چكیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده) :

مسئله هسته ای جمهوری اسلامی ایران دارای فرآیندی پیچیده و نیز پیشینه ای نزدیک به یک دهه  می باشد. از ده سال پیش که مسئله هسته ای ایران توسط کشورهای غربی به عنوان یک تهدید بین المللی مطرح شد و باعث گردید چندین قطعنامه توسط شورای امنیت به منظور توقف و محدود سازی صنعت هسته ای ایران صادر گردد؛ فرآیندی طولانی طی شده است که نهایت آن در نوامبر سال 2013 متعاقب تغییر دولت ایران طی انتخابات ریاست جمهوری منجر به انعقاد توافق نامه موسوم به توافق ژنو گردید. توافقی که به نظر می آید یک دگردیسی در سیاست جمهوری اسلامی از تقابل به یک سیاست تعامل در آن مشهود می باشد. بدیهی است توافقات بین المللی از این دست دارای ابعاد و تبعات حقوقی و سیاسی بوده و کشورها را در آینده ملزم به آنها خواهد نمود. بررسی این تبعات در دو حوزه حقوقی و سیاسی و نیز تاثیر آن بر برنامه هسته ای ایران در پژوهش حاضر مورد کنکاش و مداقه قرار گرفته و سوال اصلی تحقیق حاضر این بوده است که: توافق ژنو دارای چه ابعاد سیاسی ـ حقوقی بوده و چه تاثیری بر برنامه هسته ای ایران خواهد داشت؟ برای پاسخ به این سوال در این پژوهش فرضیه ای عنوان گردید، بدین صورت که: توافق ژنو دارای ابعاد مختلف سیاسی ـ حقوقی بوده و باعث کنترل و محدود شدن برنامه هسته ای ایران گردیده است؛ که نتایج این بررسی ها در تحقیق حاضر به صورت مبسوط آورده شده است.

فهرست مطالب

عنوان شماره صفحه

مقدمه : 1

فصل اول: کلیات تحقیق.. 2

1-1- بیان مسئله. 3

1-2- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن. 4

1-3- اهداف تحقیق.. 4

1-4- سؤال اصلی.. 5

1-5- فرضیه تحقیق.. 5

1-6- متغیرهای تحقیق.. 5

1-7- تعریف اصطلاحی مفاهیم. 6

5- تعریف معاهده در لغت: 7

1-8- پیشینه و ادبیات موضوع. 7

1-9- روش تحقیق.. 13

1-10 روش گردآوری اطلاعات.. 13

1-11- محدوده زمانی و مکانی.. 13

1-12- سازماندهی تحقیق.. 13

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق.. 15

2-1- نورئالیسم. 16

2-2- اصول نظری نورئالیست ها: 18

2-3- مفروضات نئورئالیسم: 21

2-4- مفاهیم کلیدی نئورئالیسم: 23

2-5- تمایز نظریات رئالیست ها و نورئالیست ها: 24

2-6- منطق تحلیل و روش شناخت رئالیستی: 26

2-7- نوآوری های روش شناختی نورئالیسم: 28

2-8- انواع نوواقع گرایی.. 29

2-9- نورئالیسم و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. 35

فصل سوم: درآمدی تاریخی بر فعالیتهای هسته ای ایران.. 42

3-1- مطلوبیت صلح آمیز بودن انرژی هسته ای از دیدگاه ایران. 44

3-2- برنامه هسته ای ایران قبل از انقلاب: 45

3-3- برنامه هسته ای ایران بعد از انقلاب: 48

3-3-1- رآکتورهای هسته ای تحقیقاتی: 50

3-3-2- رآکتورهای هسته ای تولید نیرو: 51

3-3-3- چرخه سوخت هسته ای: 52

3-3-4- توسعه هسته ای در پزشکی، صنعت و کشاورزی: 53

3-5- رادیو ایزوتوپ ها: 54

3-5-1- مرکز تحقیقات هسته ای تهران: 54

3-5-2- مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته ای کرج: 55

3-6- مجتمع تولید آب سنگین اراک: 55

3-7- کارخانه غنی سازی صنعتی نطنز: 55

3-8- کارخانه غنی سازی نیمه صنعتی فردو: 56

3-9- فرآیند پرونده هسته ای ایران از آغاز تا توافق ژنو: 56

3-9-1-پروندۀ هسته ای ایران و دولت یازدهم: 60

3-9-2- عناصر گام اول توافق ژنو: 61

فصل چهارم: ابعاد سیاسی ـ حقوقی توافق ژنو. 66

4-1- بررسی مفاد توافق ژنو: 71

4-2- معاهده بین المللی: 73

4-2-1- انعقاد یک توافق: 73

4-2-2- عدم تعیین عنوان توافق: 73

4-2-3- ماهیت توافق.. 74

4-2-4- طرفهای توافق: 74

4-2-5- توافق تنظیمی منعقده طبق حقوق بین الملل: 75

4-2-5- امضای معاهده: 76

4-2-6- اجرای موقت معاهدات: 77

4-2-7- امضای معاهده به شرط تصویب: 77

4-2-8- معاهده باید طبق حقوق بین الملل آثار حقوقی به بار آورد: 79

 

4-2-8-1- پیشینه ده ساله هسته ای ایران در سطح بین المللی: 79

4-2-8-2- اعلام مواضع رسمی طرفین: 79

4-2-8-3- مقدمه: 80

4-2-8-4- عبارت به کار رفته در متن اصلی: 80

4-3- ضرورت بررسی حقوقی: 81

الف) ابعاد حقوقی توافق ژنو: 82

ب) ابعاد سیاسی توافق ژنو: 93

ج) تاثیرات توافق ژنو بر برنامه هسته ای ایران. 117

نتیجه گیری.. 120

فهرست منابع و مآخذ. 131

پیوست ها و ضمائم. 137

 

مقدمه :
در پی توافق نوامبر 2013 ایران با کشورهای 1+5 بر سر فعالیت های هسته ای، عده ای با بدبینی و عده ای نیز با خوش بینی به آن نگریسته اند. اینکه تا چه حد توافق به نفع یا ضرر کشور است، بایستی با نگاهی دقیق از منظر حقوقی، سیاسی و نیز فنی بررسی شود و به دور از جهت گیری های ارزشی، از دیدگاه علمی مورد مداقه قرار گیرد.

آنچه مسلم است آن است که موضوع هسته ای ایران به لحاظ حقوقی، سیاسی و فنی منحصر به فرد است و نمی توان الگوی مشابهی برای آن پیدا کرد. به لحاظ حقوقی یکسری تعهدات با پیامدهای مثبت و منفی در آن دیده شده و از دیدگاه سیاسی نیز الزاماتی برای کشور ایجاد کرده است. به عبارت دیگر برنامه ی صلح آمیز هسته ای ایران تنها موضوعی است که به نظر می رسد همزمان دارای ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی روانی با پیامدهای داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای در حوزه های مختلف است. بنابراین بسیار پیچیده و بایستی در سطح کلان و همه جانبه مورد تحلیل قرار گیرد.

