی همچون محدودیت حرکتی که استراتژی های تطابقی جدیدی به وجود آمده است، حذف بینایی چه اثری دارد. تعادل، یکی از اجزای غالب فعالیت های روزمره می باشد به طوری که «گامتبا» و «گری» (2002) تعادل را مهم ترین فاکتور در توانایی اجرای ورزشی بیان کرده اند (Gambetta, 1996). متخصصین علوم ورزشی با شناخت دقیق از کارایی حرکت، جهت ایجاد تغییرات مثبت در ساختار جسمانی و روحی افراد، اجرای تمرینات هوازی را توصیه می کنند. انجام تمرینات هوازی به صورت صحیح و برنامه ریزی شده می تواند به کسب نتایج متعددی از جمله: بهبود احساس سلامتی و نشاط، کاهش فشار عصبی، کاهش یا حفظ وزن مناسب، بهبود در تحمل انجام فعالیت های روزمره زندگی، تغییرات هورمونی و بسیاری اثرات مفید دیگر در بدن گردد. به طور کلی با یک برنامه تمرینی و ورزشی مناسب هوازی می توان کیفیت زندگی خود را ارتقاء داد. اجرای تمرینات هوازی نیاز به زمان و فضای مناسب دارد. در سال های اخیر با پیشرفت فن آوری، شاهد ارائه ابزارهای پیشرفته و زیبایی جهت اجرای تمرینات هوازی به بازار هستیم. از جمله این تجهیزات که در سال های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است، دستگاه تردمیل می باشد. کاربران این دستگاه نیاز به فضای زیاد جهت انجام تمرینات خود نداشته و یا در زمان های مناسب می توانند در منزل خود به فعالیت های ورزشی بپردازند (طباطبایی، 1389). هنگام استفاده از تردمیل، فرد در حالی که نگاهی به روبرو دارد با گرفتن دسته ها ی تردمیل و یا با رها کردن آن ها به تمرین روی تردمیل ادامه می دهد. در بسیاری از موارد فرد ورزشکاری که به طور آزادانه روی تردمیل گام برمی دارد با چرخاندن سر به اطراف و یا توجه کردن به جوانب، کنترل خود را از دست داده به طوری که در برخی مواقع منجر به سقوط وی می شود. تاکنون مطالعات اندکی به بررسی تاثیر تردمیل بر تعادل پرداخته اند و با توجه به موارد مذکور، از آن جا که هیچ مطالعه شناخته شده ای در رابطه با بررسی تعادل نابینایان و یا کم بینایان در تمرین با تردمیل یافت نشد، همچنین با توجه به تحقیقات زیادی که در مورد اثر محدودیت حرکتی بر فرآیند راه رفتن انسان انجام شده است اما در رابطه با این موضوع هنوز اثر شیب، سرعت و مداخلات حسی همراه، بر استراتژی های به وجود آمده ناشی از آن ها به طور کامل مشخص نگردیده است، لذا محقق بر آن شد تا به بررسی تاثیر یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل ایستا و پویای دختران نابینا و کم بینا بپردازد. با امید به این که نتایج این تحقیق بتواند نابینایان را به سوی زندگی بهتر، راحت تر و کم خطرتر سوق دهد.

• فرضیه های تحقیق

1-4-1 فرض کلی

• یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل ایستا و پویای دختران نابینا و کم بینا اثرگذار است.

1-4-2 فرضیه های اختصاصی – یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل ایستای دختران نابینا و کم بینا اثرگذار است. – یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل پویای دختران نابینا و کم بینا اثرگذار است. – بین میزان تاثیرگذاری یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل ایستای دختران نابینا و کم بینا تفاوت وجود دارد. – بین میزان تاثیرگذاری یک دوره تمرین با تردمیل بر تعادل پویای دختران نابینا و کم بینا تفاوت وجود دارد.  1-4-3 پیش فرض

• آزمودنی ها با حداکثر سعی و تلاش خود تمرینات را اجرا می کنند.
• آزمودنی ها به صورت متوالی در جلسات حاضر می شوند و به اجرای تمرین می پردازند.
• آزمودنی ها هیچ گونه تمرین تعادلی خاص انجام نمی دهند.
• ابزارهای اندازه گیری دارای روایی واعتبار قابل قبول بوده و اندازه گیری ها به طور کامل و صحیح انجام می شود.
• تعاریف عملیاتی متغیرها و واژه های کلیدی

