چکیده
امروزه با پیشرفت تکنولوژی و گسترش ارتباطات و مبادلات، جرایم جدیدی در سطح بین‌المللی شکل گرفته است؛ یکی از این جرایم، جرم پول‌شویی است. پدیده پول‌شویی به عنوان یک پدیده نوظهور از حقوق جزای بین‌الملل وارد حقوق داخلی شده است. این پدیده به عنوان یک جرم، در دهه 1980 میلادی به ویژه در مورد عواید حاصل از قاچاق مواد مخدر و داروهای روان‌گردان، مورد توجه کشور‌های غربی قرار گرفت.

پول‌شویی یکی از جرایم سازمان یافته فراملی است که ارتکاب آن غالباً با همکاری و هم اندیشی قشر یقه سپید و یا با مشورت آنان صورت می‌گیرد. مع الوصف بسیاری از اسناد بین‌المللی به جرم‌انگاری و مبارزه با آن تأکید کرده اند. در حقوق داخلی ایران و افغانستان نیز این پدیده مخرب، در تاریخ 12/11/1386 در ایران و در حقوق افغانستان در تاریخ 3/4/1393 به عنوان جرم، ممنوع اعلام شد.

پول‌شویی یا تطهیر پول، فرآیند مجرمانه ای است که درآمد‌های حاصل از فعالیت‌های مجرمانه و غیرقانونی، طی روندی در مجرای قانونی، تطهیر می‌گردد؛ یا به عبارت دیگر، هر نوع عمل برای مخفی نمودن یا تغییر ظاهری منشأ عواید نامشروع و غیرقانونی است، به نحوی که وانمود شود از منابع قانونی بدست آمده است.

پول‌شویی غالباً از طریق سیستم بانکی صورت می پذیرد و معمولا طی سه مرحله استقرار، استتار و ادغام تحقق می یابد. دولت‌ها نیز با جرم‌انگاری این رفتار، از طریق نظارت و کنترل بر حسابات و خدمات بانکی و مالی، ابتدائا به پیشگیری وضعی از این جرم پرداخته و برای مرتکین این جرم، مجازات‌هایی در نظر گرفته اند که دولت‌های جمهوری اسلامی ایران و افغانستان نیز از این جمله اند.

در این تحقیق به مطالعه و مقایسه جرم پول‌شویی در حقوق کیفری ایران و افغانستان پرداخته و بررسی می‌کنیم که پول‌شویی چه آثار زیانباری به دنبال دارد و چگونه می‌توان از لطمات آن جلوگیری به عمل آورد؟ چه اقداماتی در راستای مبارزه و جلوگیری با آن در سطح منتطقه ای و فرامنطقه ای اتخاذ گردیده است و چه پاسخ‌هایی برای جلوگیری از این جرم در حقوق کیفری ایران و افغانستان پیشبینی شده است؟

کلید واژه‌ها: پول‌شویی، عواید حاصل از جرم، مبارزه و جلوگیری از پول‌شویی، نحوه اثبات پول‌شویی

 

