عنوان:

مقایسه ویژگی‌های شخصیتی افراد بزهکار و غیر بزهکار

استادراهنما:

دکتر مهدی عتیق

پاییز 1393

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب عنوان                                                                                                               صفحه چکیده…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1 فصل اول: کلیات پژوهش مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………3 بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………………………………………………4 ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………….9 اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………..10 فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………… 11 تعریف متغیرها…………………………………………………………………………………………………………………………………………..11 فصل دوم: پیشینه تحقیق مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….16 نظریه‏‏های صفات………………………………………………………………………………………………………………………………………..17 رابرت مک کراء و پل کاستا: الگوی پنج عاملی ……………………………………………………………………………………….18 الگوی نظری برای پنج عامل …………………………………………………………………………………………………………………….19 کاربرد الگوی پنج عاملی…………………………………………………………………………………………………………………………….20 مؤلفه های ویژگی های شخصیت………………………………………………………………………………………………………………21 برون گرایی – درون گرایی………………………………………………………………………………………………………………………….21 جنبه های توصیفی شخصیت   ………………………………………………………………………………………………………………..21 توصیف چهار مزاج………………………………………………………………………………………………………………………………………22 نظریه ی بازداری ……………………………………………………………………………………………………………………………………….24 اندازه گیری میزان بازداری در افراد برون گرا و درونگرا ………………………………………………………………………….24 نظریه ی برانگیختگی ………………………………………………………………………………………………………………………………..25 تحول شخصیت…………………………………………………………………………………………………………………………………………..26 اجتماعی شدن  …………………………………………………………………………………………………………………………………………27 روان پریشی گرایی (سایکوتیک)  ……………………………………………………………………………………………………………..28 افسردگی روانپریش …………………………………… ……………………………………………………………………………………………32 روان نژندی گرایی …………………………………….. ……………………………………………………………………………………………..32 جرم جویی……………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………….32 بزه، بزهکار، بزهکاری………………….. …………………………………………………………………………………………………………….34 خاستگاه جرم……………………….. ………………………………….. ……………………………………………………………………………35   الف) محیط اجتماعی…………………………… ………………………………………………………………………………………………….35 ب) عوامل محیطی ……………………………………………………………………………………………………………………………………36 شهرنشینی و مهاجرت های بی رویه روستاییان به شهرها………………………………………………………………………36 ج) حاشیه نشینی ………………………………………………………………………………………………………………………………………37 د ) فقر و بیکاری…………………………………………….. ………………………………………………………………………………………..38 جرم از دیدگاه جرم شناسی……………………………………… …………………………………………………………………………….39 الف – عوامل درون فردی ……………………. ………………………………………………………………………………………………..40 ب – عوامل برون فردی……………………………………………………………………………………………………………………………..40 اعتیاد …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………42 بیماری روانی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..44 بیماری جسمی……………………………………………………………………………………………………………………………………………44 ماهیت اعتیاد………………………………………………………………………………………………………………………………………………44 معتادان مزمن……………………………………………………………………………………………………………………………………………44 چرخه اعتیاد………………………………………………………………………………………………………………………………………………45 دانش اعتیاد……………………………………………………………………………………………………………………………………………….45 انواع اعتیاد………………………………………………………………………………………………………………………………………………….45 تفاوت میان عادت و اعتیاد…………………………………………………………………………………………………………………………47 بیماری روانی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..47 