ایم. در چارچوب نظری با بهره گرفتن از نظریات پاتنام در مورد سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال دست یافته ایم.

2-1- بیان مسئله

امروزه زندگی در کلان شهرها نیازمند فهم مشترک از زندگی جمعی و شهری، حقوق و تکالیف متقابل شهروندان است، انسان ها بر اساس نیازهای طبیعی که دارند با هم در ارتباط اند. این همزیستی و در کنار هم بودن نیاز به داشتن فرهنگ و اخلاق مطلوب و مقبول با رعایت حقوق همدیگر دارد. در سالهای اخیر پاره ای از ملاحظات شهروندی به گونه ای غیر مستقیم در تدوین برنامه های کلان توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی انعکاس پیدا کرده است. جوانان همواره در جوامع به عنوان گروهی مساله ساز و آسیب پذیر تلقی شده اند که این امر هرگونه سیاست گذاری برای مشارکت آنها را با ملاحظات خاصی همراه می سازد. بنابراین نحوه نگریستن به جوانان و جایگاه آنان در جامعه به عنوان یک شهروند و درجه آگاهی از حقوق و تعهداتشان دارای اهمیت زیادی خواهد بود.

با در نظر گرفتن جمعیت کشور ایران که طبق آمار حاصل از سرشماری 1390 اغلب جوان هستند و حدود 7/31 درصد جمعیت کشور در سن 15 تا 29 سالگی قرار دارند و گسترش شهرنشینی، تراكم بالای جمعیت، وجود فرهنگهای گوناگون و رنگ باختن برخی از آنها و اختلاط با هویت شهری، مدرنیزاسیون و مشارکت مدنی، مفهوم شهروندی اهمیت بسیار داشته و شناخت مولفه ها و عوامل موثر بر شهروندی بیش از پیش اهمیت می یابد (نیکومرام و همکاران، 1390: 72).

کمسیون اسکفینگتون[1] در بریتانیا، مشارکت شهروندان ر ا چنین تعریف می کند: مشارکت به نظر ما سهیم شدن مردم در تدوین سیاست ها و پیشنهادهاست دادن اطلاعات از طرف مسئولان و امکان اظهار نظر در مورد آن اطلاعات، بخش مهمی از فرایند مشارکت به حساب می آید، اما این مسئله تمام ماجرا نیست. مشارکت کامل فقط در جایی تحقق می یابد که مردم بتوانند نقشی فعال در فرایند تهیه طرح بر عهده گیرند.

با اهیمت یافتن حضور جوانان در عرصه های اجتماعی، شهروندی فعال آنان نیز اهمیت می یابد. مشارکت اجتماعی، شرکت در انجمن های داوطلبانه، توجه به مصرف تولید ملی و کالاهای داخلی، پیگیری مسائل مهم روز و … همگی از عواملی است که شهروندی فعال جوانان را مشخص می سازد.

همچنین تاکید اغلب افراد جامعه بر حفظ خانواده هسته ای با وجود گسترش شهرها، می تواند نشانگر این باشد که خانواده به همراه سرمایه ی اجتماعی خود می تواند به عنوان متغیر مستقل تاثیر زیادی بر شهروندی فعال جوانان داشته باشد.

3-1- سوالات تحقیق

1- سرمایه اجتماعی خانواده جوانان چه میزان است؟

2- شهروندی فعال جوانان 18 تا 32 ساله چه میزان است؟

3- چه رابطه ای بین سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال جوانان وجود دارد؟

4-1- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

از آنجا که تا به حال رابطه دو متغیر سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال بررسی نشده است، موضوع پژوهش تازه است. شهروندی فعال در جامعه ی کنونی که بیشترین جمعیت آن را جوانان تشکیل می دهند از جمله موضوعات مهمی است که می تواند بر سایر بخش های اجتماعی نیز موثر باشد از جمله: زندگی اجتماعی، فعالیت سیاسی، عضویت داوطلبانه در امور فرهنگی و اجتماعی و … با سنجش میزان شهروندی فعال جوانان می توان روی بخش های تعیین کننده فعال بودن آنان برنامه ریزی نموده با توسعه مشارکت های مدنی از طریق گسترش اعتماد میان افراد جامعه، ارزش های دموکراسی و دموکراسی پاسخگو را رقم زد.

با وجود جوانان در کشور می توان آگاهی از حقوق و وظایف شهروندی را در این افراد افزایش داده در گام بعدی آنها را با شهروندی فعال آشنا نمود تا از مزایای شهروندان فعال در جامعه استفاده نمود. با وجود شهروندان فعال، جامعه تغییرات اجتماعی مثبت را تجربه می کند، درک بین فرهنگی ایجاد می شود و قومیت های مختلف یکدیگر را به راحتی می پذیرند، سازمانهای داوطلبانه بسیاری از موانع اجتماعی را رفع می کنند و دستیابی به مفهوم شهروند خوب تسهیل می گردد.

از آنجا که کنش و واکنش های افراد در درون قالب هایی جمعی رخ می دهد که اجتماعا بنا شده اند، مواردی چون خانواده، گروه، سازمان، نهاد و در کلی ترین شکل آن ساختار اجتماعی چنین قالب هایی نیز حاوی سرمایه اجتماعی می گردند. (پیران و همکاران، 1385: 10)

از سوی دیگر توجه به سرمایه اجتماعی خانواده می تواند ابعاد مختلفی از مشارکت و اعتماد را در مورد شهروندان روشن کند. خانواده با ایجاد اعتماد اولیه بستر مناسبی جهت میل به مشسارکت و حضور اجتماعی در جوانان ایجاد می کند.

5-1- اهداف پژوهش

هدف از انجام این پژوهش، بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و شهروندی فعال جوانان است.

هدف اصلی:

– بررسی رابطه سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال درجوانان مجرد شهر تهران

هدف فرعی

– تعیین میزان سرمایه اجتماعی درون و برون خانواده جوانان.

