لازم و ضروری را انجام دهند.

امروزه سرقت به عنوان یکی از گسترده ترین جرایم در کشور و به یک مسئلۀ فراگیر و جدی از ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی و امنیتی تبدیل شده است. بررسی و مطالعۀ ابعاد مختلف این بزه و همچنین آثار و تبعات ناشی از این بزه کاری و راه های پیشگیری و مقابله با آن، از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد.

در پیدایش و بروز این بزه عوامل گوناگون اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و محیطی نقش ایفا می نمایند که تأثیر بسیاری از این عوامل در تحقیقات و پژوهش های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. اما می توان گفت که توجه به شرایط و عوامل محیطی تأثیر گزار بر میزان وقوع جرایم به ویژه سرقت در کشور ما چندان زیاد و قابل قبول نبوده است.

ریشۀ این کم توجهی را می توان به برخی عوامل از جمله : تمایل به اعمال پیشگیری های سنتی به علت آشکار و قابل رؤیت بودن اقدامات و گاهاً نتایج آن در کوتاه مدت از یک سو و همچنین نا آشنایی با شیوه های نوین پیشگیری نظیر پیشگیری های محیطی و کارآمدی و سودمندی این روش ها نسبت داد.

مکان و ویژگی های خاص آن نقش مهم و بسزایی در وقوع یا پیشگیری از وقوع جرم ایفا می نماید. چرا که مکان به عنوان یکی از مهم ترین ارکان تحقق جرایمی از قبیل سرقت همواره مطرح و مورد توجه بوده است. ویژگی های خاص محیطی مانند شلوغی و خلوتی، روشنایی و تاریکی خیابان ها و معابر، چگونگی استفاده و کاربری اماکن و نوع طراحی و ساخت اماکن گوناگون می تواند مجرمین بالقوه را به ارتکاب سرقت ترغیب نموده و یا با دشوار نمودن شرایط ارتکاب جرم و افزایش خطر ناشی از آن، آنان را از ارتکاب عمل مجرمانه منصرف نماید.

رویکرد پیشگیری از وقوع جرم از طریق طراحی محیطی (CPTED[1]) همانند دیگر برنامه های پلیس جامعه محور از طریق همکاری تنگاتنگ با شهروندان را اساس پیشگیری از وقوع جرم می داند. این رویکرد بر اساس این نظریه استوار است که با انجام تغییرات محیطی می توان در بروز رفتارهای مجرمانه تأثیر بسزایی گذاشت.

(CPTED) در واقع پیش بینی، تشخیص، درک احتمال وقوع جرم و انجام اقدام هایی مناسب برای از بین بردن خطر وقوع جرایم است.

در وقوع جرم سه عنصر اساسی نقش مهم دارند : مجرم، قربانی و محل وقوع جرم. که با حذف هر یک از این سه عنصر، جرمی به وقوع نمی پیوندد. ساده ترین و کم هزینه ترین روش برای پیشگیری و جلوگیری از وقوع جرم، حذف محل وقوع جرم است. بدین معنا که با طراحی محیطی مناسب، می توان محل وقوع جرم را برای فعالیت مجرمان نامناسب ساخت و از سوی دیگر ترس از وقوع جرم را برای قربانیان جرم کاهش داد.

با توجه به اهمیت نقش عوامل محیطی در پیشگیری، وقوع و مقابله با جرایم همچنین مشاهدۀ فقر مطالعاتی در این زمینه محقق را بر آن داشت تا به کنکاش در این باره بپردازد.

1-1-1- وضع موجود:

در حال حاظر بافت قدیمی شهر ها به لحاظ سنتی بودن ساخت آن، کمتر به مسایل امنیتی و طراحی محیطی توجه شده است. کوچه های قدیمی تنگ بوده و از روشنایی و دید کافی رهگذران برخوردار نمی باشد. ساختمان های قدیمی استحکام لازم را نداشته و نقاط کور زیادی در آنها مشاهده می گردد. در ساخت و سازهای جدید بیشتر به مسایل امنیتی  و طراحی محیطی توجه می شود، مجتمع ها دارای نگهبان بوده و رفت و آمد افراد ناشناس تا حدودی کنترل می گردد، مغازه ها در فضاهای پر تردد و اطراف میادین شهر ساخته می شود و نورپردازی و نظارت بیشتری دارند.