1-5-1 تعادل ایستا تعریف مفهومی: توانایی حفظ COG[3] در محدوده BOS[4] را گویند (Routi et al, 1997). تعریف عملیاتی: در این تحقیق تعادل ایستا با استفاده از مدت زمان ثبت شده ایستادن دانش آموزان دختر نابینا و کم بینا در تست لک لک محاسبه می شود.  1-5-2 تعادل پویا  تعریف مفهومی: حفظ حالت بدن حین حرکت همراه با انتقال وزن بدن را تعادل پویا گویند که تابع ادراک حرکتی و درک دیداری، کنش مرکز موازنه در گوش داخلی، واکنش سریع، هماهنگی خوب عصبی-عضلانی، چالاکی، انعطاف پذیری و همچنین قدرت کافی برای حمایت از بدن در وضعیت های معین می باشد ( بلوم فیلد، 2003). تعریف عملیاتی: در این تحقیق تعادل پویای آزمودنی ها با استفاده از مدت زمان ثبت شده از دانش آموزان دختر نابینا و کم بینا حین انجام تست T.G.U.G.T  و امتیاز حاصل از آزمون Figure 8 محاسبه می شود.  1-5-3 نابینایی تعریف مفهومی: نابینایی عبارت است از عدم بینایی به حدی که مانع اشتغال فرد با اتکای خود شود یا فرد را برای زندگی، وابسته به دیگران یا وسایل کمکی نماید. نابینایی می تواند دراثر برخی از بیماری ها در انسان پدیدار شود که خود درجات گوناگونی دارد (عظیمی، 1384). تعریف عملیاتی: در این تحقیق عبارت است از عدم توانایی فرد در تشخیص اشیاء.  1-5-4 کم بینایی تعریف مفهومی: کم بینایی یا نیمه بینایی بیشتر به صورت کاهش وضوح دید یا حدّت بینایی به میان می آید و همچنان می تواند به صورت کاهش میدان بینایی و حساسیت در برابر نور نیز ظاهر شود. فردی که حدّت بینایی وی کمتر از (6.18; 03.0) 20.70 متر و بیشتر و یا مساوی با 20.400 باشد، کم بینا می باشد (روزنامه ایران، 1386). تعریف عملیاتی: در این تحقیق تعریف عبارت است از کاهش وضوح دید یا حدّت بینایی.   1-5-5 بینایی تعریف مفهومی: اعضای بینایی چشم ها هستند. در فرد بینا شعاع های نوری که به هر چشم وارد می شود، به وسیله قرنیه و عدسی متمرکز شده، روی شبکیه می افتد و یک تصویر وارونه روی آن تشکیل می دهد که این تصویر به تکان های الکتریکی تبدیل می شود که از طریق عصب بینایی به مغز می روند و در آن جا رمزگشایی شده، باعث بینایی می شود (روزنامه ایران، 1385).

فهرست مطالب

فصل اول: عنوان فصل اول 1-1- مقدمه و بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………………………………..2 1-2- سؤالات اصلی پژوهش:……………………………………………………………………………………………………………………………….3 1-3- فرضیات پژوهش:……………………………………………………………………………………………………………………………………….9 1-6- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها……………………………………………………………………………………………………………..11 فصل دوم: مبانی نظری پژوهش 1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..14 2-2- چرا درک ناتوانی های یادگیری مهم است؟………………………………………………………………………………………………..16 2-3- تعریف ناتوانی­های یادگیری دشواراست……………………………………………………………………………………………………….17 2-4 چه تعدادی از افراد ناتوانی­های یادگیری دارند؟……………………………………………………………………………………………….19 2-5 انواع ناتوانی­های یادگیری…………………………………………………………………………………………………………………………….21 2-6 نارساخوانی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….22 2-7 اختلال ریاضی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..25 2-8 نارسانویسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………27 2-9 سبب شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………………………..28 10-2 سبک­های یادگیری……………………………………………………………………………………………………………………………………..32 2-11 تسلط ربع­های مغزی………………………………………………………………………………………………………………………………….39 فصل سوم: مواد و روش پژوهش 3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….49 3-2- روش شناسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..49 فصل چهارم: نتایج و یافته‌های پژوهش 1-4- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………53 2-4- یافته­های جمعیت شناختی…………………………………………………………………………………………………………………………..53 3-4- یافته­های توصیفی……………………………………………………………………………………………………………………………………..54 4-4- یافته­های استنباطی…………………………………………………………………………………………………………………………….55 فصل پنج: نتیجه‌گیری و بحث فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………………………………68 فهرست جدول­ها

