فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 1
فصل اول –کلیات تحقیق
1-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………… 3
1-2- بیان مسئله …………………………………………………………………………………………………………………… 4
1-3- ضرورت انجام تحقیق ………………………………………………………………………………………………….. 5
1-4- جنبه جدید بودن تحقیق ……………………………………………………………………………………………….. 5
1-5- اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………………………………….. 5
1-6- سوالات پژوهش……………………………………………………………………………………………………………. 6
1-7- مدل پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………. 6
1-8- فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 7
1-9- قلمرو مکانی و زمانی تحقیق…………………………………………………………………………………………… 7
1-10- استفاده کنندگان از تحقیق ……………………………………………………………………………………………. 7
1-11- روش جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………. 7
1-12- جامعه آماری ……………………………………………………………………………………………………………… 8
1-13- چارچوب نظری تحقیق ………………………………………………………………………………………………. 9
1-14- تعاریف عملیاتی متغیرها و اصلاحات تحقیق…………………………………………………………………… 10
فصل دوم- مروری بر ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………… 12
2-2- کیفیت خدمات……………………………………………………………………………………………………………….. 13
2-2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….. 13
2-2-2- بازاریابی خدمات ……………………………………………………………………………………………………… 13
2-2-2-1- ویژگی های خدمات و اجرای بازاریابی خدمات ………………………………………………………….. 14

عنوان صفحه
2-2-2-2- ویژگی های امور خدماتی ……………………………………………………………………………………………….. 14
2-2-2-3- تفاوت های اساسی بین كالا و خدمات.. ……………………………………………………………………… 15
2-2-3- كیفیت خدمات …………………………………………………………………………………………………………… 16
2-2-3-1- آشنایی با كیفیت در خدمات ………………………………………………………………………………………… 16
2-2-3-2- حوزه های كیفیت خدمات …………………………………………………………………………………….. 17
2-2-3-4- مدل شكاف كیفیت خدمات……………………………………………………………………………………. 18
2-2-4- مدل های مختلف سنجش كیفیت خدمات ……………………………………………………………………… 19
2-2-4-1- مدل توسعه كاركردهای كیفیت…………………………………………………………………………………… 20
2-2-4-2- مدل كانو ……………………………………………………………………………………………………………… 20
2-2-4-3- مدل اسكاندیناوی…………………………………………………………………………………………………….. 22
2-2-4-4- مدل سه بعدی الیور و روست……………………………………………………………………………………. 23
2-2-4-5- مدل آمریكایی سروكوال……………………………………………………………………………………………….. 23
2-3- رفتار مصرف كننده ……………………………………………………………………………………………………….. 26
2-3-1 تعریف رفتار مصرف كننده……………………………………………………………………………………………. 27
2-3-2- چرا رفتار مصرف كننده را مطالعه كنیم…………………………………………………………………………. 27
2-3-3- تحلیل مصرف كننده به عنوان اساس مدیریت بازرگانی…………………………………………………… 27
2-3-4- سیاست گذاری عمومی و رفتار مصرف كننده ……………………………………………………………… 28
2-3-5- ارزش شخصی رفتار مصرف كننده ……………………………………………………………………………… 28
2-3-6- سه دیدگاه پژوهشی در مورد رفتار مصرف كننده…………………………………………………………… 29
2-3-6-1- دیدگاه تصمیم گیری…………………………………………………………………………………………………. 29
2-3-6-2- دیدگاه تجربی ………………………………………………………………………………………………………… 29
2-3-6-3- دیدگاه تأثیر رفتاری………………………………………………………………………………………………….. 30
2-3-7- فرآیند مبادله و رفتار مصرف كننده ……………………………………………………………………………………….. 31
2-4- سطوح مختلف رضایت مشتریان…………………………………………………………………………………………. 31
2-4-1- قضاوت درباره كیفیت خدمات…………………………………………………………………………………………….. 31
2-4-2- كیفیت مربوط به برآورده كردن نیازهاست ……………………………………………………………………. 31
2-4-3- ارزیابی ابعاد كیفیت خدمات……………………………………………………………………………………….. 32
عنوان صفحه
2-4-4- جستجوی كیفیت ها …………………………………………………………………………………………………. 32
2-4-5- تجربه كیفیت…………………………………………………………………………………………………………….. 33
2-4-6- سنجش كیفیت خدمات……………………………………………………………………………………………….   33
2-4-7- اعتقاد به كیفیت ………………………………………………………………………………………………………… 33
2-4-8- انواع مشتری بر اساس میزان ضایتمندی………………………………………………………………………. 34
2-4-8-1- مشتری ناراضی است اما شكایت نمی كند ……………………………………………………………… 34
2-4-8-2- مشتری ناراضی است اما شكایت می كند………………………………………………………………….. 35
2-4-8-3- مشتری راضی است……………………………………………………………………………………………….. 35
2-4-8-4- مشتری مشعوف است …………………………………………………………………………………………… 35
2-4-8-5- مشتری وفادار است ………………………………………………………………………………………………. 36
2-5- معرفی شركت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری……………………………………………………………….. 39
2-5-1- آشنایی با شركت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری ………………………………………………………. 39
2-5-2- میادین نفت و گاز……………………………………………………………………………………………………… 40
2-5-3- اصطلاحات عمومی مربوط به تأسیسات…. …………………………………………………………………… 42
2-5-4- نیروی انسانی……………………………………………………………………………………………………………. 42
2-5-5- ساختار سازمانی شركت……………………………………………………………………………………………… 42
2-5-6- خدمات رفاهی و امور مهمانسراها……………………………………………………………………………….. 44
2-5-6-1- شرح خدمات واحدهای اصلی و فرعی خدمات رفاهی ……………………………………………… 44
2-5-6-2- خدمات جانبی خدمات رفاهی و امور مهمانسراها …………………………………………………….. 45
2-6- سوابق تحقیقات انجام شده ……………………………………………………………………………………………. 48
2-6-1- تحقیقات انجام شده داخلی…………………………………………………………………………………………. 48
2-6-2- تحقیقات انجام شده خارجی ……………………………………………………………………………………… 49
فصل سوم – روش تحقیق
3-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………….. 54
3-2- نوع تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………… 54
3-3- روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………… 54
3-4- جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………….. 55
عنوان صفحه
3-5- روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………………….. 55
3-6- حجم نمونه …………………………………………………………………………………………………………………. 55
3-7- ابزار گردآوری داده ها …………………………………………………………………………………………………… 55
3-7-1- اعتبار و روایی ………………………………………………………………………………………………………….. 57
3-7-2- پایایی ……………………………………………………………………………………………………………………… 57
3-7-3- مطالعات كتابخانه ای ………………………………………………………………………………………………… 58
3-8- مدل عملیاتی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………… 59
3-9- تعریف عملیاتی متغیرها ………………………………………………………………………………………………… 59
3-10- روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………. 60
3-11- ابزار تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………………… 61
فصل چهارم – نتایج
4-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………. 63
4-2- اطلاعات مربوط به اسناد و مدارك موجود ………………………………………………………………………. 63
4-3- توصیف جمعیت شناختی نمونه ……………………………………………………………………………………… 63
4-3-1- اطلاعات كلی جمعیت شناختی ………………………………………………………………………………….. 64
4-4- روش های توصیفی ………………………………………………………………………………………………………. 71
4-5- تجزیه و تحلیل سؤالات پرسشنامه مشتریان ……………………………………………………………………… 71
4-5-1- پایانی پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………………….. 71
4-6- شاخص های آماری بدست آمده برای پرسشنامه ………………………………………………………………. 73
4-7- آزمون فرض ………………………………………………………………………………………………………………… 80
4-7-1- آزمون فرضیه های فرعی …………………………………………………………………………………………… 81
4-7-2- ضریب تطابق كندال ………………………………………………………………………………………………….. 84
4-7-3- آزمون KS ……………………………………………………………………………………………………………….. 85
4-7-4- آزمون فرضیه اصلی . ………………………………………………………………………………………………… 86
4-8- یافته های جانبی …………………………………………………………………………………………………………… 87
فصل پنجم – بحث و نتیجه گیری
5-1- خلاصه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………. 90
عنوان صفحه
5-2- یافته های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………… 91
5-3- نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………… 93
5-4- پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………… 95
5-4-1- پیشنهادات كاربردی ………………………………………………………………………………………………….. 95
5-4-2- پیشنهادات پژوهشی ………………………………………………………………………………………………….. 96
5-5- محدودیت های پژوهش ……………………………………………………………………………………………….. 97
منابع
منابع فارسی ………………………………………………………………………………………………………………………….. 99
منابع غیر فاسی ……………………………………………………………………………………………………………………… 101
پیوست ها …………………………………………………………………………………………………………………………….. 103
چكیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………….. 124

