از نظر برخورداری در زمینههای مختلف است. استان فارس به عنوان سومین استان پهناور کشور با دارا بودن 29 شهرستان گوناگون از جنبه‌های بسیاری از جمله گردشگری، صنعت، کشاورزی، اشتغال و …. دارای قابلیت و محدودیت است که چگونگی برخورداری محرومیتها در سطح استان از جنبه‌های مختلف تا کنون به درستی تعین نشده است. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد تا ضمن استخراج کلیه شاخصهای مؤثر بر توسعه استان فارس، به تعیین جایگاه و نقش هر یک از آنها در میزان توسعه یافتگی شهرستان‌های استان فارس بپردازد و از این رهگذر ضمن شناسایی محدودیتها و قابلیتهای توسعه هر شهرستان، راهبردهای به منظور کاهش نابرابریهای منطقهای و ناحیهای ارائه و از این رهگذر گامی در جهت توسعه متوازن و یکپارچه استان برداشته شود .
نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که شهر شیراز با برخورداری از امکانات و خدمات متنوع و گسترده و با جذب جمعیت و سرمایه از نقاط مختلف استان به عنوان قطب سرمایه و یک شهر مرکز – پیرامون به وجود آمده است که با توزیع متعادل امکانات و خدمات با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در سایر شهرستانها، میتوان شاهد تعادل نسبی در توسعه استان بود.
واژگان کلیدی: برنامهریزی منطقهای، توسعه، سطحبندی، استان فارس
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده أ
فصل اول کلیات تحقیق. 1
مقدمه 2
1-1-طرح مساله 2
1-2-ضرورت تحقیق. 5
1-3-اهداف تحقیق. 7
1-3-1هدف اصلی. 7
1-3-2-اهداف فرعی. 7
1-4-فرضیه های تحقیق. 7
1-5- کاربرد های متصور از تحقیق. 8
1-6-مشکلات و محدودیت های تحقیق. 8
فصل دوم مبانی نظری و پشینه تحقیق 9
مقدمه 10
2-1-تعاریف و مفاهیم 10
2-1-1-توسعه 10
2-1-2 توسعه یافتگی. 11
2-1-3- سطح بندی توسعه 12
2-1-4-آمایش سرزمین. 12
2-1-5-توسعه منطقهای. 12
2-1-6-توسعه انسانی. 14
2-1-7- توسعه پایدار. 15
2-1-8- رتبه بندی. 17
2-1-9- برنامه 18
2-1-10- برنامهریزی. 18
2-1-11-برنامهریزی منطقهای. 19
2-1-12- محلات شهر. 21
2-1-13-شهرستان. 23
2-2-دیدگاهها و نظریات.. 24
2-2-1-سابقه برنامهریزی منطقهای. 24
2-2-2-نظریات ارائه شده 26
2-2-4-نگرش اقتصادى- اجتماعى به توسعه پایدار. 46
2-3-پیشینه تحقیق. 47
جمع بندی و خلاصة فصل دوم 51
فصل سوم محدوده مورد مطالعه و روش تحقیق. 53
مقدمه 54
3-1-معرفی محدوده مورد مطالعه و روش تحقیق 54
3-2-مشخصات جغرافیایی و طبیعی شهرستان‌های استان فارس.. 55
3-2-1-آباده 55
3-2-2-ارسنجان. 56
3-2-3—استهبان. 56
3-2-4-اقلید 56
3-2-5-بوانات.. 57
3-2-6-پاسارگاد 58
3-2-7-جهرم 58
3-2-8-خرامه 58
3-2-9-خرم بید 59
3-2-10-خنج. 60
3-2-11-داراب.. 60
3-2-12-رستم 60
3-2-13-زرین دشت.. 61
3-2-14-سپیدان. 61
3-2-15-سروستان. 62
3-2-16-شیراز. 62
3-2-17—فراشبند 63
3-2-18-فسا 63
3-2-19-فیروز آباد 64
3-2-20-قیر و کارزین. 64
3-2-21-کازرون. 65
3-2-22-کوار. 65
3-2-23-گراش.. 65
3-2-24-لارستان. 66
3-2-25-لامرد 66
3-2-26-مرودشت.. 67
3-2-27- ممسنی. 67
3-2-29-نی ریز. 68
3-3-ناهمواری های استان. 69
3-4-شرایط توپوگرافی و ناهمواری استان فارس.. 71
3-5-کوه ها و غارها در استان فارس.. 71
3-6-دشت ها 72
3-7-بیابان. 74
3-8-رودخانه ها، چشمه ها و آبشارهای استان فارس.. 75