جدول 1 – 1: جدول1: نتایج میانگین، انحراف استاندارد مقایسه سبک­های یادگیری دانش­آموزان با و بدون ناتوانی…………53 جدول 1 – 2: نتایج تحلیل واریانس برای مقایسه زیر مؤلفه­های سبک­های یادگیری، دانش­آموزان با و بدون ناتوانی……….54 جدول1-3 : نتایج حاصل از اثر مقایسه سبک­های یادگیری دانش­آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری……………………………….54 جدول1-4: میانگین و انحراف استاندارد مقایسه ربع­های مغزی دانش­آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری…………………………..55 جدول1-5: نتایج حاصل از آزمون مانوا مقایسه ربع­های مغزی دانش­آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری……………………………56 جدول 6: خلاصه مدل رگرسیون و مشخصه­های آماری تسلط ربع­های مغزی بر دانش­آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری….56

•  مقدمه

به جرأت می­توان یادگیری را بنیادی­ترین فرایندی دانست كه در نتیجه آن، موجودی ناتوان و درمانده درطی زمان و در تعامل و رشد جسمی، به فردی تحول یافته می­رسد كه توانایی­های شناختی و قدرت اندیشه او حد و مرزی نمی­شناسد. تنوع بسیار زیاد و گسترش زمانی یادگیری انسان كه به وسعت طول عمر اوست باعث شده است علی­رغم تفاوتهای زیادی كه در یادگیری با هم دارند، برخی افراد در روند عادی یادگیری و آموزش دچار مشكل شوند. یک گروه از این افراد دانش­آموزان مبتلا به ناتوانی­های یادگیری هستند. ناتوانی یادگیری[1] نوعی اختلال عصبی است که یک یا چند فرآیند روانی اصلی در یادگیری یا حرف زدن یا نوشتن را تحت تأثیر قرار می دهد. ناتوانی ممکن است خودش را در یک توانایی ناقص در شنیدن، اندیشیدن، حرف زدن، خواندن، نوشتن، هجی کردن یا محاسبات ریاضی بروز دهد (خدایاری، 1387). این دانش­آموزان علیرغم داشتن هوش عادی قادر به تحصیل یا ادامه آن بدون بهره­گیری از آموزش­های ویژه نمی­باشند (میلانی­فر، 1384). بسیاری از نظریه‌پردازان یادگیری معتقدند كه سبك یادگیری باید با سبك آموزش منطبق باشد تا حداكثر موفقیت در یادگیرندگان بدست آید (باستابل[2]، 2006). علاوه بر سبك­های یادگیری عامل دیگری نیز در ترجیح شیوه­ی افراد برای پردازش اطلاعات و چگونگی درك آنها و جریان یادگیری تأثیر داشته باشد، سبك تفکر است، سبک تفکر یك رفتار عادتی و متمایز برای كسب دانش، مهارت‌ها یا نگرش‌ها از طریق مطالعه یا تجربه می‌باشد و یا به عنوان شیوه‌ای است كه فراگیران در یادگیری مطالب درسی خود به سایر شیوه‌ها ترجیح می‌دهند (اسمیت[3]، 2005؛ سیف، 1384). در این پژوهش به دنبال مقایسه تسلط ربع­های مغزی و سبک­های یادگیری دانش­آموزان عادی و ناتوانی یادگیری هستیم.