1-1-2- مهمترین اشکالات:

از مهمترین اشکالات در این زمینه می توان به تمایل پلیس به اعمال پیشگیری های سنتی به علت آشکار و قابل رؤیت بودن اقدامات و گاهاً نتایج آن در کوتاه مدت از یک سو و همچنین نا آشنایی با شیوه های نوین پیشگیری نظیر پیشگیری های محیطی و کارآمدی و سودمندی این روش ها اشاره کرد. از طرف دیگر معماران معمولاً بر جنبه های زیبایی شناختی ساختمان بیشتر از مسایل امنیتی آن تأکید دارند. زیرا چیزی که برای آنها اهمیت دارد ساخت و ساز و فروش ساختمان است و کمتر به مسایل پیشگیری از جرم توجه دارند.

از دیگر موارد می توان به عدم اهمیت مالکان به طراحی مبتنی بر امنیت و ترجیح مسایل و جنبه های زیبایی ساختمان بر جنبه های امنیتی آن و عدم تسری چشم و هم چشمی به مسایل امنیتی اشاره نمود.

1- پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی                                 Crime prevention through environmental design

-1-3- اهمیت و ضرورت موضوع:

امروزه به تبع پیچیده تر شدن جوامع بشری، نقش محیط نیز در تأمین امنیت و ارتقاء احساس امنیت پررنگ تر شده و از سوی دیگر، توجه به آن در جهت پیشگیری از جرایم، علمی و ظریف تر گردیده است. به طوری که نظریات متعددی در باب محیط و جرم و همچنین نقش عوامل محیطی در پیشگیری از جرم مطرح گردیده است……….

اهمیت شرایط محیطی و سودمندی آن بدان اندازه است که بسیاری از کشورهای دنیا سرمایه گذاری های علمی و عملی فراوانی را در این راه صرف نموده و بسیاری از تدابیر و اقدامات پیشگیرانۀ خود را به آن معطوف نموده اند.

نیروی انتظامی به عنوان مسئول اصلی نظم و امنیت ، باید با شیوه های نوین پیشگیری آشنا بوده و راهکارهای کم هزینه تر را در جهت استقرار نظم و امنیت و تأمین آسایش فردی و عمومی اتخاذ نماید. یکی از این راهکارها توجه به تأثیر محیط و نقش طراحی محیطی، بر میزان وقوع جرایم می باشد که آشنایی با این مباحث می تواند پلیس را در شناسایی مکانهای جرم خیز یاری  نموده، تا از آن طریق بتواند با اشرافیت به موضوع، راهکارهای موثرتری در جهت ارتقاء امنیت ارائه نماید.

اگرچه اهمیت تأثیر محیط بر وقوع جرایم در چند سال اخیر مورد توجه مسئولان امنیتی بویژه پلیس قرار گرفته و کارهای علمی چندی در این زمینه صورت پذیرفته است، لیکن تلاش های انجام شده با نیازهای موجود تناسب و همخوانی نداشته و فقر مطالعاتی در ابعاد علمی، بویژه در بعد عملی و کاربردی به چشم می خورد. لذا مطالعات علمی در این حوزه مانند تحقیق حاضر می تواند قدمی هر چند کوچک در جهت زدودن این فقر و مقدمه ای برای انجام تحقیقات بعدی در این حوزه باشد.

پیشگیری محیطی نسبت به سایر روشهای پیشگیری به جهت صرف هزینۀ کمتر و همسویی هر چه بیشتر با حقوق شهروندی، یکی از سودمندترین روشهای پیشگیری است. این شیوه از پیشگیری به