3-8-1-رودخانه دالكی کازرون. ………………………………………………………………………………………………………………3 3-8-2 رودخانه مهران لارستان ………………………………………………………………………………………………………………77 3-8-3 رودخانه زهره ممسنی…………………………………………………………………………………………………………………77 3-8-4 آبشار مارگون…………………………………………………………………………………………………………………………….78
3 – 9 دریاها، جزیره ها و تالاب های استان فارس…………………………………………………………………………………..78 3-10-گنبد نمكی. 79
3-11-خاک.. 80
3-12-مشکلات خاک در استان………………………………………………………………………………………………………………. 3 3-13- پوشش گیاهی استان فارس………………………………………………………………………………………………………………82
3-14-باد و جریانهای هوایی. 82
3-15-آب و هوا 84
3-16-وجه تسمیه و مختصری از پیشینه تاریخی استان فارس.. 86
3-17-جمعیت(تعداد جمعیت و ساختار جنسی آن) 87
3-18-ترکیب سنی جمعیت.. 90
3-19-تراکم جمعیت و نسبت وابستگی……………………………………………………………………………………………………. 320 نسبت وابستگی………………………………………………………………………………………………………………………………..97
3-21-اقتصاد پایه 97
3-22-مهاجرت.. 101
3-23-مدل ها و روش ها 103
3-23-1مدل تاپسیس.. 103
3-23-2-تحلیل خوشه ای. 105
3-23-3-تحلیل عاملی. 107
3-23-4-مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی. 111
3-23-5-مدل اسکا لوگرام 120
3-23-6-مدل یاگر. 122
3-24روش تحقیق. 124
3-24-1-روش و ابزار گردآوری اطلاعات.. 124
3-24-2-روش تجزیه و تحلیل داده ها 124
فصل چهارم تجزیه و تحلیل. 125
4-1-مقدمه 126
4-2-انتخاب شاخص ها 126
4-3-شاخص اجتماعی و فرهنگی. 127
4-4-بهداشتی –درمانی. 128
4-5-آموزشی. 128
4-6-صنعت و معدن. 128
4-7-مسکن. 129
4-8-زیر بنای. 129
4-9-اقتصادی. 130
4-10-سنجش و ارزیابی. 131
4-11- سنجش و ارزیابی توسعه شهرستان‌های استان فارس با استفاده از تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی(شاخص اقتصاد کشاورزی و مسکن و کالبدی) 158
4-12- سنجش و ارزیابی توسعه شهرستان‌های استان فارس با استفاده از تکنیک تاپسیس(شاخص آموزشی) 172
4-13-سنجش و ارزیابی توسعه شهرستان‌های استان فارس با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی(شاخصهای فرهنگی –اجتماعی و ارتباطی) 189
4-14- سنجش و ارزیابی توسعه شهرستان‌های استان فارس با استفاده از تکنیک تحلیل خوشه ای (شاخصهای بهداشتی و درمانی-زیربنایی) 198
4-15- سنجش و ارزیابی توسعه شهرستان‌های استان فارس با استفاده از تکنیک اسکالوگرام(شاخص اقتصاد بازرگانی) 204
4-16-سنجش و ارزیابی توسعه شهرستان‌های استان فارس با استفاده از تکنیک یاگر(شاخص صنعتی ومعدنی).. 209
4-17-آزمون فرضیات پژوهش.. 214
فصل پنجم جمع بندی و نتیجه گیری. 216
5-1-مقدمه 217
5-2-جمع بندی و نتیجه گیری. 218
5-3-پیشنهادات.. 220
منابع و مأخذ 222
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول شماره(3-1):ایستگاه های هواشناسی………………………………………………………………………………………………….85
جدول شماره (3-2):جمعیت و ساختار جنسی آن………………………………………………………………………………………….88
جدول شماره(3-3):جمعیت و ساختار جنسی شهرستان های استان فارس به تفکیک مناطق شهری و روستایی سال 1390……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….89
جدول شماره (3-4):جمعیت استان فارس و شهرستان های آن بر حسب گروه های عمده سنی…………………………..92