• بیان مسأله

ناتوانی­های یادگیری را اولین بار ساموئل کرک در سال 1963، برای توصیف گروهی از کودکان که در تحول زبان، گفتار، خواندن مهارت­های ارتباطی دچار   اختلال بودند پیشنهاد کرد و با این تعریف، کودکان معلول و از نظر حواس (مانند نابینایی و عقب ماندگی عمومی) را از کودکان ناتوان یادگیری گروه جدا کرد (مک شین و داکرال[4]، 1380). ناتوانی­های یادگیری این گونه هم تعریف شده­اند: اختلال در یك یا چند فرآیند روان­شناختی پایه كه در فهم یا به كارگیری زبان، صحبت كردن و نوشتن دخالت دارند. این اختلال ممكن است خود را به صورت نقص در توانایی گوش كردن، فكر كردن، صحبت كردن، خواندن، نوشتن، هجی كردن یا عملیات ریاضی نشان دهد. این اصطلاح وضعیت­هایی چون ضعف­های ادراكی، آسیب مغزی، نارساكنشی جزئی مغز، نارساخوانی و زبان پریشی تحولی را شامل می­شود، ولی مشكلات یادگیری ناشی از ضعف بینایی، شنوایی، حركتی، عقب ماندگی ذهنی، اختلال هیجانی یا شرایط نامساعد محیطی، فرهنگی و اقتصادی را در بر نمی­گیرد (لرنر[5]، 1992). عوامل متعددی از جمله سبك یادگیری می‌تواند بر جریان یادگیری تأثیر داشته باشد، سبك یادگیری یك رفتار عادتی و متمایز برای كسب دانش، مهارت‌ها یا نگرش‌ها از طریق مطالعه یا تجربه می‌باشد و یا به عنوان شیوه‌ای است كه فراگیران در یادگیری مطالب درسی خود به سایر شیوه‌ها ترجیح می‌دهند (اسمیت[6]، 2005؛ سیف، 1384). دنیای کنونی چنان در حال پیشرفت و توسعه است که پژوهشگران و متخصصان آموزشی آن را بر آن داشته تا راه­هایی بیابند که به وسیله آن بتوانند سرعت یادگیری را با سرعت پیشرفت هم گام کنند. انسان از راه یادگیری رشد می­یابد و به توانایی­های خود فعلیت می­بخشد. درعصر حاضر که عصر سرعت و توسعه است برای اینکه بتوان اطلاعات را بهتر آموزش داد و از صرف وقت و هزینه جلوگیری کرد نیازمندیم که در امر آموزش به نحوه یادگیری دانش­آموزان توجه شود (خنک جان، 1381). بسیاری از نظریه‌پردازان یادگیری معتقدند كه سبك یادگیری باید با سبك آموزش منطبق باشد تا حداكثر موفقیت در یادگیرندگان بدست آید (باستابل[7]، 2006). به اعتقاد کلب، در شیوه­ی تجربه­ی عینی، یادگیرنده بر احساسات خود متكی است و بیشتر از راه شهود یاد می­گیرد و نسبت به امور انعطاف پذیری ندارد. افراد برخوردار از شیوه­ی مشاهده­ی تأملی اطلاعات را از زوایای مختلف بررسی کرده، و از طریق ادراك یاد می­گیرند. در شیوه­ی مفهوم سازی انتزاعی یادگیری از طریق تفكر منطقی صورت می­گیرد و در شیوه­ی آزمایشگری فعال، فرد از طریق انجام دادن كارها موفق به كسب یادگیری می­شود. از تركیب دو به دوی این چهار شیوه­ی یادگیری چهار سبك یادگیری ایجاد می­شود كه عبارتند از سبك یادگیری واگرا[8] (از تركیب تجربه­ی عینی و مشاهده­ی تأملی بدست می­آید)، سبك یادگیری جذب كننده[9] (از تركیب مشاهده­ی تآملی ومفهوم­سازی انتزاعی بدست می­آید)، سبك یادگیری همگرا[10] (از تركیب مفهوم­سازی انتزاعی و آزمایشگری فعال بدست می­آید)، و نهایتاً سبك یادگیری انطباق یابنده[11] (از تركیب آزمایشگری فعٌال و تجربه­ی عینی بدست می­آید). علاوه بر سبك­های یادگیری عامل دیگری نیز در ترجیح شیوه­ی افراد برای پردازش اطلاعات و چگونگی درك آنها و جریان یادگیری تأثیر داشته باشد، سبك تفکر است، سبک تفکر دیك رفتار عادتی و متمایز برای كسب دانش، مهارت‌ها یا نگرش‌ها از طریق مطالعه یا تجربه می‌باشد و یا به عنوان شیوه‌ای است كه فراگیران در یادگیری مطالب درسی خود به سایر شیوه‌ها ترجیح می‌دهند (اسمیت[12]، 2005؛ سیف، 1384). راجر وُلكات اسپری و همكاران (1981)، موضوع تفاوت­های عملكردی دو نیمه­ی مغز را عنوان نمودند (اسپری[13] و همکاران، 1964). در پی آنها پژوهشگران بسیاری از توانمندی­های متفاوت نیمكره­ها در درك و پردازش اطلاعات خبر دادند (كاپلان، 1981؛ لوی، 1983؛ رستاك، 1984؛ كانی وكانی، 1990 و دین ورینولدز[14]، 1997). تحقیقات نشان می­دهند که هشت خصوصیت کلیدی تفکرشخصیتی مغزی وجود دارد که طرز تفکر و یادگیری ما را تحت تأثیر قرار می­دهد .ما این قدرت و توانایی را داریم که قسمتی از مغزمان را که در شرایط خاصی نیاز داریم، روشن کنیم و به کار بگیریم. قسمت­هایی از مغز ما بر قسمت های دیگر تسلط پیدا می­کنند. مغز ما آنچنان انعطاف­پذیر است که هیچ محدودیت ذاتی ندارد. تمام این خصوصیات به مغز کامل تأکید می­کنند که همۀ به آن دسترسی دارند اما قسمت­های خاصی از مغز بر قسمت­های دیگر در تمایلات فکری و یادگیری تسلط پیدا می­کنند (کالج میفلین­هگتون[15]، 2008). ندهرمن از تركیب تئوری نیمکره راست و چپ راجر اسپری، رابرت اُرنستین[16] (1997)، هنری مینتزبرگ و میچائل گازانیکا[17] (1998) با تئوری تثلیث مغز مك لین (مغز منطقی، مغز میانی و مغز اولیه) و ارتباطات فیزیکی بین نیمکره راست و چپ و رابطه بین قسمت‌های سربرال و لیمبیك مغز استفاده کرد تا مدل چهار ربعی از مغز را ارائه دهد (ند­هرمن، 2008). ندهرمان پدر تكنولوژی تسلط مغز با تحقیق و تجارب خود به این نتیجه رسید كه مغز نه فقط از جنبه فیزیكی بلكه از جنبه عملكردی نیز تخصصی شده است. وی معتقد است كه افراد از نیم كره­های مغز به یك شیوه و با فراوانی برابری استفاده نمی­كنند. در واقع افرادی برای حل مسئله از حالت مسلط مغز خود استفاده می­كنند؛ برای مثال فردی كه مسئله­ای را به صورت تحلیلی و یا با نگاه به آمار و ارقام حل می­كند و آن را در داخل فرمول منطقی یا فرایندی متوالی قرار می­دهد در حال استفاده از نیم كره چپ خود است؛ برعكس اگر فرد به دنبال الگوها و تصاویری باشد كه تأثیرات حسی دربردارند و ادراكی شهودی از كل یك پدیده به دست می­هند از نیم كره راست مغز خود استفاده می­كند (به نقل از حائری زاده، 1380)، چرا كه تناسب تدریس معلمان با سبك یادگیری دانش­آموزان باعث تقویت انگیزه یادگیری و نیز پیشرفت تحصیلی می‌گردد (رسولی نژاد، 1385). ون واینن معتقد است كه اگر معلمین روش پردازش اطلاعات فراگیران را بدانند و روش‌های آموزش خود را متناسب با آن تغییر دهند، یادگیری فراگیران افزایش می­یابد (ون واینن[18]، 1997). حجم عظیمی از تحقیقات نشان از آن دارد كه یكی از دلایل عمده­ی اُفت تحصیلی عدم همخوانی سبك­های یادگیری همچنین سبک تفکر ترجیحی یادگیرندگان با شیوه­های تدریس و روش­های ارائه­ی محتوای آموزشی توسط یاد دهندگان و برنامه­ریزان آموزشی می­باشد (انتویسل، 1981؛ هانت، ایگل و كیچن، 2004؛ فلدرواسپورلین، 2005 مور[19]، 2007 ). لذا ما در این پژوهش در صدد پاسخ به این سوال کلی مقایسه تسلط ربع­های مغزی و سبک­های یادگیری دانش­آموزان عادی و ناتوانی یادگیری هستیم.

