بافت حد فاصل میدان صاحب الامر و رد پای باروی قدیمی شهر تبریز به صورت مکانی بلااستفاده، متروک و فراموش شده تبدیل گشته، مکانی با کاربری های ناسازگار شهری مانند انبار ، کارگاه … ، در صورتی که این قسمت در قلب بافت تاریخی تبریز و در امتداد محور تاریخی- فرهنگی تبریز باید پذیرای بهترین و مجلل ترین کاربری ها باشد، به طوریکه مردم بجای گریز از این محلات و دوری از آنها ، باید به آنها روی بیاورند و دارای کارکردی شایسته جایگاهی که در خاطرات و اذهان تاریخی مردم دارد، باشد.

در این تحقیق سعی شده که با بیان مسئله و پی بردن به این مشکلات، طرحی را برای ایجاد یک مرکز تاریخی- فرهنگی بر اساس پتانسیل های موجود پیشنهاد بدهیم که هم بتواند گسست ایجاد شده بین این بافت و بافت جدید شهر را حل کند و هم با تعریف پروژه معماری و وارد کردن کاربری های فرهنگی- تاریخی بتواند این بافت را به هویت اصلی خود بازگرداند و آن را به یک فضای سرزنده و دارای رونق تبدیل نماید.

1-2- بیان مسأله تحقیق

ما انسانها در دنیایی زندگی می کنیم که اساس و جوهره آن بر تمدن های گوناگون بشری  است که طی ادوار مختلف به وجود آمده و پی ریزی شده است . در طول این دوره ها وسالها اقوام و ملل مختلفی هر کدام تمدنی را بنا نهاده که در پیشرفت و تکامل انسان سهم بسزایی داشته و دارند که شاهد این کلام همانا بشر امروزی است که آخرین ثمره تمدن گذشتگان می باشد .

شناخت هرچه بیشتر تمدنمان و آنچه از گذشته برایمان به ارث رسیده است، باعث حفاظت و پاسداری بهتر آنان شده و این باور را در ما به وجود می آورد که آثار باستانی و کهن هر شهر به مثابه هویت تاریخی و فرهنگی آن شهر بوده و آسیب رساندن به آن ، در واقع صدمه زدن به هویت اجتماعی و فرهنگی خودمان می باشد (عمرانی و اسمعیلی سنگری، 1385، ص 12) .

هویت اجتماعی و حافظه جمعی در جایی حفظ می شود که وقتی فرد درآنجاست، حس کند فضایی که در آن مستقر است که با جاهای دیگر فرق دارد. اگر شما احساس کنید در جایی هستید که در آن تداوم تاریخی وجود ندارد، یکی از ارکان مهم زندگی اجتماعی زیر سوال می رود واحساس عدم تعلق به جامعه و عدم هویت می کنید ) خسرو خاور، 1383(.

در جهان امروز ، تلاش برای حفظ هویت یکی از منازعات اصلی ملتها است . هویت کالبدی  به معنای صفات و خصوصیاتی است که جسم شهر را از غیر متمایز کرده و شباهتش را با خودی آشکار می کند. این صفات باید به گونه ای باشند که جسم شهر ، در عین حفظ تداوم زمانی، در حال تحول و تکامل نیز باشد و نهایتا  به پیدایش یک کل منجر شود (میر مقتدایی، 1383).

مهم این است که هر مکانی در ضمن هرگونه تغییری ، هویت خود را نیز حفظ کند ،  تداوم و دگرگونی بر این امر دلالت دارد که به رغم همه تغییر ها و دگرگشت ها چیزی پا بر جا و ثابت میماند. مکان هم ثبات دارد و هم برخوردار از تغییر پذیری است، و این نکته ای نیست که به آسانی دریافتنی باشد. ثبات همان روح مکان است و به تعبیری همان ارتباط ویژه آن مکان با فضا، فرم و صورتهای به

کار رفته در آن، و تغییر پذیری و بی ثباتی مکان به دلیل نیاز به تاویل و باز تاویل مکان به شیوه های مختلف و چه بسا متضاد است (نوربرگ شولتز [1]، 1381، ص 61-60).

1-2-1- معرفی موضوع

در سالهای اخیر با ورود مدرنیته به ایران و به تبع آن شهر تبریز، توجه به بافت جدید منجر به بی تفاوتی و گاهی بی توجهی به بافت با ارزش کهن شهر تبریز شده است. در دوران پهلوی و نیز اوایل انقلاب اسلامی احداث خیابانهای جدید در اطراف و محدوده بافت تاریخی شهر منجر به آن شد که شهر قدیم ، یکپارچگی و انسجام خود را از دست بدهد، به شکلی که محوطه های پوسیده و تخریب شده در آن روز به روز بیشتر مشاهده می گردد. به این ترتیب قسمتهایی از بافت تاریخی که در بر دارنده هویت شهر و خاطرات تاریخی – فرهنگی با ارزش می باشند و در نقشه ذهنی مردم شهر از جایگاه ویژه ای برخوردارند، عملا رنگ باخته و به صورت فضاهایی بدون استفاده در آمده اند.

بدین سان شهر کم کم مناظر فرهنگی خود را که آشکارا مبین تاریخ و سنت های فرهنگی آن است را از دست می دهد. بافت تاریخی شهر تبریز نیز از آن مناظر فرهنگی است که در جستجوی زمانی از دست رفته و در سخن گفتن با زبان گذشته به آن گونه که به زبان همه مردمان شنیدنی است دچار گسیختگی از بافت جدید و پویای شهر امروزی شده است و به این ترتیب حیات شهری در قسمتهایی از آن تحلیل یافته و یا از بین رفته است .

1 -2-2-دلایل انتخاب موضوع

در مورد بافت تاریخی تبریز مطالعات مفصلی صورت گرفته است که در این میان مطالعات مهندسین مشاور نقش جهان پارس و عرصه  شاخص ترند و در طرح های بالا دست پیش بینی شده در طرح تفصیلی شهر تبریز، بافت مرکزی شهر به عنوان منطقه تاریخی- فرهنگی در نظر گرفته شده است و طرح جامع نیز این منطقه را با توجه به اهداف راهبردی خود به عنوان منطقه تاریخی – فرهنگی تعیین نموده که در آن به بازسازی بافت و پالایش فعالیت های مزاحم و آلوده کننده تاکید شده است.

یکی از عواملی که می تواند گسست ایجاد شده بین قسمتهای دارای اقبال عمومی در بافت جدید و قسمتهایی از بافت که حیات خود را بنا به دلایلی که اشاره شد از دست داده اند  را از بین ببرد و موجب پیوند بین این دو بافت گردد، استفاده از مناظر و پتانسیل های بافت تاریخی – فرهنگی شهر می باشد که یکی از این موارد و مهمترین آنها  محور تاریخی – فرهنگی تبریز است. 

1 -2-2- 1 جمع بندی