در صورتی که اخبار واصله حاکی از کاهش در برآورد عمر مفید دارایی از ۱۰ سال به ۷ سال باشد، هزینه استهلاک طی عمر مفید باقیمانده کوتاه تر دارایی بیشتر می­ شود، اما از آنجایی که این اخبار به عنوان یک شوک اقتصادی باعث کاهش ارزش دارایی خواهد شد ، در اینجا اصول حسابداری شناسایی سریع این زیان را تجویز خواهد کرد . در نتیجه سود دوره جاری شدیداً کاهش خواهد یافت. اما همان طور که در نمودار (۲-۲) نشان داده شده است هیچ تاثیری بر روی سود سال‌های آتی وارد نخواهد شد. این تسریع در شناسایی زیان‌ها در مقایسه با به تعویق انداختن شناسایی سود مطابق با اصطلاح محافظه کاری است. از این رو ، از روی این نمودارها به راحتی می توان مفاهیم پاسخ به هنگام تر سود نسبت به اخبار بد در مقابل اخبار خوب و پایداری بیشتر تغییرات مثبت نسبت به تغییرات منفی آن را برداشت نمود .

باسوهمچنین پیش‌بینی کرده بود که رابطه سود – بازده جاری، نسبتاً قوی تر از رابطه جریان نقدی و بازده جاری، به ازای اخبار بد در مقایسه با اخبار خوب است. این انتظار باسو را نیز به راحتی می توان از روی این مثال مشاهده کرد . در آن مثال اخباری که باعث کمتر شدن برآورد عمر مفید دارایی شده بودند هیچ تاثیری بر روی جریان های نقدی جاری نداشتند ، اما همان اخبار بد در سود جاری منعکس شدند. بنابراین جریان های نقدی جاری، هم به ازای اخبار بد و هم اخبار خوب ، رابطه ضعیف­تری با بازده­های جاری دارند و این در حالی است که به احتمال بیشتر ، اقلام تعهدی در شناسایی اخبار بد جاری و انعکاس آن ها در سود جاری نقش دارند .

۶-۲٫ رابطه عدم تقارن زمانی سود با نسبت MTB

هدف این تحقیق بررسی رابطه محافظه کاری بر مبنای  عدم تقارن زمانی سود وMTB به عنوان دو معیار محافظه کاری با هزینه سرمایه می باشد . در این قسمت، چارچوب ساده­ای جهت درک این رابطه که متکی بر تئوری محافظه کاری واتز بوده و رویچوداری و واتز ۱(۲۰۰۶) نیز در تحقیق خود از این چارچوب استفاده کردند، تشریح شده است. می­دانیم که هرچه نسبت MTB  بالاتر از یک باشد و همین طور هرچقدر عدم تقارن زمانی سود بیشتر باشد بیانگر وجود محافظه کاری بیشتر در گزارشگری مالی است . برای شروع بحث در مورد چارچوب نظری تحقیق که پشتوانه فرضیه ­های تحقیق هستند ابتدا اجزای ارزش بازارسهام، سپس معیارهای نسبت MTB و عدم تقارن زمانی سود در قالب این اجزای ارزش بیان شده است و در پایان این قسمت با توجه به مفاهیم اجزای ارزش ، رابطه بین نسبت MTB  و عدم تقارن زمانی سود تشریح شده است .

۷-۲٫ معیارهای محافظه کاری

۱-۷-۲٫ ارزش بازار نسبت به ارزش دفتری سهام

تجربه گراها تمایل دارند که محافظه کاری را به یکی از دو صورت زیر تعریف کنند :

الف) تفاوت بین ارزش سهام ۲ و ارزش دفتری گزارش شده. نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری معیاری است که با این تعریف منطبق است .

ب) تفاوت بین تغییرات ارزش سهام و ارزش دفتری گزارش شده که معیار باسو را نیز می توان منطبق با این تعریف دانست .

