اشکالات و مسائلی که احتمال دارد در سیستم توزیع به وجود آید، امری ضروری می نماید. از نتایج مثبت استفاده از واحد های تولید، کاهش تلفات توان حقیقی و راکتیو، وهمچنین بهبود پایداری پراکنده می توان به بهبود منحنی ولتاژ و شاخص قابلیت اطمینان در سیستم قدرت اشاره نمود. یکی از چشمگیرترین نتایج استفاده از DG بهبود بارپذیری سیستم توزیع است.

در این تحقیق مسئله اصلی بررسی تأثیر رفتار تصادفی بارهای سیستم توزیع بر بهبود بارپذیری سیستم توسط DG است. این تحقیق نشان می‌دهد که افزایش و کاهش بارها چگونه و تا چه حد برپروفیل ولتاژ و بارپذیری بهبود یافته سیستم تأثیر می‌گذارد. برای انجام این بررسی ها. این پایان‌نامه بر روی سیستم توزیع 16 باسه شبکه‌ی توزیع انگلستان پیاده سازی شده است

توجه به اینکه امروزه استقبال گسترده‌ای از به کارگیری واحدهای تولید پراکنده در سیستم‌های توزیع برای بهبود پارامترهای سیستم توزیع به وقوع پیوسته است، بررسی اشکالات و مسائلی که احتمال دارد در سیستم توزیع به وجود آید، امری ضروری می کند. از نتایج مثبت استفاده از واحد‌های تولید پراکنده می‌توان به بهبود منحنی ولتاژ ، کاهش تلفات توان حقیقی و راکتیو، وهمچنین بهبود پایداری و شاخص قابلیت اطمینان در سیستم قدرت اشاره نمود. هدف از این پایان‌نامه تعیین یک سطح نفوذ بهینه‌ از تولیدات پراکنده در شبکه ی توزیع با در نظر گرفتن اثرات متقابل واحد‌ها بر هم در محیط برنامه ریزی فعال شبکه‌ی توزیع می‌باشد.

كلید واژه: مدیریت فعال شبکه‌ی توزیع، نرخ نفوذ تولیدات پراکنده، پروفیل ولتاژ شبکه توزیع، اثرات متقابل واحد‌های تولید پراکنده، ظرفیت بهینه‌ی نصب تولیدات پراکنده.

 

 

فهرست مطالب
عنوان                  صفحه

فهرست جدول‌ها ‌ح

فهرست شكل‌‌ها ‌ط

فصل 1-    مقدمه. 1

1-1-   پیشگفتار . 1

1-2-   تاریخچه    2

1-3-   نقد و بررسی شیوه‌های نوین.. 5

1-4-   هدف از انجام پژوهش…. 7

1-5-   اهمیت موضوع پژوهش و كاربردهای آن.. 8

1-6-   طرح موضوع تحقیق.. 10

1-6-1-    سؤالات تحقیق      10

1-6-2-    پیش‌فرض‌ها 11

1-7-   ساختار گزارش…. 11

فصل 2-    بررسی انواع تولیدات پراکنده 13

2-1-   مقدمه    13

2-2-   معرفی سیستم توزیع.. 14

2-2-1-    ساختار سیستم توزیع.. 14

2-2-2-    سیستم توزیع شعاعی.. 14

2-2-3-    فیدر های فشار متوسط… 15

2-2-4-    پست‌های توزیع و شبکه های فشار ضعیف… 15

2-3-   تولیدات پراكنده .

2-3-1-    تولید غیر متمركز(Decentralized Gen.) 21

2-4-   تعریف تولید پراكنده 22

2-4-1-    موسسه مهندسان برق و الكترونیك (IEEE) 22

2-4-2-    موسسه تحقیقات برق (EPRI) 23

2-4-3-    ائتلاف تولیدات پراكنده امریكا (DPCA) 23

2-4-4-    آژانس بین المللی انرژی (IEA) 23

2-4-5-    دپارتمان انرژی ایالات متحده آمریكا DOE) US) 24

2-4-6-    تعریف پیشنهادی برای DG.. 24

2-5-   دسته بندی تولید پراكنده (DG) 25

2-5-1-    تقسیم بندی بر اساس ظرفیت… 25

2-5-2-    تقسیم بندی بر اساس نوع و مدت زمان تغذیه. 25

2-5-3-    تقسیم بندی بر اساس نوع برق تولیدی.. 26

2-5-4-    تقسیم بندی بر اساس نوع سوخت مصرفی.. 26

2-5-5-    اهمیت تنوع بخشیدن به منابع انرژی، بهبود امنیت سیستم.. 27

2-5-6-    کاهش وابستگی به شبکه سراسری برق.. 27

2-5-7-    استفاده از منابع محلی و منطقه‌ای و بهره‌مندی از پتانسیل عظیم انرژی تجدید‌پذیر کشور 28

2-5-8-    استفاده از تولیدات پراكنده تجدیدپذیر و عدم تولید گازهای گلخانه‌ای.. 29

2-5-9-    افزایش فرصت ایجاد شغل های جدید و كاهش بیكاری.. 29

2-5-10-  ارتقای سطح ایران درزمینه حفظ محیط زیست در جوامع بین المللی.. 30

2-5-11-  توسعه مناطق دور افتاده 30

2-6-   گزارش آمار جهانی انرژی های تجدید پذیر درسال 2013.. 31

2-6-1-    زیست توده 31

2-6-2-    انرژی خورشیدی   32

2-7-   كاربرد منابع تولید پراكنده 32

2-7-1-    تولید پراكنده آماده به كار 33

2-7-2-    اصطلاح اوج بار 33

2-7-3-    تولید همزمان برق و گرما (CHP) 33

2-7-4-    بارپایه. 34

2-7-5-    كاربرد در مكانهای دور دست و روستایی.. 34

2-7-6-    برق رسانی مجزا از شبكه. 34

2-7-7-    پشتیبانی از شبكه. 34

2-8-   مزایای استفاده از منابع تولیدی پراكنده 35

2-8-1-    مزایای تولید پراكنده برای مصرف كنندگان.. 35

2-8-2-    مزایای منابع تولید پراكنده برای تولید كنندگان برق.. 35

2-8-3-    مزایای ملی منابع تولید پراكنده 36

2-8-4-    مزایای فنی و اقتصادی استفاده از منابع تولید پراكنده 36

2-9-   معایب تولیدات پراكنده 37

2-10- بررسی انواع تکنولوژی های تولید پراکنده و انرژی‌های نو. 38

2-10-1-  مقدمه    38

2-10-2-  تجهیزات تولید توان منابع تولید پراکنده 38

2-10-2-1- ناحیه تحویل توان تولید پراکنده 38

2-10-2-2- محدوده توان واحدهای تولید پراکنده 39

2-10-2-3- تکنولوژیهای تولید پراکنده 39

2-10-2-4- بررسی انواع تکنولوژی‌های تولید پراکنده 41

2-10-2-5- ژنراتورهای مرسوم (موتورهای سوختی) 43

فصل 3-    اثر مکان و ظرفیت DG بر روی تلفات و پروفیل ولتاژ 44

3-1-   مشخصه عملکردی تکنولوژیهای تولید پراکنده 44

3-2-   مزایای استفاده از مولدهای تولید پراکنده 45

3-2-1-    مزایای اقتصادی 47

3-2-2-    مزایای تولید مطمئن و ایمن.. 48

3-2-3-    مزایای اجتماعی   50

3-2-4-    مزایای محیطی      50

3-2-5-    طبقه بندی مزایا 50

3-3-   بهره‌برداری تولید پراکنده 52

3-3-1-    تولید پراکنده آماده به کار 52

3-3-2-    اصلاح اوج بار 52

3-3-3-    استفاده محلی و کاربرد در مناطق دوردست… 53

3-3-4-    تولید همزمان برق وگرما (CHP) 53

3-3-5-    بار پایه. 53

3-3-6-    پشتیبانی شبکه 53

3-4-   محدودیتهای تولید پراكنده 54

3-5-   آثار منابع تولید پراکنده بر روی شبکه‌های الکتریکی.. 54

3-6-   اهداف و کاربردها 56

3-6-1-    مکان نصب      57

3-6-2-    ظرفیت… 57

3-6-3-    ناحیه سرویس‌دهی.. 58

3-6-4-    توان تولیدی      58

3-6-5-    نحوه بهره‌برداری   58

3-6-6-    مالکیت… 59

3-7-   عوامل رشد استفاده از تولید پراکنده 60

3-8-   اثرات تولید پراکنده روی عملکرد سیستم.. 62

3-9-   بهره‌برداری از شبکه توزیع در حضور واحد‌های تولید پراکنده 66

3-9-1-    شاخص‌های تأثیر تولید پراکنده بر شبکه‌های توزیع.. 67

3-9-1-1-  شاخص تلفات توان اکتیو و راکتیو. 67

3-9-1-2-  شاخص پروفیل ولتاژ در بار ماکزیمم. 68

3-9-1-3-  شاخص تنظیم ولتاژ 69

3-9-1-4-  شاخص ظرفیت جریان هادی.. 69

3-9-1-5-  شاخص بار گذاری ترانس    70

3-9-1-6-  شاخص اتصال کوتاه تک فاز و سه فاز به زمین.. 70

3-9-1-7-  شاخص هارمونیک        71

3-9-2-    مسائل مرتبط با ورود تولیدات پراکنده به شبکه. 72

3-9-2-1-  عدم قطعیت در تولید. 72

3-9-2-2-  کنترل و تنظیم ولتاژ 72

3-9-2-3-  تلفات                                 74

3-9-2-4-  فلیکر ولتاژ 75

3-9-2-5-  هارمونیک        76

3-9-2-6-  نامتعادلی در شبکه‌های توزیع. 78

3-9-2-7-  پایداری      78

3-9-2-8-  پروفیل ولتاژ 79

3-9-2-9-  کیفیت توان    81

3-10- ملاحظات محیطی و مکانیزم‌های پشتیبانی.. 82

3-11- راهكارهای‌ بررسی‌ آثار تولیدات‌پراكنده‌ بر روی‌ شبكه‌های‌ الكتریكی‌ 83

3-12- قواعد و استانداردهای‌ تدوین‌ یافته‌برای‌ اتصال‌ منابع‌ تولید پراكنده‌ به‌ شبكه. 84

