1-7- مراحل تحقیق  …………………….. 7

1-8- چارچوب کلی پایان نامه……………………..   8

1-9- کلیدواژه‌های مورد استفاده در تحقیق  …………………….. 9

فصل دوم …………………….. 11

مقدمه …………………….. 12

2-1- بخش اول- تعریف و اهداف «آمادگی الكترونیكی»………. 12

2-1-1- ضرورت توجه به آمادگی الكترونیكی …………………….. 12

2-1-2- تعاریف آمادگی الکترونیکی  ……………………..   13

2-1-3- اهداف آمادگی الكترونیكی   …………………….. 17

2-2- بخش دوم- تشریح مدل های ارزیابی آمادگی الكترونیكی ……………  19

2-2-1- مدل های ارزیابی آمادگی الکترونیکی در سطح ملی…………………….. 21

2-2-1-1- راهنمای Readiness CSPP برای زندگی در یك دنیای شبكه‌ای………….21

2-2-1-2- CID Readiness برای جهان شبكه‌ای(راهنمایی برای كشورهای در حال توسعه) ………22

2-2-1-3- ارزیابی APEC E-Commerce Readiness  …………………….. 

2-2-1-4- اندازه‌گیری موقعیت جهانی آمادگی الکترونیکی توسط شرکت بین‌المللیMcConnell ………

2-2-1-5- پروژه جهانی انتشار اینترنت Mosaic  …………………….. 

2-2-1-6- ارزیابی بین‌المللی WITSA از تجارت الکترونیک …………………….. 29

2-2-1-7- تبدیل‌های فضای مجازی و فرا صنعتی Crenshaw & Robinson  …………………….

2-2-1-8- CIDCM    …………………….. 

2-2-1-9- WB   …………………….. 

2-2-2- آمادگی الكترونیكی در سطح سازمانها…………………….. 39

2-2-2-1- مدل بلوغ كسب و كار الكترونیك EMM …………………….. 

2-2-2-2- مدل آمادگی الكترونیك مشاهده شده…………………….. 41

2-2-2-3- مدل KPMG   ……………………..

2-2-2-4- مدل P3I3  ……………………..

2-2-3- معیار های ارزیابی آمادگی الكترونیك سازمان ها در ایران………….. 50

2-3- بخش سوم : معرفی سازمان خدماتی…………………….. 52

2-4- نتیجه گیری ……………………..   53

2-4-1- مقایسة مفهومی و ساختاری مدل‌ها موجود در سطح ملی ………… 54

 

2-4-2- مقایسة مفهومی و ساختاری مدل‌ها موجود در سطح سازمای………. 62

2-5- خلاء مطالعاتی…………………….. 64

فصل سوم …………………….. 66

3-1- مقدمه …………………….. 67

3-2- مرحله اول – روش تئوری‌سازی داده ‌بنیاد …………………….. 69

3-2-1- علت انتخاب روش …………………….. 69

3-2-2- رویش نظریه :…………………….. 69

3-2-3- نمونه گیری در پژوهشهای کیفی …………………….. 70

3-2-4- روشهای نمونه گیری برای جمع آوری داده های کیفی(نمونه گیری غیر احتمالی)…….. 70

3-2-4-1- نمونه برداری تئوریک …………………….. 71

3-2-4-2- نمونه برداری گلوله برفی: …………………….. 71

3-2-5- انتخاب اسناد و مدارک …………………….. 71

3-2-6- فرآیند تحلیل داده ها…………………….. 73

3-2-6-1- مقایسه مداوم و یادادشت برداری…………………….. 73

3-2-6-2- کد گذاری باز …………………….. 74

3-2-6-3- کد گذاری محوری …………………….. 74

3-3- مرحله دوم : تعیین وزن معیار های با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی ……… 75

3-3-1- مقدمه …………………….. 75

3-3-2- تحلیل سلسله مراتبی ……………………..   76

3-3-3- الگوریتم AHP   …………………….. 