شاید دلیل استفاده از EV در تعریف محافظه کاری تجربه گراها به واسطه این باور باشد که حسابداران می توانند برآوردهای تاییدپذیر و قابل اتکایی از ارزش بازار سهام داشته باشند که بهتر از ارزش بازار مشاهده شده در بازارهای نقدی است و یا شاید فقدان یک تئوری برای محافظه کاری باعث شد که تجربه گراها از EV برای تعریف محافظه کاری استفاده کنند . MTB تنها در صورتی می تواند معیار درستی از محافظه کاری باشد که نقش حسابداری، گزارشگری ارزش سهام (EV) باشد . اگر هدف حسابداری، گزارش کردن NAV است، پس ارزش دفتری گزارش شده معادل NAB، بخش تایید پذیر NAV خواهد بود و محافظه کاری واقعی برابر خواهد شد با محافظه کاری کل (شکل۱-۲). MTB ، EV را اندازه گیری می­ کند که ارائه کمتر از واقع NAB با توجه به ارزش سهام (EV) است و از این رو محافظه کاری واقعی را با خطا اندازه گیری می­ کند. بنابراین ویژگی MTB به عنوان معیاری از محافظه کاری بستگی به نقش حسابداری دارد. بدون وجود شواهد تجربی از ماهیت نقش حسابداری  ، قضاوت در مورد سودمندی MTB به عنوان یک معیار محافظه کاری مشکل است (همان منبع، ص ۱۶-۱۵)^۱ .

1. ۱. Roychowdhury, S. and R. Watts. 2007.

۲.Enterprise value (EV)

سوالات یا اهداف پایان نامه :

آیا بین محافظه کاری در حسابداری و هزینه سرمایه رابطه ای وجود دارد ؟

البته از آنجا که محافظه کاری با دو معیار عدم تقارن زمانی سود۴ و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سنجیده می شود، سئوال فوق را می توان در قالب دو سئوال زیر بیان نمود :

سئوال اول : آیا بین هزینه سرمایه و محافظه کاری بر مبنای معیار عدم تقارن زمانی سود رابطه منفی وجود دارد ؟

سئوال دوم : آیا بین هزینه سرمایه و محافظه کاری بر مبنای معیار ارزش بازار به ارزش دفتری رابطه منفی وجود دارد ؟

۴- Asymmetric timeliness of earnings

بازده­های مثبت به طور جزیی در سود شناسایی می­شوند و شناخت کامل آن ها به دوره­ های آتی منتقل می­ شود. این نشان می­دهد که در هر دوره با اخبار خوب، افزایش در ارزش دفتری کمتر از افزایش در ارزش سهام خواهد بود. به این ترتیب باعث انباشته شدن تفاوت مثبت بین ارزش بازار سهام و ارزش دفتری سهام می­گردد. در مقابل بازده­های منفی به طور کامل و به موقع در سود و ارزش دفتری منعکس می­شوند. در این حالت تفاوت مثبت انباشته شده بین بازده­ها و سود به طور بالقوه کاهش می­یابد. اما این تفاوت انباشته هرگز منفی نخواهد شد . پس عدم تقارن زمانی در سود باعث ارائه کمتر از واقع ارزش دفتری می­ شود .علاوه بر این، عدم تقارن زمانی بزرگ تر موجب زیادتر شدن تفاوت های انباشته بین ارزش سهام و ارزش دفتری می­ شود که خود بیانگر MTB بالاتر است (همان منبع، ص۵)^۱.

در مثال فوق دو نکته قابل توجه است نخست اینکه ، به طور ضمنی فرض می­ شود ، حسابداری ارزش سهام  را گزارش می­ کند که شامل فرصت های رشد و سودآوری آتی نیز می­باشد. از این رو همان طورکه در قسمت (۲-۴-۲ ) بحث شد براساس تئوری واتز نقش حسابداری، گزارشگری ارزش خالص دارایی­ های قابل شناسایی۲ است نه ارزش سهام. از تفاوت بین EV و NAV فرصت های رشد و سودآوری آتی بدست می­آیند. باید توجه داشت که هم MTB و هم عدم تقارن زمانی سود به طور ضمنی فرض می­ کنند که ملاک های محافظه کاری به ترتیب ارزش سهام و تغییرات در ارزش سهام (بازده‌ها) هستند. این ملاک ها به ترتیب از طریق فرصت های رشد و سودآوری آتی و تغییرات فرصت های رشد و سودآوری آتی، باعث بوجود آمدن تفاوت بین خالص دارایی­ های قابل شناسایی با ارزش سهام و تغییرات خالص دارایی های قابل شناسایی با تغییرات ارزش سهام می­شوند. بنابراین در چارچوب نظری مورد نظر، هم MTB و هم عدم تقارن زمانی سود، محافظه‌کاری را با خطا اندازه‌گیری می­ کنند. ولی در همان قسمت (۲-۴-۲ ) اشاره شد که با افزایش دوره برآورد عدم تقارن زمانی سود این خطاها قابل جبران است. دوم این که، همان طور که در این مثال نشان داده می­ شود، تبلور محافظه کاری در ارزش دفتری، از زمان« عرضه اولیه عمومی سهام شرکت»۳ شروع می­ شود. بنابراین همان طور که انتظار می رود رابطه بین MTB و عدم تقارن زمانی سود باید مثبت باشد. برای بررسی این رابطه نیاز است که دوره زمانی بررسی‌ها از زمان عرضه اولیه عمومی سهام شرکت‌ها انتخاب شود.