3-13- خلاصه و نتیجه گیری.. 86

فصل 4-    الگوریتم پیشنهادی شبکه‌های توزیع فعال.. 88

4-1-   مقدمه    88

4-2-   مدیریت اکتیو شبکه. 91

4-2-1-    تحلیل فنی مدیریت اکتیو. 93

4-3-   مدل‌های برنامه‌ریزی DG در شبکه توزیع.. 99

4-4-   مطالعات صورت گرفته در زمینه‌ی مدیریت اکتیو شبکه توزیع فعال.. 101

4-5-   شبکه‌ی تست مورد مطالعه. 108

4-5-1-    اطلاعات شبکه‌ی تست… 108

4-5-2-    پروفایل‌های تقاضای بار و تولید باد. 111

4-6-   شبیه سازی برنامه‌ریزی شبکه‌های توزیع فعال.. 113

4-6-1-    مقدمه. 113

4-7-   تداخلات تولیدات پراکنده با یکدیگر و لزوم بررسی چند پیکر بندی.. 114

4-7-1-    افزایش سطح ولتاژ و ظرفیت تولید پراکنده 115

4-7-2-    ماکزیمم  ظرفیت تولید پراکنده-برای نصب در یک مکان خاص…. 115

4-7-3-    مدیریت شبکه غیر فعال-ترکیب‌بندی ‌های مختلف تولیدات پراکنده 116

4-7-4-    مدیریت اکتیو شبکه – پیکربندی مختلف منابع تولید پراکنده 116

4-8-   الگوریتم پیشنهادی با چند پیکر‌بندی و برای چندین دوره‌ی زمانی بر اساس روشOPF (MMOPF) 118

4-8-1-    پیکر بندی‌ها مختلف- وضعیت عملیاتی واحد‌های تولید پراکنده 118

4-8-2-    تابع هدف و محدودیت‌های شبکه. 120

4-8-3-    تابع هدف در مسئله برنامه‌ریزی.. 120

4-8-4-    ظرفیت بهینه تولید پراکنده، برای تمام پیکربندی‌های موجود منابع تولید پراکنده 122

4-8-5-    الگوریتم MMOPF  124

4-8-6-    کاربرد تکنیک پیشنهادی MMOPF برای برنامه ریزی ظرفیت تولید پراکنده تحت نظر مدیریت شبکه فعال  125

4-8-6-1-  سناریو شماره یک        130

4-8-6-2-  سناریو شماره دو 132

4-8-6-3-  سناریو شماره سه    133

4-8-6-4-  سناریو شماره چهار 134

4-9-   نتیجه گیری.. 135

فصل 5-    نتیجه‌گیری و پیشنهادها 137

5-1-   نتیجه‌گیری  137

 

5-2-   پیشنهادها 138

فهرست مراجع 139

 

فهرست جدول‌ها

عنوان                                             صفحه

جدول 2-1 تعریفات تولید پراکنده در مراجع مختلف… 22

جدول2-2 تقسیم بندی تولید پراكنده بر اساس ظرفیت تولید. 25

جدول 2-3 مقایسه انواع تكنولوژیهای تولید پراكنده از لحاظ مدت زمان تغذیه. 26

جدول 2-4- تقسیم‌بندی تولید پراکنده بر اساس ظرفیت تولید. 39

جدول 2-5 برخی از تکنولوژی‌های تولید پراکنده و ظرفیت قابل دسترس]10 [ 41

جدول ‏4‑1- اطلاعات الكتریكی شبكه نمونه. 110

جدول 4-2 اطلاعات بار باس‌ها 111

جدول4-3 پروفیل تولید بار بر حسب باد. 112

 

فهرست شكل‌‌ها

عنوان                                                صفحه

شکل2-1  نوعی طبقه بندی مولدهای تولید پراکنده 42

شکل 3-1 یک فیدر شعاعی ساده. 74

شکل 3-2 یک شبکه شعاعی 10 شینه نمونه. 80

شکل 3-3 تأثیر تولیدات پراکنده بر پروفیل ولتاژ در دوره‌های کم باری و بار زیاد. 80

شكل ‏4-‏1   شماتیک ساده‌ای از AM در شبکه‌های توزیع.. 94

شکل ‏4‑2- دیاگرام خطی شبکه‌ی تست 16-باسه اصلاح شده 109

شکل 4-3  دیاگرام پروفیل تولید بار بر حسب باد. 112

شکل 4-4 شبکه ساده نمونه. 115

شکل 4-5 الگوریتم پیشنهادی پایان نامه. 124

 

 

فصل 1- مقدمه
1-1- پیشگفتار.
امروزه توجه به مسائل زیست محیطی، قیمت بالای سوخت‌های فسیلی، تشکیل بازار برق و تغییر مالکیت و مدیریت صنعت برق از حالت سنتی به رقابتی و از طرفی پیشرفت‌های چشمگیر حاصل شده در ژنراتور‌های کوچک، تجهیزات الکترونیک قدرت، ذخیره‌سازها و کشف روش‌های مختلف تولید انرژی از منابع انرژی تجدید‌پذیر[1] علاقه زیادی به استفاده از واحد‌های تولید پراکنده[2] در سرتاسر دنیا ایجاد شده است [[i]].

امروزه، تولید پراکنده به یک راه‌حل اقتصادی برای تولید انرژی الکتریکی در شبکه توزیع تبدیل شده است. به کارگیری واحد‌های تولید پراکنده در شبکه توزیع مزایای بالقوه فراوانی برای شرکت‌های توزیع خواهند داشت. شاید مهم‌ترین مزیت استفاده از وا‌حدهای تولید پراکنده، نزدیکی به مصرف‌کننده و درنتیجه کاهش و یا حذف هزینه‌های مربوط به سیستم انتقال و توزیع باشد. در کنار آن می‌توان به حذف محدودیت مکانی و جغرافیایی تولیدات پراکنده کوچک نسبت به نیروگاه‌های بزرگ، ریسک کمتر سرمایه‌گذاری، زمان نصب کمتر، شرایط محیط زیست بهتر، کیفیت و قابلیت اطمینان بیشتر، کاهش تلفات، بهبود پروفیل ولتاژ، تأخیر در سرمایه‌گذاری، تکنولوژی در زمینه ساخت ژنراتور‌های کوچک با توان تولیدی بالا و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند باد و خورشید اشاره کرد [[ii]].

تشویق توسعه‌دهندگان و بهره‌برداران شبکه توزیع[3] به اتصال تولیدات پراکنده جهت استفاده از مزایای فوق از اهداف شرکت‌های توزیع می‌باشد. در سال‌های گذشته، تحقیق پیرامون تأثیرات فنی که تولیدات پراکنده ایجاد می‌نمایند، از اولویت‌های صنعت برق بوده است. ایجاد الگوهای اقتصادی بر مبنای تشویق و ایجاد یک محیط مطمئن از لحاظ سرمایه گذاری و اطمینان سرمایه گذار از بابت استفاده از ظرفیت نصب شده‌ی منابع تولید پراکنده از اولویت‌های کنونی صنعت برق جهت توسعه تولیدات پراکنده می‌باشد [[iii]]. در کنار تشویق برای توسعه باید برنامه ریزی برای احداث واحد‌های تولید پراکنده نیز صورت گیرد تا احداث این منابع باعث بوجود آمدن مشکلات اتی در شبکه نگردد.

1-2-   تاریخچه
به تازگی، بسیاری از مطالعات تحقیقاتی بر روی مدیریت شبکه فعال گزارش شده است که بر منافع استفاده از منابع مدیریت اکتیو شبکه و پیشنهاد طرح‌های جدید و برنامه‌های کاربردی تاکید کرده‌اند. برخی از مطالعات شامل پروژه‌های عملی، پیاده سازی و تجارب مدیریت شبکه فعال [[iv]] برنامه‌ی آنلاین مدیریت شبکه فعال [[v]] ، ترکیبی از مدیریت شبکه فعال همراه با نرم افزار پاسخ‌گویی مشترکین [[vi]] وچالش‌های مدیریتی شبکه فعال برای اپراتور‌های شبکه را نشان می‌دهد [[vii]]. در [[viii]]، ارزیابی‌های فنی – اقتصادی و هزینه- سود تجزیه و تحلیل هزینه‌های سرمایه‌گذاری و هزینه‌های بهره برداری برای ترکیب‌های مختلف طرح های مدیریت شبکه فعال مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته‌اند و با طرح مدیریت شبکه منفعل مقایسه شده‌اند. به طور کلی، می‌توان نتیجه گرفت که نفوذ تولید پراکنده، هزینه‌های سرمایه‌گذاری طرح‌های مدیریت شبکه فعال را افزایش می‌دهد و باعث عملی‌تر و قابل توجیه‌تر شدن طرح‌های مدیریت شبکه فعال می‌گردد.

امروزه، با توجه به روند روبه رشد نفوذ تولید‌های پراکنده در شبکه‌ی انتقال و شبکه‌های توزیع در بسیاری از کشور‌ها دامنه‌ی برنامه‌ریزی‌ها برای افزایش نفوذ تولید پراکنده اولویت اپراتور‌های سیستم‌های توزیع و انتقال (DSOوTSO) می‌باشد. با این حال، افزایش ولتاژ حالت پایدار یکی از محدودیت‌های اصلی شبکه است که میزان ظرفیت تولید پراکنده را محدود می‌کند که می‌تواند رفع شود. در [[ix]]، مشکل ولتاژ مرتبط با نصب و راه اندازی تصادفی منابع تولید پراکنده با مالکیت مشترکین، از نظر محل، نوع و اندازه، در یک شبکه توزیع ثانویه مورد بررسی قرار می‌گیرد. در [[x]]، روش ارائه شده شامل تهیه کردن محدودیت گام ولتاژ ایجاد شده به دلیل تأثیر در ارتباط با قطع و یا اتصال ناگهانی تولید پراکنده می‌باشد نتایج تحقیق کاهش قابل توجه در مقدار ظرفیت تولید پراکنده نصب شده هنگامی که محدودیت برای گام تغییرات ولتاژ به شبکه اعمال می‌شود را نشان می‌دهد و محدودیت تغییرات گسترده‌تر ولتاژ می‌تواند باعث افزایش ضریب نفوذ ظرفیت تولید پراکنده در شبکه شود. برخی از مطالعات مدیریت شبکه فعال، پتانسیل طرح‌های مدیریت شبکه فعال را تجزیه و تحلیل کردند تا نفوذ تولید پراکنده به حداکثر برسد [[xi]]، ویا انرژی بهره برداری به حداکثر برسد [[xii]] و یا تلفات انرژی به حداقل برسد [[xiii]]. در مطالعات قبلی تأثیر تقاضای متغیر و پروفایل‌های تولید نیز با پخش بار بهینه‌ی چند دوره‌ای مبتنی بر (OPF)- بر اساس روش (MOPF) مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این مطالعات تحت مکان‌های ثابت نصب تولید پراکنده و تنها با یک پیکر‌بندی تولید پراکنده (که همه منابع در مدار باشند) مورد آزمایش قرار گرفته‌اند و مشخص شد که