جدول شماره (3-5):تراکم حسابی و نسبت وابستگی استان فارس و شهرستان ها………………………………………………96
جدول شماره (3-6)درصد شاغلان در استان فارس و شهرستان های آن و ضریب مکانی بخش های اشتغال…………98
جدول شماره (3-7):مهاجران وارده شده طی 10سال گذشته (سال 1385)………………………………………………………101
جدول(3-8): مقیاس مقایسه دو به دو در AHP…………………………………………………………………………………………..118
جدول شماره(4-1):زیرمعیارهای شاخص های توسعه………………………………………………………………………………….132
جدول شماره(4-2):میانگین و وزن شاخص های توسعه……………………………………………………………………………….133
جدول شماره(4-3):وزن زیر معیارها………………………………………………………………………………………………………….134
جدول شماره (4-4):وزن مرکب زیر شاخص ها………………………………………………………………………………………….137
جدول شماره (4-5):وزن ریر شاخص ها درهر یک از شهرستان ها……………………………………………………………….141
جدول شماره (4-6):رتبه بندی شهرستان ها………………………………………………………………………………………………..156
جدول شماره (4-7):زیر معیارهای اقتصاد کشاورزی……………………………………………………………………………………159
جدول شماره(4-8):زیر معیارهای مسکن……………………………………………………………………………………………………159
جدول شماره (4-9):وزن اولیه شاخص اقتصاد کشاورزی……………………………………………………………………………..159
جدول شماره(4-10):وزن اولیه شاخص مسکن…………………………………………………………………………………………..160
جدول شماره (4-11)وزن نرمال………………………………………………………………………………………………………………..160
جدول شماره(4-12):وزن نرمال………………………………………………………………………………………………………………..161
جدول شماره(4-13):وزن هر یک از زیر معیارها در شهرستان ها…………………………………………………………………..161
جدول شماره (4-14):وزن هر یک از زیر معیارها در شهرستان ها………………………………………………………………….163
جدول شماره (4-15): وزن های مرکب در هر شهرستان………………………………………………………………………………164
جدول شماره (4-16):وزن مرکب در هر شهر ستان……………………………………………………………………………………..166
جدول شماره (4-17):رتبه بندی شهرستان ها………………………………………………………………………………………………167
جدول شماره (4-18):رتبه بندی شهرستان ها………………………………………………………………………………………………169
جدول شماره (4-19):ماتریس استاندارد داده ها در مقاطع مختلف تحصیلی……………………………………………………174
جدول شماره (4-20):ایده آل مثبت و منفی در مقاطع مختلف تحصیلی………………………………………………………….181
جدول شماره (4-21):فاصله از ایده آل مثبت و منفی در مقاطع مختلف تحصیلی…………………………………………….183
جدول شماره (4-22):رتبه بندی شهرستانها در شاخص آموزشی مدل تاپسیس………………………………………………186
جدول(4-23): دوران عامل ها…………………………………………………………………………………………………………………..192
جدول شماره (4-24): معیارها و همبستگی ها در زیر شاخص ها در شاخص ارتباطی……………………………………..193
جدول شماره (4-25): معیارها و همبستگی ها در زیر شاخص ها در شاخص فرهنگی و اجتماعی…………………….194
جدول شماره(4-26): تعیین فاصله طبقات در شاخص فرهنگی درمدل تحلیل عاملی……………………………………….196
جدول شماره (4-27): تعیین فاصله طبقات در شاخص ارتباطی در مدل تحلیل عاملی……………………………………..196
جدول شماره(4-28): شهرستان های همگن در شاخص زیر بنای در مدل تحلیل خوشه ای……………………………..200
جدول شماره(4-29):شهرستان های همگن در شاخص بهداشتی در مدل تحلیل خوشه ای……………………………….200