در غیر این صورت اگر بدون توجه به اولین عرضه عمومی سهام شرکت ها، برای بررسی این رابطه، یک بازه زمانی بعد از عرضه اولیه عمومی سهام انتخاب شود و از سود و بازده­های شرکت ها در طی آن دوره­ها استفاده گردد، عدم تقارن زمانی سود  تحت تاثیر«وضعیت ارزش سهام در اول دوره»[۱] قرار می­گیرد. نسبت MTB نیز در ابتدای دوره بیش از یک نیست و بیانگر هم تغییرات فرصت های رشد و سودآوری آتی و هم خالص دارایی‌ها است و محافظه کاری درست پس از عرضه اولیه عمومی سهام شرکت ها بوجود می­آید. اینک با درک این اثرات گوناگون، نخست، تاثیر وضعیت اولیه ارزش سهام را بر معیارهای واکنش به هنگام سود تشریح می‌کنیم و سپس به بیان این موضوع خواهیم پرداخت که چگونه افزایش دوره­ های بر آورد عدم تقارن زمانی سود موجب تعدیل (کم شدن ) اثر وضعیت اولیه ارزش سهام و برقراری یک رابطه مثبت با MTB آخر دوره خواهد شد.

2. ۲. NAV

۳.Initial Public offering (IPO).

[۱] -The composition of equity value at the beginning of the period.

سوالات یا اهداف پایان نامه :

آیا بین محافظه کاری در حسابداری و هزینه سرمایه رابطه ای وجود دارد ؟

البته از آنجا که محافظه کاری با دو معیار عدم تقارن زمانی سود۴ و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سنجیده می شود، سئوال فوق را می توان در قالب دو سئوال زیر بیان نمود :

سئوال اول : آیا بین هزینه سرمایه و محافظه کاری بر مبنای معیار عدم تقارن زمانی سود رابطه منفی وجود دارد ؟

سئوال دوم : آیا بین هزینه سرمایه و محافظه کاری بر مبنای معیار ارزش بازار به ارزش دفتری رابطه منفی وجود دارد ؟

۴- Asymmetric timeliness of earnings

نتیجه آزمون فرضیه اصلی چهارم :

متغیر تعدیلی اندازه شرکت بر ارتباط بین سرمایه فکری و ریسک کل تأثیرگذار است.  ‌

در ابتدا باید ذکر شود که متغیر تعدیلی اندازه شرکت در این پژوهش می باشد که تأثیر آن روی فرضیه اصلی اول وکلیه اجزای سرمایه فکری به تفکیک ذکر شده است.طبق نتایج بدست آمده از جدول        (۲۹-۴) گویای این مطلب است که  ضریب همبستگی بین سرمایه فکری و ریسک کل با تأثیر متغیر تعدیلی ۱۲۸/۰ و ضریب تعیین نیز ۰۱۶/۰ است سطح معنی داری آن ۳۱۰/۰ است و  حکایت از عدم وجود رابطه معناداری بین دو متغیر با تأثیر اندازه شرکت  دارد . بنابراین فرض  آزمون تأیید و فرض مقابل  رد می شود. همانطور که در نتایج فرضیه های دیگر نیز گفته شد رابطه بین سرمایه فیزیکی و ریسک کل با تأثیراندازه شرکت دارای  ضریب همبستگی ۱۰۹/۰ و ضریب تعیین ۰۱۲/۰ است سطح معنی داری آن نیز ۱۶۸/۰ است و حکایت از عدم وجود رابطه بین آنها دارد بنابراین فرضیه  پذیرفته و فرضیه مقابل رد می شود.

در رابطه با سرمایه ساختاری و ریسک کل با تأثیر اندازه شرکت ضریب همبستگی آن ۰۹۲/۰ و ضریب تعیین ۰۰۸/۰ است و سطح معنی داری آن ها ۲۴۸/۰ است . بنابراین فرضیه  پذیرفته و فرضیه مقابل رد می شود.