پتانسیل مدیریت شبکه فعال هنگامی که (OLTC) ها برای افزایش ولتاژ محدودیت دارند، کاهش می‌یابد.
برای منابع تولید‌پراکنده با یک مکان نصب ثابت، طرح های مدیریت شبکه فعال به دلیل رسیدن خطوط به حد حرارتی خط تاثیری بر این منابع پراکنده نمی‌گذارند، در حالی که دیگر مکان‌های نصب تولید پراکنده با توجه‌ به طرح‌های مدیریت شبکه فعال تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
با این حال، اثرات ساختار‌های مختلف مشارکت،  تولیدات پراکنده چندگانه در مراجع [11] تا [13] در نظر گرفته نشده است، که به طور جدی می تواند پتانسیل طرح های مدیریت شبکه فعال و مقدار اتصال ظرفیت تولید پراکنده را تحت تأثیر قرار دهند. در اینجا اصطلاح ساختار‌ها یا پیکربندی‌های مختلف تولید پراکنده به همان وضعیت عملیاتی واحد‌های تولید پراکنده (روشن یا خاموش) منابع در شبکه اشاره می‌کند.

ارتباط بین به حداکثر رساندن ظرفیت تولید پراکنده و نقص ولتاژ حالت پایدار را با بهره گرفتن از ضریب حساسیت ولتاژ در [[xiv]] و [[xv]] را مورد بررسی قرار دادند. در [15]، یک روش مؤثر پیشنهاد شده است که تولید‌های پراکنده را بر اساس تجزیه و تحلیل‌های مختلف برای محدودیت‌های مختلف مرتبط با هر باس اختصاص داده است تا اطمینان یابد که هیچ نقصانی در شبکه رخ نخواهد داد. نقصان در تزریق توان در شبکه هنگامی که واحد های تولید پراکنده به صورت جداگانه و نه به صورت یک گروه در شبکه جایابی می‌شوند اتفاق می‌افتد که می‌تواند به محدودیت‌هایی در شبکه منجر شود و ظرفیت کل منابع تولید پراکنده متصل شده  را به حداقل می‌رساند و بهره‌وری از دارایی‌های موجود نصب شده در شبکه را کاهش می‌دهد. در مرجع [[xvi]] روش دیگری پیشنهاد شده است که باس های ضعیف و قوی را شناسایی کند پس از آن، تولید‌های پراکنده را در باس‌هایی با حاشیه‌ی پایداری ولتاژ قوی قرار دهند. در مرجع [[xvii]]، اثر انتخاب میزان نفوذ‌های مختلف تولید پراکنده بر  نتیجه‌ی جایابی منابع تولید پراکنده بررسی شده است. با افزایش میزان نفوذ منابع تولید پراکنده در شبکه، نتایج افزایش یا کاهش قابل توجه در ظرفیت تولید منابع تولید پراکنده را در مکان‌های خاص را نشان می‌دهد. از این رو، ارزیابی میزان نفوذ منابع تولید پراکنده، بر اساس اینکه تمام نقاط از لحاظ تولید بهینه‌باشند، برای برنامه ریزی بلند مدت انتخاب شده است.  مطالعات صورت گرفته در مراجع [14]- [17] نشان داد که میزان نفوذ کم منابع تولید پراکنده در نقاط خاصِ می تواند مشکلات شدید ولتاژ را ایجاد کند، و از این رو بر کل میزان نفوذ تولید پراکنده اثر بگذارد. با این حال، این مطالعات نیز اثر تنظیمات چند پیکربندی مختلف تولید پراکنده را در نظر نگرفته بودند که می‌تواند به طور قابل توجهی بر مکان نصب و مقدار ظرفیت منابع تولید پراکنده متصل شده تاثیر بگذارد.

1-3- نقد و بررسی شیوه‌های نوین
طرح سرمایه گذاری برای توسعه زیر ساخت‌های شبکه برای برآورده کردن رشد تقاضا بار می تواند با معرفی واحد‌های تولید پراکنده در شبکه انتقال و توزیع به تعویق انداخته شود. حضور واحد‌های تولید پراکنده در شبکه‌های توزیع می‌تواند بهره‌وری سیستم، قابلیت اطمینان، امنیت و کیفیت خدمات را بهبود بخشد. با این حال، این منابع می توانند تاثیرات عمده‌ای بر ولتاژ سیستم، کیفیت توان و پایداری شبکه ، سطح اتصال کوتاه شبکه و تداخل با کارکرد خازن ها و تنظیم کننده های ولتاژ موجود در شبکه داشته باشند و نیز هماهنگی حفاظتی تجهیزات را نیز تحت تاثیر قرار دهند. عدم پیوستگی در خروجی و نیز خروجی متغیر منابع تولید پراکنده تجدید پذیر مانند باد و فتوولتائیک طرح‌های مربوط به توسعه این نوع شبکه‌های توزیع را با چالش روبرو‌ می‌کند [[xviii]]

بعضی برنامه ریزی‌های مطالعه شده مربوط به ماکزیمم کردن سود بهره‌بردارهای واحد‌های تولید پراکنده غیر مشارکتی می‌باشد، با توجه به خروجی غیر پیوسته منابع