جدول شماره(4-30):میانگین، انحراف معیار، حد بالا، حد پایین در شاخص اقتصاد بازرگانی……………………………204
جدول شماره(4-31): وضعیت 3گانه شاخص های مورد بررسی……………………………………………………………………205
جدول شماره (4-32):رتبه بندی شهرستان ها در مدل اسکالوگرام………………………………………………………………….207
جدول شماره(4-33): وزن دهی به شاخص های صنعتی و معدنی…………………………………………………………………210
جدول شماره (4-34): وزن نهایی، ماتریس تصمیم، رتبه بندی………………………………………………………………………211
فهرست شکلها
عنوان صفحه
شکل شماره(3-1)موقعیت استان فارس و شهرستان‌های آن…………………………………………………………………………….55
شکل شماره(3-2 )وسعت نواحی بیابانی استان فارس…………………………………………………………………………………….75
شکل شماره(3-3)گنبد نمکی در استان فارس(مأخذ:پایگاه داده های علوم زمین………………………………………………..80
شکل شماره (4-1):رتبه بندی شهرستان ها در شاخص های توسعه مدل AHP ………………………………………………158
شکل شماره (4-2):رتبه بندی شهرستان ها در شاخص اقتصاد کشاورزی با مدل AHP…………………………………….171
شکل شماره(4-3):رتبه بندی شهرستان ها در شاخص مسکن و کالبدی با مدل AHP………………………………………171
شکل شماره(4-4):رتبه بندی شهرستان ها در شاخص آموزشی با مدل تاپسیس……………………………………………….188
شکل شماره(4-5): رتبه بندی شهرستان ها در شاخص ارتباطی در مدل تحلیل عاملی………………………………………197
شکل شماره(4-6)رتبه بندی شهرستان ها در شاخص قرهنگی در مدل تحلیل عاملی………………………………………..198
شکل شماره(4-7):سطوح همگن شهرستان ها در شاخص زیر بنای……………………………………………………………….201
شکل شماره(4-8):سطوح همگن شهرستان ها در شاخص بهداشتی……………………………………………………………….202
شکل شماره(4-9): رتبه بندی شهرستان ها در شاخص بهداشتی با مدل تحلیل خوشه ای…………………………………203
شکل شماره (4-10): رتبه بندی شهرستان ها در شاخص زیر بنای با مدل تحلیل خوشه ای………………………………203
شکل شماره(4-11):مدل اسکالوگرام………………………………………………………………………………………………………….207
شکل شماره (4-12):رتبه بندی شهرستان ها در شاخص اقتصاد بازرگانی در مدل اسکالوگرام……………………………209
شکل شماره(4-13): رتبه بندی شهرستان ها در شاخص معدن در مدل یاگر……………………………………………………213
شکل شماره(4-14): رتبه بندی شهرستان ها در شاخص صنعت درمدل یاگر…………………………………………………..213
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه:
در حال حاضر، دستیابی به رشد و توسعه پایدار یکی از مباحث عمده کشورها، به ویژه کشورهای در حال توسعه است. کشورهای در حال توسعه به منظور جبران عقب ماندگی‌ها، فرار از فقر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و غیره و برای نیل به توسعه‌ای متعادل و همه‌جانبه که بتواند به بهبود وضع زندگی همه مردم منجر گردد، نیازمند شناخت صحیح و برنامه‌ریزی‌های مناسب و بهینه در سطح ملی و منطقهای هستند(عمادی،1376 :118-115). یکی از ارکان توسعه، جامعیت و یکپارچه بودن آن در رفع عدم تعادل‌های اقتصادی و اجتماعی مناطق است. وجود نابرابری و ابعاد مختلف آن از نشانه‌های مهم توسعه نیافتگی است که رفع چنین کمبودهای مستلزم نگرش و توجه جدی به نحوه پراکندگی شاخصهای توسعه در سطوح مختلف است. به منظور حل مسایل ناشی از عدم تعادل‌های منطقهای، گام نخست، شناخت و سطحبندی مناطق از نظر برخورداری در زمینههای مختلف است(زنگی آبادی، علی زاده و احمدیان،69:1390).