بین سرمایه انسانی و ریسک کل با تأثیر اندازه شرکت با  ضریب همبستگی بین آن ها  ۰۷۷/۰ و ضریب تعیین آن ها نیز ۰۰۶/۰ است با توجه به سطح معنی داری ۴۱۴/۰ می توان چنین نتیجه گرفت که بین سرمایه انسانی و ریسک کل با تأثیر متغیر تعدیلی رابطه معناداری وجود ندارد و فرضیه  آزمون ما پذیرفته و فرضیه مقابل رد می شود.

۵-۲-۵- نتیجه آزمون فرضیه اصلی پنجم :

‌متغیر تعدیلی اندازه شرکت بر روابط بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک تأثیرگذار است.

همانگونه که در نتیجه جدول (۳۰-۴) گفته شد تأثیر متغیر تعدیلی (اندازه شرکت) بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک ذکر می شود علاوه بر آن تأثیر آن را روی اجزای سرمایه فکری به تفکیک هر فرضیه مورد بررسی قرار می دهیم ضریب همبستگی و ضریب تعیین بین متغیرسرمایه فکری و ریسک سیستماتیک با تأثیر متغیر تعدیلی به ترتیب ۲۱۶/۰ و ۰۴۷/۰ می باشد  سطح معنی داری آن ۰۶۰/۰ است و  حکایت از عدم وجود رابطه معناداری بین دو متغیر با تأثیر متغیر تعدیلی دارد و گویای پذیرش فرضیه   و رد فرضیه   می شود. در رابطه با سرمایه فیزیکی و ریسک سیستماتیک  با تأثیر متغیر تعدیلی می توان گفت ضریب همبستگی و ضریب تعین بین آنها به ترتیب ۰۷۳/۰  و ۰۰۵/۰ است و سطح معنی داری آن بین آنها ۵۹۵/۰ است و گویای پذیرش فرضیه    و رد فرضیه  می شود.

بین سرمایه ساختاری و ریسک سیستماتیک با تأثیر اندازه شرکت ضریب همبستگی ۰۴۱/۰ است و ضریب تعیین ۰۰۲/۰ است همچنین سطح معنی داری بین آن ها ۸۴۷/۰ است و حکایت از پذیرش فرضیه   و عدم پذیرش فرضیه  دارد . سرمایه انسانی و ریسک سیستماتیک با تأثیر متغیر تعدیلی دارای  ضریب همبستگی ۲۰۷/۰ و ضریب تعیین ۰۴۳/۰ است سطح معنی داری بین آنها ۰۱۵/۰ است و نشان از پذیرش فرضیه   و عدم پذیرش فرضیه  دارد.

سوالات یا اهداف پایان نامه :

مهمترین اهداف انجام این تحقیق را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

۱- شناسایی انواع دارایی های نامشهود، طبقه بندی آنها و روش های اندازه گیری آنها

۲- بررسی تأثیر سرمایه های فکری برعملکرد سازمانها

۳- بررسی میزان سرمایه انسانی

۴- بررسی میزان سرمایه ساختاری

۵- ارائه راهکارها و پیشنهادات لازم برای بهبود سطح این سرمایه های فکری

پس از انجام مراحل یک تحقیق علمی ،اگر تحقیق از یک روند سیستماتیک و پژوهشگرانه صورت گرفته باشد ،محقق محققاً می تواند نظراتی را هم در مورد یافته ها و نتایج تحقیق و هم راه کارها و پیشنهادهایی را به منظور بهبود و بسط پژوهش های آتی بیان کند .بدین سبب در ادامه پیشنهادهایی را مطابق با نتایج تحقیق و همچنین برای پژوهش های آتی ارائه می شود .

۱-۴-۵- پیشنهاد مربوط به فرضیه اصلی اول :

 با توجه به نتیجه فرضیه اصلی اول : به سرمایه گذاران ، سهامداران ، مدیران، پژوهشگران پیشنهاد می شود که چون ریسک کل از تفاوت بین ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک است از سایر مدل های برگرفته از ریسک استفاده شود.

باتوجه به  اینکه در بین سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹ بورس ایران به عنوان بورس های موفق در نظر گرفته شد، پیشنهاد می شود که در این بازار پرفراز و نشیب تحت شرایط مختلف اقتصادی از مدل های شرطی جهت تبیین رابطه ریسک ونرخ بازده مورد انتظار استفاده کرد. زیرا با توجه به یافته های تحقیق می توان تطبیق بیشتری با بازده مورد انتظار سرمایه گذاران داشته باشد.