– تعیین میزان شهروندی فعال جوانان.

فصل دوم: ادبیات پژوهش

1-2- مقدمه

در این فصل ابتدا به بررسی دیدگاه های نظری کلاسیک و متاخر درباره سرمایه اجتماعی و شهروندی فعال پرداخته و سپس از مطالعات تجربی در رابطه با موضوع پژوهش استفاده می کنیم.

2-2- مطالعات نظری

دیدگاه نظری در زمینه سرمایه اجتماعی:

در هر جامعه ای خرده نظام اجتماع در ارتباط با سایر خرده نظام های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی اصلی ترین منبع و قلمرو روابط و تعاملات اجتماعی توام با احساسات و عواطفی است که مولد تعهدات متقابل برای وصل کردن کنش  گران به هم دیگر و ایجاد اعتماد، همبستگی، انسجام و محیط گرم و سینرژی لازم برای سلامت جسمانی، روانی و شور و نشاط اجتماعی است. در جوامع سنتی، غلبه   ی اجتماع بر سایر خرده نظام ها، زندگی گرم و پر احساسی را در درون اجتماعات کوچک خانوادگی، طایفه ای و قومی پدید می آور که هر چند برای اعضای هر یک از آن گروه ها مثبت محسوب می شود ولی برای بسط تعاملات اعضای آن گروه ها و روابط آن ها با گروه های دیگر ایجاد مشکل می کند. در جوامع مدرن هم علی رغم پیدایش و گسترش نهاد های مدنی جدید، شکل گیری اجتماع جامعه ای، یا اجتماع اجتماعات و رشد سرمایه اجتماعی جدید بین گروهی در قالب نظام سرمایه داری و با سیطره سیستم (خرده نظام های اقتصادی و سیاسی) بر جهان حیاتی[1] (خرده نظام های اجتماعی- فرهنگی)، زندگی نسبتا سرد و بی روح گردیده و کنش های ارتباطی تحت الشعاع کنش های ابزاری قرار گرفته است.(عبداللهی و موسوی، 1386: 197-198).

سرمایه اجتماعی در آثار صاحب نظران و دیدگاه های کلاسیک:

مضمون سرمایه اجتماعی در بعد عینی و ساختاری در سطح کلان مورد توجه دورکیم، بعد ذهنی یا شناختی آن در سطح خرد مورد نظر وبر و مید و بعد ارتباطی وتعاملاتی آن در سطح شبکه ی روابط مورد عنایت زیمل قرار گرفته است. علاوه بر اینها، دیدگاه مبادله به ویژه تئوری هومنز در ارتباط با تحلیل رفتارهای مبادله انسان با عوامل زیستی- روانی، از جمله نقش احساس بهره مندی و لذت طرفین مبادله در تداوم و استمرار روابط مبادله ای و دیدگاه تضاد مبتنی بر ماتریالیسم دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخی مارکس در توجه به شرایط مادی تولید از جمله نیروهای مولد و روابط تولیدی در شکل گیری روابط و تعاملات اجتماعی (1973) در پی ریزی مبانی نظری- تجربی و شکل گیری مفهوم سرمایه اجتماعی بی تاثیر نبوده اند(عبداللهی و موسوی، 1386: 199).

دیدگاه های کلاسیک از مساله دو انگاری یا دوگانه بینی های تقلیل گرایانه ی نظم در برابر تضاد، فرد در برابر جمع، ذهن در برابر عین و … رنج می برده اند، چیزی که امروز در دیدگاه های تلفیق گرایانه نوین معاصر رنگ باخته است. اغلب جامعه شناسان بزرگ معاصر جوامع توسعه یافته که وارث منابع و متون علوم اجتماعی نسل های ماقبل خود بوده اند، ضمن مرور انتقادی آثار صاحب نظران کلاسیک سعی کرده اند با دوری از دو انگاری ها در تحلیل پدیده ها و مسائل اجتماعی، همه ی جنبه هاو ابعاد آن ها را در قالب دیدگاه های تلفیقی جامع تری مطمح نظر قرار دهند. برخی از این صاحب نظران نظیر تالکت پارسونز، یورگن هابرماس، آنتونی گیدنز و مانوئل کاستلز در ارائه دیدگاه های نظری جامع و تلفیقی برای طرح مسائل و پدیده های اجتماعی از جمله مفهوم سرمایه ی اجتماعی و کسانی چون جیمز کلمن، پی یر بوردیو، رابرت پاتنام و کلاوس افه در طرح مفهوم سرمایه اجتماعی و طراحی چارچوب های نظری و روش شناختی آن سهم قابل توجهی داشته اند. (همان)

چند بعدی بودن مفهوم سرمایه اجتماعی باعث شده تا اختلاف نظرهای زیادی در تعریف آن به وجود آید. یکی از گام های اساسی در رسیدن به هدف، تلاش برای ایجاد صراحت مفهومی از طریق ایجاد تمایز شفاف بین منابع، ابعاد، مولفه ها، اشکال و پیامدهای سرمایه اجتماعی و رهایی از گرفتار شدن در تفسیرهای همان گویانه در زیر چتر یک برنامه تحقیقی واحد و یکپارچه است. سنجش سرمایه اجتماعی باید با پیچیدگی نظری که بر ابعاد چندگانه موجود در مفهوم آن تاکید دارد، همخوانی داشته باشد. در این موضوع اجماع کلی وجود داردکه سرمایه اجتماعی متشکل از شبکه های اجتماعی (کمیت روابط) است که با هنجارهای اعتماد و بده بستان (کیفیت روابط) مشخص می شود. اما اینها باید به بخش های جزئی شان شکسته شده و به صورت جداگانه مورد سنجش قرار گیرد. (علیوردی نیا و همکاران، 1387: 114).