• سؤالات پژوهشی

سؤال اصلی: آیا بین تسلط ربع­های مغزی و سبک­های یادگیری دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری تفاوت وجود دارد؟ سؤالات فرعی: 1- آیا دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری در تسلط ربع مغزی A تفاوت دارند؟ 2- آیا دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری در تسلط ربع مغزی  B تفاوت دارند؟ 3- آیا دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری در تسلط ربع مغزی C تفاوت دارند؟ 4- آیا دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری در تسلط ربع مغزی D تفاوت دارند؟ 5- آیا بین سبک­ همگرا یادگیری دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری تفاوت وجود دارد؟ 6- آیا بین سبک­ واگرا یادگیری دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری تفاوت وجود دارد؟ 7- آیا بین سبک­ جذب کننده یادگیری دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری تفاوت وجود دارد؟ 8- آیا بین سبک­ انطباق دهنده یادگیری دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری تفاوت وجود دارد؟ 1-4- اهداف پژوهش: هدف اصلی: مقایسه­ی تسلط ربع­های مغزی و سبک­های یادگیری دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری. اهداف فرعی: 1- مقایسه­ی دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری در تسلط ربع مغزی A. 2- مقایسه­ی دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری در تسلط ربع مغزی B. 3- مقایسه­ی دانش­آموزان عادی و ناتوان یادگیری در تسلط ربع مغزی C.

