(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

مقدمه……………………………………………………………………. 1

الف- بیان مسئله……………………………………………………….. 2

ب- سئوالات تحقیق……………………………………………………. 3

ج- پیشینه پژوهش………………………………………………………. 3

د- فرضیه های تحقیق………………………………………………….. 10

ه- اهداف تحقیق……………………………………………………… 10

و- روش تحقیق…………………………………………………………. 10

ز- ساماندهی تحقیق…………………………………………………. 10

فصل اول: تعاریف، مبانی و تاریخچه

مبحث اول: تعریف مفاهیم و مبانی…………………………………… 13

گفتار اول : تعریف مفاهیم مرتبط با بزهکاری …………………………13

بند اول : بزهکار و بزهکاری……………………………………………… 13

بند دوم :مفهوم لغوی و اصطلاحی جرم وبزه…………………………. 14

بند سوم: تعریف جرم وبزه از نقطه نظر قانونی وحقوقی…………….15

بند چهارم: مفهوم بزه از نظر قرآن……………………………………. 16

بند پنجم :تعریف پیشگیری و پیشگیری از بزهکاری……………….. 18

گفتار دوم :گونه ها و سطوح پیشگیری از بزهکاری……………….. 20

بند اول :سطوح سه گانه پیشگیری از بزه…………………………… 21

الف: پیشگیری نخستین یا ابتدایی…………………………………. 21

ب: پیشگیری دومین یا ثانویه………………………………………….. 22

ج: پیشگیری سومین یا ثالث…………………………………………… 23

بند دوم : گونه های دوگانه پیشگیری از بزه……………………………. 24

الف: پیشگیری واکنشی……………………………………………… 24

ب: پیشگیری کنشی یا غیرکیفری……………………………………… 27

بند سوم :پیش‌گیری رشد مدار و موضعی ……………………………..29

الف:پیش‌گیری رشدمدار……………………………………………… 29

ب: پیش‌گیری موضعی……………………………………………… 30

گفتار سوم: سنین بزهکاری……………………………………………… 30

بند اول : بزهکاری کودکان……………………………………………… 31

بند دوم : بزهکاری نوجوانان و جوانان……………………………………. 31

مبحث دوم : تاریخچه و نظریات مربوط به بزهکاری……………………….32

گفتار اول : مروری برتاریخچه بزهکاری…………………………………….. 32

گفتار دوم: سیاستگذاری و مدیریت پیشگیری از وقوع بزه در ایران……….35

بند اول :  قوه مجریه و نقش آن در پیشگیری………………………………… 35

بند دوم : قوه قانونگذاری و نقش آن در پیشگیری…………………………. 37

بند سوم : قوه قضاییه و نقش آن در پیشگیری…………………………… 37

گفتار سوم  :نظریه‏های جرم شناختی بزهکاری………………………….. 39

بند اول: نظریه انتقال فرهنگی کج‏روی……………………………………… 39

بند دوم:نظریه بی‏هنجاری مرتن……………………………………………… 40

بند سوم: نظریه کنترل………………………………………………………. 41

بند چهارم:نظریهء عام فشار……………………………………………… 42

گفتار چهارم :عوامل مؤثر در ایجادبزهکاری………………………………. 43

بند اول :عوامل فردی………………………………………………………… 44

الف : عوامل ارثی  یا ژنتیکی……………………………………………… 44

ب: عوامل فردی و روان‌شناختی………………………………………….. 44

ج: عوامل صفات شخصیتی……………………………………………… 45

د:عوامل مرتبط با نوع نگرش افراد به بزه خاص…………………………. 45

ه: عوامل مرتبط با موقعیت‌های نامساعد و اختلالات روانی……………. 45

ز:عدم آگاهی و کم سوادی……………………………………………… 46

ع:خصوصیات و ویژگی‏های  خاص جوانان و نوجوانان…………………… 46

بند دوم :عوامل خانوادگی……………………………………………… 46

الف: زمینه های خانوادگی……………………………………………… 47

ب: فقر مادی خانواده …………………………………………………..48

ج: ستیزه والدین ……………………………………………………….49

بند سوم :عوامل محیطی……………………………………………… 50

الف:نقش گروه همسالان و دوستان……………………………………50

ب:عوامل مربوط به مدرسه……………………………………………… 51

ج: محل سکونت فرد ……………………………………………………….51