کلمن سرمایه اجتماعی را مترادف با کمیت و کیفیت رابطه نهادینه شده و با دوام یک فرد با دیگران فرض می کند که فرد از خلال آن به منابع موجود در جامعه در جهت نیل به اهداف خود، دسترسی می یابد. وی سرمایه اجتماعی را ارزش جنبه هایی از ساختار اجتماعی که کنش گران به عنوان منابعی جهت تحقق اهداف و علایق شان از آن استفاده می کنند، می دانست. (کلمن، 1377: 462 به نقل از قاسمی و کاظمی، 196).

پاتنام در تعریف سرمایه اجتماعی، به خصوصیاتی از سازمان اجتماعی نظیر شبکه ها، هنجارها و اعتماد اشاره دارد که همکاری و هماهنگی برای منافع متقابل را تسهیل می نماید (پاتنام، 1380: 285).

بوردیو نیز در رویکرد تضاد، سرمایه اجتماعی، را این گونه تعریف می کند «مجموعه منابع بالقوه و بالفعل در دسترس فرد یا گروه است که دارای شبکه نسبتا با دوامی از ارتباطات نهادینه شده یا آشنایی های متقابل و قابل احترام هستند[2]» (بوردیو، 1985: 248).

اما خلاصه ترین تعریفی که از سرمایه اجتماعی به عمل آمده است و تا حدی دربردارنده تمام تعاریفی است که از سرمایه اجتماعی ارائه شده است، تعریف فیلد از سرمایه اجتماعی است؛ وی مفهوم سرمایه اجتماعی را در سه کلمه «ارتباطات مهم است» بیان می کند. او بیان می دارد که مردم زمانی که با یکدیگر ارتباط دارند، کارهایی انجام می دهند که به تنهایی قادر به انجام دادن نیستند یا برای انجام آن دچار مشکل می شوند. هنگامی که مردم شبکه های ارتباطی ایجاد کرده و با اعضای آن شبکه که ارزش های مشترکی دارند رابطه دارند، این شبکه ها به عنوان منابعی تلقی می شوند که سرمایه اجتماعی ایجاد می کند[3] (فیلد، 2003: 1).

به طور کلی سرمایه اجتماعی را می توان به معنای مجموعه منابعی دانست که روابط اجتماعی را تسهیل می کند و به وسیله آن می توان از توانایی های افراد در جهت منافع شخصی و سود جمعی بهره برد. روابط اجتماعی در چارچوب ارزش ها و هنجارهای خاصی صورت می گیرد که از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است.( قاسمی و کاظمی، 1387: 197).

یکی از متقدمان طرح نظریه سرمایه اجتماعی را هنی فن[4] می دانند که در سال 1920 اولین بار واژه سرمایه اجتماعی را مطرح کرد و آن را شامل دارایی هایی دانست که در زندگی روزانه افراد خیلی به حساب می آیند، همانند حس تفاهم، رفاقت و دوستی، احساس همدردی و روابط اجتماعی در بین افراد و خانواده هایی که یک واحد اجتماعی را تشکیل می دهند (فلدمن و اساف، 1999، به نقل از شریفیان: 11).

هنی فن که در آموزش و پرورش ایالت ویرجینیای آمریکا خدمت می کرد معتقد بود که سرمایه اجتماعی به ابعادی مانند حسن نیت، دوستی و همدردی، داد و ستد میان افراد و خانوارها اشاره دارد. او برداشتی محدود از مفهوم سرمایه اجتماعی داشته و آن را تنها در قالب روابط درون گروهی مورد توجه قرار داده است. به نظر جیمز کلمن، کنشگران به رویدادهایی که تحت کنترل کنشگران دیگر است علاقه دارند و همین مساله باعث ایجاد روابط اجتماعی می گردد که در طول زمان تا اندازه ای پایدار می ماند. (کلمن، به نقل از عنایت و رئیسی، 1391: 27)

از آنجا که کنش و واکنش های افراد در درون قالب هایی جمعی رخ می دهد که اجتماعا بنا شده اند، مواردی چون خانواده، گروه، سازمان، نهاد و در کلی ترین شکل آن ساختار

1-4: پیشینه. 6
1-5: روش تحقیق.. 6
1-6: ساختار بحث… 7
فصل دوم؛ سازمان روحانیّت زردشتی و تحوّلات آن

2-1: مغان. 9
2-2: آثرون. 11
2-3: ردان و مرجعیت دینی.. 14
2-4: روحانیت زرتشتی در اوستا 20
2-5: دینیاران در دوره ساسانیان. 28
2-6: منابع درآمد دینیاران زرتشتی.. 30
2-7: ساسانیان و سقوط آنان. 37
2-8: سر آغاز اسلام 41
فصل سوم: زرتشتیان و جامعه مسلمان

3-1: وضع اجتماعی زرتشتیان از آغاز اسلام تا اواخر عباسیان. 46
3-1-1:  خلفای راشدین.. 47

3-1-2:  دوران بنی امیه. 49

3-1-3:  دوران عباسیان. 52

3-2: عکس العمل و فعالیت دینیاران در مقابل خلفا و عاملانشان. 56
3-2-1: نقش دینیاران در صلح و دوستی.. 57