بهمن ماه  1390

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) چكیده با توجه به قرار گرفتن ایران در کمربند مناطق خشک و نیمه خشک جهان لزوم بهره برداری از گیاهان علوفه ای با درجه سازگاری بالا با این اقلیم به همراه عملکرد بالا برای تولید علوفه و حداقل نیاز آبی مانند سورگوم علوفه ی بیش از پیش احساس می شود.بدین منظور آزمایشی درتابستان سال 1389 در شهرستان کوهدشت با استفاده از طرح آماری کرت های خرد شده بر پایه بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. هدف این تحقیق بررسی اثرات تراکم کاشت (20000،25000،32000 بوته در هکتار) و محلول پاشی کود اوره (0و100و200و300) کیلو گرم بر هکتار بر رشد و نمو سورگوم علوفه ای در شهرستان کوهدشت بود. کود ازته در چهار سطح 0،100،200،300 کیلو گرم به عنوان کرت اصلی و تراکم در سه سطح (20،25،32هزار بوته در هکتار) به عنوان کرت فرعی لحاظ گردید.اثر این عوامل بر روی صفات فنولو ژیک، صفات مرفولوژیک،اجزاء عملکرد ،شاخص های رشد مورد بررسی قرارگرفت. زمان سبز شدن و سنبله رفتن بر اساس میانگین 5 بوته محاسبه شد.حداکثرمقادیر ارتفاع بوته و وزن ساقه در اوره سطح چهارم و تراکم سوم(N4D3) با مقادیر253 سانتی متر و 900 گرم در بوته به دست آمد.مقادیر حداکثر شاخص برگ و سرعت  رشد محصول به ترتیب با6/5و 79 گرم در متر مربع در 1009 درجه  روز رشد مشاهده شد در حالی که مقادیر زیاد سرعت رشد نسبی، سرعت جذب خالص، با 048/0 و 23 گرم درمتر مربع در 500 درجه  روز رشد حاصل گردید.با افزایش سطوح تراکم وکود اوره ،وزن خشک کل ،وزن خشک برگ ،شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول افزایش یافت. حداکثر وزن خشک کل به میزان 3500 گرم درمتر مربع در 1150 درجه روز رشد مشاهده شد. فهرست مطالب عنوان و شماره                                                                                                       صفحه فهرست جدول ها……………………………………………………………………………………………………………..س فهرست شکل ها………………………………………………………………………………………………………………..ش فصل اول

• مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………..2
• اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………..4.