فهرست جداول
جدول 3-1: ترتیب سؤالات پرسشنامه ……………………………………………………………………………………… 56
جدول 3-2 : چگونگی تخصیص امتیاز به گزینه ها ……………………………………………………………………. 57
جدول 3-3 : آلفای كرونباخ برای كل پرسشنامه ………………………………………………………………………… 58
جدول 4-1 : توزیع فراوانی و درصد فراوانی آزمودنیها بر حسب طبقه سنی ………………………………….. 65
جدول 4-2 : توزیع فراوانی و درصد فراوانی آزمودنیها بر حسب سطح تحصیلات…………………………. 66
جدول 4-3 : توزیع فراوانی آزمودنیها بر حسب جنسیت …………………………………………………………….. 67
جدول 4-4: توزیع فراوانی و درصد فراوانی آزمودنیها بر حسب وضعیت تأهل …………………………….. 68
جدول 4-5 : توزیع فراوانی آزمودنیها بر حسب سابقه خدمت …………………………………………………….. 69
جدول 4-6 : توزیع فراوانی آزمودنیها بر حسب سطح سازمانی ………………………………………………….. 70
جدول 4-7 : آلفای كرونباخ برای انتظارات مشتریان …………………………………………………………………… 72
جدول 4-8 : آلفای كرونباخ برای ادراك مشتریان ………………………………………………………………………. 72
جدول 4-9 : آلفای كرونباخ برای كل مشتریان ………………………………………………………………………….. 73
جدول 4-10 : شاخص های آماری مربوط به انتظارات مشتریان از خدمات دریافتی ………………………. 74
جدول 4-11 : میانگین هر یك از شاخص های مورد سنجش در حوزه انتظارات مشتریان ………………. 75
جدول 4-12 : شاخص های آماری مربوط به نظر مشتریان نسبت به ابعاد كیفیت خدمات و وفاداری مشتریان…………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

جدول 4-13 : شاخص های آماری مربوط به دیدگاه مشتریان از خدمات دریافتی ………………………. 77
جدول 4-14 : میانگین هر یك از شاخص های مورد سنجش در حوزه كیفیت خدمات واقعی ………… 78
جدول 4-15 : شكاف كیفیت خدمات در حوزه شاخص های مورد سنجش ………………………………….. 79
جدول 4-16 : ضریب همبستگی اسپیرمن در مورد شاخص موارد محسوس وفاداری مشتری ………….. 81
جدول 4-17 : ضریب همبستگی اسپیرمن در مورد شاخص اعتبار و وفاداری مشتری …………………….. 82
جدول 4-18 : ضریب همبستگی اسپیرمن در مورد شاخص پاسخگویی و وفاداری مشتری …………….. 83
جدول 4-19 : ضریب همبستگی اسپیرمن در مورد شاخص اطمینان و وفاداری مشتری ………………….. 83
جدول 4-20 : ضریب همبستگی اسپیرمن در مورد شاخص همدلی و وفاداری مشتری ………………….. 84
جدول 4-21 : نتایج آزمون كندال در خصوص توافق دیدگاه كاركنان …………………………………………… 85
جدول 4-22 : نتایج آزمون t ………………………………………………………………………………………………….. 87

فهرست نمودارها
نمودار2-١ : میزان تولیدات روزانه شركت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری ……………………………….. 41
نمودار2-2 : ساختار سازمانی شركت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری ………………………………………. 43
نمودار2-3 : چارت سازمانی خدمات رفاهی ……………………………………………………………………………… 47
نمودار4-1 : نمودار دایره ای پاسخگویان بر اساس طبقه بندی سنی ……………………………………………… 65
نمودار4-2 : نمودار دایره ای پاسخگویان بر اساس سطوح تحصیلات …………………………………………… 66
نمودار4-3 : درصد فراوانی آزمودنیها برحسب سطح جنسیت………………………………………………………. 67
نمودار4-4 : نمودار دایره ای پاسخگویان بر اساس وضعیت تأهل…………………………………………………. 68
نمودار4-5 : نمودار دایره ای پاسخگویان بر اساس سنوات خدمت ……………………………………………… 69
نمودار4-6 : نمودار دایره ای پاسخگویان بر اساس سطح سازمانی ……………………………………………….. 70
نمودار4-7 : نمودار نزولی شكاف كیفیت خدمات در خصوص هر یك از شاخص ها ……………………. 79
نمودار4-8 : نمودار عنكبوتی مربوط به شكاف بین انتظارات و خدمات واقعی دریافت شده …………….
نمودار5-1 : نمودار رتبه بندی شده شدت ارتباط ابعاد مورد سنجش با وفاداری مشتریان ………………… 80
92

فهرست اشکال
شكل 1-1 : مراحل تحقیق ……………………………………………………………………………………………………… 9
شكل 2-1 : مدل تحلیل شكاف ………………………………………………………………………………………………..
شكل 2-2 : مدل كانو ……………………………………………………………………………………………………………..
شكل 2-3 : مدل اسكاندیناوی …………………………………………………………………………………………………
شكل 2-4 : مدل سه عنصری اولیور و روست ……………………………………………………………………………
شكل 2-5 : مدل آمریكایی سروكوال ………………………………………………………………………………………..
شكل 2-6 : درجه بندی مشتریان بر حسب میزان رضایت ……………………………………………………………
شكل 3-1 : مدل عملیاتی تحقیق …………………………………………………………………………………………….. 19

پیوستها
پیوست 1 : پرسشنامه تحقیق ………………………………………………………………………………………………….. 103
پیوست 2 : شاخص های آماری سؤالات پرسشنامه …………………………………………………………………… 106
پیوست 3 : نمودار هیستوگرام سؤالات پرسشنامه ……………………………………………………………………… 108
پیوست 4 : نتایج آزمون پایانی پرسشنامه …………………………………………………………………………………. 114
پیوست 5 : بررسی نرمال بودن توزیع داده ها …………………………………………………………………………… 117
پیوست 6 : ضریب همبستگی اسپیرمن …………………………………………………………………………………….. 119
پیوست 7 : نتایج آزمون كندال ……………………………………………………………………………………………….. 121
پیوست 8 : آزمون T ……………………………………………………………………………………………………………… 123
چكیده
از عصر حاضر به عنوان عصر كیفیت یاد می شود و كیفیت به مثابه مهمترین مزیت رقابتی اكثر سازمانها اعم از تولیدی و خدماتی مطرح است بنابراین سازمانها برای ارتقاء سود آوری، كاهش منطقی هزینه ها، حفظ و افزایش سهم بازار، فزونی رضایت و وفاداری مشتریان به دنبال روش های نوینی برای بهبود روزافزون كیفیت محصولات و خدمات خود هستند. لذا واحد خدمات رفاهی از این قاعده مستثنی نیست و به دنبال آن است كه خدمات خود را با بهترین كیفیت به مشتریان عرضه نماید و میزان وفاداری آنها را به واحد خدمات رفاهی و شركت بهره‌برداری نفت و گاز آغاجاری ارتقاء دهد و با انجام این مهم از انتقال و خروج آنان از شركت جلوگیری نماید. لذا محقق در این پژوهش تلاش می کند تاثیر كیفیت خدمات را بر روی وفاداری مشتریان واحد خدمات رفاهی بررسی نماید و روشن سازد كه آیا بین ابعاد كیفیت خدمات با وفاداری مشتریان رابطه‌ی معناداری وجود دارد؟
در این پژوهش روش تحقیق از نوع همبستگی و از لحاظ هدف كاربردی است كه براین اساس یك فرضیه اصلی و پنج فرضیه فرعی مطرح شد و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استاندارد سركوآل استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل كلیه مشتریان واحد خدمات رفاهی با تحصیلات فوق‌دیپلم و بالاتر و بالغ بر 400 مشتری بوده ‌است كه از میان آنها نمونه ای به حجم 196 نفر با بهره گرفتن از جدول مورگان انتخاب گردید. برای استخراج نتایج از روش های آمار توصیفی و استنباطی (آزمون كولمو بروف – اسمیرنف، همبستگی اسپیرمن، آزمون تی و آزمون كندال ) استفاده شده است، همچنین كلیه داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق حاكی از آن بود كه :
1- شكاف بین انتظارات و ادراكات واقعی مشتریان عدد 2 بوده كه عدد نسبتاً بالایی است.
2- بین تك تك ابعاد كیفیت خدمات و وفاداری مشتریان رابطه معناداری وجود دارد.
3- بین كیفیت خدمات ارائه شده و وفاداری مشتریان رابطه معناداری وجود دارد .
كلید واژه : كیفیت خدمات، سركوآل، وفاداری مشتری، شركت بهره‌برداری نفت و گاز آغاجاری