د: عدم برخورداری از محیط‏های تفریحی سالم……………………… 51

بند چهارم :عوامل اجتماعی خاص……………………………………… 52

الف :تاثیربحران‌های اقتصادی……………………………………………. 52

ب: نابرابری های اقتصادی – اجتماعی………………………………….. 52

ج: وضعیت بد اقتصادی ……………………………………………………..53

د: بیکاری…………………………………………………………………. 54

ه:ناکارامدی نظام تربیتی………………………………………………. 55

فصل دوم: سیاست های آموزشی و تربیتی و پیشگیری از بزهکاری

مبحث اول : استراتژی های  آموزشی و تربیتی پیشگیری از بزهکاری…… 57

گفتار  اول :پیش گیری از بزهکاری و خانواده یا استراتژی های خانواده گرا….. 58

بند اول :تاثیر روش های تربیتی خانواده در پیشگیری از بزهکاری……… 58

بند دوم : نقش سطح تحصیلات خانواده در پیشگیری از جرم………….. 63

بند سوم :نقش تربیتی خانواده در پیشگیری از جرم………………….. 64

الف : بعد اجتماعی و شخصیتی………………………………………….. 64

ب: بعد اعتقادی……………………………………………………….. 65

ج: بعد اقتصادی………………………………………………………. 66

بندچهارم: شیوه ها و راه‌های کنترل بزهکاری  در خانواده……….. 66

الف :نظارت مربوط به قبل از تولد……………………………………. 66

ب: مقررات مربوط به بعد از تولّد طفل……………………………… 67

بند پنجم :بایسته ها استراتژی های پیشگیری از بزهکاری خانواده گرا…….68

گفتار دوم :استراتژی های رشد مدار و جامعه گرا در پیشگیری از بزهکاری….71

بند اول : ماهیت پیشگیری اجتماعی رشدمدار……………………….71

بند دوم : پیشگیری از بزهکاری و نقش مدرسه در آن……………….73

الف :درونی شدن ارزش های اجتماعی در کودکان………………….73

ب :جایگاه آموزش و پرورش در پیشگیری از جرم رشد مدار …………74

ج :برنامه‏های تربیتی مدارس ونقش آن در پیشگیری از جرم………. 77

بند سوم : نقش رسانه های گروهی در پیشگیری از وقوع بزه………. 79

الف :ماهیت نقش رسانه های گروهی در پیشگیری از بزهکاری در استراتژی رشد مدار…….79

ب:راهكارهای مقابله با جرم زایی رسانه‌ها ی گروهی…………………83

بند چهارم :توجه به سیاست جنایی در تولید برنامه و اطلاعات……….86

بند پنجم :پیشگیری از بزهکاری و اوقات فراغت………………………….88

مبحث دوم : سیاستهای جنایی پیشگیری و نقش تعلیم وتربیتی در آن……..89

گفتار اول : سیاست جنائی  وپیشگیری از بزهکاری……………………..89

گفتار دوم : سیاست های کاربردی در سطوح سه گانه پیشگیری……91

بند اول: حوزه پیشگیری سطح اول یا اطلاع رسانی و آگاه سازی………92

بند دوم : حوزه پیشگیری سطح دوم یا ارائه خدمات  ومداخلات…………97

بند سوم: حوزه پیشگیری سطح سوم یا بازتوانی و توانمندسازی…….99

بند چهارم: حوزه امور حقوقی و قضایی……………………………………..100

گفتار سوم : قانون اساسی ولایحه قانون پیشگیری از وقوع جرم ………100

بند اول :پیشگیری از وقوع بزه در قانون اساسی…………………………. 100

بند دوم : لایحه قانون پیشگیری از وقوع جرم ……………………………..102

الف: اهداف لایحه………………………………………………………. 102

ب: چگونگی پیشگیری از بزهکاری در لایحه……………………………. 105

ج: ساختار و وظایف شورای عالی پیشگیری از بزهکاری………………. 106

د: ساختارو وظایف شورای استانی پیشگیری از بزهکاری…………….. 108

نتیجه…………………………………………………………………….. 116

پیشنهادها ………………………………………………………………121

منابع و مآخذ……………………………………………………………… 123

الف) کتب فارسی……………………………………………………….. 123

ب) کتب عربی…………………………………………………………… 125

ج) مقالات……………………………………………………………….. 125

د) سایت ها ……………………………………………………………..129

چکیده:

اصولاً بزهکاری عبارت است از جرائم کم اهمیت و چون اطفال معمولا مرتکب این نوع جرائم می شوند ، در مورد اطفال استفاده از واژه بزهکاری بهتراز استفاده از واژه مجرمیت است. بررسی ریشه ای مسائل اطفال و از آن جمله بزهکاری اطفال ، برای رسیدن به یک جامعه ی ایده آل شرطی ضروری است.در واقع از قدیم الایام گفته اند؛ پیشگیری بهتر از درمان است. پیشگیری غیر کیفری در معنای علمی که در جرم شناسی پیشگیرانه به عنوان شاخه ای از جرم شناسی کاربردی بررسی می شود، قلمرو متنوع و گسترده ای دارد و بر اساس مدلهای خاصی قابل تقسیم است. چنانچه برخی از اساتید جرم شناسی با توجه به سه محور شخصیت، اوضاع ما قبل جنایی و روند فعلیت یافتن پیشگیری را در سطوح مختلفی قابل تقسیم می دانند؛ چرا که علی الاصول وقوع جرم نمی تواند خارج از آن سه محور باشد. با پذیرش محورهای یاد شده انواع پیشگیری را می توان تطبیق و صورت بندی نمود: در دسته نخست تدابیر پیشگیری عمومی یا پیشگیری اجتماعی در جهت اصلاح و تربیت کلیه افراد جامعه که می توانند بزهکاران بالقوه باشند و تدابیر خصوصی برای افرادی که حالت خطرناک و روحیه ضد اجتماعی و ناسازگاری دارند متمرکز می شود که بدان پیشگیری اولیه و ثانویه گفته می شود و سیاست های آموزشی و تربیتی نیز در این سطح از پیشگیری از ارتکاب بزه مد نظر قرار می گیرد. آموزش و پرورش مناسب در راستای پیشگیری از بزه یکی از محورهای اصلی می باشد  و تدابیر و اقدامات پیشگیرانه بیشتر جنبه اجرایی دارند تا جنبه قضایی، به همین دلیل بیشتر کشورها پیشگیری از بزهکاری را به نهادهای اجرایی محول می کنند تا این نهادها با در اختیار داشتن توانایی ها و امکانات کافی در این زمینه به نتیجه موفقیت آمیزی دست یابند. لذا اتخاذ راهبردهای پیشگیرانه در مراحل قبل و بعد از تكوین بزهكاری و بزه دیدگی كودكان در چارچوب سیاست گذاری تربیتی و آموزشی از اهمیت ویژه ای برخوردار است که در این تحقیق هم این جهت گیری مورد بحث قرار گرفته است.

مقدمه:

بزهكاری را می‌توان به منزله یك بیماری اجتماعی تلقی نمود كه باید معالجه شود. مسلماً برای مبارزه با هر مرضی باید ابتدا آن را شناخت و به زمینه‌های پیدایش آن پی‌برد، سپس بیمار را نجات داده و از بروز دوباره این عارضه پیشگیری نمود. چنانچه بزهكاری یك عارضه و آسیب اجتماعی تلقی شود، لذا «قشر نوجوان» به عنوان یكی از اقشار آسیب‌پذیر جامعه در معرض ابتلا به این عارضه هستند یا به نوعی به آن دچار شده‌اند. بررسی علت‌ها، سبب می‌شود كه مسئولین مربوط، به چگونگی شكل‌گیری اعمال نابهنجار شناخت پیدا كنند، آنگاه شیوه‌های صحیح و مناسب مبارزه با آنها را جستجو نمایند. لذا اینگونه مطالعات و تحقیقات ضرورت می‌یابند تا كجرویها و جرایم بهتر و عمیق‌تر شناخته شود، منشاء آنها كشف گردد و بالاخره راه های اصلاح و بازپروری بزهكاران هموار گردد. بالاخره این قبیل كاوش‌هاست كه امكان پیشگیری از ابتلاء به انحراف و سقوط استعدادها را در نیروهای انسانی بالقوه جامعه، فراهم می‌سازد و خانواده و دولت، حال و آینده كشور از خسارات مادی و معنوی فراوانی رهایی می‌یابند. با توجه به اینكه سازندگی فردای جامعه بستگی به نیروی فعال پر شور و سلامت جسمی و روحی نسل نوجوان دارد، لازم است كه همه امكانات جامعه را برای پیشگیری و مبارزه و ریشه كن كردن بزهكاری نوجوانان كشورمان به كار بردیم.از طرف دیگر آنچه موجب نگرانی شده است صدمات و لطمات جبران ناپذیری است كه بر اثر فروپاشیدن كانون خانواده ایجاد می‌شود،   صدماتی كه متوجه تمام اعضای خانواده منجمله فرزندان می‌شود. بعد از جدایی برای اكثر افراد یك دوره تضاد و دوگانگی عاطفی و تغییرات خلقی جدید پیش می‌آید كه در رفتار خانواده بخصوص فرزندان تأثیر عمیقی می‌گذارد كه از جمله آن بزهكاری است.

امروزه صاحب نظران معتقدند مجازات مجرم مسئله‌ای است که باید در آخرین مرحله به آن پرداخته شود و باید قبل از آن با نگاهی دوراندیشانه به شرایط جامعه، اقداماتی انجام داد که مانع از ارتکاب جرم شود. پذیرش اصل برتری پیشگیری بر درمان، نه‌تنها در مورد مباحث پزشکی که در زندگی اجتماعی ما نیز کاربرد بسیار دارد. بر پایه این اصل و با گزینش شیوه‌های کارآمد و همچنین با در نظر گرفتن مجموعه‌ای از عناصر محیطی، اجتماعی و فنی می‌توان انگیزه افراد برای ارتکاب بزه و به‌دنبال آن میزان جرم در میان آنان را کاهش داد. لذا پیشگیری اجتماعی از جمله مهم‌ترین مباحث اجتماعی است که در جامعه ما کمتر به آن پرداخته شده است و در این مطالعه سعی خواهد شد که به دو عامل مهم اجتماعی یعنی خانواده و مدرسه بعنوان عناصر پیشگیری اجتماعی پرداخته شود.

الف – بیان مسأله

پیشگیری از وقوع جرم که مؤثرترین و بهترین راه مبارزه با رفتار کجروانه و ناهنجاری‌های اجتماعی است، جایگاه والا و ارزشمندی در سیاست جنایی کشورها دارد. پیشگیری از جرم طبق تعریف «لایحة پیشگیری از وقوع جرم» عبارت است از «پیش بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم و اتخاذ تدابیر و اقدامات لازم برای از بین بردن یا کاهش آن». در طول قرون متمادی، اتخاذ چنین تدابیر و اقدامات به منظور حفظ حقوق فردی و اجتماعی و تأمین امنیت همه جانبه افراد، توجه دانشمندان علوم مختلف و سیاست مداران را به خود معطوف داشته است.[1]

البته با توجه به تقسیم بندی مطروحه در حوزه پیشگیری ، تاثیرگذاری تیپ های مختلف پیشگیری یکسان نیستند، برخی از انواع پیشگیری زمینه و علل وقوع جرم را از بین می برد(پیشگیری اجتماعی) و دیگری فرصت و امکان آن را کاهش می دهد یا دشوار می سازد. به عنوان مثال پیشگیری وضعی، هدفش از بین بردن و کاهش فرصتهای وقوع جرایم می باشد

