چكیده………………………………………………………………………………………………………………… 1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………… 2 الف) بیان موضوع …………………………………………………………………………………………………. 4 ب) سؤالات تحقیق ……………………………………………………………………………………………….. 4 پ) فرضیه­های تحقیق ……………………………………………………………………………………………. 5 ت) اهداف و كاربردهای تحقیق ……………………………………………………………………………….. 5 ث) روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………… 6 ج) معرفی پلان و ساختار تحقیق……………………………………………………………………………….. 6 فصل نخست : مفاهیم مقدماتی………………………………………………………………………………… 8 مبحث اول : جرم ………………………………………………………………………………………………….. 8 گفتار اول : مفهوم جرم و بزه …………………………………………………………………………………… 8 بند اول : مفهوم حقوقی جرم ……………………………………………………………………………………. 9 بند دوم: مفهوم فقهی جرم …………………………………………………………………………………….. 10 بند سوم: مفهوم جرم شناختی و جامعه شناختی جرم ……………………………………………………. 11 گفتار دوم: جرم و قانون ……………………………………………………………………………………….. 12 بند اول : رابطه جرم و قانون ………………………………………………………………………………….. 12 بند دوم : روند شكل گیری قانون ……………………………………………………………………………. 13 مبحث دوم: خشونت ……………………………………………………………………………………………. 14 گفتار اول : مفهوم خشونت…………………………………………………………………………………….. 14 بند اول : معنای لغوی و اصطلاحی خشونت ………………………………………………………………. 14 بند دوم: مفهوم خشونت از دیدگاه صاحبنظران علوم مختلف…………………………………………… 17 گفتار دوم: انواع خشونت ………………………………………………………………………………………. 20 بند اول : خشونت شخصی (رفتاری) و خشونت ساختاری……………………………………………… 21 بند دوم: خشونت قانونی و خشونت غیرقانونی …………………………………………………………… 24 بند سوم: خشونت مشروع و خشونت غیر مشروع ……………………………………………………….. 27 بند چهارم: خشونت مجرمانه ( انضباطی ) و خشونت غیر مجرمانه ………………………………….. 30 بند پنجم : خشونت فیزیکی و فرا فیزیکی………………………………………………………………….. 34 بند ششم : سایر عناوین خشونت …………………………………………………………………………….. 34 گفتار سوم: خشونت و حقوق کیفری ……………………………………………………………………….. 36 بند اول : خشونت و جرم ……………………………………………………………………………………… 40 الف: محدود نبودن خشونت به جرم…………………………………………………………………………. 40 ب: جرم نبودن هر گونه خشونت……………………………………………………………………………… 44 بند دوم: خشونت و مجازات ………………………………………………………………………………….. 48 الف: مجازات، خشونت است………………………………………………………………………………….. 49 ب: مشروعیت مجازات در سایة رعایت اصول حاكم بر آن…………………………………………….. 54 مبحث سوم : آمار جنائی ……………………………………………………………………………………….. 57 گفتار اول : تعریف، انواع و معایب آمار جنایی…………………………………………………………….. 57 بند اول: تعریف و انواع آمار جنایی…………………………………………………………………………… 57 بند دوم: معایب آمارهای جنایی……………………………………………………………………………….. 58 گفتار دوم: تکنیک­های جدید سنجش بزهکاری …………………………………………………………… 60 بند اول: تحقیقات مبتنی بر اقرار بزهکاران خودمعرف …………………………………………………… 61 بند دوم: تحقیقات از بزهدیدگان ……………………………………………………………………………… 62 فصل دوم: دیدگاه­های جرم شناختی در زمینه جرائم خشونت آمیز……………………………………. 64 مبحث اول : دیدگاه­های جرم شناسی کلاسیک ……………………………………………………………. 66 گفتار اول : تئوری «تیپ جنایی» لومبروزو (1909-1835)……………………………………………… 66 گفتار دوم: مكتب محیط اجتماعی «لاكاسانی »……………………………………………………………… 69 گفتار سوم: نظریه تعدد عوامل فری…………………………………………………………………………… 71 بند اول : عوامل بزهكاری از دیدگاه فری……………………………………………………………………. 