فصل دوم 2-1- تاریخچه و مبداء سورگوم…………………………………………………………………………………………6 2-2- دلایل توسعه سورگوم در آینده…………………………………………………………………………………..7 2-3-گیاه شناسی سورگوم…………………………………………………………………………………………………7 2-4-مرفولوژی سورگوم………………………………………………………………………………….8. 2-4-1-ساقه……………………………………………………………………………………………………………………8 2-4-2-ریشه…………………………………………………………………………………………………………………..9 2-4-3-برگ………………………………………………………………………………………………………………….10 2-4-4- پنجه زنی…………………………………………………………………………………………………………..11 2-5-معرفی برخی از هیبرید های سورگوم………………………………………………………….12 2-5-1-سورگوم علوفه ای واریته اسپیدفید…………………………………………………………………………..12 2-5-2-سورگوم علوفه ای شیرین هیبرید شوگر گریز……………………………………………………………13 2-5-3-سورگوم علوفه ای هیبرید جامبو……………………………………………………………………………..13 2-6-اکولوژی سورگوم……………………………………………………………………………………………………13 2-7-واکنش به خاک………………………………………………………………………………………………………14 2-8- مراحل رشد و نمو کلی سورگوم………………………………………………………………………………..14 2-9-زراعت سورگوم……………………………………………………………………………………..15 2-9-1-آماده کردن زمین…………………………………………………………………………………………………15 2-9-2-زمان کاشت………………………………………………………………………………………………………..16  فهرست مطالب  عنوان و شماره                                                                                                 صفحه 2-9-3-انتخاب بذر………………………………………………………………………………………………………….17 2-9-4-میزان بذر مصرفی………………………………………………………………………………………………….17 2-9-5-عملیات کاشت…………………………………………………………………………………………………….18 2-9-6-مواد غذایی مورد نیاز سورگوم………………………………………………………………………………..18 2-10-عملیات داشت……………………………………………………………………………………………………….19 2-11-آفات……………………………………………………………………………………………………………………20 2-12-برداشت………………………………………………………………………………………………21   2-12-1-زمان برداشت…………………………………………………………………………………………………….21 2-13-تناوب زراعی سورگوم…………………………………………………………………………………………….22 2-14-تأثیر نیتروژن بر روی صفات کمی و کیفی علوفه………………………………………………………….23 2-15-تأثیر تراکم کاشت بر روی صفات کمی و کیفی علوفه………………………………………………….32   فصل سوم 3-1-موقعیت جغرافیایی و ویژگی های آب و هوایی محل اجرای آزمایش…………………………………43 3-2-کیفیت خاک محل اجرای آزمایش………………………………………………………………………………44 3-3-طرح آزمایشی مورد استفاده…………………………………………………………………………………………44 3-4-عملیات آماده سازی زمین…………………………………………………………………………………………..45 3-5-کاشت…………………………………………………………………………………………………………………….45 3-6-داشت……………………………………………………………………………………………………45 3-6-1-آبیاری………………………………………………………………………………………………………………..45 3-6-2-تنک کردن………………………………………………………………………………………………………….46 3-6-3-وجین و مبارزه با بیماری ها و آفات………………………………………………………………………….46 3-7-نمونه برداری جهت اندازه گیری صفات مورد ارزیابی……………………………………………………..46 3-8-تجزیه واریانس داده ها……………………………………………………………………………………………….47   فهرست مطالب عنوان و شماره                                                                                             صفحه  فصل چهارم 4-1-مراحل فنولوژیکی………………………………………………………………..49 4-1-1-تاریخ سبز شدن…………………………………………………………………………………………………….49 4-1-2-تاریخ سنبله رفتن…………………………………………………………………………………………………..49 4-2-مراحل مرفولوژیکی………………………………………………………………49 4-2-1-ارتفاع بوته…………………………………………………………………………………………………………..49 4-2-2-تعداد برگ………………………………………………………………………………………………………….52 4-2-3-تعداد پنجه…………………………………………………………………………………………………………..55 4-3-اجزاء عملکرد………………………………………………………………………58 4-3-1-وزن ساقه…………………………………………………………………………………………………………….58 4-3-2-وزن برگ……………………………………………………………………………………………………………60 4-3-3-وزن سنبله……………………………………………………………………………………………………………62 4-4-شاخص های رشد…………………………………………………………………64 4-4-1-شاخص سطح برگLAI))…………………………………………………………………………………….64 4-4-2-وزن خشک کل(TDW)……………………………………………………………………………………..67. 4-4-3- میزان جذب خالص(NAR)………………………………………………………………………………….69 4-4-4-میزان رشد محصول(CGR)…………………………………………………………………………………..71 4-4-5-میزان رشد نسبی(RGR)……………………………………………………………………………………….73 4-5-نتیحه گیری و پیشنهادات………………………………………………………..75 4-5-1-نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………75 4-5-2-پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………..76 فهرست جدول ها عنوان و شماره                                                                                                        صفحه جدول3-1-آمار آب و هوایی منطقه در طول فصل زراعی……………………………………………………….43 جدول3-2- نتایج آزمایش تجزیه خاک ………………………………………………………………………………44 جدول4-1-تجزیه واریانس صفات ارتفاع بوته.تعداد برگ.تعداد پنجه………………………………………..49 جدول   4  -2-تجزیه واریانس صفات وزن ساقه.وزن برگ.