چکیده پایان‌نامه:
توحید از موضوعات بسیار مهم در اسلام است وتوجه ویژه ای به آن شده است مرز کفر واسلام است وبه همین منظور پرداختن به اصل توحید از موضوعات مهم واساسی اسلام شمرده می‌شود. در طول دوره‌های مختلف این موضوع مورد بررسی وکنکاش فراوان قرار گرفت که از میان این دوره‌ها دوره ابن تیمیه باتوجه به افکار خاص او دارای رنگ ولعابی متفاوت از دیگر مذاهب اسلام شد، از نظر ابن تیمیه مراتب توحید بر سه نوع هستند:

1-توحید ربوبی 2- توحید الوهی 3- توحید دراسماء و صفات.

مراد وی از توحید ربوبی همان توحید افعالی خدا است، و توحید در اسما و صفات را توحید ذاتی و صفاتی بر می‌شمارد. نکته مهم این است که ابن تیمیه توحید الوهی را به معنای توحید در عبادت گرفته و اله را به معنای معبود دانسته است، در حالیکه مفهوم توحید در سطح کلان به دو شاخه اصلی نظری و عملی تقسیم می‌گردد، که هر کدام به نوبه‌ی خویش دارای زیر مجموعه می‌باشند، بدین ترتیب که توحید نظری مشتمل بر توحید ذاتی، توحید صفاتی و توحید افعالی است و توحید افعالی را می‌توان به قسمت‌های دیگری مانند توحید در آفرینش، توحید در ربوبیت، توحید در تشریع (قانون گذاری)، توحید در حاکمیت، و توحید در تدبیر تقسیم نمود و توحید عملی خود مشتمل بر توحید در عبادت، توحید در اطاعت، و توحید در استعانت می‌باشد.

نکته مهمی که در کلام ابن تیمیه جلب نظر می‌کند این است که وی پس از تقسیم توحید به سه قسم، شرک را که مقابل توحید است به چهار قسم تحت عناوین مغایر با عناوین موجود در تقسیم توحید می‌کند که عبارتند از: 1- شرک در دعا2- شرک در نیت و قصد و اراده 3- شرک در طاعت 4-شرک در محبت

واژگان کلیدی: ابن تیمیه، وهابیت، توحید، شرک،مراتب

فهرست مطالب
مقدمه. 1

تعریف مسأله. 2

پیشینه بحث… 2

تألیفات شیعه. 2

تألیفات اهل سنت… 2

ضرورت بحث… 3

هدف پژوهش…. 3

الف) هدف اصلی.. 3

ب) هدف فرعی.. 3

سؤالات… 3

سؤال اصلی.. 3

سؤالات فرعی.. 4

 

فرضیه‌ها 4

فرضیه‌ی اصلی.. 4

فرضیه‌های فرعی.. 4

روش تحقیق.. 5

فصل اول: شخصیت ابن تیمیه. 6

گفتار اول: زندگینامه. 7

مذهب ابن تیمیه. 9

گفتار دوم: اوضاع سیاسی اجتماعی عصر ابن تیمیه. 10

فقدان قدرت مرکزی.. 10
حرکت‌های مسیحیان و اروپائیان در بلاد اسلامی.. 10
هجوم مغولان به سرزمین‌های مسلمانان. 10
عصر فرهنگی ابن تیمیه. 11