3-2-2:  مکتوب نمودن کتب دینی.. 60

3-2-3:  موبد و نقش وی در تغییر زمان اخذ مالیات.. 62

3-3: مناظرات.. 63
3-3-1:  مناظره امام رضا (ع) با دینیار زرتشتی.. 64

3-3-2:  مناظره مامون با دینیار. 65

3-3-3:  مناظره ابالیش و آذرفرنبغ. 66

3-4: مباحث اختلافی.. 67
3-4-1:  خویدوده 68

3-4-2:  ثنویت… 72

3-4-2-1:  بحثی درباره القدریه مجوس هذه الامه. 75

3-4-3:  آتش…. 76

3-5: تنی چند از دینیاران. 84
3-5-1: یزدانبخت… 85

3-5-2:  فرزانه دوبان. 85

3-5-3: آذرفرنبغ فرخزادان – احیاگر دانشنامه مزدایسنی.. 86

3-5-4:  منوچهر. 88

3-5-5:  زادِ سپرم 89

3-5-6:  مردان فرخ پسر اورمزد 91

3-5-7:  امید اشوهیشتان. 91

3-5-8: مهدی فروح بن شخسان. 93

فصل چهارم: روحانیّت زردشتی و رویارویی با بدعتگذاران

4-1: فرقه مزدک.. 95
4-1-1:  سر آغاز مزدکی.. 95

4-1-2: اساس تعالیم مزدک.. 97

4-1-3:  زرتشت-بوندوس- مزدک.. 100

4-1-4:  آیا مزدک موبد بود؟ 101

4-1-5:  مزدکیان پس از اسلام 103

4-2: غلات.. 104
4-3: سنباد 106
4-4: خرمدینان. 107
4-4-1:  بابک خرمدین.. 108

4-5: بهآفرید. 110
4-5-1: باورها و سرانجام وی.. 111

4-6:  ابومسلم. 114

4-6-1:  زمینه های جنبش و باورهای وی.. 115

4-6-1: قتل ابومسلم. 118

4-6-2:  پس از ابومسلم. 119

فصل پنجم: روحانیّت زردشتی و رویارویی با مسأله‌ی تغییرِ دین زردشتیان

5-1: مجازات و تحت فشار قرار دادن مرتدّان. 123
5-1-1:  مرگارزانی مرتد. 123

5-1-2:  فشارهای اقتصادی.. 127

5-1-3: فشارهای خانوادگی.. 129

5-3: پیشگویی و ادبیات نجات بخشی.. 134
نتیجه گیری.. 138

چکیده­­­

عموما مومنان راستینِ ادیان، باورهای خود را نمود تام و بارز حق و حقیقت می­دانند و تلاش می­ کنند تا از کیان باورهای دینی خود با جان و دل حمایت کنند. در این میان روحانیان هر دین به عنوان متولیان و کارگزاران دین نقش مهمتری را بر عهده دارند.

دین­یاران زرتشتی، که مشخصا مورد مطالعه ما قرار گرفته­اند، در دوره­های مختلف تاریخی در   حفظ دین زرتشتی کوشیده­اند. تلاش ایشان در حفظ دین زرتشتی در دوران اسلامی بخصوص قرون اولیه اسلامی بسیار منطقی و به دور از هرگونه جنگ و نزاع بوده است. آنان پیش از حمله اعراب، در زمان ساسانیان، از پشتیبانی ویژه حکومت بهره­مند بودند و لذا نفوذ ویژه­ای در بین مردم داشته اند و با فشارهایی که از سر سخت­گیری دینی بر مردم وارد کردند باعث شد که نوعی بی ­تفاوتی به مذهب و نارضایتی از دین­یاران در مردم ایجاد شود. پس از حمله اعراب در آغاز نه پایگاه حمایتی از طرف خلافت اسلام داشتند و نه یاورانی خاص از بین مردم. اما رفته­رفته دین­یاران توانستند با دربار خلفا ارتباط برقرار کنند و مانع از ویرانی آتشکده­ها شوند. نیز زرتشتیانی که هنوز به دین زرتشت متعهد بودند، با آنکه دل­ِخوشی از سخت­گیری­های مذهبی دین­یاران نداشتند، چاره­ای جز آن­که در امور مذهبی به آن­ها رجوع کنند، برایشان باقی نماند.

دین­یاران کم­کم با مکتوب کردن متون خود و افزودن بخش­هایی بدان­ها چارچوب دین زرتشتی را قوام بخشیدند و با اجرای سیاست­هایی مانع از ارتداد هم­کیشان خود شدند. همچنین با مناظره و گفت­و­گو تلاش داشتند تا حقانیت خود را به اثبات برسانند.

کلمات کلیدی: دین­یار ، مغ، آثرون، آتش، ارتداد، آذرفرنبغ­فرخزادان، دینکرد

فصل اول؛ کلیات
1-1:  مقدمه
با سقوط سلسله­ی ساسانی زندگی در ایران به گونه ای دیگر رقم خورد و روزگار روی دیگر خود را نشان داد. دین­یاران یا روحانیون زرتشتی مرجعیت سیاسی خود را برای همیشه از دست دادند. آنان تا پیش از این در کسوت مرجعیت دینی و سیاسی به رتق و فتق امور می­پرداختند و در تمام دستگاه حاکمیت نفوذ ویژه داشتند. حتی خود شاه می­بایست از جناب موبد تاییدیه داشته باشد؛ حال آنکه از دوبال ریاست ساسانیان، تنها بال دیانت باقی مانده و بال سیاست از بین رفته بود و بهدینان در زیر فرمان مسلمانان بودند؛ معلوم نبود که آیا چیزی از قداست و دیانت زرتشتی  باقی خواهد ماند یاخیر؟!

اعراب در همان سال­های نخستین حمله توانستند اکثر مناطق ایران را تحت کنترل خود درآورند و با وجود آن‏كه  ایران جزئی از قلمرو جهان اسلام تلقی می‏شد، به عنوان یك جامعه‏ی اسلامی برخوردار از فرهنگ اسلامی به شمار نمی‏آمد[1]. در واقع قرون اولیه اسلامی کشور ایران، رزمگاه دو تمدن ایران و اسلام گشت که در آن این دو فرهنگ به ارزیابی همدیگر پرداختند و در نهایت تلاش کردند تا پس از پایان دو یا سه قرن اول زمینه ­های مشترک دینی-فرهنگی را بیابند و زندگی را برآن بنا کنند. اگر چه در تاریخ زمان دقیق و واقعی برای رخدادهای عظیم مذهبی و فرهنگی نمی­توان مشخص نمود، اما به نظر می­رسد که در همان چند قرن اول اسلامی بود که فرهنگ ایرانیان، به امتزاجی از فرهنگ ایران و اسلام منتقل شد. به عبارتی می­توان از قرون اولیه اسلامی با عنوان دوران گذار یا انتقال از تمدن باستانی ایران-زرتشتی به تمدن پویای ایرانی­-­اسلامی یاد کرد. اصلی­ترین مسئله دوران گذار، مسئله تغییر دین و فرهنگ زرتشتیان به اسلام است.