1 ـ 1 ـ مفهوم مراکزتجاری.. 4

1 ـ 2 ـ هدف ازایجادمراکزتجاری.. 5

1 ـ 3 ـتاریخچه مراکزتجاری.. 5

1 ـ 4 ـ تاریخچه مراکزخریددرایران. 5

فصل 2. 7

ویژگیهاوعملکردهای بازار. 7

2 ـ 1 ـ شهر و بازار. 8

2 ـ 1 ـ 1 ـ کلیات… 8

2 ـ 1 ـ 2 ـاقتصادشهری و بازار. 8

2 ـ 2 ـ بازار. 9

2 ـ 2 ـ 1 ـ مفهوم بازار. 9

2 ـ 2 ـ 2 ـ پیدایش بازار. 11

2 ـ 2 ـ 3 ـ کارکردهای بازار. 13

2 ـ 2 ـ 3 ـ 1 ـ بررسی بازارهاازدیدگاه اجتماعی.. 13

2 ـ 2 ـ 3 ـ 2 ـ بررسی بازارهاازدیدگاه سیاسی.. 14

2 ـ 2 ـ 3 ـ 3 ـ بررسی بازارهاازدیدگاه شهرسازی.. 14

2 ـ 2 ـ 3 ـ 4 ـ بررسی بازارهاازدیدگاه معماری.. 14

2 ـ 3 ـ فضاهای تشکیل دهنده بازار. 15

2 ـ 3 ـ 1 ـ کلیات… 15

2 ـ 3 ـ 2 ـ فضاهای مربوط به انبارداری ونگهداری کالا. 18

2 ـ 3 ـ 2 ـ 1 ـ کاروانسرا 18

2 ـ 3 ـ 2 ـ 2 ـ سرا 18

2 ـ 3 ـ 2 ـ 3 ـ خانبار. 19

2 ـ 3 ـ 3 ـ فضاهای مربوط به کارهای تولیدی.. 19

2 ـ 3 ـ 3 ـ 1 ـ دالان. 19

2 ـ 3 ـ 3 ـ 2 ـ قیصریه. 20

2 ـ 3 ـ 3 ـ 3 ـ کارگاه 20

2 ـ 3 ـ 3 ـ 4 ـ دکان. 20

2 ـ 3 ـ 4 ـ 1 ـ حجره 21

2 ـ 3 ـ 4 ـ 2 ـ تیمچه. 21

2 ـ 3 ـ 4 ـ 3 ـ تیم. 22

2 ـ 3 ـ 4 ـ 4 ـ خان. 22

2 ـ 3 ـ 4 ـ 5 ـ راسته. 22

2 ـ 3 ـ 4 ـ 6 ـ رسته. 23

2 ـ 3 ـ 5 ـ فضاهای مربوط به فعالیتهای اجتماعی وخدماتی.. 23

2 ـ 3 ـ 5 ـ 1 ـ مسجد. 23

2 ـ 3 ـ 5 ـ 2 ـ حسینیه. 24

2 ـ 3 ـ 5 ـ 3 ـ تکیه. 24

2 ـ 3 ـ 5 ـ 4 ـمدرسه. 24

2 ـ 3 ـ 5 ـ 6 ـ نقارهخانه. 25

2 ـ 3 ـ 5 ـ 7 ـ حمام 25

2 ـ 3 ـ 5 ـ 8 ـ زورخانه. 25

2 ـ 3 ـ 5 ـ 9 ـ قهوه خانه. 25

2 ـ 3 ـ 6 ـ فضاهای ارتباطی.. 25

2 ـ 3 ـ 6 ـ 1 ـ چهارسوق.. 25

2 ـ 3 ـ 6 ـ 2 ـ میدان. 26

2 ـ 3 ـ 6 ـ 3 ـ جلوخان. 27

فصل 3. 28

انواع مرکزخرید. 28

3–1 ـ انواع مرکزخرید. 29

3–1–1 کلیات… 29

3 ـ 1 ـ 2 مراکزخریدازنظروسعت وحوزه نفوذ 29

3– 1– 2–1 بازارهای بین المللی.. 30

3–1–2–2 بازارهای ملی.. 30

3–1–2–3 بازارهای شهری.. 30

3–1–2–4 مراکزخریدفرامنطقه ای.. 31

3–1–2–5 مراکزخریدمنطقه ای.. 32

3–1–2–6 ـ مراکزخریدناحیه ای.. 33

3–1–2–7 مراکزخریدمحله ای.. 34

3–1–2– 8 ـ مراکزعرضه کننده کالاهای تخصصی.. 35

3–1–2–9 ـ بازارهای دورهای.. 35

3–1–2–10 ـبازارهای محلی.. 36

3–1–2–11 بازارچه ها 37

3 ـ 1 ـ 3 ـ انواع مراکزخرید از نظراقلیم. 37

3–1–3–1 بازارهای مناطق گرم وخشک… 38

3–1–3–2 بازارهای مناطق سردوکوهستانی.. 38

3–1–3–3 بازارهای مناطق گرم ومرطوب… 38

3–1–3–4 بازارهای مناطق مرطوب وپر باران. 39

3 ـ 1 ـ 4 ـ انواع مراکزخریدازنظرمورفولوژی.. 39

3–1–4–1 ـ بازارهای منظم. 39

3–1–4–2 ـ بازارهای یک بعدی یاخطی.. 39

3–1–4–3 ـ بازارهای دوبعدی یاگسترده 40

3–1–4–4 بازارهای نامنظم. 40

3–1–4–5 میدانهای تجاری.. 40

3–1–4–6 بازارهای محلهای.. 41

3 ـ 2 فروشگاه ها 41

3 ـ 2 ـ 1 کلیات… 41

3 ـ 2 ـ 2 عوامل موثر در شکل گیری مراکزخرید. 42

3 ـ 2 ـ 3 ـ عوامل موثردرطراحی مراکزخرید. 43

3 ـ 2 ـ 4 ـ تجهیزات وفضاهای موردنیازمراکزخرید. 43

3 ـ 3  بررسی انواع فعالیتهای مراکزتجاری.. 44

3 ـ 3 ـ 1 فعالیتهای تشکیل دهنده مراکزتجاری.. 44

3 ـ 3 ـ 1 ـ 1 فعالیتهای تجاری.. 44

3 ـ 4 ـ معیارهای مکانیابی مراکزخرید. 45

3 ـ 4 ـ 1 ـ دسترسی.. 46

3 ـ 4 ـ 2ـ پتانسیل فروش… 46

3 ـ 4 ـ 3ـ پتانسیل رشدمنطقه. 46

3 ـ 6 ـ معیارهای مکانیابی مراکزتجاری.. 48

3 ـ 7 ـ ملاحظات اولیه درموردایجادمراکزتجاری.. 48

3 ـ 7 ـ 1 ـ استقراردرمحل مناسب… 48

3 ـ 7 ـ 2  ـبررسی اقتصادی.. 48

3 ـ 7 ـ 3 ـ تحلیل جمعیت منطقه. 49

3 ـ 7 ـ 4 ـ میزان درآمدخانوار. 49

3 ـ 7 ـ 5 ـ وضعیت فروشگاه های منطقه. 49

3 ـ 7 ـ 6 ـ جذابیت مرکزتجاری برای مراجعین.. 49

3 ـ 8 ـ انواع ورودیهای فروشگاه 50

3 ـ 9 ـ طراحی داخل فروشگاه ها 51

3 ـ 10 ـ محل تخلیه وانبارکاالا. 54

3 ـ 11 ـ بررسی انواع فعالیتهای تشکیل دهنده مراکزتجاری.. 54

3 ـ 11 ـ 1 ـ فعالیتهای خدماتی.. 54

3 ـ 11 ـ 2 ـ فعالیتهای تجاری.. 54

3 ـ 12 ـ همجواری فعالیتهای سازگار. 54

فصل 4. 55

ضوابط واستانداردهای طراحی فضاهای تجاری.. 55

4 ـ 1 ـ بررسی وشناخت فضاها 56

4 ـ 1 ـ 1 ـ کلیات… 56

4 ـ 1 ـ 2 ـ بخش تجاری.. 56

4 ـ 1 ـ 3 ـ بخش فرهنگی.. 57

4 ـ 1 ـ 4 ـ بخش تفریحی.. 57

4 ـ 1 ـ 5 ـ بخش اداری.. 57

4 ـ 1 ـ 6 ـ بخش خدماتی وپشتیبانی.. 57

4 ـ 2 ـ بررسی ضوابط واستاندردها 58

4 ـ 2 ـ 1 ـ خرده فروشیها 58

4 ـ 2 ـ 2 ـ مسیردسترسی.. 59

4 ـ 2 ـ 3 ـ سیركولاسیون. 60

4 ـ 2 ـ 4 ـ مقررات ساختمانی.. 60

4 ـ 2 ـ 5 ـ حركت درمیان طبقات فروشگاه 60

4 ـ 2 ـ6 ـ آسانسور. 61

4 ـ 2 ـ8 ـ ویترینها 61

4 ـ 2 ـ9 ـ سرویس بهداشتی برای كارمندان. 62

4 ـ 2 ـ 10 ـ محلهای انباری و بسته بندی.. 63

4 ـ 2 ـ 11 ـ ورودی وخروجی ها 63

4 ـ 2 ـ 12 ـ پنجره ها 64

4 ـ 2 ـ 13 ـ سرما 64

4 ـ 2 ـ 14 ـ دماوتهویه. 64

4 ـ 2 ـ 15 ـ نوردرشب… 65

4 ـ 2 ـ 16 ـ طرح كلی مغازه 65

4 ـ 2 ـ 17 ـ محل مغازهها 65

4 ـ 2 ـ 19 ـ فروشگاه های مردانه ومدروز. 67

4 ـ 2 ـ 20 ـ مغازه كفش فروشی.. 68

4 ـ 2 ـ 21 ـ پارچه فروشی.. 68

4 ـ 2 ـ 22 ـ سلفسرویس… 68

4 ـ 2 ـ 23 ـ فضاهای تفریحی.. 69

4 ـ 2 ـ 24 ـ بخش خدمات… 69

4 ـ 2 ـ 25 ـ پاركینگ… 70

4 ـ 2 ـ 26 ـ رستوران‎هاوكافی شاپ‎ها 70

4 ـ 2 ـ 27 ـ بانكها 71

4 ـ 3 ـ اصولی پیرامون مراكزخرید. 72

4 ـ 4 ـ نكات مهم طراحی مراكزخرید. 74

4 ـ 5 ـ مصادیق ونمونه های موردی.. 77

4 ـ 5 ـ 1 ـ مجتمع تجاری الماس شرق.. 77

4 ـ 5 ـ 1 ـ 1 ـ ایده طرح.. 77

4 ـ 5 ـ 1 ـ 2 ـ تحلیل فرم 79

4 ـ 5 ـ 1 ـ 3 ـتحلیل پلان. 80

4 ـ 5 ـ 2 ـ مرکزتجارت جهانی شیراز. 81

4 ـ 5 ـ 2 ـ 1 ـ مشخصات ویژه 81

4 ـ 5 ـ 3 ـ مجتمع تجاری میدان–استانبول. 84

4 ـ 5 ـ 4 ـ مجتمع تجاری گالری الافایت… 87

 

فصل 5. 89

مطالعات اقلیم وطراحی کالبدی.. 89

5 ـ 1 ـکلیات… 90

5 ـ 2 ـ خصوصیات كلی استان گلستان. 90

5 ـ 2 ـ 1 ـ موقعیت جغرافیایی.. 90

5 ـ 2 ـ 2 ـ تقسیمات سیاسی.. 92

5 ـ 2 ـ 3 ـ ویژگیهای فرهنگی واجتماعی.. 92

5 ـ 3 ـ خصوصیات كلی شهرستان گرگان. 92

5 ـ 3 ـ 1 ـ ویژگیهای جغرافیایی وتقسیمات کشوری شهرستان گرگان. 92

5 ـ 3 ـ 2 ـ ویژگیهای طبیعی.. 93

5 ـ 3 ـ 2 ـ 1 ـ ناحیه جلگه ای.. 93

5 ـ 3 ـ 2 ـ 2 ـ ناحیه کوهپایه ای.. 94

5 ـ 3 ـ 3 ـ اقلیم. 94

5 ـ 3 ـ 3 ـ 1 ـ بارندگی.. 94

5 ـ 3 ـ 3 ـ 2 ـ باد 95

5 ـ 3 ـ 3 ـ 3 ـ تابش نورخورشید. 96

5 ـ 3 ـ 3 ـ 4 ـ زلزله. 96

5 ـ 3 ـ 4 ـ پیشینه تاریخی وگردشگری.. 97

5 ـ 3 ـ 5 ـ زبان ومذهب… 97

5 ـ 4 ـ بررس یوضع موجود وارائه توجیهات فنی برای احداث كاربری تجاری.. 98

5 ـ 4 ـ 1  ـ شاخصهای مكانیابی واحدهای تجاری.. 98

5 ـ 4 ـ 1 ـ 1 ـ نوع استفاده از زمین.. 98

5 ـ 5 ـ روندطراحی.. 99

5 ـ 5 ـ 1 ـ مبانی نظری.. 99

5 ـ 5 ـ 1 ـ 1  ـسرزندگی اجتماعی.. 100

5 ـ 6 ـ منابع. 109

چکیده:

این نوشتار برگرفته از پژوهشی می باشد که در جهت شناسایی عوامل موثر بر برقراری ارتباط فضاهای شهری و ایجاد یک فضای شهری سرزنده انجام گرفته است.

در این رهگذر، پس از شناخت فاکتورهای برقراری ارتباط مثل نوع پیاده سازی، داشتن فضاهایی برای تعاملات اجتماعی، فراغت و …سعی به استفاده از آنها در طراحی شده است.از این رو مرکز خریدی در بافت شهر وبین دو محله پر رفت و آمد شهری را طوری طراحی کردیم که از پویایی و سرزندگی لازم برخوردار باشد و به مراجعین اینگونه القا شود که در فضای بازارهای سنتی گام برداشته اند؛ بر این اساس امکان حضور هر چه بیشتر مردم در فضای شهری فراهم گردیده و اینگونه فضاهای مناسب،بسترساز تعاملات اجتماعی بهتر، جهت ایجاد شهرهایی انسانی­تر و پویاتر باشد.

واژه های کلیدی : برقراری ارتباط[1] ـ فضای شهری ـ ÷مرکز خرید پیاده ـ تعاملات اجتماعی[2].

اهمیت موضوع:

با وجود انبوه ساخت و سازهای تجاری، این مراکز کارآیی و پویایی بازارهای قدیمی و سنتی را ندارند؛ دیگر آن حس اعتمادی که بین بازاریان و مردم بوده ، از بین رفته و در نظر مردم ، کاسب حبیب الله نیست، صداقت و درستکاری و وجدان حرفه‌ای مبدل به واژه های غریبی شده اند.