ایجاد محیط مساعد برای رشد فضائل اخلاقی، بالا بردن سطح آگاهی عمومی در همه زمینه ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه های گروهی و وسائل دیگر، آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، پی ریزی اقتصادی صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و بر طرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه های تغذیه، مسکن، کار و بهداشت و تعمیم بیمه، ایجاد زمینه های مناسب برای رشد شخصیت زن و احیاء حقوق مادی و معنوی او و حمایت از مادران و کودکان بی سرپرست، نمونه هایی از بندهای اصل سوم و بیست و یکم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می باشد که به واقع تحقق آنها نمونه هایی از آرمان شهر مدینه فاضله می نماید بگونه ای که زمینه بسیاری از جرایم را می خشکاند. جملگی موارد یاد شده در قالب پیشگیری اجتماعی می گنجد، با این توضیح که” پیشگیری اجتماعی” اقدام های اساسی عمیق و دراز مدت نسبت به افراد و محیط پیرامون آنها را شامل می شود. در این مورد عمدتاً دو نوع رویکرد یا دو نوع طرز تلقی مهم از جنبه نظری و هم از جنبه عملی مورد توجه قرار گرفته است این دو رویکرد را تحت عنوان رویکرد ساختاری یا معماری ورویکرد تفریحی وسرگرمی در قالب “اوقات فراغت” مطرح می کنند یعنی به مسائل ساخت و ساز خیابانها، محله ها و شهرکهای جدید و لحاظ مسائل امنیتی در مقابل جرم توجه می شود. رویکرد دیگر مبتنی بر تنظیم اوقات فراغت و مسائل فرهنگی است.[2]

بنابراین با توجه به اینکه عموماً سیاست های آموزشی و تربیتی در چهارچوب استراتژی های پیشگیری اجتماعی قابل بررسی است لذا  مسئله اساسی تحقیق این است که این سیاست ها کدامندو اصول و محورهای حاکم برآن چیست؟

ب – سوالات تحقیق

1- اصول و راهکارهای آموزشی و تربیتی در پیشگیری از بزهکاری کدامند؟

2- محورهای حاکم بر سیاست های پیشگیری از بزهکاری در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و اجتماعی کدامند ؟

ج – پیشینه پژوهش

در بررسی پیشینه و سوابق مطالعاتی موضوع، تحقیق، مقاله و مطالعاتی توسط اندیشمندان و حقوق دانان در محافل و نشریات علمی و حقوقی منتشر شده است كه هر كدام به ابعاد مختلف موضوع پرداخته اند.در بررسی پیشینه و سوابق مطالعاتی مربوط به موضوع تحقیق می توان به تحقیقات و پژوهش های انجام یافته زیر اشاره كرد.

رجبی پور در مطالعه ای تحت عنوان بزهکاری دانش آموزان و امکان پیشگیری اجتماعی رشدمدار (از دیدگاه کارشناسان آموزش و پرورش) بررسی عوامل موثر بر بزهکاری نوجوانان، موضوع ها و مباحث آموزش پیشگیری از جرم، تاثیر آموزش بر پیشگیری از جرم نوجوانان، نحوه اجرای آموزش، پیشگیری از بزهکاری، نحوه تعامل پلیس با دانش آموزان از منظر کارشناسان آموزش و پرورش انجام داده  است. این پیمایش با نظرسنجی از 26 نفر از کارشناسان آموزش و پرورش نواحی شرق و شمال شرق تهران و به صورت تمام شمار در سال 1385 انجام گرفته است. این کارشناسان از افرادی بودند که علاوه بر مسئولیت های اجرایی در آموزش و پرورش، سابقه آموزشی نیز داشته اند. داده های پژوهش حاضر از طریق پرسشنامه گردآوری شده و شامل چند بخش از جمله ویژگی های فردی، عوامل موثر بر بزهکاری نوجوانان، نگرش دانش آموزان به پلیس، موضوع آموزش و پیشگیری پلیس از جرم، جایگاه رویکرد یادگیری در آموزش، پیشگیری اجتماعی رشد مدار و آزمون های توصیفی برای تجزیه و تحلیل  داده هاست.[1]