72 بند دوم: طبقه بندی بزهكاران …………………………………………………………………………………. 73 گفتار چهارم: نظریه بهنجاری یا بی­هنجاری امیل دوركیم ……………………………………………….. 75 بند اول : جرم‏، پدیده­ای عادی و بهنجار ……………………………………………………………………. 75 بند دوم: تشریح آنومی یا بی­هنجاری از دیدگاه دورکیم …………………………………………………. 77 گفتار پنجم: نظریه­ی بی­هنجاری مرتون ……………………………………………………………………… 82 بند اول : تبیین بزهکاری از دید مرتون …………………………………………………………………………. 82 بند دوم: طبقه بندی واکنش افراد جامعه نسبت به معضل بی­هنجاری ………………………………… 83 گفتار ششم: نظریه معاشرت­های ترجیحی ساترلند………………………………………………………… 86 گفتار هفتم: نظریه تعارض فرهنگی سلین ………………………………………………………………….. 88 مبحث دوم: دیدگاه­های جرم شناسی نوین یا واكنش اجتماعی ………………………………………… 89 گفتار اول : نظریه برچسب زنی……………………………………………………………………………….. 90 بند اول : كلیاتی پیرامون تئوری برچسب زنی …………………………………………………………….. 90 بند دوم: ماهیت جرم و بزهکاری از دیدگاه تئوری بر چسب زنی ……………………………………. 92 بند سوم: انحراف بدوی و ثانوی………………………………………………………………………………. 94 بند چهارم : ارزیابی نظریه برچسب زنی ……………………………………………………………………. 95 گفتار دوم: تئوری تعارض اجتماعی ………………………………………………………………………… 97 بخش دوم :مطالعات میدانی تجزیه و تحلیل داده­ها در زمینه بزهكاری خشونت آمیز در زندانیان آمل فصل نخست: بررسی آمار ظاهری و قانونی جرائم خشونت­آمیز در زندانیان آمل…………… 102 مبحث اول : بررسی آمار ظاهری جرایم خشونت آمیز در شهرستان آمل ………………………….. 102 گفتار اول : جرائم علیه اشخاص و اموال ………………………………………………………………….. 102 گفتار دوم: جرائم منافی عفت و مخل نظم عمومی و آسایش عمومی ………………………………. 103 مبحث دوم: بررسی آمار قانونی جرایم خشونت آمیز فیزیكی ……………………………………….. 103 گفتار اول : جرایم خشونت­آمیز بدنی ……………………………………………………………………… 103 بند اول : قتل نفس……………………………………………………………………………………………… 103 بند دوم: ایراد ضرب و جرح و قطع عضو ……………………………………………………………….. 103 بند سوم: سقط جنین ………………………………………………………………………………………….. 104 بند چهارم: آدم ربایی …………………………………………………………………………………………. 105 بند پنجم: بازداشت و حبس غیر قانونی …………………………………………………………………… 105 گفتار دوم: جرایم خشونت آمیز جنسی …………………………………………………………………… 106 بند اول : تجاوز به عنف ……………………………………………………………………………………… 106 بند دوم: اذیت و آزار و سوء استفاده­ی جنسی…………………………………………………………… 106 بند سوم: نمایشگری بی­شرمانه ………………………………………………………………………………. 107 گفتار سوم: جرایم مالی خشونت­آمیز ………………………………………………………………………. 107 بند اول : ورود به عنف به ملك غیر ……………………………………………………………………….. 107 بند دوم: كیف قاپی و جیب بری……………………………………………………………………………. 108 بند سوم: تخریب و اتلاف مال غیر………………………………………………………………………….. 108 بند چهارم: سرقت به عنف …………………………………………………………………………………… 108 مبحث سوم: بررسی آمار قانونی جرائم خشونت­آمیز فرافیزیكی …………………………………….. 109 گفتار اول : تهدیدات جانی، مالی و شرافتی ……………………………………………………………… 109 گفتار دوم: هرزه گویی و فحاشی……………………………………………………………………………. 109 گفتار سوم: افترا، قذف و نشر اكاذیب……………………………………………………………………… 110 فصل دوم : بررسی و تحلیل داده­های آماری……………………………………………………………… 111 مبحث اول: تحلیل داده­های آماری حاصل از مطالعه­ی پرونده قضایی………………………………. 