فصل اول

كلیات تحقیق
1-1- مقدمه
تحقیق عبارت است از فرآیند جستجوی منظم برای مشخص کردن یک موقعیت نامعین. بنابراین تحقیق فرآیندی است که از طریق آن می توان درباره ناشناخته به جستجو پرداخت و نسبت به آن شناخت لازم را کسب کرد. در این فرآیند از چگونگی گرد آوری شواهد و تبدیل آنها به یافته ها، تحت عنوان روش شناسی یاد می شود . این سوال که چگونه داده ها گرد آوری شود و مورد تفسیر قرار گیرند، بطوریکه ابهام حاصل از آنها به حد اقل ممکن کاهش یابد ، مربوط به روش شناسی تحقیق است. پاسخ این سوال را می‌توان با توجه قواعد و اصول مورد استفاده در پژو هشهای علوم انسانی و دیدگاه های فلسفی زیر بنایی آنها بدست آورد، دستیابی به اهداف علم یا شناخت علمی میسر نخواهد بود، مگر که با روش شناسی درست صورت پذیرد. به عبارت دیگر تحقیق از حیث روش است که اعتبار می یابد نه موضوع تحقیق(خاکی ،1384 (.
همانطور كه هركاری مراحلی دارد تحقیق علمی هم دارای مراحلی است كه عبارتند از : مسئله‌یابی، فرضیه سازی، تعریف جامعه آماری، نتیجه گیری و تحلیل داده ها.
بر این اساس، این پژوهش در پنج فصل به شرح ذیل سازماندهی شده است:
– در فصل اول بیان مسئله و ضرورت انجام تحقیق، اهداف و فرضیه‌های پژوهش، قلمرو مكانی و زمانی تحقیق، جامعه آماری و تعریف متغیرها واصطلاحات تحقیق مطرح شده است .
– در فصل دوم تحقیق به ادبیات موضوع و پیشینه‌ی تحقیق می‌پردازد كه محقق سعی می کند كیفیت خدمات، ابعاد كیفیت خدمات، مدل‌های سنجش كیفیت خدمات، رفتار مصرف كننده، سطوح مختلف رضایت مشتریان، وفاداری مشتری، معرفی شركت و تحقیقات داخلی و خارجی انجام شده در این زمینه پرداخته می‌شود و بنحوی ارائه می‌شود كه خواننده را راضی نماید.
– در فصل سوم به روش پژوهش، جامعه پژوهش، محیط پژوهش، نمونه پژوهش، روش نمونه‌گیری، حجم نمونه و روش محاسبه آن، مشخصات واحد پژوهش و معیارهای ورود و خروج مطالعه، توضیح ابزار گرداوری اطلاعات و روایی و پایایی ابزار، روش گردآوری اطلاعات و روش و ابزار تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته خواهد شد.
– درفصل چهارم محقق به تجزیه و تحلیل داده ها و همچنین فرضیات تحقیق با بهره گرفتن از روش ها و فنون آماری و در نهایت به بیان نتایج تحقیق و یافته‌های جانبی با بهره گرفتن از جداول و نمودارها می‌پردازد.
– در فصل پنجم به خلاصه‌ی پژوهش، یافته‌های پژوهش، نتیجه‌گیری، پیشنهادات پژوهش و محدودیت‌های پژوهش پرداخته می‌شود.

1-2- بیان مسئله

آگهیاقامت گرجستان بازاریابی ویروسی
جستجو برای:
جستجو …
کلمات کلیدی بیشتر جستجو شده :
فیزیولوژیکیکاهش ارزشمشاور خارجیولی خاص

 

 

چکیده…………………………………………….. 1

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1-مقدمه…………………………………………. 3

1-2-اهداف پژوهش……………………………………. 5

1-3-گیاه شناسی توت فرنگی…………………………….. 6

1-4-ارقام توت فرنگی………………………………… 6

1-5- بسترهای رایج کشت هیدروپونیک……………………… 7

1-5-1-خاک رس………………………………………. 7

1-5-2-کوکوپیت……………………………………… 7

1-5-3-پوسته برنج…………………………………… 8

1-5-4-پرلیت……………………………………….. 8

1-5-5-ورمی کولیت…………………………………… 8

1-5-6-پشم سنگ……………………………………… 8

1-6-کود آبیاری…………………………………….. 8

1-7-کیفیت آب………………………………………. 9

1-8-علت استفاده ازکشت هیدروپونیک……………………… 9

1-9-طبقه بندی سیستم های هیدروپونیک……………………. 10

1-10-تکنیک مدیریت غذایی……………………………… 10

1-11-خاک درمقابل هیدروپونیک………………………….. 11

1-12-تغذیه وهیدروپونیک………………………………. 11

1-13-آینده هیدروپونیک………………………………. 12

1-14-توت فرنگی هیدروپونیک درحال رشد…………………… 13

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

 

 

فصل سوم: فرآیند پژوهش

3-1-مواد گیاهی…………………………………….. 29

3-2-زمان ومکان انجام آزمایش……………………….. .. 29

3-3-تیمار وتکرار………………………………… .. 29

3-4-صفات مورد ارزیابی…………………………….. .. 30

3-4-1-وزن تر برگ………………………………… .. 30

3-4-2-وزن خشک برگ……………………………….. .. 30

3-4-3-وزن ترمیوه………………………………… .. 30

3-4-4-وزن خشک میوه………………………………. .. 30

3-4-5-قطر میوه………………………………….. .. 30

3-4-6-طول میوه………………………………….. .. 30

3-4-7-مواد جامد محلول…………………………….. .. 31

3-4-8-کلروفیل کل………………………………… .. 31

3-4-9-آنتوسیانین………………………………… .. 31

3-4-10-محتوای آب نسبی…………………………….. .. 32

3-5-طرح آزمایشی……………………………………. 32

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1-وزن تربرگ……………………………………… 35

4-2-وزن خشک برگ……………………………………. 36

4-3-وزن ترمیوه…………………………………….. 37

4-4-وزن خشک میوه…………………………………… 38

4-5-قطر میوه………………………………………. 39

4-6-طول میوه………………………………………. 40

4-7-کلروفیل کل…………………………………….. 41

4-8-آنتوسیانین…………………………………….. 42

4-9- مواد جامد محلول……………………………….. 43

4-10- محتوای آب نسبی ………………………………. 44

4-2- همبستگی صفات………………………………….. 45

4-2-1-بررسی همبستگی متغیرهای مربوط به برگ……………… 45

4-2-2- بررسی همبستگی متغیرهای مربوط به میوه……………. 45

فصل پنجم: بحث ونتیجه گیری

بحث وتفسیر……………………………………… . 47

بررسی تاثیردفعات آبیاری برعملکرد توت فرنگی………….. . 47

بررسی تاثیربسترهای کشت برعملکرد توت فرنگی…………… . 47

نتیجه گیری……………………………………… . 48

پیشنهادات………………………………………… 49

پیوست……………………………………………. 50

منابع فارسی………………………………………. 51

منابع انگلیسی…………………………………….. 53

چکیده انگلیسی…………………………………….. 58

فهرست نمودار

نمودار4-1- میانگین های وزن تر برگ برای نه سطح مختلف تیمارهای ترکیبی………………………………..35

نمودار4-2- میانگین های وزن خشک برگ برای نه سطح مختلف تیمارهای ترکیبی ………………………………………………… 36

 

نمودار 4-3-میانگین های وزن تر میوه برای نه سطح مختلف تیمارهای ترکیبی ………………………………………………… 37

نمودار4-4- میانگین های وزن خشک میوه برای نه سطح مختلف تیمارهای ترکیبی ………………………………………………… 38

نمودار 4-5-میانگین های قطر میوه برای نه سطح مختلف تیمارهای ترکیبی     39  

نمودار4-6- میانگین های طول میوه برای نه سطح مختلف تیمارهای ترکیبی     40

نمودار4-7- میانگین های کلروفیل برگ برای نه سطح مختلف تیمارهای ترکیبی  41    

نمودار4-8- میانگین های آنتوسیانین توت فرنگی ها برای نه سطح مختلف تیمارهای ترکیبی ………………………………………….. 42    

نمودار4-9- میانگین های مواد جامد محلول در میوه ها برای نه سطح مختلف تیمارهای ترکیبی …………………………………………. 43  