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

چکیده پایان‌نامه:
توحید از موضوعات بسیار مهم در اسلام است وتوجه ویژه ای به آن شده است مرز کفر واسلام است وبه همین منظور پرداختن به اصل توحید از موضوعات مهم واساسی اسلام شمرده می‌شود. در طول دوره‌های مختلف این موضوع مورد بررسی وکنکاش فراوان قرار گرفت که از میان این دوره‌ها دوره ابن تیمیه باتوجه به افکار خاص او دارای رنگ ولعابی متفاوت از دیگر مذاهب اسلام شد، از نظر ابن تیمیه مراتب توحید بر سه نوع هستند:

1-توحید ربوبی 2- توحید الوهی 3- توحید دراسماء و صفات.

مراد وی از توحید ربوبی همان توحید افعالی خدا است، و توحید در اسما و صفات را توحید ذاتی و صفاتی بر می‌شمارد. نکته مهم این است که ابن تیمیه توحید الوهی را به معنای توحید در عبادت گرفته و اله را به معنای معبود دانسته است، در حالیکه مفهوم توحید در سطح کلان به دو شاخه اصلی نظری و عملی تقسیم می‌گردد، که هر کدام به نوبه‌ی خویش دارای زیر مجموعه می‌باشند، بدین ترتیب که توحید نظری مشتمل بر توحید ذاتی، توحید صفاتی و توحید افعالی است و توحید افعالی را می‌توان به قسمت‌های دیگری مانند توحید در آفرینش، توحید در ربوبیت، توحید در تشریع (قانون گذاری)، توحید در حاکمیت، و توحید در تدبیر تقسیم نمود و توحید عملی خود مشتمل بر توحید در عبادت، توحید در اطاعت، و توحید در استعانت می‌باشد.

نکته مهمی که در کلام ابن تیمیه جلب نظر می‌کند این است که وی پس از تقسیم توحید به سه قسم، شرک را که مقابل توحید است به چهار قسم تحت عناوین مغایر با عناوین موجود در تقسیم توحید می‌کند که عبارتند از: 1- شرک در دعا2- شرک در نیت و قصد و اراده 3- شرک در طاعت 4-شرک در محبت

واژگان کلیدی: ابن تیمیه، وهابیت، توحید، شرک،مراتب

فهرست مطالب
مقدمه. 1

تعریف مسأله. 2

پیشینه بحث… 2

تألیفات شیعه. 2

تألیفات اهل سنت… 2

ضرورت بحث… 3

هدف پژوهش…. 3

الف) هدف اصلی.. 3

ب) هدف فرعی.. 3

سؤالات… 3

سؤال اصلی.. 3

سؤالات فرعی.. 4

فرضیه‌ها 4

فرضیه‌ی اصلی.. 4

فرضیه‌های فرعی.. 4

روش تحقیق.. 5

فصل اول: شخصیت ابن تیمیه. 6

گفتار اول: زندگینامه. 7

مذهب ابن تیمیه. 9

گفتار دوم: اوضاع سیاسی اجتماعی عصر ابن تیمیه. 10

فقدان قدرت مرکزی.. 10
حرکت‌های مسیحیان و اروپائیان در بلاد اسلامی.. 10
هجوم مغولان به سرزمین‌های مسلمانان. 10
عصر فرهنگی ابن تیمیه. 11

گفتار سوم: ابن تیمیة از دیدگاه علمای اهل سنت… 13

فصل دوم: توحید. 26

توحید در لغت و اصطلاح.. 27

فرق أحد و واحد در توحید. 28

توحید و فطرت… 29

جایگاه توحید در قرآن. 30

جایگاه توحید در مذاهب اسلامی.. 33

اقسام توحید (توحید نظری و توحید عملی) 34

مراتب توحید نظری.. 35

الف- توحید ذاتی.. 36

ب- توحید صفاتی.. 38

ج- توحید افعالی.. 39

اقسام توحید افعالی.. 40

1-توحید در آفرینش (خالقیت) 40

2- توحید در ربوببیت… 41

3- توحید در ربوبیت تشریعی (قانون گذاری) 41

4- توحید در حاکمیت… 42

اقسام توحید عملی.. 42

1-توحید در عبادت… 43

برداشتی نادرست از عبادت… 43

عذر بدتر از گناه! 44

حل اشکال و معنای حقیقی عبادت… 45

ادله توحید عبادی خداوند. 47

خالقیت خداوند. 47
ربوبیت خداوند. 47
الوهیت خداوند. 47
مالکیت مرگ و حیات… 48
زمامداری نفع وضرر. 48
2- توحید در اطاعت… 48

تفاوت توحید در عبادت با توحید در اطاعت… 49

3-توحید در استعانت… 49

 

فصل سوم: شرک.. 51

مفهوم لغوی شرک… 52

مفهوم اصطلاحی «شرک» 53

نحوه تحقق مفهوم«شرک» 54

اقسام شرک… 55

شرک در الوهیت… 55
شرک در خالقیت… 55
شرک در ربوبیت… 56
شرک در عبادت و طاعت… 57
معیار شرک در قرآن. 57

بررسی منطقی، و داوری در موارد اختلافی شرک… 60

توسل به پیامبران و صالحان. 60
2.استمداد از پیامبران و صالحان و استغاثه به آنان. 61

آثار و تبعات شرک در قرآن. 62

شرک، گناهی نابخشودنی.. 62
شرک، ظلمی بزرگ… 63
شرک موجب حبط عمل.. 63
شرک، موجب سقوط از مقامات عالی.. 63
5-شرک، سبب محرومیت از بهشت… 63