۲-۴-۵- پیشنهاد دوم مربوط به فرضیه اصلی دوم :

باتوجه به نتایج بدست آمده از آزمون سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک و وجود رابطه معنادار بین آنها در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۷  برقرار نموده است و شاخص محاسبه ریسک سیستماتیک در آن ضریب  است که با توجه به محاسبات به عمل آمده توانسته رابطه معناداری را با سرمایه فکری برقرار نماید. بنابراین سرمایه گذاران ، مدیران، پژوهشگران، با توجه به آنکه با آن آشنا شده اند می توانند در تصمیم گیری های خود از مدل های مختلف مربوط به سنجش ریسک سیستماتیک استفاده نمایند.

۳-۴-۵- پیشنهاد سوم مربوط به فرضیه اصلی سوم :

با توجه به نتایج به دست آمده از این فرضیه به کلیه سهامداران وفعالان بازار بالاخص به کلیه پژوهشگران برای تحقیقات آتی پیشنهاد می شود که در تصمیمات منطقی از ریسک در کنار سایر معیارها از ریسک غیرسیستماتیک نیز استفاده گردد. و در ارزیابی عملکرد آن به تفاوت بین ریسک کل و ریسک سیستماتیک توجه ویژه شود.

سوالات یا اهداف پایان نامه :

مهمترین اهداف انجام این تحقیق را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

۱- شناسایی انواع دارایی های نامشهود، طبقه بندی آنها و روش های اندازه گیری آنها

۲- بررسی تأثیر سرمایه های فکری برعملکرد سازمانها

۳- بررسی میزان سرمایه انسانی

۴- بررسی میزان سرمایه ساختاری

۵- ارائه راهکارها و پیشنهادات لازم برای بهبود سطح این سرمایه های فکری

به دلیل افزایش درک مدیران در مورد نقش دارایی های نامشهود در ایجاد مزیت رقابتی، تاکنون روش های متعددی برای سنجش و اندازه گیری سرمایه فکری به وجود آمده است در این پژوهش بنا به دلایل زیر از مدل ضریب ارزش افزوده فکری پالیک برای سنجش سرمایه فکری استفاده می شود (پالیک،۲۰۰۵، ۶۴)[۱].

۱- مبنای سنجش در این روش ثابت و استاندارد است به گونه ای که امکان مقایسه نمونه های بزرگ در صنایع مختلف را فراهم می کند. سایر روش های سنجش سرمایه فکری از جهات زیر محدود هستند.

الف) از شاخص های مالی و غیر مالی منحصر به فردی استفاده می کنند که نمی توان به آسانی آنها را در یک معیار جامع واحد ترکیب کرد.

ب) متناسب با ویژگی های یک شرکت خاص هستند. از این رو، امکان استفاده از آنها برای انجام تحلیل های مقایسه ای در بین یک نمونه وسیع و متنوع از شرکتها کاهش می یابد.

ج) از اطلاعاتی استفاده می کنند که خاص برخی از شرکتها یا ملل است، برای نمونه داده های مرتبط با سهام.

۲- کلیه داده های مورد  استفاده در روش ضریب ارزش افزوده فکری ارزش افزوده از صورتهای مالی حسابرسی شده استخراج می شوند. بنابراین، محاسبات انجام شده عینی و قابل رسیدگی، هستند.

۳- روش ضریب ارزش افزوده فکری یک تکنیک ساده و شفاف است. سادگی محاسباتی این روش امکان استفاده از آن را توسط ذینفعان برون سازمانی فراهم می کند. سایر روش های سنجش سرمایه فکری از این جهت محدود هستند که صرفاً گروه های درون سازمانی یا به وسیله مدل ها، تحلیل ها و اصولهای پیچیده قابل محاسبه هستند.

۴- این روش در پژوهش های متعددی (به عنوان نمونه، فایدر وویلیامز[۲] ، شیو[۳] و چانگ[۴] و کاماث[۵] به کار گرفته شده است.

[۱]. Pulic,2005,64

[۲] . Williams ,2003

[۳]. Shiu,2006

[۴] . Chang , 2007

[۵] . Katmath, 2007

سوالات یا اهداف پایان نامه :

مهمترین اهداف انجام این تحقیق را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

۱- شناسایی انواع دارایی های نامشهود، طبقه بندی آنها و روش های اندازه گیری آنها

۲- بررسی تأثیر سرمایه های فکری برعملکرد سازمانها

۳- بررسی میزان سرمایه انسانی

۴- بررسی میزان سرمایه ساختاری

۵- ارائه راهکارها و پیشنهادات لازم برای بهبود سطح این سرمایه های فکری