3-4- مرحله سوم : چگونگی سنجش آمادگی الکترونیکی سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح ……. 79

3-4-1- جامعه آماری …………………….. 79

3-4-2- حجم نمونه و روش اندازه گیری  ……………………..   79

3-4-3- گرد آوری داده ها: …………………….. 80

3-4-3-1- مهمترین تکنیکهای جمع آوری اطلاعات…………………….. 80

3-4-3-2- بررسی روایی و پایایی پرسشنامه …………………….. 82

3-4-3-3- بررسی نرمال بودن متغیرها(آزمون شاپیرو)……………………..   85

3-4-4- انتخاب روش آماری…………………….. 86

فصل چهارم …………………….. 87

4-1- مقدمه …………………….. 88

4-2- یافته های مرحله ی اول پژوهش …………………….. 88

4-2-1- انتخاب مستندات   …………………….. 89

4-2-2- تحلیل داده ها…………………….. 90

4-2-3- فن یادداشت برداری…………………….. 92

4-2-4- کد گذاری باز …………………….. 93

4-2-5- گسترش مفاهیم  …………………….. 99

4-2-6- کد گذاری محوری   …………………….. 103

4-2-7- تحلیل داده ها – طبقه ها …………………….. 108

4-2-7-1- طبقه کلان اول: آمادگی الکترونیکی سازمان ارائه دهنده خدمت ……  109

4-2-7-2- طبقه کلان دوم : آمادگی الکترونیکی جامعه هدف…………………….. 112

4-3- یافته های مرحله دوم پژوهش…………………….. 115

4-3-1- تحلیل پرسشنامه ها…………………….. 115

4-3-1-1- رتبه بندی معیارها …………………….. 116

4-3-1-2- رتبه بندی زیر معیارها بر اساس « آمادگی الکترونیکی جامعه هدف »……….. 116

4-3-1-3- رتبه بندی زیر معیارها بر اساس معیار « بعد آمادگی سازمان ارئه دهنده خدمت »……..117

4-3-1-4- رتبه بندی زیر معیارها بر اساس معیار « استراتژی ها و سیاست های فناوری اطلاعات » …….. 119

4-3-1-5- رتبه بندی زیر معیارها بر اساس معیار « شبکه ارائه خدمت » …………………….. 120

4-3-1-6- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار « زیر ساخت شبکه فناوری اطلاعات » ……….. 121

4-3-1-7- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار « فرهنگ، رشد و یادگیری منابع انسانی »  …………. 122

4-3-1-8- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار «دسترسی جامعه هدف به خدمات الکترونیکی» ……… 123

4-3-1-9- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار « پذیرش خدمات الکترونیک سازمان توسط جامعه هدف » …… 124

4-3-1-10- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار « پذیرش خدمات الکترونیک سازمان توسط جامعه هدف » …… 125

4-3-1-11- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار « رضایت جامعه هدف از خدمات الکترونیکی » ……. 126

4-4- یافته های مرحله سوم پژوهش  …………………….. 127

4-4-1- تحلیل توصیفی(جمعیت شناختی) …………………….. 128

4-4-1-1- بررسی سطح تحصیلات خبرگان ……………………..   128

4-4-2- بررسی وضعیت موجود آمادگی الکترونیکی سازمان ارائه دهنده خدمت …………. 129

4-4-3- بررسی وضعیت موجود آمادگی الکترونیکی جامعه هدف…………………….. 132

فصل پنجم  …………………….. 137

5-1- مقدمه …………………….. 138

5-2- یافته های تحقیق در پاسخ به سوالات تحقیق  …………………….. 138

5-3- پیشنهادات برای سازمان (نوآوری)…………………….. 140

5-4- پیشنهادات برای تحقیقات آینده …………………….. 140

مراجع …………………….. 141

پیوست‌ها …………………….. 147

پیوست (الف)……………………..   148

پیوست (ب)  …………………….. 154

چکیده:

برای اندازه‌گیری وضعیت دسترسی و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات یا همان آمادگی الكترونیكی كشورها، تاكنون طیف وسیعی از ابزارهای ارزیابی توسعه یافته‌اند. این ابزارها از تعاریف و روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری آمادگی الكترونیكی استفاده كرده اند و از نظر نتایج حاصله بطور قابل ملاحظه‌ای با یكدیگر متفاوت می‌باشند. بیشر مدل های ارائه شده در سطح ملی بوده و به اندازه کافی متغیرهای ارزیابی آمادگی الکترونیکی، در سطح سازمانی را مورد بررسی قرار نداده اند. آن تحقیقاتی هم که در سطح سازمانی انجام شده بیشتر، آمادگی شرکت ها و سازمان ها را برای تجارت الکترونیک مورد ارزیابی قرار داده اند و بیشتر کلی بوده. اما تاكنون مدلی بومی برای ارزیابی آمادگی الكترونیكی در سطح سازمان خدماتی طراحی نشده است.