اثرات مواد مخدر بر ساختار مغز………………. ………………………………………………………………………………………………48 معتاد مزمن ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….49 علائم روانی بیماری اعتیاد…….. …………………………………………………………………………………………………………………49 بیماری جسمی……………………… ………………………………………………………………………………………………………………….58 ماهیت اعتیاد………………… …………………………………………………………………………………………………………………………..61 ویژگی های اعتیاد ……….. ………………………………………….. …………………………………………………………………………….62 علائم اعتیاد………………… …………………………………………………………………………………………………………………………….66 مواد مخدر و مغز……….. ……………………………………………………………………………………………………………………………..68 اعتیاد و سلامت انسان………………. ……………………………………………………………………………………………………………..70 تأثیر متقابل مواد مخدر و ناهنجاری های روانی…….. ……………………………………………………………………………….70 بزهکاری…………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………..70 دیدگاهها……………………… …………………………………………………………………………………………………………………………..70 رویكرد واقع گرایی انتقادی ……….. ……………………………………………………………………………………………………………70 دیدگاه اثبات گرایان ………………………………………………………………………………………………………………………………….71 نظریه های یادگیری اجتماعی……….. ………………………………………………………………………………………………………..72 ساترلند و پیوند افتراقی ……………… …………………………………………………………………………………………………………..72 نظریه انتقال فرهنگی كج روی ساترلند………. ………………………………………………………………………………………….73 نظریه های كنترل اجتماعی…………. ………………………………………………………………………………………………………….74 شهرنشینی………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………..82 ابن خلدون………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………….83 امیل دوركیم………… ………………………………………………………………………………………………………………………………….84 ارزیابی نظریه مرتون……………… ………………………………………………………………………………………………………………….84 خرده فرهنگ جوان بزهكار…………………… …………………………………………………………………………………………………85 مكتب كلاسیك………………………………………………………………………………………………………………………………………….85 بزهکاران و زندان………………………………………………………………………………………………………………………………………..86 خودکشی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….87 پیش گیری از اقدام به خودکشی ….. ………………………………………………………………………………………………………88 عدم طبقه بندی و تفکیک صحیح زندانیان (انتقال تجارب به یکدیگر)  ……………………………………………….89 عدم خود اشتغالی زندانیان در داخل بندها ……………………………………………………………………………………………..91 خود اشتغالی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….91 زندان و رفتارهای پر خطر(لواط، رابطه جنسی یا همجنس خواهی…)   ……………………………………………….92 خشونت و پرخاشگری در زندان ……………………… ………………………………………………………………………………………94 تحقیقات انجام شده…………. ……………………………………………………………………………………………………………………….96 داخل کشور…………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………..96 خارجی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..101 جمع بندی………………………………………………………………………………………………………………………………………………103 فصل سوم: روش تحقیق نوع تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………109 جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………………109 نمونه آماری  و روش نمونه گیری: ………………………………………………………………………………………………………….109 پرسشنامه شخصیتی آیزنگ(EPQ-R)………………………………………………………………………………………………….114 روش نمره گذاری……………………………………………………………………………………………………………………………………115 روش اجرا………………………………………………………………………………………………………………………………………………..117 روش های آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………….117 فصل چهارم: یافته های تحقیق یافته‌های توصیفی…………………………………………………………………………………………………………………………………..119 یافته های مربوط به فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………….125 فصل پنجم: نتیجه گیری نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………….131 تبیین یافته­های مربوط به فرضیه­ پژوهش…………………………………………………………………………………………….132 محدودیت