1-1-طرح مساله:
کانون اصلی استقرار پدیدههای جغرافیایی و افتراق مکانی، ناشی از ساختار، دیدگاهها، هدفها و تجربههای مختلف آن‌هاست و همبستگی مکانها بهوسیله یک نظام متقابل فضایی امکانپذیر میشود. مکانها موجودیت تکاملی خود را با تغییرات اجتماعی، فرهنگی و تاریخی با عناصر جدید پذیرا میشوند. شناخت مفهوم فرآیند مکانی- فضایی پدیدهها دارای اهمیت است و جغرافیدان به بررسی مطالعه چگونگی آرایش فضایی پدیدهها(علم فضایی) میپردازد(اسماعیل‌زاده، 1382: 5). در جغرافیای ناحیهای و منطقهای توسعه‌یکپارچه و متوازن ناحیهای، کاهش نابرابریهای ناحیهای در سطح کلان و آسیبشناسی ناحیهای و برنامهریزی برای روند توسعه فراگیر ناحیهای از مهمترین وظایف برنامهریزی ناحیهای است(حسین زاده دلیر، 1383: 2). ایجاد تعادل در برنامهریزی ایجاب میکند که برنامهریزی ملی و منطقهای همسو و همجهت شده و بنا به ضرورت، هر منطقه بهطور مجزا، ولی در راستای برنامهریزی ملی تحت نظام برنامهریزی قرار گیرد. این مسأله بهخصوص در کشورهای جهان سوم که در حال توسعه و عقبمانده هستند بیشتر ضروری مینماید نابسامانی در توزیع امکانات، فعالیتها و جمعیت در پهنة سرزمین به طور مشخص موجب ایجاد شکاف هر چه بیشتر در میان مناطق مختلف این کشورها گشته است و نمود آن در اکثر مناطق این کشورها به راحتی قابل مشاهده میباشد(اکبری، 1378: 4).
توسعه نابرابر مناطق یکی از مسائل و معضلاتی است که همواره ذهن برنامه ریزان و مجریان منطقهای را مشغول نموده ، به طوری که با نگاه به توزیع امکانات و خدمات در مناطق مشخص میشود که این فعالیتها به شکل متوازنی توزیع نشده‌اند، چرا که توسعه یافتگی مناطق با توجه به توزیع فضای ناهمگن منابع و همچنین عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و اقلیمی مناطق صورت گرفته است. به عبارت دیگر امکانات بالقوه و بالفعل منطقهای، توسعه یافتگی مناطق یک استان یا یک کشور ممکن است در بخش‌های مختلف صنعتی، کشاورزی و خدمات و غیره با یکدیگر متجانس نباشد و این امر ضرورت مطالعه در این بخش‌ها را اجتناب ناپذیر می‌سازد (محسنی،1:1385).
یكی از مشخصه‌های بارز در توسعه فضایی ایران، وجود نابرابریهای ناحیهای است. برنامهریزی ناحیهای در این میان، می‌تواند پاسخی به نارساییها و کاستی‌ها در سطوح مختلف جغرافیایی باشد سطوح ملی و محلی برنامهریزی به دلیل نوع نگرش آنها به برنامهریزی، نمی‌توانند نگرش جامع به ناحیه به صورت سیستمی داشته باشند، بنابراین، پیوند منافع ملی و محلّی را میتوان با برنامهریزی ناحیهای، در قالب برنامه‌های ملی و با نگرش سیستمی به برنامه‌های محلی به وجود آورد(زالی،4:1379). بررسی و شناخت وضعیت نواحی، قابلیت‌ها و تنگناهای آن در برنامهریزی
ناحیهای از اهمیت بسزایی برخوردار است. امروزه آگاهی از نقاط قوت و ضعف نواحی نوعی ضرورت، جهت ارایه طرح‌ها و برنامه‌ها محسوب میشود. به طوری كه استفاده از شاخصهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی و غیره می‌تواند معیار مناسب هم برای تعیین جایگاه آن نواحی و همچنین عاملی در جهت رفع مشكلات و نارسایی‌های مبتلا به خود برای نیل به رفاه اقتصادی و سلامت اجتماعی جهت رسیدن به توسعه باشد(موسوی،1:1382).