فهرست مطالب
عنوان مطلب………………………………………………………………………………………. شماره صفحه

چکیده ‌أ

فهرست مطالب… ‌ب

مقدمه. 1

بیان مسأله. 1

سؤال های اصلی تحقیق. 3

سوابق پژوهشی موضوع. 3

روش تحقیق. 4

نتایج عملی قابل پیشبینی از تحقیق. 4

فصل اول: کلیات

مبحث اول: تعریف و مفهوم جرم پول‌شویی.. 3

بند اول: تعریف و مفهوم جرم پول‌شویی.. 3

1- تعریف پول‌شویی در لغت… 3

2- مفهوم پول‌شویی در دکترین.. 4

3- تعریف قانونی پول‌شویی.. 6

4- تعریف پول‌شویی در اسناد بین‌المللی.. 10

4-1- کنوانسیون وین 1988. 10

4-2- گروه کاری اقدام مالی برای مبارزه با پول‌شویی 1989. 11

4-3- طرح دستورالعمل جامعه اروپا 1990. 11

4-4- کنوانسون پالرمو 2000. 12

بند دوم: مفاهیم مرتبط.. 12

1- جرایم مقدم و جرم پول‌شویی.. 12

2- جرم مخفی کردن و جرم پول‌شویی.. 16

مبحث دوم: مبانی جرم‌انگاری پول‌شویی.. 17

بند اول: مبانی فقهی.. 17

1-آیات.. 17

2- روایات.. 19

2-1- خطبه حضرت علی (ع) 19

2-2- حدیثی از حضرت سجاد (ع) 19

3- قواعد فقهی.. 20

3-1- قاعده لاضرر. 20

3-2- قاعده حفظ نظام و مصالح جامعه. 21

3-3- اصل ضمان ید متعاقبه. 22

بند دوم: مبانی جرم شناسانه. 22

بند سوم: مبانی اقتصادی.. 24

1- ایجاد اختلال در فرایند رقابت‌پذیری اقتصاد. 25

2- از دست دادن کنترل بر سیاست‌های اقتصادی.. 25

3- تضعیف بخش خصوصی.. 25

4- تضعیف همگرایی بازارهای مالی.. 26

مبحث سوم: سیر تحول تاریخی جرم‌انگاری پول‌شویی.. 26

بند اول: جرم‌انگاری پول‌شویی در حقوق‌های ملی.. 26

1- آمریکا 27

2-انگلستان. 28

 

3- ایرلند شمالی و اسکاتلند. 29

4- سوئیس… 30

5- ژاپن.. 30

بند دوم: جرم‌انگاری پول‌شویی در مقررات بین‌المللی.. 31

1- اقدامات جهانی.. 31

2- اقدامات منطقه‌ای.. 32

بند سوم: جرم‌انگاری پول‌شویی در حقوق ایران و افغانستان. 34

1- جرم‌انگاری پول‌شویی در حقوق ایران. 35

2- جرم‌انگاری پول‌شویی در حقوق افغانستان. 39

فصل دوم: اوصاف، مراحل و روش‌های جرم پول‌شویی

مبحث اول: اوصاف جرم پول‌شویی.. 47

بند اول: سازمان یافتگی.. 47

بند دوم: تعلق به قشر یقه سپیدان. 51

بند سوم: فراملی بودن. 53

بند چهارم: مسبوق بودن به وقوع جرم مبنا 55

مبحث دوم: مراحل جرم پول‌شویی.. 57

بند اول: استقرار. 58

بند دوم: استتار. 60

بند سوم: ادغام. 61

مبحث سوم: روش‌های جرم پول‌شویی.. 63

بند اول: استفاده از سیستم بانکی.. 64

بند دوم: استفاده از پوشش‌های تجاری مشروع. 67

بند سوم: استفاده از پناهگاه‌های پولی و مالیاتی.. 69

بند چهارم: استفاده از پول الکترونیکی.. 72

فصل سوم: عناصر جرم پول‌شویی

مبحث اول: عنصر قانونی جرم پول‌شویی.. 81

مبحث دوم: عنصر مادی جرم پول‌شویی.. 83

بند اول: رفتار مجرمانه جرم پول‌شویی.. 84

بند دوم: موضوع جرم پول‌شویی.. 89

بند سوم: شرکت، معاونت و شروع به جرم پول‌شویی.. 91

مبحث سوم: عنصر روانی.. 94

بند اول: سوءنیت عام. 95

بند دوم: سوءنیت خاص… 96

فصل چهارم: پاسخ‌های نظام حقوق کیفری، نحوه رسیدگی و اثبات جرم پول‌شویی

مبحث اول: پاسخ‌های نظام حقوق کیفری.. 101

بند اول: تدابیر پیشگیرانه از طریق بانک‌ها و موسسات مالی.. 101

1- شناسایی مشتری.. 102

2-طبقه‌بندی مشتری بر مبنای ریسک…. 104

3-گزارش‌دهی و تشخیص موارد مشکوک… 105

بند دوم: ضمانت اجرای کیفری.. 108

1- مجازات‌های اصلی.. 108

1-1- حبس… 108

1-2- مجازات‌های مالی.. 112

1-2-1- جزای نقدی.. 112

1-2-2- مصادره 116

2- مجازات‌های تبعی و تکمیلی.. 121

2-1- محرومیت‌های اجتماعی.. 121

2-2- انتشار حکم محکومیت… 123

مبحث دوم: نحوه رسیدگی.. 124

بند اول: پردازش اطلاعات و عدم افشای آن. 125

بند دوم: نهاد رسیدگی کننده به جرم پول‌شویی.. 132

1- شورای عالی مبارزه با پول‌شویی.. 132

2- واحد استخبارات مالی.. 135

مبحث سوم: نحوه اثبات جرم پول‌شویی.. 137

بند اول: نقش اماره تصرف و اصول صحت و برائت… 138

بند دوم: نقش معاملات مشکوک در اثبات جرم. 139

بند سوم: افتراقی شدن تحصیل دلیل.. 142

نتیجه. 146

منابع. 157

قوانین.. 157

منابع فارسی: 157

کتاب ها 157

مقالات.. 159

پایان نامه‌ها 161

منابع عربی: 162

کتاب‌ها 162

چکیده انگلیسی.. 164

مقدمه:

بیان مسأله
از زمانی که پدیده‌های اجتماعی متحول شده و مؤلفه‌های جدیدی، نظیر گسترش جمعیت و تنوع اجتماعات، علوم و فنون، تغییرات سبک زندگی، شهرنشینی، صنعتی شدن و … پا به عرصه‌ی ظهور گذاشتند، زمینه‌های تغییر این اجتماع به شکل دولت ـ کشور فراهم شد، و سپس در کنار جوامع ملی مقدمات تشکیل جامعه‌ی بین‌المللی اولیه که مخلوق اراده‌ی دولت‌ها و ناشی از حضور جمعی آنان برای تحقق و تأمین منافع مشترک بود.

از آنجاییکه جامعه انسانی همواره در حال پویایی و تحول است، اغلب آنچه در آن است تابع اصل تحول بوده و در گذر زمان تغییرات چشمگیری را در آن شاهد بوده‌ایم، به همین دلیل برخی از آنچه که در جامعه و روابط اجتماعی امروز مطرح هستند، هیچگاه در گذشته مطرح نبوده‌اند. از نگرش جامعه‌شناسی جنایی و جرم‌شناسی، اگر بتوان به وجود پدیده‌ مجرمانه معتقد بود، پدیداری آن به تاریخ پیدایش انسان بازمی‌گردد. ولی ناگفته نماند که نوع و شیوه‌های ارتکاب آن در زمان‌ها و مکان‌های مختلف متفاوت بوده است.

یکی از اوصاف جامعه بین‌المللی جدید، ظهور پدیده‌های مثبت و منفی جدید در روابط انسانی است از این رو جهانی شدن اقتصاد و توسعه روابط فرهنگی بین کشورها، بستر مناسبی برای رشد و گسترش جرائم سازمان‌یافته فراهم کرده است به طوری که امروزه جرائم سازمان‌یافته در اشکال مختلف از قبیل قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان، قاچاق تسلیحات، قاچاق اعضای بدن، پول‌شویی و … خودنمایی کرده و سبب نگرانی جامعه‌ی بین‌المللی شده است. جرم انگاری جرائم یا جنایات سازمان‌یافته یکی از مصادیق مهم واکنش اجتماعی در قبال اصول مرتبط با نظم عمومی بین‌المللی است که مسئولیت مدنی و کیفری در پی دارد. یکی از مصادیق مهم جنایات سازمان یافته جرم پول‌شویی است که اقدامات متعددی در سطح جهانی برای مبارزه با آن صورت گرفته است[1].

پول‌شویی مفهومی است که طی دو دهه گذشته باعث جلب توجه بسیاری از صاحب‌نظران گردیده و جایگاه خود را به عنوان یکی از موضوعات مهم در ادبیات حقوقی و اقتصادی باز نموده است. همان‌گونه که از این واژه استنباط می‌شود، پول‌ کثیفی وجود دارد که طی فرایندی شست و شو و تطهیر می‌شود. منظور از پول کثیف در ادبیات پول‌شویی، عوایدی است که از فعالیت مجرمانه حاصل می‌شود این فعالیت های مجرمانه جرایم منشأ هستند که مصادیقی از جرایم علیه اموال و یا جرایم سازمان یافته می باشند[2]مجرمان این جرم به منظور اینکه شیوه و نوع فعالیت‌شان توسط مجریان قانون شناسایی نشود، تلاش می‌کنند تا عملیاتی را مباشرتاً یا توسط افراد دیگر انجام دهند و تا حد امکان منشأ درآمدهای نامشروع و پول‌های آلوده را مخفی نگهدارند به عبارت دیگر پول‌شویی فرایندی است که در آن شکل و منشأ وجوه کثیف تغییر می کند و به گونه ای تصور می شود که این وجوه و عواید از منابع قانونی سرچشمه گرفته است[3].

آنچه مسلم است چنین فعالیت‌هایی باعث می‌شود تا صدمات و لطمات جبران ناپذیری بر اقتصاد کشورها وارد گردد، از این لحاظ است که دولت‌ها مجبور اند تا با این پدیده‌ی شوم با جدیت مقابله کنند. برخی از جرایم از لحاظ مالی سودآور بوده و مجرمین می‌توانند از این راه پول زیادی را بدست آورند، که باقی ماندن پول‌های مذکور به حالت اولی ممکن است برای مجرمین از طرف مجریان قانون خطرساز گردیده و آن‌ها را در معرض اتهام ارتکاب جرم از سوی مأمورین دولت قرار دهد، که این امر منجر به ردیابی و کشف منشأ اصلی اموال و عواید حاصله از جرم گردیده و اموال مذکور را با خطر مصادره مواجه می‌سازد. به همین علت مرتکبین جرائم سودآور برای سرپوش گذاشتن به جرائم ارتکابی‌شان،منشأ اموال و عواید نامشروع، هم‌چنین به منظور محفوظ نگهداشتن این اموال از خطر کشف و مصادره توسط عوامول اجرایی قانون یا مأمورین مالیاتی، اقدام به پول‌شویی می‌کنند تا از این طریق اموال و عواید غیرقانونی را، قانونی و مشروع جلوه دهند[4]مثلاً در معاملات مواد مخدر که معمولاً فروشنده پول نقد دریافت می‌کند، حمل و نگهداری پول مذکور که اغلب هنگفت نیز است، برای مجرمین دردسرسازاست، از طرف دیگر خرج کردن آن نیز ممکن است توجه مأمورین دولت یا سایر تبهکاران را به خود جلب کند، لذا فروشنده مواد مخدر مایل است در اسرع وقت بدون جلب نظر، مبالغ مذکور را که از ارتکاب جرم بدست آورده است منتقل کند و یا به طریقی تغییر شکل دهد که ظاهر قانونی و مشروع یابد تا بتواند بدون فاش شدن منبع نامشروع پول، از آن استفاده نماید. پول‌شویی معمولاً به کرّات از طریق بانک‌ها و مؤسسات مالی[5]که عمدتاً توجه چندانی به منشأ پول‌های موضوع عملیات بانکی یا هویت واقعی دارنده حساب ندارند صورت می‌گیرد.

پول‌شویی از معدود جرائمی است که بر خلاف روند متعارف سیر تکاملی جرائم و تکوین آن ها، از حقوق جزای بین الملل به حقوق داخلی راه پیدا کرده است[6] و بی‌تفاوتی سیستم عدالت کیفری در قبال عواید ناشی از اعمال مجرمانه و استفاده‌ی آزادانه‌ی مجرمین از اموال و وجوه کثیف، موجبات فربه‌تر شدن جنایت‌کاران و گروه‌های جنایی را فراهم خواهد کرد و این امر نیز پیامدها و عوارض ناگوار منفی فراوانی را بدنبال خواهد داشت. توانایی مجرمین به جمع آوری سرمایه‌های آلوده و مشروعیت بخشیدن به آن‌ها