در این تحقیق با استفاده از روش رویش نظریه ها، با استفاده از نمونه برداری تئوریک و با بکارگیری نرم افزار Atlas ti، شاخص ها و مدل ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمان خدماتی (مورد مطالعاتی سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح) مناسب و متناسب با شرایط اقتصادی، اجتماعی و فناوری كشور طراحی شده است. سپس با استفاده از نظرسنجی 10 نفر از خبرگان و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) وزن معیار های مدل مشخص شده است. در نهایت آمادگی الکترونیکی سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح بر اساس مدل بدست آمده و اوزان حاصله مورد ارزیابی قرار گرفته است.

نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان می دهد كه سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح در بعد آمادگی الکترونیکی سازمان ارائه دهنده خدمت در حوزه های «استراتژی ها و سیاست های فناوری اطلاعات» و «زیر ساخت شبکه فناوری اطلاعات » بیشتر از حد متوسط بوده و در حوزه های «شبکه ارائه خدمت » و « فرهنگ، رشد و یادگیری منابع انسانی » کمتر از حد متوسط بوده. در بعد آمادگی الکترونیکی جامعه هدف در حوزه های «پذیرش خدمات الکترونیک سازمان توسط جامعه هدف » و « رضایت جامعه هدف از خدمات الکترونیکی » بیشتر از حد متوسط بوده و در حوزه «دسترسی جامعه هدف به خدمات الکترونیکی » نزدیک حد متوسط می باشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

در این فصل شمای كلی تحقیق و طرح تحقیق جهت آشنایی كلی خواننده با مسألة اصلی تحقیق، موضوع تحقیق، ضرورت‌ها و اهداف تحقیق، و روش برخورد محقق با این مسأله‌ در روش تحقیق، شیوة جمع‌آوری اطلاعات و قلمروی تحقیق به‌طور كلی بیان می‌شود.

2-1- تعریف مسأله

فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) ماهیت روابط جهانی و منشاء مزیت های رقابتی و نیز فرصت های توسعه اقتصادی و اجتماعی را به طور بنیادینی تغییر داده است. از سوی دیگر با افزایش شكاف دیجیتالی (‌فاصله ای است میان افراد و جوامعی كه از فناوری اطلاعات و ارتباطات مانند اینترنت بطور اثر بخش استفاده می كنند و آنهایی كه این توانایی را ندارند) رهبران دولت ها، شركتهای تجاری و سازمان های اجتماعی سعی دارند قدرت فناوری اطلاعات و ارتباطات را در جهت توسعه خویش مهار كنند. برای استفاده اثربخش از فاوا، نهادی باید از جهت زیر ساخت ها، میزان دسترسی به فاوا در سطح گسترده افراد و جنبه های قانونی و حقوقی بر استفاده از فاوا دارای آمادگی الكترونیكی باشد. بنابراین اگر قرار است خلاء شكاف دیجیتالی پر شود، همه این موضوعات باید در یك استراتژی منسجم و دست یافتنی كه جهت رفع نیازهای محلی آن نهاد خاص توسعه داده شده است، مورد توجه قرارگیرند.

رهبران كشورها، شركت‌ها و سازمان‌های درحال توسعه می‌توانند از ابزار ارزیابی آمادگی الكترونیكی جهت اندازه‌گیری و برنامه‌ریزی برای انسجام و یكپارچه‌سازی كمك گیرند. این امر به آنها كمك می‌كند تا بر تلاش‌ها و نیازهایی تمركز كنند و حوزه‌هایی را مورد شناسایی قرار دهند كه نیازمند پشتیبانی خارجی و سرمایه‌گذاری و كمك می‌باشند.