از آنجا که فرهنگ بازار، کلیه ی مناسبات اجتماعی شهر (مثل تحرکات بازاریان در مشروطه)را تحت تأثیر خود قرار می دهد، پرداختن به این مهم ضروری به نظر می­رسد.

وجود اماکن و عناصر خاطره انگیز در ذهن مراجعین، انجام فعالیت های موسمی مانند عزاداری ها و جشن­ها و وجود میدان به عنوان عنصر هویت بخش در بافت بازار، موجب تداوم فرهنگی در مراکز خرید میباشد.

با ورود اتومبیل به عرصه فضاهای شهری و تسلط آن بر شهر به مرور پیاده مداری به دست فراموشی سپرده شده است.توجه به انسان به عنوان مهم ترین عامل شکل گیری و حیات شهرها و پرداختن به برخی از مهم ترین نیازهای انسان از جمله: حرکت، سلامت و تقویت زندگی اجتماعی انسان در شهرها از اهداف پروژه ی حاضر است.

همان طور که می­دانیم روابط اجتماعی بر خلاف کالبد گذشته، امروزه تغییر چندانی نکرده که نتوان پاسخ نیازهای انسانی را در گذشته جست و جو کرد.بنابراین شناخت روحیات اجتماعی، معماری بومی و رمز ماندگاری بازارهای گذشته، برای بهبود معماری حاضر کارگشا هستند (پروند، پایان نامه).

 

مقدمه

ازدیربازفضاهای تجاری از ارکان هرمجموعه زیستی بوده و درواقع حکم قلب را برای آنها ایفاکرده است. هرچنداین اهمیت درطول تاریخ دارای فراز ونشیب هایی بوده، لیکن هیچگاه نقش خودراازدست ندادهاست. پیشبینی وبرنامه ریزی مراکزتجاری از مهمترین مسایل معماری وشهرسازی است که بسیاری از معضلات شهری را حل خواهدنمود.

باوروداتومبیل به شهرها،تحولات فرهنگی ناشی از ارتباط باکشورهای غربی،شتاب درعرضه کالاهای صنعتی،شیوۀزندگی،امکانات وارتباطات درسالهای اخیرفضاهای تجاری نیزدستخوش تغییرات اساسی گردید. امروزه بدلیل مشکلات ناشی ازشهرنشینی،کمبودفرصت وامکانات جدید،خریدار نترجیح میدهند با اتومبیل به مراکزخریدمراجعه ودرکمترین زمان ممکن کلیه مایحتاج خودرابه صورت ماهیانه ویاهفتگی تهیه نمایند. از این­رودرسالهای اخیر ایجادفروشگاه های زنجیره ای که درآن کلیۀملزومات ومایحتاج خریداران ارائه میگردد،به شدت رشدیافته ورقابت بین آنهاباعث ایجاداندیشه­ای جدید در ارائه سیستمهاوخدمات مهم درجهت جلب رضایت مراجعین شده است(بحرینی، 1375، 23).

خرید،فعالیتی است که نمودهایی ازشرایط وساختاراقتصادی،اجتماعی وبه ویژه فرهنگی یک محیط راآشکارمی­سازد؛هرچندکه درابتدا فضاهای خرید،تنهابه منظورپاسخگویی به نیازهای اقتصادی راقبان به صورت پلانهای خطی وقرارگیری اجزای فردی عنی مغازه ها دراطراف مسیرهای خطی یامنحنی مراجعان طراحی می­شد،امااین ایده که مراکزخریدبایددربرگیرنده کاربریهایی باشند تا برای دیگرنیازهای مراجعین نیزپاسخی مناسب یابد،به مرور بعنوان اندیشۀ غالب درمعماری مراکزتجاری تبدیل گردید.

1 ـ 1 ـ مفهوم مراکزتجاری

مرکزتجاری تفریحی به مفهوم کلی به محلی سرپوشیده ویا روبازی اطلاق می­گرددکه تعدادی فروشگاه راشامل گردیده که این فروشگاه ها می توانند از یک یاچند صنف مختلف تشکیل گردند. این محل کانون دادوستدبوده وارتباط مستقیم بین عرضه وتقاضارا برقرارمینماید (دهخدا).

1 ـ 2 ـ هدف ازایجادمراکزتجاری

پس ازپیدایش تمدن وقبل ازرایج شدن پول مبادله کالابصورت پایاپای صورت میپذیرفت وبه تدریج وباازدیادحجم تولیدات وتوسعه مبادلات وگسترش روابط اجتماعی واعتلای سیستم­های اقتصادی پیشرفت نموده وسه گروه عمده ذیل شکل گرفت:

تولیدکنندگان • توزیع کنندگان •  مصرف کنندگان
جهت رفع نیازمصرف کنندگان وارائه محصول تولیدکنندگان نیازبه اماکنی برای تسهیل امورفوق احساس گردیدکه این مساله،انگیزه ایجادمراکزتجاری شد.

1 ـ 3 ـ تاریخچه مراکزتجاری

احداث اولین مرکزتجاری به مفهوم امروزی درایتالیاوبه سال 110 میلادی درزمان امپراتوری تروژان بازمیگردد. دراین سال برده ای یونانی مرکزخریدی مجاورمیدان عمومی شهرروم بنانمود. این مرکزدردوطبقه احداث گردیدودرآن حجرههابه صورت ردیفی استقراریافته ودارای سیستم تهویه بود. درقرون وسطی بازارهای خیابانی لندن،بازارچه های بلژیک وبازارهای خاورمیانه شکل گرفت. بعدازجنگ جهانی دوم باحرکت واسکان مردم درحومه شهرها،مراکزتجاری نیزبه این مکانهاانتقال یافت که هدف آنهادردسترس بودن مشتریان بودکه این تفکرتاامروزنیزادامه یافته است(پروند، پایان نامه).

1 ـ 4 ـ تاریخچه مراکزخرید درایران

اولین مراکزتجاری درایران با عنوان بازار،به عنوان نهادی اقتصادی–شهری در دوره ساسانیان درشهرهای بازرگانی–تولیدی شکل گرفت.

واژه بازاربسیارکهن است وبه معنی محل خریدوفروش وعرضه کالااست. بازاردرفارسی میانه به صورت ” وازار ” وبا ترکیبهایی مانند وازارگ (بازاری) و وازارگان (بازرگان) به کارمیرفته است ودرپارسی به صورت ” واژار ” مورداستفادقرارگرفته است. بازاردرشکل کلی خود نهاد منحصربه شهرها نبوده است بلکه درنواحی روستایی نیزبازارهایی موقت تشکیل می شده است(دهخدا، 1345).

تشکیل این بازارها درروستاهایی که ازنظردسترسی ودیگرعوامل دارای شرایط مطلوبتری بوده اند،منشا پیدایش پاره ای ازشهرهابوده است.

برپایه اطلاعات موجودازاواخرقرن اول هجری به بعد در بسیاری ازشهرهابازارهای دایمی وجودداشته است وهرنوع کالادرمحلی معین عرضه میشده است. هسته اولیه اغلب بازارهای واقع درشهرهادرحوالی یکی از پرتردد ترین دروازه ها شکل میگرفت. این هسته ابتدا در ربض و پشت دروازه شهروگاه درداخل شارستان و نزدیک دروازه شهرتشکیل می شد وسپس در داخل شارستان و ربض گسترش یافت.

گسترش بازاردرداخل شهردرامتدادراه یا راه های اصلی شهرتا مرکزآن امتداد می یافت وگاهی اوقات بازار ازیک دروازه تا دروازه دیگرشهربه طورپیوسته ادامه داشته است. وسعت وتوسعه بازارهرشهربستگی به جمعیت ورشداقتصادی آن داشت. درشهرهای کوچک بازارعمدتا جنبه خرده فروشی وتامین مایحتاج مردم شهر را داشت ودرشهرهای بزرگ بخش عمده ای از بازار درخدمت بازرگانی خارجی وعمده فروشی قرارمیگرفت. تمام ویابخشی ازاغلب بازارهادرابتدای احداث آنها مسقف نبودوبه تدریج باگسترش رونقشان سرپوشیده میشدند. عرض بازارها به طورمتوسط بین 5/3تا 5 متروبرای عبورپیاده وگاری در زمان عادی مناسب بود و درایام برگزاری اعیادوسوگواری درحرکت پیاده اخلال ایجادمیشد.

هربازاری دارای دروازه ودری بودکه شبها بسته میشدوتاچندقرنپیش مغازه های بازار در نداشت وشبهاو ایام تعطیل توسط پارچه ای زخیم مغازه خودرا می بستند. ساخت

شوند علاوه بر تأمین مقاومت برشی كافی، محصور شدگی بتن در ناحیه پلاستیك را فراهم می آورد كه باعث افزایش شكل پذیری دیواربتن آرمه
می شود.

در این پایان نامه از یک برنامه آزمایشی برای بررسی پروژه ها و طرح های مقاوم سازی  به منظور افزایش قدرت برش و نیز شکل پذیری دیوارها استفاده شده است. لازم به ذکر است که از یک آزمایش ابداعی هم برای افزایش احتمال کنترل نسبت نیروی برش به گشتاور خمشی و بار محوری استفاده شده است. در این بررسی، نمونه ای از یک دیوار بنام دیوار کنترل[1] که بر طبق قوانین ساختمان سازی پیش لرزه ای[2] طراحی شده بود، مورد آزمایش قرار گرفت و مکانیسم شکست برش غیر شکل پذیر[3] نشان داده شد. در دو طرح دیگر مقاوم سازی از FRP[4] ها به منظور  افزایش قدرت و شکل پذیری دیوار استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داده است که طرح های اجراء شده مقاوم سازی در جلوگیری از شکست برشی و افزایش قدرت دیوار کاملا موفق بوده اند. برای بررسی، آنالیز غیر خطی اجزاء محدود[5] دیوارهای آزمایشی با بهره گرفتن از Solid65، كه یك المان حجمی هشت گره‌ای است برای مدلسازی بتن استفاده گردید. المان حجمی لایه‌ای، Solid46، جهت مدلسازی FRP استفاده شده است. Solid46، یك مدل لایه‌ای از حجم سازه‌ای هشت گره‌ای جهت مدل كردن پوسته یا حجم لایه لایه می‌باشد. بارهای شکست پیش بینی شده و حتی توزیعات منوط به برش و کرنش با نتایج آزمایشی بدست آمده تطابق دارند. در این تحقیق، مدل تحلیلی دیگری مبتنی بر تئوری میدان فشار[6] و نیز مدلی دیگر برای مقاوم سازی دیوارهای بتنی مسلح با بهره گرفتن از FRP ها ارائه شده اند. از مدل تحلیلی نیز برای آنالیز دقیق انواع دیوارهائی که با بهره گرفتن از FRP مقاوم سازسی شده بودند، استفاده شده است و مشخص شد که  این مدل در پیش بینی جابجائی، بار نهائی و حالت یا نوع شکست موفق بوده است. در پایان، بررسی پارامتری هم به منظور براورد اثر و پیامد پارامترهای مختلف روی کارآئی طرح و پروژه مقاوم سازی اجراء شد.