111 گفتار اول: جنس و سن ………………………………………………………………………………………. 111 بند اول : جنس …………………………………………………………………………………………………. 112 بند دوم: سن ……………………………………………………………………………………………………. 115 گفتار دوم: وضعیت تحصیلات و اقامت…………………………………………………………………… 118 بند اول: وضعیت تحصیلات ………………………………………………………………………………… 117 بند دوم: وضعیت اقامت ……………………………………………………………………………………… 119 مبحث دوم: تحلیل داده­های آماری حاصل از تکمیل پرسشنامه­ها……………………………………. 147 گفتار اول: جنس، سن، ملیت و وضعیت اقامت………………………………………………………….. 148 بند اول: جنس…………………………………………………………………………………………………… 148 بند دوم: سن……………………………………………………………………………………………………… 148 بند سوم: ملیّت ………………………………………………………………………………………………….. 149 بند چهارم : وضعیت اقامت …………………………………………………………………………………. 149 بند پنجم: تأهل یا تجرد ………………………………………………………………………………………. 150 گفتار دوم: تحصیلات، شغل، مسکن و مذهب……………………………………………………………. 150 بند اول: تحصیلات……………………………………………………………………………………………… 150 بند دوم: شغل و درآمد آن …………………………………………………………………………………… 151 بند سوم: مسکن ………………………………………………………………………………………………… 152 بند چهارم: مذهب و میزان تقید به آن………………………………………………………………………. 152 گفتار سوم: جرم و محکومیت کیفری……………………………………………………………………….. 153 بند اول: نوع جرم ارتکابی ……………………………………………………………………………………. 153 بند دوم: سابقه­ی محکومیت کیفری ………………………………………………………………………… 153 بند سوم: عادلانه بودن محکومیت کیفری از دید خود فرد……………………………………………… 154 بند چهارم: تجربه­ی مصرف مواد مخدر یا مشروبات الکلی……………………………………………. 154 بند پنجم: عامل یا عوامل بزهکاری از دید خود فرد…………………………………………………….. 156 الف: علل فردی بزهکاری ……………………………………………………………………………………. 156 ب: علل جامعه­ شناختی بزهکاری ………………………………………………………………………….. 162 گفتار چهارم: بررسی نموداری داده­ها………………………………………………………………………. 163 نتیجه و پیشنهادها……………………………………………………………………………………………… 179 الف: نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………. 180 ب: پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………….. 183 فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………… 185 ضمیمه/ پرسشنامه………………………………………………………………………………………………. 192 چكیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………. 194 چكیده سیر جرایم در جامعه روند پرشتابی به خود گرفته است و انجام اقداماتی برای پیشگیری در این زمینه را اجتناب­ناپذیر می­نماید نخستین گام در این ارتباط شناخت شرایط موجود است. هدف از این بررسی همانگونه كه از عنوان انتخابی­اش پیداست علت شناسی جرایم خشونت آمیز در جمعیت زندانیان شهرستان آمل می­باشد كه بر اساس روش میدانی و توصیفی اكتشافی خواهد بود. علل ارتكاب جرایم خشونت آمیز به شرایطی اطلاق می­گردد كه فرد در آن رشد و نمو یافته، مشاهده كرده، آموخته و به طور كلی مسیری را پیموده كه سرانجام این راه به زندان، تحت عنوان یك مجرم و عناوین مجرمانه­ای با اوصاف خشونت آمیز ختم شده است. شرایطی از قبیل معضلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و… بر مبنای نظریه بركویتس كه معتقد به یادگیری مشاهده­ای خشونت و پرخاشگری در دوران كودكی و نوجوانی است و همچنین یادگیری مشاهده­ای