برای شناخت تفاوت سطح توسعه نواحی لازم است ابتدا وضعیت موجود هر ناحیه بررسی شود تا اینکه بتوان بر این اساس در جهت کاهش یا از میان بردن تفاوت‌ها اقدام به برنامهریزی ناحیهای کرد (حسین زاده دلیر، 215:1385). در همین راستا برنامه ریزان به ابداع تکنیکها و روشهای برای سطحبندی نواحی پرداخته‌اند تا از این راه درجه توسعه یافتگی مناطق را در یابند و بتوانند به شناخت و تحلیل علل یا عوامل نابرابری‌ها و تفاوت‌های منطقهای دست یابند (بدری و همکاران،6:1385). اهمیت سطح‌بندی‌ها آن است که با شناخت تنگناها و قابلیت‌ها و سطوح توسعه نواحی میتوان سطح زندگی مردم یک ناحیه را به خوبی نشان داد و از طرف دیگر به ارائه طرح‌ها و برنامه‌های جهت کاهش محرومیت آن نواحی پرداخت(زیاری،78:1387).
میزان برخورداری یا دسترسی به امکانات و خدمات رفاهی و توزیع بهینه آنها در سطح کشور و شهرستانها از ارزش و اهمیت زیادی برخوردار است. در شرایط کنونی، یکی از مسائل و مشکلات اساسی در برنامه‌ریزی‌ها، عدم تعادل ناشی از توزیع نامتعادل امکانات در سطح کشور و استان‌ها میباشد. فرایند چنین روندی، شبکه شهری را در عملکرد خود نامتعادل و ناتوان کرده است که نتیجتاً به زیان شهرهای متوسط و کوچک تمام شده است. دسته‌بندی مناطق و یا شهرستانها از لحاظ توسعه یافتگی و یا عدم توسعه یافتگی یکی از ابزارهای مهم برای توسعه میباشد. جهت این امر استفاده از شاخصهای مختلف در هر بخش ضروری است(مؤمنی و قهاری،54:1392). از جمله معیارهای بسیار متداول، در توسعه منطقهای و یا ناحیهای، طبقهبندی نواحی استان بر اساس میزان برخورداری از شاخصهای مختلف اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، بهداشتیـدرمانی، مسکن و کالبدی، آموزشی و زیربنایی است. بر اساس این معیار نواحی یا شهرستانها به سه دسته توسعهیافته یا برخوردار، نیمه توسعهیافته یا نیمه برخوردار و محروم یا نا برخوردار سطحبندی میشوند(زیاری، 1387: 78).
استان فارس به عنوان یکی از پهناورترین و متنوع‌ترین استانهای کشور دارای قابلیت‌ها و محدودیت‌های زیادی در زمینههای مختلف توسعه میباشد که پرداختن به میزان توسعه یافتگی شهرستانها و جایگاه شاخص توسعه و توسعه یافتگی آنها به درستی تعیین نشده است و ضرورت پرداختن به این مهم از جمله مسائل اصلی توسعه یافتگی شهرستان‌های استان فارس است.
سؤالات تحقیق:
1-توزیع فضایی میزان توسعه یافتگی استان فارس چگونه است ؟
2-نقاط قوت و ضعف توسعه یافتگی استان فارس کدامند؟
1-2-ضرورت تحقیق:
بررسی و شناخت وضعیت مناطق، قابلیت‌ها و تنگناهای آن در برنامهریزی ناحیهای از اهمیت بسزایی برخوردار است، چرا كه آگاهی از نقاط قوت و ضعف نواحی ضرورتی، جهت ارائه طرح‌ها و برنامه‌ها منطقهای محسوب میشود. از این رو تشخیص تقسیم‌بندی‌های سرزمینی از نظر برخورداری و الویت بندی آنها برای اقدامات بعدی همواره از مشغولیت‌های ذهنی مسئولان توسعه بوده است(حقی،184:1370). در این بین استفاده از شاخصهای توسعه (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی زیربنایی و غیره) می‌تواند معیار مناسبی هم برای تعیین جایگاه مناطق و هم عاملی در جهت رفع مشكلات و نارسایی‌های مبتلا به آن، برای نیل به رفاه اقتصادی و سلامت اجتماعی جوامع و مناطق جهت رسیدن به توسعه باشد. استفاده از شاخصهای توسعه و تركیب آنها، مسئولان برنامهریزی را در جهت درك بهتر وضعیت مناطق كمك كرده و آنها را در جریان تصمیمگیری یاری خواهد كرد تا اقدامات بعدی آنها در جهت تعادل منطقهای بوده و عدالت اجتماعی را در بین مناطق برقرار سازد (زنگی آبادی، علیزاده، احمدیان،2:11390). بنابراین، اگر برنامه ریزان منطقهای بتوانند عوامل تأثیرگذار بر عملكرد مناسب مناطق را شناسایی كنند آنگاه خواهند توانست هم از تجربیات مدیران بخش‌های مختلف آن مناطق بهره‌مند شوند و هم بودجه موجود را به صورت بهینه تخصص دهند(احمدی،28:1384).
مطالعات و شناسایی مناطق محروم و مطالعات توسعه جامع نواحی و مناطق مختلف كشور در طول دهه‌های اخیر و بعضاً اقدامات اجرایی وسیعی كه در این زمینه انجام شده دلیلی بر توجه برنامه ریزان و مجریان، به تعدیل ناپایداری‌های منطقهای در سطح كشور و مناطق مختلف آن است در این میان اگر چه میتوان گفت كه كاهش تدریجی ناپایداری منطقهای یكی از سیاستهای برنامه‌های عمرانی كشور بوده است و عموماً با تیترهای بزرگ در جراید به عنوان هدف اساسی تلقی میشود، ولی عدم موفقیت در این امر برمی‌گردد به اینكه برای مبارزه با هر مسالههای شناخت آن مشكل امری ضروری است. به عبارتی در این گونه برنامه‌ها مشكل شناخت درد است؛ زیرا تا درد دقیقاً شناخته نشود درمان امری باطل و بی‌مفهوم است. باید ابتدا علل نابرابری‌ها مناطق را کاملاً بشناسیم، درجات آن را محاسبه كنیم و بعد درصدد رفع آن برآییم(قره باغیان، 36:1375). دوگانگیهای اقتصادی بین مناطق برای دوره‌های زمانی طولانی آثار مخربی بر کارایی اقتصاد ملی به جای می‌گذارد. به علاوه چنین تفاوت‌هایی ممکن است به لحاظ سیاسی و اجتماعی نیز نتایج نامطلوبی به دنبال داشته باشد از این‌رو، شناسایی مناطق محروم و مطالعات جامع توسعه‌ی استانهای مختلف کشور جهت تعدیل نابرابریهای منطقهای در سطح کشور و هر استان یک امر ضروری به شمار می‌آید (نصرالهی و اکبری و حیدری67:1390).
در فرایند برنامهریزی توسعه، شناخت و تبیین سطوح توسعه‌یافتگی نواحی و آگاهی از نقاط قوت و ضعف آنها اهمیت زیادی دارد(رضوانی،149:1383) و دستیابی به شناخت علمی از مکان‌های جغرافیای منوط به در اختیار داشتن اطلاعاتی جامع از مکان‌های مورد نظر است .در این راستا فهم تئوریها و تكنیكهای برنامهریزی منطقهای و راههای دستیابی به توسعه منطقهای، به عنوان یک ضرورت در دنیای آكادمیک مطرح گردیده است (کلانتری، 10:1380).
استان فارس به عنوان سومین استان پهناور کشور با دارا بودن 29 شهرستان گوناگون از جنبه‌های بسیاری از جمله گردشگری، صنعت، کشاورزی، اشتغال و …. دارای قابلیت و محدودیت است که چگونگی برخورداری محرومیتها در سطح استان از جنبه‌های مختلف تا کنون به درستی تعیین نشده است. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد تا ضمن استخراج کلیه شاخصهای مؤثر بر توسعه استان فارس ، به تعیین جایگاه و نقش هر یک از آنها در میزان توسعه یافتگی شهرستان‌های استان فارس بپردازد و از این رهگذر ضمن شناسایی محدودیت ها و قابلیتهای توسعه هر شهرستان، راهبردهای به منظور کاهش نابرابریهای منطقهای و ناحیهای ارائه و از این رهگذر گامی در جهت توسعه متوازن و یکپارچه استان برداشته شود .
1-3-اهداف تحقیق:
1-3-1-هدف اصلی:
-تحلیل میزان توسعه یافتگی استان فارس
1-3-2-اهداف فرعی:
–تعیین شاخصهای مهم و مؤثر در توسعه یافتگی استان و شهرستانها