اما ارزیابی به تنهایی كافی نیست و تصمیم‌گیرندگان با دو چالش كلیدی در زمینة استفادة اثربخش از این ابزار روبرو می‌باشند. اولاً، آنها نیاز دارند كه درك كنند فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (فاوا) چگونه می‌تواند به كشور، كسب و كار و یا سازمانشان در دستیابی به مزایای اقتصادی، اجتماعی و یا عملیاتی و در نتیجه تعیین اهداف واقعی كمك كند. ثانیاً، آنها بایستی گام‌های محكمی ‌به سمت استفادة مؤثر و قابل‌توجه از فاوا بردارند كه به آنها كمك خواهد كرد كه به اهداف توسعه دست یابند.

از طرف دیگر طیف وسیعی از ابزارهای ارزیابی برای اندازه‌گیری میزان آمادگی الكترونیكی توسعه یافته‌اند. این ابزارها از تعاریف بسیار متنوعی برای آمادگی الكترونیكی و نیز روش‌های اندازه‌گیری متفاوتی استفاده می‌كنند، كه ارزیابی‌ها از نظر اهداف و نتایج حاصله به‌طور قابل ملاحظه‌ای با یكدیگر متفاوت خواهد بود.

بنابراین در راستای تحقق دولت الکترونیک نیاز می باشد که آمادگی الکترونیکی شدن سازمان ها مورد ارزیابی قرار گیرند. از آنجایی که بیشتر سازمان های کشور با محوریت خدمت می باشد، به بیانی دیگر در حال ارائه خدمت به مردم و سازمان های دیگر می باشد در این تحقیق به ارائه مدلی برای ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمان های خدماتی پرداخته می شود.

در سازمانهای خدماتی تولید و مصرف همزمان است، یعنی بین مشتری و ارائه کننده خدمت رابطه متقابل ایجاد می گردد. و نیز سازمان های خدماتی عموما باید از نظر زیر ساخت (فیزیکی، انسانی، منابع ملموس و غیر ملموس)، قابلیت دسترسی فناوری اطلاعات و ارتباطات برای عامه مردم و تاثیر چاچوب ضوابط قانونی موجود در به کارگیری فناوری مزبور از آمادگی الکترونیکی برخوردار باشند. لذا با ارزیابی میزان امادگی الکترونیکی، سازمانها با اطمینان بیشتر در راستای برنامه ریزی لازم برای گسترش امور مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات گام برمی دارند.

به همین دلایل این تحقیق به طراحی الگوی ارزیابی آمادگی الکترونیکی شدن متناسب با شرایط اقتصادی، اجتماعی و فناوری کشورمان برای سازمان های خدماتی جهت پذیرش، به کارگیری و سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات و ارتباطات می پردازد.

3-1- اهمیت موضوع

با توجه به تغییرات فزاینده فناوری‌ در زمینة فاوا كه شكل مبادلات و ارتباطات و نحوة انجام فرایندهای سازمانی را نیز تغییر داده است، تنها راه بقا، كسب مزیت رقابتی و مدیریت مؤثر تغییرات سریع در محیط كاملاً متغیر كسب و كار است. با توجه به ظهور فاوا و تغییرات محیطی موجود، مزیت رقابتی واقعی تنها زمانی حاصل می‌شود كه فعالیت‌های كلیدی سازمان با كمك فاوا دگرگون شوند و تغییر شكل یابند. دگرگونی مهمی كه در بسیاری از سازمان‌های سنتی در حال وقوع است، بر به‌كارگیری و سرمایه‌گذاری در فاوا یا فناوری‌‌های اطلاعات و ارتباطات به منظور بهبود بهره‌وری، افزایش كارایی عملیاتی و مالی كسب و كارها تمركز دارد. این حوزة مهم كه آن را كسب و كار الكترونیكی[1] می‌نامند، ثروتی از درآمدهای جدید و رشد مشتریان، فرصت‌های جدید جهت بهبود بهره‌وری و صرفه جویی در هزینه‌ها را فراهم می‌آورد.

كسب و كار الكترونیكی شامل دیجیتالی كردن كامل زنجیرة ارزش و فرایندهای تجاری و تعهد به كمك به سازمان‌های سنتی جهت ایجاد ارزش افزوده و رسیدن به درجاتی از تعالی و توسعه‌یافتگی عملیاتی و مالی است كه پیش از آن به آنجا نرسید بودند. بنابراین در راه رسیدن به كسب و كار الكترونیكی مدیران شركت‌ها با وظیفه سنگینی جهت شناسایی فرصت‌ها و ارزیابی و توجیه