رییسی در مطالعه ای تحت عنوان نقش خانواده در پیشگیری از بزهکاری نوجوانان سعی کرده است  ویژگی‌های خانوادگی نوجوانان بزهکار را با ویژگی‌های خانوادگی نوجوانان‌ غیر بزهکار در شهر تهران به عنوان جامعه آماری،مورد مقایسه قرار دهد.تا از این طریق به‌ میزان نقش خانواده و شرایط موجود در آن در ایجاد و یا کاهش انحرافات اجتماعی و بزهکاری در نوجوانان پی ببرد. برای انجام این تحقیق تعداد 80 نفر از نوجوانان دختر و پسر 12 تا 18 ساله موجود در کانون اصلاح و تربیت شهر تهران و همچنین تعداد 80 نفر از نوجوانان غیر بزهکار 12 تا 18 ساله در مدارس و دبیرستان‌های شهر تهران از طریق نمونه‌گیری تصادفی که جمعا 160 نفر را تشکیل می‌دهند به عنوان جامعه نمونه انتخاب شده و سپس با تکمیل پرسشنامه‌ای که به‌ همین منظور تهیه شده توسط نوجوانان مذکور اطلاعات مورد نیاز جمع‌آوری گردیده است.[2]

عباچی در مطالعه ای تحت عنوان پیشگیری از بزهكاری و بزهدیدگی كودكان می نویسد. پیشگیری كنشی در صدد آن است كه با شناسایی و سپس حذف و خنثی سازی عوامل و موقعیت های بزه زا و بزهدیده زا از ورود كودكان به وادی بزهكاری و بزهدیدگی جلوگیری كند[3].

شعاع کاظمی مطالعه ای تحت عنوان جرم و راه های پیشگیری از آن انجام داده است. هدف از این تحقیق تعیین میزان تأثیر خانواده، مدرسه و سایر نهادهای اجتماعی در بروز جرم و جنایت در جامعه است. در این مقاله سعی شده تا به نقش علل پدیدآورنده و سپس به نقش عوامل پیشگیری‌کننده توجه گردد. محرومیت‌های اقتصادی، تبعیض و نابرابری، جنگ، تراکم جمعیت، خانواده، مدرسه، رسانه‌های گروهی، تلویزیون، روزنامه‌ها و ماهواره در پیدایش جرم نقش بسزایی دارند. نقش خانواده از حیث گسسته بودن یا منسجم بودن، میزان تحصیلات والدین و شغل آنان از متغیرهای تعیین‌کننده جرم‌خیزی بوده است. در رابطه با نقش مدرسه نیز، مطالب مورد تدریس، شیوه‌های تهیه و تدوین برنامه درسی، رابطه معلم و دانش‌آموز، اتخاذ شیوه‌های تربیتی و آموزشی با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و روانی دانش‌آموز و تهیه و تدارک برنامه‌های اوقات فراغت از متغیرهای پیشگیری‌کننده و در عین حال تسهیل‌کننده شرایط بروز جرم به حساب می‌آیند. در ارتباط با نهادهای امنیتی، نقش پلیس و دستگاه‌های قضایی به عنوان متغیر پیشگیری‌کننده، آموزش‌دهنده و مراقبت کننده حایز اهمیت می‌باشد و اینکه این قشر بهتر است در نقش معلم به منظور جلب اعتماد اقشار مختلف، بخصوص نسل جوان، مطرح شود تا از این طریق به اهداف خود که بالا بردن میزان آگاهی و بینش مردم در ارتباط با قوانین اجتماعی برای سلامت فردی و اجتماعی است نایل گردد. سرانجام با بهره گرفتن از آمار توصیفی و استنباطی سعی شد تا به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته شود که بر این اساس رابطه معناداری بین عوامل یاد شده و بروز جرم در سطح 95 درصد مشاهده گردید.[4]

علی نژاد در مقاله ای تحت عنوان رویكردهای نظری به مساله پیشگیری از جرم (با تاكید بر رویكرد جامعه شناختی و مدیریت استراتژیك) می نویسد اساسا اصل پیشگیری از