شرک، گمراهی آشکار. 64
شرک و ناپاکی باطنی.. 64
فصل چهارم: مراتب توحید و شرک از دیدگاه ابن تیمیه و وهابیت.. 65

گفتار اول: اقسام توحید از دیدگاه ابن تیمیه و هابیت… 66

«توحید ربوبی» 68

توحید در الوهیت… 69

توحید در اسما و صفات… 70

نقد و بررسی.. 70

بررسی معنای اله. 70

توحید عبادی.. 75

مراحل تکامل عقاید انحرافی در توحید عبادی.. 76

مرحله اول: دوره بنیادین.. 76

مرحله دوم: دوره تکامل.. 77

مرحله سوم: دوره انتقال. 78

مرحله چهارم: دوره تکامل و تبلور. 78

مرحله پنجم: دوره گرایش‌های اعتدالی.. 78

عبادت از دیدگاه ابن تیمیه. 79

ربوبیت تشریعی و عبادت در نزد ابن تیمیه. 79

ربوبیت تکوینی و عبادت از دیدگاه ابن تیمیه. 81

انواع عبادت از دیدگاه ابن تیمیه. 82

استدراکی در دیدگاه ابن اتیمیه و محمد بن عبدالوهاب… 82

بررسی مفهوم عبادت در قرآن. 85

گفتار دوم: شرک از دیدگاه ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب… 89

تعریف شرک… 89

شرک در صدر اسلام از دیدگاه ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب… 90

نقد دیدگاه ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب در مورد شرک در صدر اسلام. 92

اقسام شرک از دیدگاه ابن تیمیه ومحمد ابن عبد الوهاب… 97

نقد و بررسی.. 98

نزاع صغروی در شرک ربوبی.. 98

ابن تیمیه و وهابیت و نزاع در شرک ربوبی.. 100

بررسی تکمیلی مفهوم شرک… 101

نتیجه گیری.. 104

 

واژگان کلیدی: ثابت های بنیادی –نظریه های تانسوری-نرده ای-کیهانشناسی-– ثابت ساختار ریز- معادلات اینشتین.

 
فصل اول  

مقدمه ای بر تغییر ثابت های بنیادی فیزیک    1

1-1 فرضیه  اعداد بزرگ    2

1-2 نظریه ی برنز-دیک   6

فصل دوم 

1-2نسبیت عام وکیهانشناسی  10

2-2تانسور انرژی- تکانه  13

2-3 قانون پایستگی انرژی   16

2-4 معادلات اینشتین  17

2-5 کیهان شناسی استاندارد 22

فصل سوم 

ارائه ی یک مدل گرانشی برای تغییرات ثابت ساختار ریز 29

3-1بررسی تغییرات ثابت ساختار ریز 30

3-2 عصر سلطه ی غبار: 38

3-3 عصر سلطه تابش    42

ب

 

3-4 دوره ی سلطه ی خمیدگی  48

3-5عصر ی ثابت سلطه کیهانشناسی  51

3-6جهان های تورمی  53

3-7 مراحل اولیه ی عالم  55

فصل چهارم 

بحث و نتیجه گیری و مشاهدات   58

4-1 بحث و بررسی نتایج مراحل پنجگانه ی فصل سوم  59

4-2  اثرات تغییرات ثابت ساختار ریز بر پایداری مولکول ها ،اتمها و هسته ها 62

4-3 نتایج مشاهدات تلسکوپ VLT برای تغییرات ثابت ساختار ریز 65

4-4حدود تغییرات ثابت ساختار ریز با پتانسیل گرانشی در طیف کوتوله های سفید  67

پیوست الف   71

محاسبه ی ضرایب کریستوفل: 71

پیوست ب       77

جدول تغییرات α  74

مراجع و ماخذ  75

 

شکل2-1دسته بندی معادلات فریدمن…………………………………………………………………………………………….26

شکل 3-1نمودار تحول عددی  درعصرغبار…………………………………………………………………………………42

شکل3-2نمودار تحول عددی  در عصر تابش………………………………………………………………………………48

شکل3-3 نمودار تحول عددی  در عصر درخمیدگی………………………………………………………………..51

شکل3-4 نمودار تحول عددی  در عصر ثابت کیهانشناشی………………………………………………………52

شکل4-1 نمودار تحول عددی  بر جسب زمان کیهانی در عصر غبار………………………………………..64

شکل2-4 نمودار   بر حسب  ………………………………………………………………………………………..70

جدول تغییرات α…………………………………………………………………………………………………………………………..74

فهرست پیوستها

پیوست الف: محاسبه ی ضرایب کریستوفل……………………………………………………………………………….70

پیوست ب: جدول تغییرات α…………………………………………………………………………………………………….74

مقدمه
ثابت های فیزیکی مفاهیم ناشناخته ای برای ما نیستند. در هنگام مطالعه ی قانون های طبیعت ما به اعداد ثابت و بدون یکایی که با این قوانین در ارتباط هستند بر می خوریم. یکی از سوالات مهم که در حوزه ی فیزیک نظری حائز اهمیت می باشد این است که آیا ثابت های بنیادی در مراحل تحول عالم ثابت هستند یا این که در طول تحول عالم تغییر یافته اند. نظریه های مختلفی مانند نظریه ابر ریسمان هستند که این تغییرات را پیش بینی می کنند. بنابراین اراِئه ی مدل هایی که این تغییرات را بررسی می کنند در حوزه ی فیزیک نظری حائز اهمیت می باشند. یکی از مسائلی که کیهانشناسان در تلاش های خود برای بررسی نتایج نجومی تغییرات زمانی ثابت ساختار ریز با آن مواجه شده اند عدم وجود یک نظریه دقیق بوده است که مدل های کیهانشناسی در حضور تغییر ثابت ساختار ریز را توضیح دهد. تا همین اواخر امکان تجزیه و تحلیل رفتار تغییر  α کیهانی در روشی که بتواند جهان را همانند تغییر ثابت گرانشی  در نظریه برنز- دیک یا بیشتر نظریه های تانسوری- نرده ای در گرانش توضیح دهد وجود نداشته است.