نمودار 4-10-میانگین های محتوای آب میوه ها برای نه سطح مختلف تیمارهای ترکیب…………………….44

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول4-1- تجزیه آنالیز واریانس……………………….. 34

جدول4-2- همبستگی صفات……………………………… 45

 

چکیده :

به منظور تاثیر دفعات آبیاری وبسترهای مشخص برعملکرد توت فرنگی درکشت هیدروپونیک آزمایشی بصورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل دفعات آبیاری مشخص (3.5.6)دور در روز و در سه بستر (پرلیت 100% و پرلیت + کوکوپیت 50*50 و کوکوپیت 100%) بودند که درمحیط کشت هیدروپونیک روی گیاه توت فرنگی رقم گاویتا اعمال گردیدند. صفات اندازه گیری شده شامل موادجامدمحلول, وزن تر وخشک میوه وبرگ, آنتوسیانین,کلروفیل برگ ومحتوای آب نسبی , قطر وطول میوه که ازهرتیمار انتخاب شد مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که دفعات آبیاری تاثیر معنی داری روی عملکرد میوه بخصوص صفات کیفی آن دارد.دفعات آبیاری 5 بار درروز تاثیر مستقیمی برعملکرد داشته است.نتایج حاصل شده از بسترها نیز نشان میدهد بستر کشت پرلیت بالاترین محصول را داشته است. با دفعات آبیاری 3بار درروز نیز عملکرد کاهش داشته است . 6دور ابیاری نیز عملکرد متوسط داشته است . همچنین بستر کشت پرلیت+ کوکوپیت نیز عملکرد متوسط داشته است. کوکوپیت خالص نیز کاهش محصول رابه دنبال داشته است. به طور کلی باتوجه به این نتایج میتوان برای رسیدن به حداکثر محصول در محیط های هیدروپونیک ازاین روش استفاده کرد.

 

 

 

واژگان کلیدی: پرلیت، توت فرنگی، کود آبیاری، کوکوپیت، محلول غذایی، هیدروپونیک

    

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1-مقدمه :

امروزه کشاورزی با بحران هایی نظیر کمبود آب ، آلودگی زیستی ، کارایی پایین مصرف آب روبروست که نگاه دقیق به این موضوعات نیازمند توجه بیشتر به موضوع مدیریت آب دراین بخش میباشد. با توجه به این مسئله با گسترش هرچه بیشتر جمعیت کره زمین مشکل فقرغذایی وگرسنگی وقحطی را خواهیم داشت. کشاورزی مشکلاتی دیگرنظیر خاک نامناسب نیز دارد. مشکلاتی که برای پرورش گیاهان درخاک بوجود می آید باعث شده تا کشاورزان باضررو زیان زیادی روبرو شوند. تغییر کشاورزی ازسنتی به مدرن وسیستم های کارآمدی به روز که به پیشرفت بخش کشاورزی ومصرف بهینه منابع آبی وزمین میپردازد کشت بدون خاک (هیدروپونیک ) میباشد.کشت بدون خاک ازروش های جدید برای کاشت وپرورش گیاهان بخصوص درمناطقی با منابع محدود آبی وخاکی وزمین های غیرقابل کشت میباشد. بسیاری ازمشکلات بخش کشاورزی با این روش ازبین میرود ومحصولی با سلامت بیشتر وکیفیت بالا راخواهیم داشت.هدف ازاین فصل بیان مسئله اصلی تحقیق یعنی بررسی تاثیر دفعات آبیاری مشخص برعملکرد میوه توت فرنگی درکشت هیدروپونیک است. همچنین مقایسه بسترهای کشت واثرات آبیاری توام با بسترها بر خصوصیات کیفی توت فرنگی موردبررسی قرارمیگیرد. بعبارتی دراین فصل مسئله مورد مطالعه طرح وچارچوب حرکت به سوی اهداف مورد نظر تدوین گردیده است.

دراین بخش سعی براین شده است که هیدروپونیک بطور گسترده مورد بررسی قراربگیرد.کلمه هیدروپونیک ازدو واژه یونانی hydro(آب) و ponus(کشت وکار) تشکیل شده است.این واژه برای اولین باردرسال1929 توسط Gerickاستاد دانشگاه کالیفرنیا که ازیک تکنیک آزمایشگاهی به ابزارتجاری برای گیاهان درحال رشددرآمده مورد استفاده قرارداد. ارتش ایالات متحده با بهره گرفتن ازکشت هیدروپونیک به رشد موادغذایی تازه برای سربازان درطول جنگ جهانی دوم درجزایراقیانوس آرام میپرداختند.1950هکتارمزارع تجاری بادوام درامریکا، اروپا، آسیا وآفریقا وجود دارد.(Arjina,2000)

 

هیدروپونیک رشد گیاهان درمحلول غذایی مایع و بسترهای کشت مصنوعی است.بسترهای مورد استفاده عبارتند از: رس منبسط شده، الیاف سخت و زبر، پرلیت، ورمی کولیت، ذرات آجر، بادام زمینی بسته بندی شده ، پشم سنگ والیاف چوب میباشد.هیدروپونیک بعنوان یک روش بادوام درتولید سبزیجات(گوجه فرنگی، کاهو، خیار وفلفل) وهمچنین محصولات زینتی مانند گل رز، گل های پیازدار و توت فرنگی و درختچه های زینتی شناخته شده است.oklahoma,2000)) با توجه به ممنوعیت استفاده ازمتیل بروماید درکشت های خاکی تقاضا برای کشت های هیدروپو نیک درچند دهه اخیربه سرعت افزایش یافته است.ازمزایای کاربرد این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– می توان ازاین کشت درمناطقی که کشاورزی وباغبانی درآن امکان پذیر نیست مورد استفاده قرارداد برای مثال مناطق بیابانی خشک یا مناطقی با آب وهوای سرد

– کنترل کامل محتوای مواد مغذی، pH، محیط رشد، هزینه پایین مصرف آب به دلیل بازیافت آب و محلول غذایی

– رشد سریع ویکنواخت به دلیل اکسیژن رسانی بیشتربه منطقه ریشه

– حذف یا کاهش حشرات وباکتریها وقارچ ها به دلیل عدم وجود خاک

– تولید حداکثرمحصول

– عدم انجام عملیات خاک ورزی نظیر وجین، تناوب زراعی ، دفع علفهای هرز و شخم

برخی محصولات مانند کاهو وتوت فرنگی را می توان ازسطح زمین تا ارتفاع مشخص می توان کاشت وعملیات کشاورزی را روی آن یه آسانی انجام داد . دراین صورت نیز هزینه کارگرپایین می آید

– کاهش شوک پیوند

اما درکناراین مزایا معایبی دراین نوع کشت دیده می شود که به شرح زیراست:

1)هزینه بالای تاسیسات وعملیات اجرایی نسبت به کشت های درون خاکی زیاد است

2)مهارت ودانش کافی برای به نتیجه رسیدن مطلوب ودرحد تجاری

3)برخی ازبیماریهایی مانند قارچ فوزاریومی و ورتیسیلیومی می تواند به سرعت ازطریق این سیستم گسترش یابد.با این حال بسیاری گونه های مقاوم به این قارچ ها کشت می شوند.

((Erogul and Ongum, 2005

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-2- اهداف پژوهش:

 

هدف کلی دراین مطالعه بررسی تاثیر تعداد دفعات آبیاری و بسترهای پرلیت و کوکوپیت بر عملکرد میوه توت فرنگی میباشد که درقالب این هدف کلی اهداف زیر مورد توجه قرار می گیرد:

 

1)مقایسه بین بسترهای کشت

2)شناسایی کامل سیستم های هیدروپونیک

3)شناسایی تاثیر دفعات آبیاری مشخص برعملکرد توت فرنگی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-3- گیاه شناسی توت فرنگی:

توت فرنگی یكی از بی نظیرترین ریز میو ه ای مناطق معتدله است كه در دهه های اخیر در زمره تولیدات مهم و تجاری قرار گرفته است. این محصول به دلیل عطر و طعم و