های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….136 پیشنهادات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………136 منابع منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………….139 منابع لاتین………………………………………………………………………………………………………………………………………………147   پیوست ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………150 چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………….157     فهرست جداول عنوان                                                                                                         صفحه جدول 1-2- پنج عامل شخصیت ……………………………………………………………………………………………………………..19 جدول 1-3- جامعه آماری تحقیق بر حسب جنسیت……………………………………………………………………………110 جدول 2-3- تعداد و درصد نمونه آماری بر حسب جنسیت………………………………………………………………….110 جدول 3-3- جامعه آماری به تفکیک سن……………………………………………………………………………………………..111 جدول 4-3- نمونه آماری به تفکیک سن……………………………………………………………………………………………….111 جدول 5-3- توزیع فراوانی مربوط به سطح تحصیلات در جامعه آماری………………………………………………112 جدول شماره 6-3:توزیع فراوانی مربوط به سظح تحصیلات در نمونه  آماری ……………………………………..113 جدول 1-4: میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………….. 119 جدول 2-4: میانگین و انحراف معیار آزمودنی های بزهکار بر اساس جنسیت………………………………….. 121 جدول 3-4: میانگین و انحراف معیار ویژگی های شخصیتی(روان نژندی و جرم جویی)آزمودنی های بزهکار و غیر بزهکار بر اساس میزان سن……………………………………………………………………………………………… 122 جدول 4-4: میانگین و انحراف معیار ویژگی های شخصیتی(روان نژندی و جرم جویی)آزمودنی های بزهکار و غیر بزهکار بر اساس میزان سن……………………………………………………………………………………………… 123 جدول 5-4: میانگین و انحراف معیار مؤلفه اعتیاد آزمودنی های بزهکار و غیر بزهکار بر اساس میزان سن……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 124 جدول6-4: نتایج تحلیل واریانس دو طرفه روی با  گروه بزهکار و غیر بزهکار……………………………………. 125 جدول 7-4 : نتایج تحلیل واریانس دو طرفه بزهکاران و غیر بزهکاران با توجه به جنسیت…………….. 126 جدول 8-4: نتایج آزمون تحلیل واریانس دو طرفه ویژگی های شخصیتی بر اساس سطح تحصیلات در بزهکار و غیر بزهکار……………………………………………………………………………………………………………………………….. 127 جدول 4-9 :  نتایج آزمون تعقیبی دانکن جهت بررسی ویژگی های شخصیتی بزهکاران بر اساس سطح تحصیلات آنها………………………………………………………………………………………………………………………………………… 128 جدول10-4 : نتایج تحلیل واریانس دو طرفه ویژگی های شخصیتی با میزان سن…………………………… 129   فهرست نمودارها عنوان                                                                                                         صفحه نمودار شماره 1: در صد نمونه آماری برحسب جنسیت………………………………………………………………………. 110 نمودار شماره 2: درصد نمونه آماری به تفکیک سن……………………………………………………………………………. 112 نمودار شماره 3:درصد فراوانی مربوط به سطح تحصیلات در نمونه آماری………………………………………… 113   چکیده: این پژوهش با هدف مقایسه ویژگی های شخصیتی افراد بزهکار و غیر بزهکار در شهر ماهشهر به مرحله اجرا در آمد. روش : این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی علی- مقایسه ای بود.جامعه آماری این تحقیق شامل گروهی از افراد بزهکار و غیر بزهکار شهرستان ماهشهر بودند که تعداد آنها در حدود 420 نفر گزارش گردید. از این تعداد به عنوان نمونه 220 نفر با استفاده از جدول گرجسی و مورگان با نمونه گیری در دسترس  انتخاب شدند. ابزار پژوهش : ابزار پژوهش شامل  پرسشنامه شخصیتی آیزنگ(EPQ-R) بود که دارای روایی و پایایی مناسب می باشد.یافته های این پژوهش نشان داد که افراد بزهکار در مقیاس برونگرایی دارای نمره بالاتر و افراد غیر بزهکار  در سایر مؤلفه ها(روان پریش گرایی، روان نژند گرایی، جرم جویی، اعتیاد) نمره کمتری کسب کردند. همچنین بین ویژگی های شخصیتی افراد بزهکار و غیر بزهکار تفاوت معنی داری وجود دارد. واژگان کلیدی: ویژگی های شخصیتی ،بزهکار، غیر بزهکار، ماهشهر.   