بندورا طرح مقاله و ساخت آزمون طراحی گردید. جامعه­ی پژوهشی این بررسی شامل كلیه­ی مجرمین با اوصاف خشونت آمیز در زندان شهرستان آمنل در سال 1391 می­باشد كه نمونه گیری تصادفی 80 نفر از آنها انتخاب و آزمون همبستگی در مورد آنها اجرا و پرونده­ی محكومینی و مددكاری آنها مورد مطالعه قرار گرفت. فرضیه­ی اصلی پژوهش معناداری میان وجود عوامل فردی و اجتماعی در وقوع جرایم خشونت آمیز را تأیید كرده است. و نیز رابطه­ی معناداری میان كاهش سطح سواد مجرمان و گسترش سطح خشونت در جرایم ارتكابی­شان مشاهده شد. به دلیل شرایط خاص اجتماعی و اهمیت دهی والدین به موقعیت دختران بخش اعظم نمونه­ها مرد بوده­اند. ضریب پایانی پرسشنامه­ی محقق ساخته و درصد نمرات سؤالات مورد بررسی در میان آزمودنی­ها بالاتر از سطح میانه (60%) بوده است در پایان نیز چندین پیشنهاد از جمله ایجاد یك ساختار مددكاری گسترده با اهرم­های قدرتمند قانونی – قضایی ارائه گردید. واژه­های كلیدی : خشونت، جرایم، علل ارتکاب، نظم اجتماعی ، مجازات مقدمه چنانچه میزان ابتلاء جوامع بشری به یك موضوع خاص را یكی از معیارهای اهمیت آن موضوع بدانیم به جرأت می­توان ادعا كرد كه پرخاشگری و خشونت از جمله مسائل عمده و با اهمیتی است كه انسان­ها از گذشته­های دور تاكنون به صورت گسترده­ای با آن سرو كار داشته و دارند. نگاهی گذرا به آمار خیره كننده و روز افزون جنایات و درگیری­هایی كه در جوامع انسانی به وقوع می­پیوندد – كه بخش عمده­ای از آنها ناشی از رفتارهای پرخاشگرانه است- مؤید این ادعا است. به جاست در این جا گفتار یكی از نویسندگان (مونتاگو‏، 1976) را ذكر نماییم كه می­گوید: «اغلب معتقدند كه پرخاشگری انگیزه­ای است كه باید درباره آن بیش­تر بدانیم؛ ما به یكدیگر حمله می­كنیم، آسیب می­رسانیم، و گاهی هم دیگر را می­كشیم، در واقع ما با دشنام دادن یا كوشش در جهت بی­آبرو كردن دیگران به صورت كلامی پرخاشگری می­كنیم..» به موازات پیشرفت صنایع و علوم و متحول شدن زندگی بشری، روابط انسانی نیز نسبت به قبل پیچیده­تر شده است. در این راستا، مشكلات و معضلات روحی و روانی فراوانی در جوامع انسانی به وقوع پیوسته كه این امر ضرورت بررسی گسترده و دقیق موضوعات روان شناختی نظیر پرخاشگری را ایجاب نموده است. به طوری كه امروزه پرداختن به موضوع پرخاشگری منحصر به كتب روان­شناسی نیست بلكه در دیگر حوزه­های علمی هم چون روان پزشكی، آسیب شناسی روانی، روان شناسی اجتماعی و حتی جرم شناسی كه یكی از شاخه­های حقوق كیفری است، از جهات متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است. خشونت و پرخاشگری به یكی از مسایل اجتماعی مهم و در خور توجه جوامع تبدیل شده است. افراد و گروه­های زیادی به دلایل و بهانه­های گوناگون با درگیر شدن در فرآیندهای خشونت آمیز آسیب­های فراوانی را به خود و سایرین وارد می­كنند. در بسیاری از درگیری­های خشونت آمیز، لاجرم نیروی انتظامی مداخله می­كنند و خشونت و درگیری وارد مرحله متفاوتی می­شود. مواردی نیز به دنبال مداخله پلیس و خاتمه درگیری­ها، پدیده خشونت جمعی در زمان­ها و مكان­های دیگری و گاه در ابعادی بسیار گسترده­تر بروز می­كند كه نتیجه آن، تخریب اموال عمومی، صدمات جانی و مالی افراد ماجراجو و حتی بی­طرف و یا عابران و غیره است. از این رو، شناخت همه جانبه پدیده خشونت، بویژه از ابعاد روان شناسی اجتماعی و جامعه شناختی، به منظور دستیابی به راهكارهای اصولی برای پیشگیری و نیز كنترل آن از دغدغه­های اساسی جوامع دموكراتیك است.