گفتار سوم: ابن تیمیة از دیدگاه علمای اهل سنت… 13

فصل دوم: توحید. 26

توحید در لغت و اصطلاح.. 27

فرق أحد و واحد در توحید. 28

توحید و فطرت… 29

جایگاه توحید در قرآن. 30

جایگاه توحید در مذاهب اسلامی.. 33

اقسام توحید (توحید نظری و توحید عملی) 34

مراتب توحید نظری.. 35

الف- توحید ذاتی.. 36

ب- توحید صفاتی.. 38

ج- توحید افعالی.. 39

اقسام توحید افعالی.. 40

1-توحید در آفرینش (خالقیت) 40

2- توحید در ربوببیت… 41

3- توحید در ربوبیت تشریعی (قانون گذاری) 41

4- توحید در حاکمیت… 42

اقسام توحید عملی.. 42

1-توحید در عبادت… 43

برداشتی نادرست از عبادت… 43

عذر بدتر از گناه! 44

حل اشکال و معنای حقیقی عبادت… 45

ادله توحید عبادی خداوند. 47

خالقیت خداوند. 47
ربوبیت خداوند. 47
الوهیت خداوند. 47
مالکیت مرگ و حیات… 48
زمامداری نفع وضرر. 48
2- توحید در اطاعت… 48

تفاوت توحید در عبادت با توحید در اطاعت… 49

3-توحید در استعانت… 49

فصل سوم: شرک.. 51

مفهوم لغوی شرک… 52

مفهوم اصطلاحی «شرک» 53

نحوه تحقق مفهوم«شرک» 54

اقسام شرک… 55

شرک در الوهیت… 55
شرک در خالقیت… 55
شرک در ربوبیت… 56
شرک در عبادت و طاعت… 57
معیار شرک در قرآن. 57

بررسی منطقی، و داوری در موارد اختلافی شرک… 60

توسل به پیامبران و صالحان. 60
2.استمداد از پیامبران و صالحان و استغاثه به آنان. 61

آثار و تبعات شرک در قرآن. 62

شرک، گناهی نابخشودنی.. 62
شرک، ظلمی بزرگ… 63
شرک موجب حبط عمل.. 63
شرک، موجب سقوط از مقامات عالی.. 63
5-شرک، سبب محرومیت از بهشت… 63

شرک، گمراهی آشکار. 64
شرک و ناپاکی باطنی.. 64
فصل چهارم: مراتب توحید و شرک از دیدگاه ابن تیمیه و وهابیت.. 65

گفتار اول: اقسام توحید از دیدگاه ابن تیمیه و هابیت… 66

«توحید ربوبی» 68

توحید در الوهیت… 69

توحید در اسما و صفات… 70

نقد و بررسی.. 70

بررسی معنای اله. 70

توحید عبادی.. 75

مراحل تکامل عقاید انحرافی در توحید عبادی.. 76

مرحله اول: دوره بنیادین.. 76

مرحله دوم: دوره تکامل.. 77

مرحله سوم: دوره انتقال. 78

مرحله چهارم: دوره تکامل و تبلور. 78

مرحله پنجم: دوره گرایش‌های اعتدالی.. 78

عبادت از دیدگاه ابن تیمیه. 79

ربوبیت تشریعی و عبادت در نزد ابن تیمیه. 79

ربوبیت تکوینی و عبادت از دیدگاه ابن تیمیه. 81

انواع عبادت از دیدگاه ابن تیمیه. 82

استدراکی در دیدگاه ابن اتیمیه و محمد بن عبدالوهاب… 82

بررسی مفهوم عبادت در قرآن. 85

گفتار دوم: شرک از دیدگاه ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب… 89

تعریف شرک… 89

شرک در صدر اسلام از دیدگاه ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب… 90

نقد دیدگاه ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب در مورد شرک در صدر اسلام. 92

اقسام شرک از دیدگاه ابن تیمیه ومحمد ابن عبد الوهاب… 97

نقد و بررسی.. 98

نزاع صغروی در شرک ربوبی.. 98

ابن تیمیه و وهابیت و نزاع در شرک ربوبی.. 100

بررسی تکمیلی مفهوم شرک… 101

نتیجه گیری.. 104

 

مقدمه
بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدالله رب العالمین و صلی الله علی محمدٍ خیر خلقه و خیر من نطق بلسانٍ عربیٍّ مبین و علی آله افضل بریّته من بعده.

و اما بعد: