بررسی آیات مربوط به نظریه احساسی…………………………………………………….. 139

بررسی آیات مربوط به نظریه تفسیری………………………………………………………. 142

بررسی آیات مربوط به نظر شناختی ……………………………………………………….. 145

اقسام صاحبان تجربه دینی…………………………………………………………………….. 175

فصل چهارم: جمع بندی و نتیجه گیری …………………………………………………………… 128

 

فهرست تفصیلی:

طرح مسأله: 1

جایگاه این مبحث: 3

اهداف تحقیق: 3

دلائل انتخاب موضوع: 5

نقد ادبیات موضوع: 6

روش تحقیق: 6

سؤال اصلی: 10

سؤال فرعی: 10

مفروضات: 10

فرضیه: 11

مفاهیم: 11

ضرورت مسأله: 12

فصل اول: (کلیات) 14

تاریخچه‌ی تجربه‌ی دینی در الهیات مسیحی و سنت عرفان اسلامی: 14

تعریف تجربه دینی: 21

خصوصیات تجربه‌ی دینی: 23

رفع یک شبهه. 24

متعلق تجربه دینی چیست؟. 25

انواع تجربه‌ی دینی: 29

تقسیمی دیگر برای تجربه دینی: 33

کاربردهای تجربه دینی.. 34

رفع یک شبهه: 36

خلاصه: 39

فصل دوم: چیستی تجربه‌ی دینی.. 40

مقدمه: 40

– دیدگاه متفکران غربی درباره‌ی تجربه دینی: 41

اول: نظریه‌ی احساسی، عاطفی: 41

نقد و بررسی تجارب عاطفی احساسی: 43

دوم: نظریه‌ی ادراکی، شناختی: 44

نقد و بررسی تجارب ادراکی، شناختی: 45

سوم: نظریه تفسیری.. 47

نقد و بررسی تجربه تفسیری: 48

دیدگاه عرفای اسلامی: 49

تعریف مکاشفه یا تجربه‌ی دینی: 49

راه های شناخت از دید عارف… 50

1- قلب: 50

2- عقل: 51

3- حدس… 51

مراتب درک خدا در تجربه دینی.. 52

چرا تجربه دینی و مکاشفه‌ی ذات خداوند محال است؟. 54

نقش تجربه‌ی حسی در شناخت امر قدسی.. 56

انواع معرفت در عرفان: 59

فتح و فتوحات… 62

مشاهده و مکاشفه: 63

اقسام مکاشفه. 65

نقش خیال در تجربه‌ی دینی: 67

مشاهدات عارف در رؤیا: 69

محتوای کشف عارف: 71

عرفاء و تکلم بشر با خداوند: 76

تکلم بشر با ارواح و انسانهای برزخی: 78

مکاشفات و عقل.. 81

دیدگاه فلاسفه اسلامی.. 84

انواع ادراک و تعداد عوالم از دید ملاصدرا: 85

مراتب تجربه دینی و درک یقینی: 88

مراتب کمال عقل نظری و عملی برای درک حقایق: 90

موانع مکاشفه و تجربه‌ی دینی از دید ملاصدرا (حجابها) 92

جایگاه معرفتی تجربه دینی در هندسه معرفتی: 94

خلاصه: 98

فصل سوم: تجربه دینی در قرآن. 99

مقدمه. 99

علل ذکر تجارب دینی در قرآن. 100

وحی از نگاه قرآن: 105

تفاوت میان وحی، الهام، تحدیث… 108

مقامات انسانی و درجه پیامبر. 113

 

محتوای مکاشفات پیامبران. 114

سه دیدگاه درباره پدیده وحی: 121

تجارب دینی مؤمنان و غیر مؤمنان ( کفار) 122

آیات متناسب تجربه دینی احساس: 128

بررسی آیات تجربه احساسی و عاطفی: 131

تجربه دینی، تفسیری، تبیینی.. 133

بررسی آیات مربوط به نظریه تفسیری تبیینی: 134

اشکالات وارد بر این نظریه: 135

تجربه دینی ادراکی شناختی در قرآن: 137

انواع ادراک در تجربه‌های دینی قرآن: 141

بررسی آیات مربوطه به رؤیت خدا 154

متعلق تجربه دینی.. 156

اقسام صاحبان تجربه دینی: 164

شرایط تجربه دینی: 169

موانع درک امر قدسی از دیدگاه قرآن: 174

تجربه‌های الهی و غیر الهی: 179

معیار و میزان تجربه‌های الهی و غیر الهی.. 182

آیا هر تجربة دینی خطاپذیر است؟. 186

لغزش‌های خیال و وهم: 188

نفوذ شیطان در ادراک…. 190

نقش عالم رویا یا خیال متصل در تجربه ادراکی.. 195

اقسام رؤیا 198

آیا مشاهدات در رؤیا نیاز به تعبیر دارد. 199

نقش تجارب دینی در سعادت انسان. 201

خلاصه: 203

فصل چهارم: جمع بندی و نتیجه گیری.. 205

منابع. 215

چکیده:

هدف این پایان نامه بررسی تجربة دینی شناختاری در قرآن است. دیدگاه‌های مختلفی پیرامون تجربة دینی مطرح گردیده که مهمترین آنها تجربة دینی شناختی ادراکی می‌باشد. سؤال اصلی این پایان‌نامه این است که آیا قرآن تجربه دینی را به عنوان منبع مستقل شناخت و معرفت به رسمیّت می‌شناسد؟ اگر چنین است آیا همه تجارب دینی دارای چنین بار معرفتی هستند یا اینکه بین موارد آن تفاوتی وجود دارد؟

فرضیة اصلی پایان‌نامه ما این است که قرآن تجربه دینی را به عنوان راهی مستقل برای دریافت حقایق به رسمیت می‌شناسد اما میزان این معرفت بخشی در تجارب مختلف متفاوت است به علاوه قرآن شرایط و موانعی را برای این تجارب ذکر می کند.

ما برای بررسی این موضوع پس از ذکر مقدمات و مفاهیم کلّی به مهمترین دیدگاه‌ها پیرامون چیستی تجربه دینی اشاره می‌کنیم و در نهایت با بررسی آیات قرآن و تفاسیر، دیدگاه مورد قبول قرآن را نشان خواهیم داد.

مقدمه:

طرح مسأله:

پس از پایان یافتن قرون وسطی و آغاز دوره­ی روشنگری نقدهای جدی توسط اندیشمندان غرب نسبت به رابطه­ عقل و دین صورت گرفت، به گونه­ای که برخی وجود هرگونه رابطه­ای را انکار نمودند، و معتقد شدند که معارف دینی قابل توجیه عقلانی نیست. زیرا حجیت عقل که پیش از آن به صورت نادرستی موردتأیید قرار گرفته بود، زیر سؤال رفت، و دیدگاه­های جدیدی پیرامون ماهیت و محدوده­ عقل مطرح گردید. این تغییرات بیشتر تحت جریان رمانتیسم که به عنوان نقدی بر عقل‌گرایی افراطی به وجود آمده بود صورت گرفت. از سوی دیگر تجربه­گرایی هر چه بیشتر قدرت می‌گرفت و وجود نوعی اعتقادات براساس تجربه احساس نیاز می­شد. بنابراین دانشمندان به دنبال این پرسش به دنبال راه کارهای مناسب دیگری می­گشتند. برای مثال یکی از راه کارها راه کار (کی یر که گور)[1] بود که بیان می­کرد، که هیچ توجیه عقلانی معتبری برای اثبات باورهای دینی وجود ندارد. زیرا اصولا ایمان امری برهان ناپذیر است. به نظر او ایمانی که محصول برهان باشد ایمان نیست، بلکه خود برهان است. در حالی که ایمان نوعی اعتماد به امر ناپیدا و نامعقول است. ایمان نوعی احساس خود رهایی و حرکت به سوی امور غیر معقول است. در حقیقت ایمان یک انتخاب بدون جهت و بدون دلیل است که امکان برد و