 

انگیزه و هدف

تجارب بدست آمده ازگذشته نشان داده است که دیوارهای بتنی مسلح مقاوم سازی شده در برابر بارهای جانبی موثر و کارآمد می باشند. اما در برخی از موارد، این دیوارها ممکن است با آسیب ها و خطرات جدی یا جزئی در طی حادثه ای چون زمین لرزه روبرو شوند، همچنانکه در بر بررسی های محققینی چون فینتل[1](1995)، اردریک[2] و همکارانش (2003)، ساتچیوگلو[3] و همکارانش (2001)، سزن[4] و همکارانش (2003) و برزو[5](2004) گزارش شد. تصاویر 1-1 تا 6-1 شکست های برشی را در 3 زمین لرزه های اخیر نشان می دهند. این نوع از شکست در دیوارهای خمشی بلند و متوسط مشترک است و آنها توسط ترک های مایل[6] 45 درجه مشخص شده اند. دیوارهای بتنی بلند در حالتهای شکست و یاگسیختگی، نیاز به مقاوم سازی و نوسازی دارند. مقاوم سازی دیوار ممکن است به منظور حفظ نیروها باشد. نوسازی به معنای تعمیر یک دیوار آسیب دیده در اثر زلزله تا بازگرداندن قدرت و مقاومت اصلی یا سختی است. استفاده از کامپوزیت های FRP در تعمیر و نوسازی سازه ها به عنوان یک تکنیک جدید شناخته شده است. این نوع از مواد به لحاظ نسبت زیاد مقاومت به نسبت وزنی مشخص شده اند. استفاده از این نوع مواد، خصوصا در نو سازی و مقاوم سازی بناها و به ویژه در صنعت ساختمان سازی، نقش مهمی را ایفاء میکنند. در این برنامه تحلیلی، مقاوم سازی دیوارهای سازه ای در مقابل بارهای جانبی لرزه ای، با بهره گرفتن از کامپوزیت های FRP، مورد بررسی واقع شده است.

2-1- فصل بندی پایان نامه

این پایان نامه مشتمل بر 8 فصل است. فصل 1 شامل مقدمه ای است که اهداف و حیطه بررسی را در بر میگیرد. فصل 2، بررسی کلی از تحقیقات آزمایشی در خصوص بهسازی دیوارها، بررسی تحلیلی مدل سازی دیوارها و روش های طراحی دیوارهای سازه ای را ارائه میدهد. فصل 3، جزئیات منوط به برنامه آزمایشی، تنظیم و ساختار آزمایش، طراحی و ساخت  انواع نمونه های دیوار را نشان میدهد. فصل4 برنامۀ آزمایشی و مدل سازی و طراحی نمونه ها می باشد فصل 5 نتایج برنامه آزمایشی را رائه میدهد و شامل بحث و مقایسه است. فصل 6 مدل مرتبط به اجزاء محدود را توضیح میدهد که از آن برای آنالیز نمونه ها استفاده شده است. فصل 7 مدل تحلیلی را توصیف میکند که از آن برای آنالیز نمونه ها و برخی از نمونه های آزمایشی[7] استفاده شده است. فصل 8 خلاصه ای از تحقیق، نتایج اصلی و نکاتی را در خصوص بررسی های آینده ارائه میدهد.

 

1-2- دیوارهای سازه ای

در بخش زیر، تعریفی از دیوارهای سازه ای بتنی مسلح، انواع مختلف آنها، رفتار آنها، حالت های شکستگی و گسیختگی ، بارها، تحقیقات تحلیلی و  آزمایش های اجراء شده در خصوص دیوارهای سازه ای و نیز تعمیر و مقاوم سازی آنها ارائه شده است.

 

1-1-2- تعاریف

دیوارهای بتنی به عنوان دیافراگم های عمودی می باشند که از آنها اساساً برای مقاوم سازی در مقابل بارهای جانبی در سازه استفاده میشود.

2-1-2- انواع دیوارهای سازه ای

دیوارهای سازه ای بنا بر نسبت نماء[9] دیوار (نسبت ارتفاع به طول) به دو گروه طبقه بندی می شوند.

1- دیوارهای بلند[10]

این نوع از دیوارها توسط نسبت زیاد ارتفاع به طول مشخص شده ا ند. در این نوع از دیوارها جزء اصلی تغییر شکل، تغییر شکل خمشی است، اما باید گفت که تغییر شکل برش در مقایسه با آن کم است.این نوع از دیوارها در ساختمان هائی با اندازه بلند و متوسط استفاده میشود. Bachmann  در سال 1999 برنامه تحقیقاتی جامعی را در خصوص سیستم  های دیوار سازه ای بلند اجراء کرد. او آزمایشات چرخه ای، دینامیکی و شبه دینامیکی را بر روی نمونه هائی از دیوارها (دیوارهائی در مقیاس بزرگ) اجراء کرد و حالت های مختلف شکست و گسیختگی را گزارش کرد و در نهایت به مقایسه نتایج آزمایشات مختلف پرداخت.

2- دیوارهای کوتاه[11]

این نوع از دیوارها توسط نسبت کم ارتفاع به طول مشخص شده اند. تغییر شکل برش، درصد زیادی از تغییر شکل را منجر میشود. در این نوع از دیوارها، روی دادن شکست خمشی غیر محتمل است. این نوع از دیوارهای در بناهائی چون مدارس، مراکز خرید و … کاربرد دارند. لازم به ذکر است که در این ساختمان ها از دیوارهای بتنی مسلح به منظور مقاوم سازی در مقابل بارهای جانبی استفاده میشود. چنین دیوارهائی در رآکتورهای هسته ای هم کاربرد دارند. Doostadr در سال 1994 به بررسی مشخصات منوط به تغییر شکل غیر قابل ارتجاع و نیز مقاومت و  یا قدرت دیوارهای ذکر شده پرداخت. او حتی آزمایشاتی را بر روی دیوارهائی با نسبت نماء 75/0 و 1/0 اجراء کرد. اجزاء تغییر شکل منوط بر برش و خمشی می باشند که به طور برابر در چنین دیوارهائی لحاظ شده ا ند و تقریبا 80 درصد تغییر شکل کلی را تشکیل داده اند. آزمایش Palermo در سال 1998 در خصوص دیوارهای بالدار کوتاه[12] تحت بارگذاری چرخه ای استاتیک بود که با انجام این آزمایش، بدین نتیجه رسید که این دیوارها منحنی های هیسترزیس[13] را با پخش انرژی کم، در مقایسه با دیوارهای برشی بلند، تولید می کنند. خط تقسیم بین دو نوع دیوارها چندان بارز و مبرهن  نیست.

3-1-2- بارها

دیوارهای بتنی مسلح به سه نوع از بارها بنام بارهای جانبی در صفحه[14]، بارهای عمودی[15] و بارهای خارج از صفحه[16] ارجاع داده شده اند.

1- بارهای جانبی در صفحه

اساسا دلیل روی دادن چنین بارهائی اثرات و پیامدهای باد یا زلزله است. مقاوم سازی این بارها، نقش و موضوع اصلی دیوارهای سازه ای است. بر خلاف بارهای گرانشی، این بارها به لحاظ بزرگی و مسیر (جهت) فرق می کنند و مساله باید در آنالیز و نیز طراحی لحاظ شوند. بخش زیادی از تحقیقاتی که منوط به دیوارهای سازه ای به بررسی این نوع از بارها اختصاص یافته است.

2- بارهای عمودی

اگرچه مقاوم سازی بارهای جانبی نقش اصلی در  دیوارهابتنی را دارند،اما در کنارآن بارهای ثقل یا گرانش عمودی می باشند. این بار روی رفتار دیوارهای سازه ای بلند اثر می

اجتماعی مدنظر قرار می­گیرد.این فیلم به صادقانه‌ترین شکل ممکن تلاش می‌کند از نسلی بگوید که خود را وابسته به هیچ جریان و هیچ جناح سیاسی‌ای نمی‌داند و مستقل عمل می­ کند. از آنجایی که تحلیل گفتمان انتقادی نظریات و ابزارهای جدید و جالبی را در جهت به چالش کشیدن رویدادهای سیاسی و اجتماعی در اختیار قرار می­دهد تصمیم به انتخاب این موضوع جهت تحقیق گرفته­ام. فرضیه­ های تحقیق نیز به این صورت می­باشد که، با بررسی و تحلیل گفتمان فیلم می­توان معلوم ساخت که چه دال­های معنا بخشی بر این فضا حاکم بوده ­اند، و همچنین با بررسی و تحلیل گفتمان این فیلم می­توان معلوم ساخت تاثیر این دال­های معنابخش بر نظام معنایی بازنمایی شده در فیلم چه بوده است. این تحقیق از نوع تحقیق توصیفی است، و از روش گفتمان لاکلا و موف استفاده می­شود.در پایان تحقیق با تحلیل گفتمان­ها فرضیه یک تأیید شد و مشخص شد که مهمترین  و برجسته­ترین دالهای معنابخش در این فیلم دالهای آزادی و قانون و عدالت است، که بارها حول محور همین دالها در گفتمانهای فیلم بحث شده است.همچنین در پاسخ به پرسش دوم نیز مشخص شد که این فیلم توانسته این دالهای برتر را به نحو تاثیرگذاری در گفتمانها نشان دهد وحقانیت آزادی بیان را اثبات کند.گفتمان این فیلم در تمامی دیالوگها از این دالها حمایت می­ کند.تاثیر دموکراسی و قانون و عدالت در تمامی گفتمانها به چشم می­خورد.