فهرست مطالب

عنوان                                                            صفحه

چکیده ……………………………………….1

فصل اول: مقدمه 

1- مقدمه. 3

فصل دوم: بررسی منابع  

2-1- تاریخچه. 7

2-2- دلایل اهمیت شناخت و بررسی گیاه دارویی همیشه بهار. 8

2-2-1- خواص دارویی.. 8

2-2-2- استفاده خوراکی.. 10

2-2-3- مصارف آرایشی – بهداشتی.. 10

2-2-4- اثرات آلرژی زا و تاثیرات جانبی.. 10

2-3- رده بندی و مشخصات گیاهشناسی.. 11

2-4- مواد مؤثره 12

2-5- خاستگاه و پراکنش همیشه بهار. 13

2-6- تکثیر و ازدیاد گیاه همیشه بهار. 14

2-7- نگهداری و مراقبت… 14

2-8- برداشت و خشک کردن محصول. 14

2-9- عوامل مؤثر بر رشد و نمو گیاه دارویی همیشه بهار. 15

2-9-1- عوامل محیطی.. 15

2-9-1-1- نور. 15

2-9-1-2- درجه حرارت… 15

2-9-1-3- رطوبت و آبیاری.. 16

2-9-1-4- خاك… 16

2-9-1-5- عناصر غذایی.. 17

   2-9-1-5-1- نیتروژن. 18

    الف) تأثیر فرم جذب نیتروژن بر پارامترهای مورفولوژیکی.. 20

    ب) تاثیر فرم جذب نیتروژن بر پارامترهای فیزیولوژیکی.. 22

   2-9-1-5-2- فسفر. 24

   2-9-1-5-3- پتاسیم. 25

2-9-2-عوامل گیاهی و زراعی.. 25

2-9-2-1-گونه گیاهی و مراحل مختلف رشد. 25

2-9-2-2- عملیات به زراعی.. 26

2-9-3- عوامل زنده وغیر زنده 27

فصل سوم : مواد و روش ها

3- مواد و روش ها 29

3-1- مشخصات جغرافیایی منطقه. 30

3-2- آماده سازی بستر کشت و شرایط رشدی گیاهان. 31

3-3- آماده سازی سیستم تغذیه و آبیاری.. 31

3-4- اندازه گیری صفات مورد بررسی.. 33

3-4-1- اندازه گیری طول ساقه اصلی و قطر گل.. 33

3-4-3- وزن تر و خشک اندام هوایی.. 33

3-4-4- سنجش رنگیزه های فتوسنتزی.. 34

3-4-5- سنجش کارتنوئید کل.. 34

3-4-6- تعیین میزان قندهای محلول کل.. 34

3-4-7- سنجش اسید آمینه پرولین.. 35

3-4-8- تعیین میزان پراکسید هیدروژن ( (H2O2 36

3-4-9- تعیین میزان آب نسبی برگ  (RWC) 36

3-4-10- تعیین فنول کل گل.. 37

3-4-11- تعیین مقدار اسانس کل.. 37

3-4-13- سنجش ترکیبات اسانس…. 38

3-5- تجزیه و تحلیل آماری داده ها 38

فصل چهارم : نتایج و بحث

4- بررسی تاثیر غلظت ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر پارامترهای مورفولوژیکی گیاه همیشه بهار. 40

4-1- تعداد گل در بوته. 40

4-1-1- اثر سطوح مختلف ازت بر تعداد گل در بوته. 40

4-1-2- تأثیر کاربرد نسبتهای مختلف نیترات به آمونیوم بر تعداد گل.. 41

4-1-3- اثرمتقابل غلظت ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر تعداد گل در بوته. 42

4-2-تعداد برگ… 43

4-2-1- اثر سطوح مختلف ازت بر تعداد برگ… 44

4-2-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر تعداد برگ… 45

4-2-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر تعداد برگ… 45

4-3- تعداد غنچه. 47

4-3-1- اثر سطوح مختلف ازت بر تعداد غنچه. 47

4-3-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر تعداد غنچه. 48

4-3-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر تعداد غنچه. 48

4-4- ارتفاع بوته. 49

4-4-1- اثر سطوح مختلف ازت بر ارتفاع بوته. 50

4-4-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر ارتفاع بوته. 50

4-4-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر ارتفاع بوته. 51

 

4-5-قطر گل.. 53

4-5-1- اثر سطوح مختلف ازت بر قطر گل.. 53

4-5-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر قطر گل.. 54

4-5-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر قطر گل.. 54

4-6- وزن تر گل.. 55

4-6-1- اثر سطوح مختلف ازت بر وزن تر گل.. 56

4-6-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر وزن تر گل.. 56

4-6-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر وزن تر گل.. 57

4-7- وزن خشک گل.. 58

4-7-1- اثر سطوح مختلف ازت بر وزن خشک گل.. 59

4-7-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر وزن خشک گل.. 60

4-7-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر وزن خشک گل.. 60

4-8- کلروفیل (a، b و کل) 62

4-8-1- اثر سطوح مختلف ازت بر کلروفیل (a، b و کل) 62

4-8-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر کلروفیل (a، b و کل) 63

4-8-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر کلروفیل (a، b و کل) 64

4-9-کارتنوئیدها 65

4-9-1- اثر سطوح مختلف ازت بر کارتنوئیدها 66

4-9-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر کارتنوئیدها 67

4-9-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر کارتنوئیدها 67

4-10- محتوای نسبی آب برگ… 69

4-10-1- اثر سطوح مختلف ازت بر محتوای نسبی آب برگ… 69

4-10-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر محتوای نسبی آب برگ… 70

4-10-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر محتوای نسبی آب برگ… 70

4-11- پراکسید هیدروژن. 72

4-11-1- اثر سطوح مختلف ازت بر پراکسید هیدروژن. 72

4-11-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر پراکسید هیدروژن. 73

4-11-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر پراکسید هیدروژن. 74

4-12- محتوای پرولین.. 75

4-12-1- اثر سطوح مختلف ازت بر محتوای پرولین.. 75

4-11-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر محتوای پرولین.. 76

4-12-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر محتوای پرولین.. 77

4-13- قند محلول. 78

4-13-1- اثر سطوح مختلف ازت بر قند محلول. 79

4-13-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر قند محلول. 79

4-13-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر قند محلول. 80

4-14- فنول کل.. 81

4-14-1- اثر سطوح مختلف ازت بر فنول کل.. 82

4-14-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر فنول کل.. 82

4-14-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر فنول کل.. 83

4-15- اسانس…. 84

4-15-1- اثر سطوح مختلف ازت بر ترکیبات اسانس…. 86

4-15-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر ترکیبات اسانس…. 86

4-15-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر ترکیبات اسانس…. 87

فصل پنجم: نتیجه گیری پیشنهادات

5-1- نتیجه گیری.. 91

5-2- پیشنهادات… 92

منابع و مأخذ.. 93

چکیده

تعیین غلظت، فرم ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بدلیل تاثیر فراوان در کنترل پارامترهای رشدونموی، متابولیسم گیاهی، عملکرد و کیفیت محصولات باغبانی یکی از مهمترین اصول تغذیه گیاهی می­باشد. در همین راستا آزمایشی به منظور بررسی تأثیر غلظت­ (200 و170میلی­گرم درلیتر) و نسبت­های مختلف نیترات به آمونیوم (100:0، 90:10، 80:20، 70:30) روی خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی (تعداد گل، تعداد برگ، تعداد غنچه، ارتفاع بوته، قطر گل، وزن تر و خشک گل، کلروفیل a، b و کل، کارتنوئیدها، محتوای نسبی آب برگ، پرولین، پراکسید هیدروژن، قندهای محلول، فنول کل و ترکیبات اسانس) همیشه بهار (Calendula officinalis) در قالب آزمایشات فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار طراحی و اجرار گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که افزایش نیتروژن بر تعداد گل، تعداد برگ، وزن تر و خشک گل، کارتنوئیدها، قندهای محلول و ترکیبات اسانس تأثیر معنی داری نشان داد؛ لیکن بر سایر صفات اثر معنی داری نداشت. نسبت­های مختلف نیترات به آمونیوم نیز بر تعداد گل، تعداد برگ، ارتفاع بوته، قطر گل، وزن تر گل، کارتنوئیدها، پرولین، قند محلول و ترکیبات اسانس معنی دار بود. مقایسه میانگین­ اثرات متقابل غلظت ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بجز صفات کلروفیل a، پراکسید هیدروژن و فنول کل معنی دار، سایر صفات به طور معنی­داری تحت تاثیر قرار گرفتند. برهمین اساس بیشترین عملکرد در نسبت 80:20 نیترات به آمونیوم مشاهده گردید. براساس نتایج آزمایش غلظت و نسبت نیترات به آمونیوم در محلول غذایی همیشه بهار نقش بسزایی در پارامترهای رشدونموی، عملکرد و کیفیت اسانس تولیدی دارد.