وزن سنبله……………………………………………..52 جدول 4-3-مقایسه میانگین صفات مرفولوژیک و اجزاء عملکرد در تراکم های مختلف…………………..54 جدول 4-4- مقایسه میانگین صفات مرفولوژیک و اجزاء عملکرد درسطوح مختلف  کود اوره…………..55 جدول 4-5- تجزیه واریانس صفات بیشینه شاخص سطح برگ (LAImax)……………………………….67 فهرست شکل ها عنوان و شماره                                                                                              صفحه شکل4-1-اثر تراکم بوته بر ارتفاع هربوته……………………………………………………………………………..50 شکل4-2- اثر کود اوره بر ارتفاع هر بوته……………………………………………………………………………..51 شکل4-3- اثر متقابل تراکم بوته و کود اوره بر ارتفاع هر بوته …………………………………………………51 شکل4-4-اثر تراکم بوته بر تعداد برگ در هربوته………………………………………………………………….53 شکل4-5- اثر کود اوره بر تعداد برگ در هربوته…………………………………………………………………..53 شکل4-6- اثر متقابل تراکم بوته و کود اوره بر تعداد برگ در هربوته………………………………………..54 شکل4-7-اثر تراکم بوته بر تعداد پنحه درهر بوته…………………………………………………………………..56 شکل4-8- اثر کود اوره بر تعداد پنحه در هربوته……………………………………………………………………57 شکل4-9-اثر متقابل تراکم بوته و کود اوره بر تعداد پنحه در هربوته………………………………………….57 شکل4-10-اثر تراکم بوته بر وزن ساقه درهر بوته………………………………………………………………….58 شکل4-11-اثر کود اوره بر وزن ساقه درهربوته…………………………………………………………………….59 شکل4-12- اثر متقابل تراکم بوته و کود اوره بر وزن ساقه در هربوته………………………………………..59 شکل4-13-اثر تراکم بوته بر وزن برگ در بوته……………………………………………………………………60 شکل4-14-اثر کود اوره بر وزن برگ درهربوته……………………………………………………………………61 شکل4-15- اثر متقابل تراکم بوته و کود اوره بر وزن برگ در هربوته……………………………………….61 شکل4-16اثر تراکم بوته بر وزن سنبله در هربوته……………………………………………………………………63 شکل4-17-اثر کود اوره بر وزن سنبله درهر بوته…………………………………………………………………..63 شکل4-18- اثر متقابل تراکم بوته و کود اوره بر وزن سنبله در هربوته………………………………………64 شکل4-19-روند تغییرات LAI سورگوم علوفه ای در تراکم های مختلف در طول فصل رشد بر اساس درجه-روز رشد……………………………………………………………………………………………………………….65 شکل4-20-روند تغییرات LAI سورگوم علوفه ای در سطوح مختلفکود اوره  درطول فصل رشد بر اساس درجه-روز رشد……………………………………………………………………………………………………..66 شکل4-21-روند تغییراتTDW سورگوم علوفه ای در تراکم های مختلف در طول فصل رشد بر اساس درجه روز رشد…………………………………………………………………………………………………………………68   فهرست شکل ها عنوان و شماره                                                                                               صفحه شکل4-22-روند تغییراتTDW سورگوم علوفه ای در سطوح مختلف کود اوره در طول فصل رشد بر اساس درجه روز رشد………………………………………………………………………………………………………..69 شکل4-23-روند تغییراتNAR سورگوم علوفه ای درتراکم های مختلف در  طول فصل رشد بر اسا درجه روز رشد………………………………………………………………………………………………………………..70 . شکل4-24-روند تغییراتNAR سورگوم علوفه ای درسطوح مختلف کود اوره در  طول فصل رشد بر اساس درجه روز رشد…………………………………………………………………………………………………….71 شکل4-25-روند تغییرات CGRسورگوم علوفه ای در تراکم های مختلف در طول فصل رشد بر اساس درجه روز رشد…………………………………………………………………………………………………………………72 شکل4-26روند تغییرات CGRسورگوم علوفه ای در سطوح  مختلف کود اوره در طول فصل رشد بر اساس درجه روز رشد………………………………………………………………………………………………………..73 شکل4-27-روند تغییرات RGRسورگوم علوفه ای در تراکم های مختلف در طول فصل رشد بر اساس درجه روز رشد……………………………………………………………………………………………………………….74 شکل4-28-روند تغییرات RGRسورگوم علوفه ای در سطوح مختلف کود اوره در طول فصل رشد بر اساس درجه روز رشد……………………………………………………………………………………………………….74 -1-مقدمه یكی از عمده‌ترین مشكلات تولید پروتئین و محصولات دامی در كشور، كمبود علوفه و خوراك كافی جهت تغذیه‌ی دام‌ها می‌باشد. سورگوم علوفه‌ای (sorghum bicolor (L) monch) یكی از مهمترین گیاهان علوفه‌ای مناطق خشك و نیمه‌خشك دنیا است كه به علت سازگاری با شرایط گرم و خشك و بالا بودن كارایی مصرف آب می‌تواند در مناطقی كه با كمبود آب مواجه هستند تولید خوبی داشته باشد. امروزه علاوه بر ارقام بومی متداول، كشت ارقام هیبرید پر محصول سورگوم نیز در ایران رو به افزایش است(20و12).سورگوم علوفه‌ای عمدتا در مناطق جنوب ایران كشت می‌شود و معمولا تراكم كاشت پایین و فاصله‌ی ردیفی كم باعث افزایش تولید ماده‌ی خشك علوفه‌ای می‌گردد، اما با افزایش تراكم كیفیت علوفه كاهش می‌یابد. این گیاه در شرایط دیم نیز بخوبی شرایط آبیاری رشد موفقیت‏آمیزی دارد. علوفه‏ی آن تقریبا برای تغذیه بیشتر دام‏ها مورد استفاده قرار می‏گیرد و همچنین می‏تواند بعنوان علوفه خشک و سیلویی مورد استفاده قرار گیرد. به هر حال کیفیت سورگوم علوفه‏ای، به علت کم بودن محتوای پروتیین و وجود اسید پروسیک پایین است. بنابراین بهبود کیفیت و کمیت سورگوم علوفه ای الزامیست (12) سورگوم علوفه‏ای پنجمین غله بعد از گندم، برنج، ذرت و جو می باشد (fao 2004) و برای سیستم های کشت پایدار بسیار مناسب است زیرا توانایی زنده ماندن در شرایط محدودیت آب را دارد (53و34).  اهمیت آن به عنوان یک گیاه علوفه‏ای، رشد آن در نقاط مختلف دنیا و همچنین سودمندی بالا از یک طرف و توانایی سازگاری با آب و هوای مختلف و شرایط کمبود آب از طرف دیگر می‏باشد. سورگوم می‏تواند در هر دو شرایط آب و هوایی گرم در سودان، یا آب و هوای نسبتا سرد در جنوب کانادا سازش یابد. تحت شرایط محدودیت ممکن است بطور معنی داری سود بیشتری نسبت به ذرت تولید کند (76).