فهرست مطالب

1-……… فصل اول کلیات… 1

1-1-     مقدمه  2

1-2-   بیان مسئله. 3

1-3-   اهمیت تحقیق.. 4

1-4-   سوالات تحقیق.. 4

1-5-   فرضیه های تحقیق.. 4

1-6-   تعریف کلید واژه ها 5

2-……… فصل دوم پیشینه تحقیق… 7

2-1-   مبانی نظری.. 8

2-1-1-      گفتمان  8

2-1-2-  چیستی و هستی مفهوم گفتمان.. 10

2-1-3-   تاریخچه تحلیل انتقادی گفتمان.. 13

2-1-4-   اهداف تحلیل گفتمان.. 14

2-1-5-   رویکرد گفتمانی لاکلا و موف.. 16

2-1-6-   ژاك دریدا 17

2-1-7-   تحلیل گفتمان انتقادی: رویکرد نورمن فرکلاف.. 18

2-1-8-   میشل فوکو. 21

2-1-9-   دیرینه شناسی و تبارشناسی در اندیشه‌ی فوکو. 25

2-1-10-   رویکرد روث وداک… 29

2-1-11-   سوژه یا فردیت و عاملیت… 30

2-1-12-   دلالت ضمنی.. 35

2-1-13-  برجسته سازی وحاشیه رانی.. 36

2-1-14-  تاریخچه نقد فیلم در ایران.. 37

2-1-15-   نشانه شناسی.. 41

2-2-   مبانی عملی.. 46

2-2-1-   برخی از پژوهش های مرتبط به موضوع تحلیل گفتمان توسط محققین داخلی.. 46

2-2-2-   برخی از پژوهش های مرتبط به موضوع تحلیل گفتمان توسط محققین خارجی.. 50

3-……… فصل سوم روش تحقیق… 53

3-1-     مقدمه  54

3-2-   شرکت کنندگان.. 54

3-3-   تعریف تحقیق توصیفی.. 54

3-4-   چارچوب تحقیق.. 54

3-4-1-   دال و مدلول.. 55

3-4-2-    ضدیت، غیریت… 55

3-4-3-    برجسته سازی و حاشیه رانی.. 55

3-5-   شیوه انجام کار 56

4-……… فصل چهارم تحلیل گفتمان.. 57

4-1-   خلاصه فیلم. 58

4-2-   شخصیت های فیلمنامه. 59

4-3-   تحلیل گفتمان فیلم پارتی.. 60

5-……… فصل پنجم نتیجه گیری.. 96

5-1-     مقدمه  97

5-2-   اهمیت کاربرد تحقیق.. 100

5-3-   پیشنهادات برای تحقیقات آینده 100

واژه نامه. 105

1-     فصل اول کلیات

1-1-مقدمه

تحلیل گفتمان، یك گرایش مطالعاتی بین رشته‌ای است؛ كه از اواسط دهه‌ی 1960 تا اواسط دهه‌ی 1970 در پی تغییرات گسترده‌ی علمی-معرفتی، در رشته‌هایی چون انسان‌شنا­سی، قوم‌نگاری، جامعه‌شناسی خرد، روان‌شناسی ادراكی و اجتماعی، شعر، معا­نی و بیان، زبان‌شناسی، نشانه‌شناسی و سیر رشته‌های علوم اجتما­عی و انسانی علاقمند به مطالعات نظام‌مند ساختار، كاركرد و فرایند تولید گفتار و نوشتار ظهور كرده است. این گرایش كه به‌دلیل بین رشته‌ای بودن، خیلی زود به‌عنوان یكی از روش‌های كیفی در حوزه‌های مختلف علوم سیاسی، اجتماعی، ارتباطات و زبان‌شناسی انتقادی مورد استقبال قرار گرفت، نخستین بار در سال 1952 در مقاله‌ای از زبان‌شناس معروف انگلیسی “زلیك هریس” به‌كار رفت. البته در آن دوره‌ای كه هریس از تحلیل گفتمان سخن گفت و این اصطلاح را   به‌کار برد، صرفاً با نگاهی زبان‌شناختی به این مقوله توجه كرد. ورود این بحث‌ به عرصه‌های دیگر علمی مثل علوم سیاسی، جامعه‌شناسی و ارتباطات و در واقع خروج آن از انحصار زبان‌شناسی، به دوران جدید برمی‌گردد. در این دوران، تحلیل گفتمان را به‌صورت تحلیل انتقادی گفتمان استفاده كردند و آن را از صرف یك روش علمی برای تحلیل زبان، خارح كرده و با مكاتب و نظریات انتقادی مثل فرانكفورت، فمنیسم و … پیوند دادند؛ تا جایی كه امروزه تحلیل گفتمان با دیدگاه انتقادی مرادف شده است.)میرفخرایی،1383،6-7)

از جمله متفكرا­نی كه در مغرب‌زمین، این‌گونه مطالعات را از زبان‌شناسی اجتماعی و زبان‌شناسی انتقادی، وارد مطالعات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی كرده و بدان شكل انتقادی دادند، می‌توان به میشل فوكو، ژاك دریدا و میشل پشو اشاره كرد. این اندیشمندان كه تحلیل گفتمان را بیشتر در قا­لب تحلیل انتقادی گفتمان بسط و گسترش دادند، خود، وامدار مكتب انتقادی فرانكفورت و وارثان مستقیم و غیرمستقیم آن(ماركیست‌های جدید به­ ‌ویژه گرامشی و پیروانش، ساختارگرایانی چون آلتوسر و محقّقان مكتب فمنیسم) در دهه‌ی 1960 بودند. لازم به ذكر است این ره‌آورد تفكر پست‌مدرنیستی، كه در حقیقت روش متكاملی از روش كیفی را ترسیم می‌كند، از سال‌های 1980 و به‌ویژه در سال‌های پایا­نی قرن بیستم، به‌عنوان آخرین و گسترده‌ترین روش تحلیل مورد استفاده در علوم اجتماعی و ارتباطات و آخرین دستاورد اندیشه انسا­نی در تبیین مفاهیم و معا­نی جدید در عرصه زبان گفتگو و متن نوشتاری، مطرح گردید (فرقانی1382، 60).

1-2-بیان مسئله

از آنجایی که به گفته­ی میشل فوکو هیچ متنی در هیچ شرایط و موقعیت به خصوصی تولید نمی­ شود مگر آنکه به یک منبع قدرت و اقتدار وابسته باشد. فیلم سینمایی پارتی ساخته سامان مقدم به دلیل برخورداری از گفتمان ناشی از همین مولفه ایدئولوژی و قدرت به عنوان نمونه­ی شاخص این گفتمان سیاسی- اجتماعی مدنظر قرار می­گیرد.فیلم» پارتی» به صادقانه‌ترین شکل ممکن تلاش می‌کند از نسلی بگوید که خود را وابسته به هیچ جریان و هیچ جناح سیاسی‌ای نمی‌داند، مستقل عمل می‌کند، برای ارزش‌هایی که در تریبون‌ها تنها شعارش را می‌دهند تعریف دیگری دارد و برای پاسداری از آن مبارزه می‌کند.این فیلمنامه مورد انتقادهای وسیعی قرار گرفت.این فیلم به جریان اصلاحات تهاجمی پنهان ارتباط دارد.به همین منظور تحلیل این فیلمنامه انتخاب شد تا ابهامات انتقادات درباره این فیلم رفع شود.

این فیلم در چه گفتمان اجتماعی تولید شده و چگونه این فضای گفتمانی در فیلم بازنمایی شده است و به طور کلی چگونه نظریه­ی تحلیل گفتمان نورمن فرکلاف و میشل فوکو و به ویژه نظریه گفتمان لاکلا و موف که چارچوبی برای تحلیل نظام گفتمان سیاسی-اجتماعی فراهم آورده است، می ­تواند برای تبیین پدیده­های اجتماعی و محصولات فرهنگی بکار گرفته شود و اینکه نقش قدرت در تولید این گفتمان چیست و چگونه نظام گفتمانی حاکم بر یک جامعه در تولید محصولات فرهنگی نقش ایفا می­ کند و بدان واسطه در واقع به بازتولید خود در جامعه می ­پردازد.

1-3-اهمیت تحقیق

برای مطالعه پدیده­های فرهنگی تا کنون روش­های تحلیلی کمی و کیفی مختلفی بکار گرفته شده است، اما با توجه به جدید و ناشناخته بودن روش­های تحلیل گفتمانی هنوز تلاشی

 

چکیده

با توجه به این که اطفال بزهکار در مرحله رشد و یادگیری قرار دارند، سیاست گذاران جنایی به منظور عادلانه و اثربخش تر کردن تدابیر و اقدامات عدالت کیفری و در راستای حمایت از این دسته از بزهکاران، نظام ویژه ای را پایه ریزی نموده اند. در این رابطه، می توان به پیش بینی کیفیات مخففه در خصوص جرایم ارتکابی توسط کودکان و نوجوانان بزهکار اشاره نمود که علاوه بر پیشگیری از تکرار جرایم توسط آن ها، شرایط مساعدتری را برای اصلاح این گروه از بزهکاران مهیا می سازد. قانون گذار داخلی نیز به اهمیت این موضوع واقف بوده و در دوره های تقنینی گوناگون قبل و پس از وقوع انقلاب اسلامی 1357، با شرایطی، اعمال جهات تخفیف را در خصوص اطفال بزهکار مقرر داشته بود. نقطه اوج رویکرد مزبور را می توان در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مشاهده نمود که در آن، برخی مقررات برای نخستین بار در خصوص موضوع مورد بحث، پیش بینی گردیدند. لذا، در پایان نامه پیش رو، پس از تشریح مفاهیم ضروری، مبانی و تاریخچه مسؤولیت کیفری اطفال، به بررسی جهات مخففه مجازات در خصوص کودکان بزهکار و آثار آن مطابق با قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و سایر قوانین پرداخته شده است.

کلیدواژگان: کیفیات مخففه، کودکان بزهکار، جرم، مسؤولیت کیفری، بلوغ.