واژه های کلیدی: ازت، نسبت نیترات به آمونیوم، همیشه بهار، کیفیت اسانس، کشت بدون خاک

1- مقدمه

گیاهان دارویی یكی از منابع بسیار ارزشمند در گستره وسیع منابع طبیعی ایران هستند كه در صورت شناخت علمی، كشت، توسعه و بهره ­برداری صحیح می توانند نقش مهمی درسلامت جامعه، اشتغال زایی و صادرات غیرنفتی داشته باشند (کشفی بناب، 1389) .این بخش از منابع طبیعی قدمتی هم­پای بشر داشته و یكی از مهم­­ترین منابع تأمین غذایی و دارویی بشر در طول نسل­ها بوده است. از نقطه نظر تاریخی، گیاهان اهمیت فراوانی در توسعه جوامع داشته اند و تحقیقات وسیعی برای یافتن فراورده­ها و مواد طبیعی دارویی گیاهی در طول تاریخ انجام شده است. امروزه گرایش عمومی جامعه به استفاده از داروهای گیاهی به علت ثروتمندتر شدن جوامع جهانی، ایجاد تنوع در فرهنگ مصرف، اثبات اثرات مخرب و جانبی داروهای شیمیایی و افزایش اعتماد به استفاده از گیاهان دارویی در اجتماعات صنعتی و ایجاد آلودگی­های زیست محیطی باعث افزایش توجه به سمت درمان از طریق عصاره­گیری و ساخت داروهای گیاهی به روش قدیم و كاربرد گسترده اسانس گیاهان دارویی در طیف وسیعی از فرآورده­های غذایی شده است. برای مثال كشور مجارستان %100 از گیاهان دارویی، برای درمان استفاده می­كند و در این كشور گیاهان دارویی به عنوان طلای سبز یا نفت سبز معروف هستند. همچنین 70% از جمعیت چین، 40% از جمعیت كلمبیا، 65% از جمعیت هند، 48% از جمعیت استرالیا، 70% از جمعیت كانادا، 49% از جمعیت فرانسه و 42% از جمعیت آمریكا از داروهای گیاهی برای درمانهای اولیه بیماری­ها استفاده می­كنند (ابراهیم پور و عیدی زاده، 1388). علاوه بر این حمایت سازمان بهداشت جهانی (WHO)[1] از مصرف فرآورده­های طبیعی، به نوبه خود باعث شده است كه تولید و تجارت این محصول از رونق قابل توجهی در جهان برخوردار باشد (ابراهیم پور و عیدی زاده، 1388). گیاهان دارویی در عین حال، جزو ذخایر و منابع طبیعی هستند و بسیاری از كشورها كم یا زیاد از یك چنین منبعی برخوردارند كه نوع، تعداد و تنوع گونه­های گیاهی بر اساس شرایط و موقعیت جغرافیایی هر منطقه متفاوت است (رودی و همکاران، 1387). وجود ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم شناخته شده جهان، برخورداری از 300 روز آفتابی در سال و اختلاف دمای۴۰ تا ۵۰ درجه سانتیگراد میان سردترین وگرمترین نقطه دركشور، شرایط مساعدی برای كشور پهناور ایران به لحاظ بهره­مندی از یك اكولوژی منحصر به فرد فراهم كرده است. این شرایط زمینه رشد و نمو گیاهان وحشی و دارویی را دركشور مساعد نموده، به طوری كه هم اكنون بیش از ۹۰ درصد گونه­های گیاهی جهان در ایران وجود دارد و همین امر كشور ما را در زمره مستعدترین كشورهای جهان برای تولید گیاهان دارویی قرار داده است (کشفی بناب، 1389) .متأسفانه در ایران آمار درستی از میزان مصرف گیاهان دارویی و یا عوارضی كه در اثر مصرف خودسرانه یا ناآگاهانه داروهای شیمیایی ایجاد می­شود، در دست نیست (رشیدی و همکاران، 1390). كم توجهی نسبت به توسعه گیاهان دارویی، هزینه زیادی برای كشور ما به همراه دارد. مصرف سالانه فقط 1 تا 3 درصد از داروی مصرفی كشور از طریق گیاهان دارویی و هزینه كردن 500 میلیون دلار ارز و 300 میلیارد تومان از بودجه عمومی كشور برای تأمین دارو دلیلی در این زمینه می ­تواند باشد (Ebrahimi, 2001). گیاهان عرضه شده در نظام دارویی كشور كمتر از 3 درصد گیاهان دارویی كشور است كه این امر حاكی از آگاهی و انگیزه پایین مردم و نیز نظام تولید داروی كشور نسبت به مصرف گیاهان دارویی می­باشد (رشیدی و همکاران، 1390). این در حالی است كه در آمریكا در سال 1997 از مجموع حدود 27 بیلیون دلار هزینه انجام شده برای درمان­های سنتی، حدود 24/3 بیلیون دلار آن مربوط به درمان­های گیاهی بوده است (Neldner, 1999). بنابراین، با توجه به اهمیت گیاهان دارویی و متابولیت­های مشتق از آنها در تأمین سلامت جوامع بشری و پتانسیل بالای اقتصادی این گیاهان، به عنوان یك

چکیده                                                                                                                               1

مقدّمه                                                                                                                              2

فصل اوّل: كلیّات                                                                                         4

1-1.هدف تحقیق                                                                                                                       5

1-2.پیشینه ی تحقیق                                                                                                            5

1-3.روش تحقیق                                                                                                                6

فصل دوّم : نگرشی به آثار و احوال نظامی گنجوی                                          7

2-1. نگرشی به آثار و احوال نظامی گنجوی                                                                          8

2-2.محل و زمان تولّد                                                                                                         8

2-3.تحصیلات                                                                                                                10

2- 4.استادان و مربّیان                                                                                                       10

2-5 . همسر و فرزندان                                                                                                       11

2-6.افكار و اندیشه ها                                                                                   12

2-7.زمان و مكان فوت                                                                                                     13

2-8 .پیروان و مقلّدان                                                                                                        13

2-9 .آثار نظامی گنجوی                                                                                                   14

2-9-1 .مخزن الاسرار                                                                                                      14

2-9-2 .خسرو و شیرین                                                                                                    14

2-9-3 .لیلی و مجنون                                                                                                        15

2-9-4 . بهرام نامه یا هفت پیكر                                                                        15

2-9-5 .اسكندر نامه                                                                                     15

فصل سوّم:  نگرشی بر آثار و احوال عبدی بیگ شیرازی                                  16

3-1 . نگرشی به آثار و زندگی خواجه زین العابدین علی(نویدی)عبدی بیگ شیرازی             17

فصل چهارم: نگرشی كوتاه  بر سیمای تاریخی و داستانی اسكندر مقدونی                23

4-1 . نگرشی كوتاه  بر سیمای تاریخی و داستانی اسكندر درشعر و ادب فارسی                       24

4-1-1. سیمای تاریخی اسكندر                                                                                          24

4-1-2. بازتاب سیمای اسكندر در ادبیّات فارسی                                                                  26

الف

فصل پنجم: بررسی و مقایسه ی اسكندر نامه ی نظامی گنجوی وآیین اسكندری     39

عبدی بیگ (نویدی  ) شیرازی

5-1. علل و انگیزه‌های عبدی بیگ شیرازی برای سرودن آیین اسكندری                                  40

5-2. علل وانگیزه‌ی نظامی گنجوی برای سرودن  اسكندر نامه                                                45

5-3- . پیروی عبدی بیگ شیرازی از نظامی در تقسیم كتاب خود                                           50

5-4.   شباهت درنیایش پروردگارو مدح پیامبر و معراج آن حضرت                                        52

5-5. گفتن داستان اسكندر در هر دو اثر  به طریق ایجاز                                                         56

5-6. ذكر مستندات  ومدارك داستان در هر دو اثر                                                                59

5-7. ذكرومقایسه  ی نسب اسكندر در دو اثر                                                                        60

5-8. دانش آموختن اسکندر از نقوماجس حکیم پدر  ارسطو                                                  63

5-9. مرگ فیلقوس و بر تخت نشستن اسكندر                                                                       64

5-10. گزارش آیین اسكندری و اسكندر نامه ی  نظامی در اصلاحات پس از جلوس اسكندر     65

5-11. گزارش حمله ی اسكندر به زنگبار                                                                               66

5-12. ساختن شهر اسكندریّه                                                                                              67

5-13. حمله‌ ی اسكندر مقدونی به ایران                                                                               69

5-14. كینه توزی اسكندر نسبت به زرتشتیان                                                                         71

5-15. به زن گرفتن اسكندر روشنك دختر دارا را                                                                 74

5-16. به پادشاهی نشستن اسکندر در استخر فارس                                                                74

5-17. بازگشت ارسطو به یونان و غارت میراث معنوی ایرانیان                                                75

5-18. رفتن اسکندر به جانب مغرب و زیارت کعبه                                                                76

5-19. فتح ارمنستان و سرزمین های شمالی                                                                           77

5-20. داستان نوشابه پادشاه بردع  و اسكندر                                                                         78

5-21. سیمای انسانی و عدالت جوی  اسكندر در اسكندر نامه ی نظامی                                    80

5-22. سیمای انسانی و عدالت جوی  اسكندر در آیین اسكندری عبدی بیگ                            81

5-23. سیمای پیامبر گونه ِی اسكندر در آیین اسكندری                                                         81

5-24. رفتن اسکندر به کوه البرز                                                                                         82

5-25. یورش اسكندر به هندوستان                                                                                      83

5-26. گزارش نظامی گنجوی  در اسكندر نامه  از جنگ اسكندر با چین                                  86

ب

5-27. گزارش عبدی بیگ شیرازی از جنگ اسكندر و خان خانان                                          90

5-28. تعداد و صفت لشكر چین در برابر اسكندر به گزارش عبدی بیگ شیرازی                       93

5-29. پیش‌درآمدهای توجیهی عبدی بیگ بر هر داستان                                                        95

5-30. تفاوت تعداد و محلّ ساقی نامه‌ها در اسكندر نامه ی نظامی و آیین اسكندری عبدی بیگ شیرازی            96

5-31. كیفیّت میهمانی كردن خاقان، اسكندر مقدونی را در اسكندرنامه ی نظامی                      99

5-32. كیفیّت میهمانی كردن خاقان، اسكندر مقدونی را در آیین اسكندری عبدی بیگ شیرازی 100

5-33. مناظره میان نقّاشان چین و روم  در اسكندر نامه ی نظامی                                            102

5-34. مناظره میان نقّاشان چین و روم  در آیین اسكندری                                                     103

5-35. پیكار اسكندر با روس ها در اسكندر نامه ی نظامی                                                     105

5-36. پیكار اسكندر با روس ها در آیین اسكندری عبدی بیگ شیرازی                                 110

5-37. افسانه‌ی رفتن اسكندر به ظلمات                                                                              111

5-38. داستان رفتن اسكندر به ظلمات به نقل از عبدی بیگ  شیرازی                                     114

5-39. داستان قوم یأجوج و مأجوج  و ساختن سد از نظر عبدی بیگ شیرازی                          115

5-40. داستان قوم یأجوج و مأجوج  و ساختن سد از نظر نظامی                                             117

5-41. رسیدن اسكندر به پیامبری در خردنامه ی نظامی                                                        118

5-42. رسیدن اسكندر به پیامبری در آیین اسكندری عبدی بیگ شیرازی                                120

5-43. رسیدن اسكندر به منتها الیه سرزمین‌های شمالی و دریافتن حقیقت                                121

رمز جهانگردی و پیامبری خود از سوی پروردگار به روایت نظامی

5-44. چگونگی مرگ اسكندر در خردنامه‌ی نظامی                                                            125

5-45. چگونگی مرگ اسكندر در آیین اسكندری عبدی بیگ                                              126

5-46. كناره گیری اسكندروس از سلطنت به گزارش نظامی                                                 128

5-47. كناره گیری اسكندروس از سلطنت به گزارش عبدی بیگ                                          128

5-48. آثار و ابنیه‌هایی كه اسكندر ساخت و بر پا كرد                                                         128

5-49. ساختن شهر بلغار                                                                                                   129

5-50. انتقام اسكندر از یـونانیان                                                                                        133

5-51. چهره‌ی ایرانی اسكندر در  اسكندر نامه ها                                                                134

 فصل ششم :                                                                                                           136

بررسی و مقایسه ی صور خیال در هر دو اثر (نظامی و عبدی بیگ شیرازی )                                  137

فصل هفتم: نتیجه گیری                                                                                             149

6-1. نتیجه گیری                                                                                                            150

فهرست منابع                                                                                                              154

چکیده:

      اسكندر مقدونی با عمر كوتاه ولی  پرحادثه‌ و ماجراجویانه‌ی خود در ادبیّات فارسی جایگاهی بزرگ و قابل تأمّل  دارد. بیش از هفت اثر مستقل از قرن چهارم تا دهم در نظم ونثر پیرامون  زندگی افسانه‌ای این شخصیّت تاریخی از سوی شاعران و نویسندگان ایرانی با عنوان اسكندر نامه  تألیف گردیده است .  اسكندر نامه ی نظامی گنجوی   و آیین اسكندری عبدی بیگ شیرازی  از جمله تألیفات اقماری در این زمینه هستند .

      این بررسی به مقایسه ی محتوایی و شكلی این  دو اثرپرداخته  و سیر حوادث و رخدادهای داستانی و هم چنین  زندگی ، رفتار ، گفتار و اعمال اسكندر را  مورد بررسی قرار داده است .در این بررسی  نخست نگاهی به زندگی و آثار نظامی گنجوی ، نگاهی به آثار و زندگی  عبدی بیگ شیرازی ، نگرشی به سیمای اسكندر و چهره‌ی تاریخی و افسانه ای  او  انداخته شده و سپس دو اثر مذكور با هم مقایسه گردیده و  و تشابهات و اختلافات آنان نشان داده شده است .

         واژگان كلیدی : اسكندر، اسكندر نامه ، آیین اسكندری ، نظامی ، عبدی بیگ ، مقایسه

مقدّمه :

    در میان مهاجمانی كه  در طول تاریخ به ایران حمله ور گریده‌اند و برای مدّتی خاك این سرزمین را در چمبر قدرت خود درآورده‌ و بر مردم و سرزمین ‌های آن حكم رانده‌اند ، كمتر چهره‌ای توانسته است،چون اسكندر مقدونی اقبال آن را داشته باشد كه تا این پایه مورد توجّه ادیبان و نویسندگان این سرزمین قرار بگیرد. ازآغازقرن چهارم تحت تأثیراساطیر و داستان های منابع عربی در ایران زمینه ی توجّه به این فاتح مقدونی فراهم آمد و منظومه ها ی شعری و داستان های منثوری  تحت عناوین  هم معنایی  چون  اسكندر نامه  ، آیین اسكندری ، جام سكندر ، آیینه ی اسكندر ی و غیره  توسّط شاعران بزرگی  چون فردوسی ، نظامی ، و همین طور نویسندگان و شاعرانی دارای پایگاهی متوسّط تر چون امیر خسرو  و عبدی بیگ شیرازی  ساخته و پرداخته شده است.

   مقایسه و تطبیق  محتوایی ، شكلی  و ادبی این آثار در میان اهل نظر و پژوهشگران داخلی  و خارجی دیر زمانی است كه آغاز گردیده و در این زمینه كارهای  خوب و حایز اهمیّتی انجام گرفته است كه در بخش پیشینه ی تحقیق به برخی از این كارها اشاره شده است .

    در این میان اسكندر نامه ی نظامی ، آیینه‌ی اسكندری امیر خسرو  و اسكندرنامه در شاهنامه‌ی فردوسی  بیشتر مورد توجّه پژوهشگران بوده‌اند.  آیین اسكندری عبدی بیگ شیرازی حتّی به نسبت اسكندر نامه‌های منثور  كمتر  مورد توجّه قرار گرفته است و تا كنون چندان كه باید  به این اثر توجّه نشده است.

     این بررسی با توجّه به این موضوع واحساس نیازی كه  در این زمینه وجود داشت  اقدام به مقایسه ی  این  دو اثر از نظر محتوایی و شكلی  در یك مقدّمه  و هفت فصل كرده است . 

     در فصل  نخست  نگارنده كلیّات طرح را كه مشتمل بر پیكره بندی تحقیق است ارائه داده و  به ترتیب  هدف تحقیق ، پیشینه و  روش تحقیق را مشخّص كرده است .

    در فصل  دوّم  پژوهشگر به طور اجمال نگاهی به آثار ، افكار و سیر حوادث  زندگی نظامی گنجوی  انداخته است . مباحثی چون  زادگاه  ، خانواده ، تحصیلات و پیروان  نظامی در این فصل مطرح گردیده است.

     در فصل سوّم  آثار و احوال  عبدی بیگ  شیرازی  و مجموعه‌ی تحقیقات و پژوهش های مرتبط با او مورد بررسی  قرار گرفته است .

    در فصل چهارم نگارنده  ضمن اشاره به سیر حوادث زندگی اسكندر مقدونی از نظر تاریخی و داستانی، با اشاره به علل رواج اسكندر نامه نویسی در ادبیّات فارسی، مقایسه‌ای بین این اسكندر نامه ها انجام داده است .