مشاهدات اخیر انگیزه ای برای تدوین و بررسی جزئیات تغییر ثابت ساختار ریز  کیهانی را ایجاد کرده است. مشاهدات چندگانه ای که در نقاط مختلف زمین روی انتقال به سرخ کوازارها انجام شده است. در این مشاهدات برای اولین بار شواهدی ارائه داده است که نشان می دهد ثابت ساختار ریز ممکن است با زمان کیهانی تغییر کند.

 

در سال 1999 شواهدی از طیف جذبی کوازارها بدست آمد. که نشان می داد ثابت ساختار ریز ممکن است در گذشته مقدار کمتری داشته باشد.

 

البته این ایده که ثابت ساختار ریز با زمان کیهانی تغییر می کند اولین بار درسال 1948  مطرح شد . جورج گاموف همانند دیراک که نشان داد ثابت گرانشی با زمان کیهانی رابطه ی عکس دارد و پیشنهاد کرد که تغییر ثابت ساختار ریز با زمان کیهانی به صورت  است.

در این نوشتار بار الکتریکی را با یک میدان نرده ای بدون جرم را در نظر می گیریم سپس چگونگی تغییر این میدان نرده ای را در دوره های غبار، تابش،خمیدگی، ثابت کیهانشناسی مورد بحث و بررسی عددی قرار می دهیم. در فصل اول مقدمه ای بر کار هایی که در زمینه ی تغییرات ثابت های مختلف فیزیکی شده است آورده ایم. در فصل دوّم مروری داریم بر نسبیت عام و کیهانشناسی استاندارد، در فصل سوم با توجه به مدل گرانشی ارائه شده معادلات کیهانشناسی مدل را بدست آورده  و به بحث و بررسی این معادلات در دوره های مختلف کیهانشناسی پرداخته ایم. در فصل چهارم به بررسی نتایج بدست آمده از مدل و مشاهدات صورت گرفته پرداخته ایم.

1 فرضیه  اعداد بزرگ
فیزیک پر از یکاهای مختلف وکمیت های با اندازه های متفاوت است. که بطور تجربی تعیین شده اند بعضی از ثابت ها مانند ثابت گرانشی ( G) بار الکترون (e) و غیره در شکل گیری قوانین فیزیک اهمیت خاصی دارند. اندازه ی این اعداد به یکای مورد استفاده بستگی دارد. بدیهی است که خود این اعداد اهمیت خاصی را بیان نمی کنند. اما ترکیب بعضی از این ثابت های فیزیکی یکا ندارند و اهمیت ویژه ای در فیزیک دارند. مانند ترکیب بار الکترون، سرعت نور در خلا و ثابت پلانک که به صورت زیر نوشته می شود :

در این رابطه ثابت پلانک،  cسرعت نور در خلا وe  بار الکتریکی الکترون است. این کمیت در تمام یکاهای فیزیکی مقدار یکسانی دارد، پس بایستی دارای اهمیت ویژه ای باشد. عکس این عدد به ثابت ساختار ریز (α) معروف است. این عدد شدت برهمکنش الکترومغناطیسی نشان می دهد. حال اعداد بدون یکای دیگری را بررسی می کنیم .

نیروی الکتریکی بین الکترون و پروتون،  نیروی گرانشی بین الکترون و پروتون است.  به ترتیب جرم پروتون، جرم الکترون  ثابت گرانشی  گذردهی الکتریکی خلا،  فاصله ی بین الکترون و پروتون است.  این ثابت  شدت نسبی نیروهای الکتریکی و گرانشی بین الکترون و پروتون را بیان می کند و همانند ثابت ساختار ریز بیان کننده یکی دیگر از ویژگی های طبیعت است. عدد بدون بعد دیگری را در نظر می گیریم، این عدد نسبت مقیاس طول مربوط به عالم® و طول وابسته به الکترون® است .

 

در این رابطه  ثابت هابل است. سومین عدد بزرگ که اهمیت ویژه ای در فیزیک ذرات وکیهانشاسی دارد برابر تعداد نوکلئون های موجود در عالم است. اگر  چگالی بحرانی باشد تعداد ذرات در کره ای به شعاع  برابر است با :

با مقایسه این سه عدد می توانیم بنویسیم:

 

دیراک در سال 1937 بیان کرد  که  و   حاوی ثابت هابل هستند.  پس اندازه هایی که از این فرمول ها بدست می آید بر حسب زمان کیهانی تغییر می کند. اما  حاوی ثابت هابل نیست پس تساوی ،  و بایستی تصادفی و مربوط به عصر حاضر باشد، مگر اینکه ثابت  به گونه ای تغییر کند که این تساوی در تمام زمان ها برقرار باشد. این ایجاب می کند که یکی از ثابت های  و  در  با زمان کیهانی تغییر کند. این استدلال بعداً به فرضیه ی اعداد بزرگ معروف شد .

برای درک بهتر این فرضیه  را به صورت مقیاس زمانی وابسته به عالم  و زمان لازم برای آنکه نور شعاع الکترون را طی کند  در نظر می گیریم در فرضیه اعداد بزرگ  هر عدد بدون بعد بزرگ در دوره ی کنونی را می توان به صورت   بیان کرد که در آن  از مرتبه ی یک است. مساوی قرار دادن  و  با شرط فوق بیان می کند که   با  تغییر می کند دیراک بین  و  تفاوت قائل شد. زیرا گروه اول    ( ) اتمی ولی G به ساختار بزرگ مقیاس عالم مربوط می شود. بنابراین طبق فرض دیراک اگر از یکای اتمی استفاده کنیم کمیت های اتمی ثابت هستند. در این صورت  ثابت و  تغییر خواهد کرد یعنی بر حسب یکای اتمی ثابت گرانشی باید بر حسب زمان کیهانی تغییر کند تغییرات زمانی ثابت گرانشی را می توان به صورت زیر نشان داد :