فصل اول کلیات پژوهش   مقدمه: نیروی انسانی هر جامعه سرمایه های بنیادی آن جامعه هستند  و بقایای هر جامعه و وضع آن بیش از هر چیز بر نیروی انسانی آن پایدار است و میزان علاقه ی مسئولان امور هر كشور را نسبت به جامعه (حال و آینده)، نشان از میزان توجه و پرداخت آنها به نیروی انسانی (جوانان) و تلاش به بهره مند ساختن آنها از یك زندگی سالم و مطلوب به راحتی می توان دریافت (شعاری نژاد، 1374). تقریباً می توان گفت كه هیچ جامعه ای از بزهكار خالی نیست و تعداد آنها و نوع بزهكاری در جوامع مختلف متفاوت است.در نتیجه اجتماع برای مشخص كردن آنهااسم و عبارتی  را برایشان رقم زده و كم كم به صورت «داغ ننگ» درآمده است. آنچه این نوجوانان در ارتكاب آن با یكدیگر شباهت دارند در سرپیچی از سنن و قوانین و مقرراتی است كه دنیای بزرگسالان آنها را معیار پذیرفته و به آنها عمل می‌كنند (كواراس، ویلیام سی[1] ، 1992). بزهكاری پدیده ای اجتماعی جهانی است كه معمولاً برای جرائم نوجوانان زیر 18 سال به كار برده می‌شود. گر چه جوامع گوناگون بر حسب وضعیت اقتصادی و اجتماعی خود با انواع متفاوت آن روبرو هستند. در همه جوامع انسانی اصطلاح بزهكاری در مورد افرادی به كار برده می شود كه اعمال خلاف قانون یا مذهبی در آن جامعه انجام می دهند. با توجه به این كه احكام در جامعه های گوناگون متفاوت است؛ فرد متخلف در یك جامعه ممكن است در جامعه ای دیگر از تخلف مبری باشد(ستوده ، 1378: 126). در كشورها بزهكاری به مجموعه كل جرایمی گفته می شود كه در صورت ارتكاب، مجازات هایی از قبیل قصاص، دیات، حدود و تعزیرات را در پی دارد. هر روز در كنار ما جرایم متعددی به وقوع می پیوندد و با ورق روزنامه ها در صفحه حوادث با انواع بزهكاری آشنا می شویم: چاقو كشی، شرب و جرح، دزدی، تجاوز و… وقتی از خیابان عبور می كنیم سازمانهایی نظیر: كانون اصلاح و تربیت، نیروی انتظامی و دادگاه‌هایی را می بینیم كه برای مجازات این گونه افراد به وجود آمده اند. ولی تا حالا فكر كرده ایم چه عواملی در بوجود آمدن بزهكاری مؤثر است؟ پیچیدگی عوامل مؤثر در پدیده بزهكاری سبب شده است كه هر گروه از محققان آن را از دیدگاهی خاص بررسی كنند. روان شناسان و روان پزشكان از دیدگاه روان شناختی،حقوق دانان از دیدگاه جرم شناسی و مسائل كیفری ،پزشكان و زیست شناسان از نظر عوامل زیستی و بالأخره جامعه شناسان از دید آسیب شناسی اجتماعی (انتشار اولین گزارش راجع به دادگاهی ویژه نوجوان، 1899).   بیان مسئله: شخصیت حوزه بسیار گسترده ای است، زیرا  شخصیت خود موضوعی است پیچیده و دارای ابعاد و جنبه های گوناگونی است. برای شناخت شخصیت انسان، از دیرباز کوشش های فراوانی به عمل آمده که برخی از آنها غیر عملی، بعضی خرافاتی، و معدودی دیگر علمی و معتبر است. عوامل گوناگونی برروی شخصیت فرد تأثیر می گذارد كه تأثیر آن ها برهم تابع عوامل دیگری نیز می باشد مانند:شغل،تربیت،مسكن ،بیماری ها و…اما شخصیت تنها عامل منحصر به فرد در رابطه با ارتكاب جرم نمی باشد و تنها بسته و زمینه ساز تلقی می شود.چه بسا انسان های كاملاً نرمال هم در شرایطی كه محیط و عوامل بیرونی بر آن ها سنگینی می كند دست به ارتكاب جرم بزنند. بقراط در طبقه بندی خود صفراوی مزاجان را مستعد عمل جنایی می داند. صفرایی مزاج یا آتشی مزاج باریك اندام و پوست بدنش معمولاً زیتونی رنگ و گرم و خشك كه در نتیجه غلبه صفرای زرد است؛ تنفسی تند و حركاتی مقطع دارد؛ خوابش كم و پركابوس است؛ از نظر اخلاق  تندخو، زودخشم، جاه طلب، برتری جو، حسود و ثابت قدم است و چنین می پنداشتند كه آتشی مزاج بیش از دیگران آمادگی ارتكاب جنایت را  دارد(کاویانی،1386). نظریه های مختلفی درخصوص شخصیت مجرمان در طول تاریخ به ویژه در دوران معاصر ارائه شده است. یكی از نظریات دوران معاصر، نظریه ژان پنیاتل است. وی عقیده دارد ماهیت مجرمان با دیگران تفاوتی ندارد و تمامی افراد دارای هسته مركزی شخصیت مجرمانه هستند كه دارای چهار جنبه خودمحوری، بی‌ثباتی، پرخاشگری و بی تفاوتی می باشند كه در مجرمان، بی تفاوتی در برابر سرزنش و ملامت، بی‌توجهی نسبت به قطعی بودن اعمال مجازات، عدم توجه به درد و رنج قربانی و زشتی ارتكاب جرم را می توان دید (كسن[2]، 1385 ). یکی از مهمترین حوزه های مطالعاتی در حوزه علم، مطالعه در زمینه انحرافات اجتماعی جرم “بزه” می‌باشد.