در ابعاد داخلی نیز آنچه مسلم است، این موضوع به یک موضوع ملّی و حتی غرور ملّی تبدیل شده که باعث همبستگی سیاسی در بین مردم، احزاب و حتی قومیت های مختلف با گرایش های سیاسی، نژادی و مذهبی گردیده است. لذا لزوم بررسی همه جانبه ی پیامدهای حقوقی و سیاسی هرگونه فعالیت دیپلماتیک که منجر به تعهد کشور در قبال جامعه بین الملل می­گردد، بسیار واضح و روشن است. امکان بررسی همه جانبه ی این موضوع مستلزم تحقیق گسترده با پتانسیل و توان بالا می باشد. پیامدهای سیاسی و حقوقی توافق اخیر ژنومیان ایران و کشورهای 1+5 در ابعاد محدود و در بازده زمانی فعلی که هنوز به یک سند توافق بین المللی و مستند جهت اجرای قطعی تبدیل نگشته، مشکل ولی با اهمیت است. تحقیق حاضر در پی آن است که پیامدهای حقوقی و سیاسی احتمالی با مفروضاتی که در پی توافق نهایی ممکن است ایجاد شود را پیش بینی کرده و تاثیر آن را بر برنامه هسته ای ایران و روندی که در آینده طی خواهند نمود، مورد تأمل و مداقّه قرار دهد. اهمیت تحقیق حاضر زمانی مشخص می گردد که بتواند پایه گذار تحقیقات تکمیلی دیگری گردد.

 

فصل اول:
کلیات تحقیق
 

 

1-1- بیان مسئله
دولت جمهوری اسلامی ایران طی قریب به ده سال در مورد فعالیت های هسته ای خود با چالش های سیاسی و حقوقی فراوانی با بسیاری از قدرت های بزرگ جهانی، آژانس بین الملل انرژی اتمی و نیز شورای امنیت سازمان ملل متحد رو به رو بوده است. (ضیائی بیگدلی، 1392، 5)

آغاز این بحران به زمانی برمی گردد که ایران برخی از فعالیت های هسته ای خود را پنهان نموده و به آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارش ننمود. در حالی که مطابق اساسنامه ی آژانس، که به معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (N.P.T) و موافقت نامه ی پادمان معروف است؛ و ایران آن را متعهد گردیده است، بایستی هر گونه فعالیت هسته ای اعم از صلح آمیز و غیرصلح آمیز به این آژانس گزارش می گردید. چنین نقض عمدی از سوی دولت ایران (که از سوی مقامات کشور به آن اذعان گردیده است)، منجر به آن گردید که تعاملات بین المللی موجود میان دولت ایران و آژانس به یکباره بر هم خورده و در نتیجه سیاست تعامل به تقابل تبدیل گردد. (همان)

تقابل رخ داده موجب شد تا سالهای متمادی (نزدیک به یک دهه) ایران در مقابل آژانس، آمریکا، اتحادیه اروپا و کشورهای عضو این اتحادیه و از هم مهمتر در مقابل سازمان ملل متحد قرار گیرد، و شورای امنیت شش قطعنامه لازم الاجرا علیه ایران صادر نماید و تحریم های گسترده و همه جانبه ای علیه ایران و ایرانی برقرار گردد.

حال اینکه تحولات اخیر و روند تحریم های بوجود آمده و اثرات حقوقی وسیاسی مترتب بر آن چیست؟ و این ابعاد سیاسی ـ حقوقی و گستردگی آن تا چه حد می باشد؟ و نیز اینکه با توجه به این ابعاد، آیا تغییر و تحولی در اصول حاکم بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران رخ داده یا نه؟ و اگر این سیاست ها تغییر نموده است، دامنه این تغییرات تا چه حد می باشد؟ پاسخ به این پرسش ها در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. البته بدیهی است که ارتباطی ارگانیک میان جنبه های مختلف این ابعاد وجود دارد که شامل جنبه های نظارتی، فنی، سیاسی، حقوقی، اقتصادی و …. می باشد؛ که تاثیری متقابل بر هم خواهند داشت. بررسی این تاثیرات و برآیند نهایی آن بسیار پیچیده و از حوصله این تحقیق خارج است. ولی محقق سعی نموده است با اولویت ابعاد سیاسی و حقوقی به صورت برجسته آنها را مورد بررسی قرار داده و نتیجه گیری نماید.

-2- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن
به نظر می رسد پدیده تغییر در دیپلماسی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مبتنی بر اصول پذیرفته شده­ی انقلاب بایستی صورت گیرد. در نتیجه هر گونه تغییر در این