بدیهی است که تغییرات پیش بینی شده ثابت گرانشی در فرضیه اعداد بزرگ خلاف نظریه ی نسبیت عام اینشتین است که در آن G ثابت می باشد. پس بایستی معادلات نسبیتی را اصلاح کرد تا بتواند حاوی G متغیر باشد. دیراک دو مقیاس اندازه گیری یکی اتمی و دیگری مقیاس کیهانی که در گرانش معتبر است، پیشنهاد کرد. اگر سیستم اتمی را انتخاب کنیم  ثابت هستند اما در این سیستم G  متغییر است. زیرا این کمیت مربوط به فیزیک گرانش است. اما اگر از یکای گرانشی استفاده کنیم G ثابت و کمیت های اتمی متغییر خواهند بود. در فیزیک گرانشی پدیده های گرانشی با معادله ی زیر بیان می شوند :

 

معرفی و بحث در مورد این معادله را به فصل دوم موکول می کنیم. در بیان دیراک می توان این دو یکا را  با دو متریک فضا زمان مختلف نوشت. این دو متریک را (متریک اتمی) و (متریک گرانشی)  برای سیستم های اتمی و گرانشی بر می گزینیم. به گفته ی دیراک در این دو متریک ، و  ثابت هستند. در حالیکه ،  و  متغییر هستند. دراینجا E زیروند متریک اینشتین و A زیروند متریک اتمی می باشند. با نگاه به آزمون های نسبیت عام مشخص می شود که جرم جسم گرانشی که در حل شوارتس شیلد وجود دارد بایستی بر حسب یکاهای گرانشی ثابت باشد. این جرم را با  نشان می دهیم در هر اندازه گیری که روی زمین انجام می شود از سیستم های اتمی مانند طیف سنج ها و ساعت های اتمی استفاده می شود. قبل از آنکه هر نتیجه ای را تفسیر کنیم باید مطمئن باشیم که تمام کمیت های قابل مشاهده به یکای اتمی تبدیل شده اند. پس بایستی نسبت تبدیل دو یکا  را بدانیم یعنی بدانیم که تبدیل هر کمیت فیزیکی از یک دستگاه به دستگاه دیگر چگونه انجام می شود. اگر فرض کنیم  جرم جسم نجومی ما دارای N نوکلئون باشد و جرم هر نوکلئون برابر  باشد پس جرم کل جسم نجومی برابر است با :

 

در این رابطه  ثابت ولی  متغییر است. بنابراین N تعداد ذرات تشکیل دهنده ی جسم نجومی بایستی قابل تغییر باشد پس بحث دیراک به آفرینش و یا نابودی ذرات در جسم نجومی نیاز دارد.

1-2 نظریه ی برنز-دیک
نظزیه ی نسبیت عام یک نظریه تانسوری است به این معنی که تانسور متریک به تنهایی به عنوان یک میدان دینامیکی در معادلات میدان اینشتین ظاهر می شود. در نظریه های نرده ای – تانسوری این نقش بین تانسور متریک و یک میدان نرده ای تقسیم می شود در این گونه نظریه ها هندسه فضا-زمان  توسط متریک فضا-زمان و یک میدان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

الف

فهرست
فصل اول

مقدمه ای بر تغییر ثابت های بنیادی فیزیک 1

1-1 فرضیه  اعداد بزرگ 2

1-2 نظریه ی برنز-دیک 6

فصل دوم

1-2نسبیت عام وکیهانشناسی 10

2-2تانسور انرژی- تکانه 13

2-3 قانون پایستگی انرژی 16

2-4 معادلات اینشتین 17

2-5 کیهان شناسی استاندارد 22

فصل سوم

ارائه ی یک مدل گرانشی برای تغییرات ثابت ساختار ریز 29

3-1بررسی تغییرات ثابت ساختار ریز 30

3-2 عصر سلطه ی غبار: 38

3-3 عصر سلطه تابش 42

ب

 

3-4 دوره ی سلطه ی خمیدگی 48

3-5عصر ی ثابت سلطه کیهانشناسی 51

3-6جهان های تورمی 53

3-7 مراحل اولیه ی عالم 55

فصل چهارم

بحث و نتیجه گیری و مشاهدات 58

4-1 بحث و بررسی نتایج مراحل پنجگانه ی فصل سوم 59

4-2  اثرات تغییرات ثابت ساختار ریز بر پایداری مولکول ها ،اتمها و هسته ها 62

4-3 نتایج مشاهدات تلسکوپ VLT برای تغییرات ثابت ساختار ریز 65

4-4حدود تغییرات ثابت ساختار ریز با پتانسیل گرانشی در طیف کوتوله های سفید 67

پیوست الف 71

محاسبه ی ضرایب کریستوفل: 71

پیوست ب     77

جدول تغییرات α 74

مراجع و ماخذ 75

 

 

 

ج
فهرست شکل و جدول

شکل2-1دسته بندی معادلات فریدمن…………………………………………………………………………………………….26

شکل 3-1نمودار تحول عددی  درعصرغبار…………………………………………………………………………………42

شکل3-2نمودار تحول عددی  در عصر   تابش………………………………………………………………………………48

شکل3-3 نمودار تحول عددی  در عصر درخمیدگی………………………………………………………………..51

شکل3-4 نمودار تحول عددی  در عصر ثابت کیهانشناشی………………………………………………………52

شکل4-1 نمودار تحول عددی  بر جسب زمان کیهانی در عصر غبار………………………………………..64

شکل2-4 نمودار   بر حسب  ………………………………………………………………………………………..70

جدول تغییرات α…………………………………………………………………………………………………………………………..74

فهرست پیوستها

پیوست الف: محاسبه ی ضرایب کریستوفل……………………………………………………………………………….70

پیوست ب: جدول تغییرات α…………………………………………………………………………………………………….74

 

 

 

 

 

 

د

مقدمه