 

فصل اول : کلیات

مقدمه

از جمله اهداف اصلی برقراری سیاست‌گذاری‌ کیفری و یا به عبارت بهتر، اجرای مجازات در هر کشور از جمله ایران، لزوم تحقق اجرا، اصلاح و درمان مجرمین و از طرفی تأثیر مجازات با توجه به وضعیت جسمانی و اجتماعی مجرم است. در این رابطه، کیفیات مخففه به عنوان یکی از پیامدهای اصل فردی کردن مجازات‌ها، در اکثریت قریب به اتفاق نظام های حقوقی مورد پذیرش قرار گرفته است. به عبارت بهتر،امروزه، ابزار فردی کردن مجازات‌ها بسیار متنوع تر از گذشته شده است، تا جایی که از مرحله تعقیب و تحقیق، شروع و تا مرحله اجرای مجازات قابلیت اعمال و اجرا پیدا کرده است. قانون‌گذار داخلی نیز با الهام از دیدگاه‌های کیفری، نظام مجازات‌‌‌های دارای حداقل و حداکثر و قواعد راجع به کیفیات مخففه و اصل فردی کردن مجازات‌ها را پذیرفته است. اهمیت اعمال صحیح کیفیات مخففه زمانی دوچندان می گردد که مرتکب جرم، نابالغ بوده و یا به عبارتی، به سن مسؤولیت کیفری نرسیده باشد. باید خاطرنشان ساخت، هرچند فردی کردن مجازات‌ها از طریق اعمال کیفیات مخففه امری مفید و اجتناب‌ناپذیر است، اعمال بی‌ضابطه آن می‌تواند موجب عدم انسجام آرای قضایی و سلب حقوق متهمان گردد. این امر به ویژه در خصوص اطفال بزهکار که قشر آسیب پذیر اجتماع می باشند، تأثیرات سوء و بعضاً غیرقابل جبرانی خواهد داشت.

اگرچه قانون‌گذار کیفری ایران در زمینه اعمال کیفیات مخففه در خصوص اطفال بزهکارروندی کند را طی نموده است، با این حال، از مجموع نظام کیفری ایران این امر مستفاد است که قانون‌گذار و دستگاه قضایی بر اعمال و اجرای این قواعد و اصول اصرار دارند، به ویژه آن‌که این نهاد، با مبحث تعزیرات که در واقع وسیع‌ ترین قسمت فقه کیفری اسلام را تشکیل می‌دهد، هماهنگی و مطابقت دارد. بررسی سیر تاریخی تدوین قوانین کیفری داخلی (اعم از قوانین پیش از وقوع انقلاب اسلامی 1357 و پس از آن) راجع به برقراری کیفیات مخففه نسبت به کودکان و نوجوانان بزهکار گویای آن است که در برهه های تاریخی مختلف، سیاست قانون گذار داخلی راجع به موضوع مزبور یکسان نبوده است. مهم ترین دلیل این اختلاف را باید در تفاوت دیدگاه سیاست گذاران جنایی ایران در خصوص سن مسؤولیت کیفری اطفال، در دوره های زمانی متفاوت جستجو نمود. موضوعی که خود نشأت گرفته از مبانی قانون گذاری داخلی، خصوصاً بکارگیری قواعد فقه جزایی در متون قانونی بعد از وقوع انقلاب اسلامی است. در این رابطه، تأثیرات یافته های حاصل از مطالعات جرم شناسی را نیز نباید نادیده گرفت.

علاوه بر اختلافات مزبور، قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 حاوی برخی نوآوری ها هم در زمینه سن مسؤولیت کیفری و هم آثار اعمال کیفیات مخففه در خصوص اطفال بزهکار است.

در این راستا، پایان نامه حاضر به چهار فصل کلی تقسیم شده است:

در فصل اول با عنوان کلیات، به شرح مسأله، سؤالات، فرضیات و به طور کلی، مبناهایی که پژوهش حاضر بر آن ها استوار گردیده، اختصاص یافته است.

در فصل دوم، به بررسی مفهوم بلوغ، مبانی فلسفی اعمال کیفیات مخففه در خصوص اطفال بزهکار و سیر تقنینی قوانین داخلی راجع به موضوع مزبور پرداخته شده است.

فصل سوم، به مطالعه و بررسی تفصیلی جهات قانونی و کیفیات مخففه قضایی در خصوص جرایم ارتکابی توسط کودکان و نوجوانان بزهکار تخصیص یافته است.

 

در فصل چهارم و انتهایی پایان نامه پیش رو نیز، آثار اعمال کیفیات مخففه در مورد اطفال بزهکار مورد بررسی و مداقه قرار گرفته است. می توان گفت، قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 با پیش بینی نهادهای چون نظام نیمه آزادی، گامی بزرگ در راستای فردی کردن اجرای مجازات ها و به تبع آن، بازگشت مجدد این دسته از بزهکاران به دامن اجتماع برداشته است.

الف- بیان مسأله

از نظر روان­شناسان و جامعه­شناسان دوران کودکی، دوره­ای است که در آن زمینه ­های دیدگاه­های بنیادین فرد، ازرش ها و ایده­آل­های فردی و اجتماعی کودک تا حدود زیادی شکل می­گیرد. کودک در تمام مراحل رشد و بلوغ نیاز به توجه و مراقبت کامل جسمانی و نیازمند محبت و مراقبت و راهنمایی­های آگاهانه دارد.تردیدی نیست که ناکامی­ها یا محرومیت­های کودکان در ارضای نیازهای اصلی از علل بزهکاری آنان است. کودک ناکام، هنگامی که می­کوشد تا خود را از عدم تعادل عاطفی رهایی بخشد به طور ناخودآگاه می ­تواند راه بزهکاری را پیش رو بگیرد. گروهی از متخصصین تأثیرات احساسی، اجتماعی و محیطی را در میان علل بزهکاری کودکان مد نظر قرار می­ دهند و گروه دیگر عوامل زیستی و فیزیولوژیکی را مورد توجه قرار می­ دهند و در مقایسه با یکدیگر به این نتیجه می­رسند که عوامل اجتماعی، روانی و محیطی بسیار مؤثرتر از سایر عوامل در بروز بزهکاری کودکان می­باشند. امروزه در میان کودکان مجرم و بزهکار تنوع جرائم بسیار متفاوت است. از جمله انواع مختلف جرائم ارتکابی کودکان می­توان به سرقت (جرم علیه اموال)، ضرب و جرح و قتل عمدی و اعمال منافی عفت (جرم علیه اشخاص)، اعتیاد به مواد مخدر، ولگردی و تکدی­گری اشاره نمود. از دیدگاه جرم­شناسی کودک بزهکار فردی است که شخصیت وی در حال شکل­ گیری و قوام است. از نظر جرم­شناسان کودک در سنین بین هفت تا سیزده سالگی مرتکب اعمالی می­شود که اشخاص بزر­گ سال نیز همان اعمال را انجام می­ دهند و با اقدام به آن مجرم شناخته می شوند. در قوانین بین ­المللی نیز، گاهی لفظ کودک بزهکار و گاهی لفظ مجرم نوجوان مطرح می­شود و مجرم نوجوان را فردی می­داند که قبل از رسیدن به سن هیجده سالگی مرتکب جرم شود. از دیدگاه اسلام نیز معمولاً از آغاز تولد تا حدود سیزده سالگی را دوره کودکی می­نامند. قانون­گذار قانون مجازات اسلامی در سال 1370، در ماده 49 به طور کلی اطفال را از مسئولیت کیفری مبرا می­دانست و مقرر کرده بود که اطفال در صورت ارتکاب جرم مبرا از مسئولیت کیفری هستند و تربیت آنان با نظر دادگاه به عهده سرپرست اطفال و یا کانون اصلاح و تربیت خواهد بود. در بحث مربوط به حدود مسئولیت کیفری، صغر سن و جنون از عوامل رافع مسئولیت کیفری اعلام و سن مسئولیت کیفری، سن بلوغ شرعی قرار داده شده بود؛ یعنی برای پسران پانزده سال تمام قمری و برای دختران نُه سال تمام قمری.

در قانون مجازات اسلامی جدید مصوب سال 1392، فصل دهم با عنوان مجازات‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی اطفال و نوجوانان است که در این بخش دگرگونی­های عمده­ای در حقوق کیفری اطفال و نوجوانان به چشم می­خورد، و سن اطفال و نوجوانان و نوع و میزان مجازات آن­ها هم در جرائم تعزیری و هم در جرائم حدی و قصاص، بیان شده است. در قانون جدید، قانون­گذار بر نقش سن در میزان مسئولیت کیفری تأکید کرده است. اطفالی که بالغ شرعی هستند (سن بلوغ شرعی برای دختر نه سال و برای پسر پانزده سال است) اما اگر زیر هیجده سال سن داشته باشند، چنانچه شبهه در کمال عقل و رشد آن­ها به وجود آید، حدود و قصاص برای آن­ها اجرا نمی­شود. زیرا معمولا در کمال عقل و رشد اطفال زیر هیجده سال که مرتکب جرم شده­اند، شبهه وجود دارد و اگر دادگاه نیز این شبهه را داشته باشد، مجازات حدود و قصاص برای آن­ها اجرا نمی شود یعنی اصلاً به این مجازات محکوم نمی­شوند. همچنین بر اساس این مصوبه، اطفال مبرا از مسئولیت کیفری هستند. همچنین در این قانون سن مسئولیت کیفری تدریجی شده است. در قوانین قبلی سن بلوغ مهم بود اما اکنون برای کودکان زیر پانزده سال تصمیم قاضی مهم است. همچنین به جنسیت هم توجه نشده است و دختر و پسر را با هم دربرمی­گیرد. از همه مهم­تر اینکه ملاک سن شمسی است نه قمری.

در ماده 88 قانون جدید چنین بیان شده است که اطفال و نوجوانانی که سن آن­ها نه تا پانزده سال شمسی است اگر مرتکب جرائم تعزیری شوند بر حسب مورد آن­ها، یکی از تصمیمات بندهای الف (تسلیم به والدین یا سرپرستان قانونی)، ب (تسلیم به اشخاص حقیقی یا حقوقی که دادگاه به مصلحت طفل یا نوجوان بداند)، پ (نصیحت به وسیله قاضی)، ت (اخطار و تذکر یا اخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم) و ث (نگهداری درکانون اصلاح و تربیت از سه ماه تا یک سال درمورد جرائم تعزیری درجه یک تا پنج) در