در فصل پنجم كه بدنه‌ی اصلی این پژوهش را تشكیل می دهد ، نگارنده  مقایسه ا‌ی  تطبیقی میان حوادث و رخدادها و  تبیین شباهت ها و اختلافات این دو اثر  انجام داده است ،  و با آوردن شواهد و دلایلی  به روشن نمودن علل اختلاف و دلایل شباهت ها پرداخته است .

درفصل ششم به بررسی و مقایسه ی اجمالی صور خیال در هر دو اثر پرداخته شده است .  

در فصل هفتم  كه فصل  نتیجه گیری است . آراء پژوهنده و یافته‌های تحقیق  ارائه گردیده و نگارنده  نظریات خود را كه نتیجه‌ی بررسی است  بیان کرده است.

در ضمن با توجه به رسم الخط رایج زمان عبدی بیگ شیرازی که کلمات دو بخشی و حروف اضافه به متمم پیوسته نوشته می شدند سعی نگارنده بر آن بوده است که در حد توان به صورت رسم الخط امروزی و جدا نوشته شوند. 

 

 هدف تحقیق :

     در سال های اخیر تحقیقات  نسبتاً  خوبی در رابطه با مقایسه و بررسی اسكندرنامه های منظوم و منثور از  سوی اساتید فن به عمل آمده است. این اسكندر نامه ها از قرن چهارم در ایران آغاز گردیده و قریب به هفت قرن ادامه یافته است. هدف از انجام این بررسی، مقایسه ی محتوایی و شكلی اسكندر نامه‌ی نظامی گنجوی با آیین اسكندری مولانا عبدی بیگ (نویدی ) شیرازی است . در این بررسی با یك مقایسه‌ی تطبیقی سیر حوادث و رخدادهای پیش آمده در داستان های مربوط به اسكندر مقدونی در این دو اثر بررسی و تفاوت‌ها و شباهت های آن ها مورد بررسی قرار می گیرد .   

پیشینه ی تحقیق:
      درباره ی اسکندر  و سیر حوادث زندگی كوتاه و پر ماجرای  او از منظر تاریخی تا كنون آثار گوناگونی پدید آمده است ،که بخش قابل توجّهی از آن ها مربوط به حوزه ی این بررسی          نمی گردد. 

        بنابر این در این قسمت تنها به آثاری اشاره  می شود که رویکردی ادبی به این موضوع داشته‌اند .

       یکی از مهم ترین آثاری که در پیوند با اسکندر در ادبیّات فارسی پدید آمد، کتاب «اسکندر و ادبیّات ایران» نوشته ی سیّد حسن صفوی است. نویسنده در این نشر کوشیده، به گونه ای مفصّل داستان اسکندر در شاهنامه ی فردوسی و اسکندر نامه ی نظامی را با یکدیگر مقایسه کند و تفاوت و شباهت های آن ها را بررسی نماید. در بخشی از این کتاب به چگونگی پیدایش داستان اسکندر و شخصیّت مذهبی او اشاره شده است. هم چنین در این کتاب بیشتر جنبه ی مثبت چهره ی اسکندر نمایانده شده و به تناقض های موجود در باره ی او در سایر آثار  توجّهی نشده است. این كتاب در سال 1364  از سوی  انتشارات امیر كبیرتهران  انتشار یافته است .

     اثر دیگری كه در این جا می توان به آن اشاره كرد كتاب  «اسکندر و اسکندرنامه ها»  تألیف حسین رزمجو می باشد. رزمجو در این بررسی به مقایسه ی چهره ی اسکندر در شاهنامه و اسکندر نامه ی نظامی پرداخته و برخلاف انتظاری که از عنوان کتاب برمی آید، جز معرّفی چند سطر آثاری که به پیروی از اسکندرنامه ی نظامی سروده شده، سخن دیگری نگفته است . این اثر در سال 1380 از سوی انتشارات كاوش به بازار كتاب آمده است .

    «اسکندر ،ایران ، نظامی» عنوان اثری است   که محمّد حسین کرمی درباره ی سیما و شخصیّت اسکندر دراسکندرنامه و شاهنامه نوشته است. در این اثر  بیشتر بر چهره ی مثبت اسکندر تأکید شده است. این كتاب در سال 1385 از سوی انتشارت  راه نو در تهران منتشر شده است .

     تا كنون تحقیقات گسترده‌ای از سوی پژوهشگران صاحب نام ایرانی و بین المللی در باره‌ی نظامی گنجوی و آثار او به طور خاص منتشر شده است كه در این جا می توان به                « پیر گنجه » اثر عبد الحسین زرّین كوب اشاره كرد.

     این كتاب  درباره ی زندگی، احوال، آثار و اندیشه ی “نظامی گنجوی “به رشته ی تحریر در آمده است . زرّین‌كوب در این اثر ابتدا وضعیّت شهر “گنجه “را از نگاه تاریخی و قومی بررسی كرده و این نكته را خاطر نشان ساخته كه شهر گنجه در عهد نظامی مرز میان سرزمین‌های اسلامی و دنیای مسیحیّت بوده و همین امر حضور جنگیان و خونیان را در آن سرزمین بیشتر كرده است .در پی آن، شرحی از زندگی نظامی و عزلت ‌نشینی او به میان آمده آن گاه هر یك از پنج گنج نظامی ( مخزن‌الاسرار، خسرو و شیرین، هفت پیكر، لیلی و مجنون و اسكندرنامه) شرح و تفسیر شده است .مباحث بعدی كتاب به زبان نظامی و شیوه ی داستان سرایی او، هم چنین نقد و تحلیل اندیشه ی این شاعر “(در جست و جوی ناكجاآباد “كه تعبیر نویسنده از دغدغه‌های عرفانی نظامی است) اختصاص یافته است .این كتاب در 360 صفحه تا كنون بارها تجدید چاپ گردیده است .

         در خصوص عبدی بیگ شیرازی وبررسی آثار او تا كنون اثر مستقلی تألیف نگردیده است و تنها در مقالاتی به طور پراكنده به آثار این شاعر و مورِّخ عهد صفوی پرداخته شده است . گسترده ترین كار  در این حوزه مربوط به ابوالفضل رحیموف می باشد كه در مقدمه‌ای  بر نسخه ی خطّی این شاعردر سال  1977. م  نگاشته  است .

    این تحقیق در نوع خود تازه ترین كاری است كه به مقایسه‌ی دو اثر اسكندر نامه ی نظامی و عبدی بیگ شیرازی و نقاط تشابه و اختلاف این دو اثر پرداخته و به طور گسترده‌ای به شرح و تحلیل اشتراكات و افتراقات  این دو اثر می پردازد . 

روش تحقیق

         این تحقیق به روش كتابخانه‌ای انجام گرفته و نگارنده کوشیده است برای شناخت           دقیق تر و جزئی تر چهره ی افسانه ای اسکندر، رفتار، گفتار و کردار اسکندر و دیگر شخصیّت ها درباره ی او و هم چنین دیدگاه های مؤلّفان آثار پدید آمده در پیوند با اسکندر بخش هایی را بیاورد و بررسی مختصری از سیمای اسكندر در تاریخ  و اسكندرنامه‌های فارسی  ارائه داده و سپس به طور گسترده حوادث و رخدادهای این داستان را در دو اثر مورد بحث و بررسی قرارداده و واكاوی كند. 

   در این بخش ها تفاوت ها و شباهت های آثار یاد شده درباره ی اسکندر نیز بررسی می شود. گفتنی است در آغاز هر بخش برای آگاهی بیشتر به کوتاهی مطالبی تاریخی نیز درباره هر موضوع ارائه گردیده است . 

فصل دوّم

2-1. نگرشی به آثار و زندگی حكیم نظامی گنجوی

     جمال‌الدّین ابومحمّد الیاس بن یوسف نظامی معروف به نظامی گنجوی  (۵۳۷ – ۶۰۸ قمری) شاعر و داستان سرای بزرگ ایران و از افتخارات بزرگ زبان و ادب فارسی، یكی از بزرگ ترین اركان شعر و ادب فارسی به شمار می رود . آثار او در مضمون پردازی  و تصویر سازی در میان شاعران كهن بی مانند است . آثار نظامی هم از نظر كمّی و هم از نظر كیفی در میان شاعران فارسی زبان از جایگاه ممتازی برخوردار بوده و به نظر بسیاری از متخصّصان و محقّقان یكی از پنج پایه ی اصلی شعر فارسی بعد از  فردوسی ،