همزمان با پیشرفت هایی که بشر در علوم مختلف به دست آورده و نیز با توجه به تغییرات و دگرگونی عظیم جوامع به ویژه توسعه صنعتی شدن ،تغییر در سبک های زندگی ،تحول در ساخت نهادهای اجتماعی و وظایف و کارکرد های این نهاد ها ، همگی باعث شدند که مشکلات اجتماعی بروز و زمینه را برای انجام تحقیقات مختلف مهیا نماید (کلدی ،1387).در زمینه انحرافات اجتماعی به خصوص در زمینه جرم ،دیدگاه ها و نظریه های زیادی مطرح شده است که عبارتند از :زیستی ،روان شناختی و جامعه شناختی. تئوری های زیستی منشأهای انحرافی در افراد و دیگر موضوعات پیرامون اساس رفتار انحرافی را مورد مطالعه قرار می دهد.نظریه پردازان این حوزه معتقدند که عامل رفتار انحرافی جنبه زیستی می باشد، سزار لمبروزو[3] معتقد بود که براساس مشاهدات ویژگی های بدن انسان می توان در مراحل زودتر توسعه انسانی ،انحرافات را تشخیص داد. در شکل خیلی بهتر و امروزی تر تحقیقات در ارتباط با سنخ زیستی انسان با انحرافات و ارتکاب به جرم می توان به موارد افرادی که دارای یک کرموزوم Yاضافی هستند(سندرم xxy) و موجبات رفتارهای ضد اجتماعی یا به عبارتی میزان شیوع جرم در این افراد می باشد،اشاره کرد. در نظریه روان شناسان این مسئله به چشم می خورد که می توان به نظریه فروید پرداخت که معتقد بود رفتار انحرافی یا به عبارتی میزان شیوع جرم در افرادی اتفاق می افتد که بین نهاد “من”و”فرامن” عدم توازن برقرار باشد (کلدی ،1387). بررسی موج نگاری الکتریکی مبادرت ورزیده اند.ی بزهکارانه ترتیب داده اند،پرواضح است که این گروه از پژوهشگران به جستجوی مبانی زیستی عصبی ت در بزهکاران یکی از راهبردهایی است که در چند دهه اخیر مورد نظر بوده است. نابهنجاری های الگوی فعالیت الکتریکی مغز در این افراد به دو صورت مشاهده شده است: یکی وجود امواح آهسته مغزی است که نشانگر امواج مغزی آنها شبیه امواج مغزی کودکان و بیانگر رشد نایافتگی مغزی است. دومین نابهنجاری ،وجود خیزک هایی در امواج مغزی بزهکاران است.وجود این خیزک ها با رفتار پرخاشگری و زود انگیخته ارتباط دارد به نحوی که در اغلب افرادی که مرتکب اعمال پرخاشگرانه می­شوند ،این خیزک ها مشهود بوده و این افراد درباره اعمال خود اظهار گناه یا نگرانی نمی‌کنند (روزنهن و سلیگمن،1989). توجه به این یافته ها این احتمال را مطرح می سازد که قشر مغز در افراد بزهکار از رشد یافتگی مطلوبی برخوردار نیست ،بنابراین انتظار می رود با تحول یافتگی قشر مغز ،رفتارهمطرح می سازد که قشر مغز در افراد بزهکار از رشد افتگی مطلوبی برخوردار نیست ،بنابراین انتظار می رود با تحول یافتگی قای ضد اجتماعی آنان کاهش یابد. اگر چه نتایج برخی پژوهش ها از بهبود نسبی در افراد بزهکار بین سنین 30 تا 40 سالگی نشان داد که نمی توان الگوی رشد یافتگی مغزی را در تعداد زیادی از بزهکاران مشاهده نمود،اما از سوی دیگر وجود خیزک ها در الگوهای موج نمای الکتریکی مغز نشان دهنده نارساکنش وری دستگاه کناری مغز(دستگاهی که مسئول مهار هیجان و انگیزش) می باشد.به نظر می رسد که ناتوانی فرد بزهکار در اجتناب از برخی رفتارها صرف نظر کردن از لذت ها ،شبیه ناتوانی حیواناتی است که در مطالعات آزمایش از ناحیه جداری مغز آسیب دیده اند(نیومن و گرنشاین،1980). وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎی ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﺳﺒﺐ  ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ در ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﭘﺮﺧﻄﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺼﺮف ﺳﻴﮕﺎر، اﻟﻜﻞ، ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎی ﺟﻨﺴﻲ ﻧﺎ اﻳﻤﻦ ﺑهﺸﻤﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ. از دﻳﺪﮔﺎه روان شناختی اﻓﺮاد ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻮاد ﻳﻚ وﻳﮋﮔﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ آﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮ دارﻧﺪ. ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻣﻌﺘﺎدان ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺻﺮﻓﺎً ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻌﺘﺎدان ﻗﺒﻞ از اﻋﺘﻴﺎد دارای ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﻫﺎی رواﻧﻲ و ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻋﺪﻳﺪه ای ﺑﻮده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﺮب ﺗﺮی ﻇﺎﻫﺮ و ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻟﺬا ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻌﺘﺎدان ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ در اﺻﻞ راﺑﻄﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺷﺨﺼﻴﺖ او و اﻋﺘﻴﺎد ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺑﺮﺧﻲ از اﻓﺮاد ﺑﺮای ﭘﺬﻳﺮش اﻋﺘﻴﺎد ﻣﺴﺎﻋﺪﺗﺮ از دﻳﮕﺮان اﺳﺖ (کرمی نیا،1384). ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﻈﺮﯾه ﺧﺎص ﻗﺎﺑﻞ آزﻣﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ را ﺑﺎ رﻓﺘﺎرﻫﺎی واﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﻣﻮاد ﭘﯿﻮﻧﺪ دﻫﺪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﮐﻠﻮﻧﯿﻨﺠﺮ ﻣﻄﺮح ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻧﯿﻤـﺮخﻫـﺎی ﺷﺨﺼـﯿﺘﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ، دو ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﻮی اﻟﮑﻠﯿﺴﻢ و ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ. ﻧﻈﺮﯾــه اﺻــﻠﯽ وی ﺑﯿــﺎن ﻣـﯽﮐﻨــﺪ ﮐــﻪ ﺗﻌﺎﻣــﻞ ﺳــﻪ ﻧﻈــﺎم ﻣﺴــﺘﻘﻞ ژﻧﺘﯿﮑــﯽ، ﻋﺼــﺒﯽ و زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ در ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻋﺼﺎب ﻣﺮﮐﺰی (ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎی ﻓﻌـﺎلﺳـﺎزی رﻓﺘـﺎری، ﺑـﺎزداری رﻓﺘﺎری و ﻧﮕﻬﺪاری رﻓﺘﺎری)، زﻣﯿﻨه اﻟﮕﻮﻫﺎی ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑه ﻔﺮد ﭘﺎﺳـﺦ رﻓﺘـﺎری ﺑـﻪ ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻧـﻮ، ﭘﺎداش و ﺗﻨﺒﯿﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎی ﭘﺎﺳﺦ، ﻣﻮﺟﺐ اﺧﺘﻼل ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﺑﻬﻨﺠـﺎر و ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن اﻧﺪازه اﯾﺠﺎد اﺧﺘﻼل ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ و رﻓﺘﺎری، از ﺟﻤﻠﻪ اﻟﮑﻠﯿﺴﻢ و ﺳﺎﯾﺮ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻫـﺎی ﻣـﻮاد ﻣﯽﺷﻮد(آداﻣﺰ و ﻫﻤﮑﺎران[4]، 2003). بررسی اختلالات شخصیت و وابستگی به مواد به عنوان پیش بینی كننده جنایتكاری نشان داده است كه اشخاص وابسته به مواد افیونی بیشتر مرتكب جرایم می شوند (كارلوس و همكاران به نقل از تی هونن، ایسوهانی، راساتن، تویرانن و مورینگ، 1997). همین گزارشها نشان داده اند كه وابستگی به الكل و مواد رابط بین اختلالات روانی و جرم را تسهیل می كنند . رﻓﺘﺎری ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﺣﺘـﯽ در ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﮐـﻪ ﺗﻘﻮﯾـﺖ اداﻣـﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد و اﻓﺮاد در ﻣﯿﺰان اﯾﻦ ﺗﺪاوم رﻓﺘﺎری ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻗﻄﻊ ﺗﻘﻮﯾﺖ وﺟﻮد دارد و «ﭘﺎداش واﺑﺴﺘﮕﯽ» ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ. ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻣﻨﺸـﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ، ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺳﺮﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در واﮐﻨﺶﻫﺎی ﻫﯿﺠﺎﻧﯽ ﺧﻮدﮐـﺎر وﻋﺎدت ها اﺧﺘﺼﺎص دارد، ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎی ﻓﺮدی در ﺧﺼﻮص ﺧﻮداﻧﮕﺎره ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻫﺪاف و ارزش ﻫﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازد.