آنها از آغاز تا به فارسی نو مورد مطالعه قرار گرفته است. صراحت و روانی در ساختار متن تاثیرپهلوی متاخر و فارسی نو را نشان می­دهد ،اما پیچیدگیهایی نیز در بعضی موارد مشاهده می شود.

فهرست مطالب

فصل اول : مقدمه

1-1-كلیات………………………………………………………………………… 2

1-2-اهمیت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………. 5

1-3-هدف تحقیق…………………………………………………………………. 6

1-4-روش تحقیق…………………………………………………………………. 7

 

فصل دوم:پیشینه تحقیق

2-1- پیشینه تحقیق………………………………………………………………. 9

 

فصل سوم: حرف‌نویسی ، آوانویسی و ترجمه

3-1-حرف‌نویسی………………………………………………………………….. 13

3-2-آوانویسی……………………………………………………………………… 17

3-3-ترجمه……………………………………………………………………….. 20

 

فصل چهارم:ریشه‌شناختی واژگان

ریشه‌شناختی واژگان……………………………………………………………….. 25

 

فصل پنجم :نتیجه‌گیری

نتیجه‌گیری………………………………………………………………………… 94

منابع ……………………………………………………………………………… 96

كلیات

زبان‌هایی كه در ایران از قدیم‌­ترین روزگاران تاكنون متداول بوده‌اند از نظر ویژگی‌های زبانی، وجوه مشتركی دارند. این مجموعه زبان­­ها را اصطلاحاً گروه زبان­های ایرانی می­نامند. از نظر تاریخی زبان­های ایرانی به سه دسته تقسیم می­شوند: زبان­های دوره باستان، دوره میانه و دوره نو. در سال 331 قبل از میلاد، داریوش سوم- شاهنشاه هخامنشی- به قتل رسید. با قتل او دوره جدیدی برای زبان‌های ایرانی آغاز شد كه تا سال 867 م. برابر با 254ﻫـ. ق. (سالی كه یعقوب لیث صفاری به سلطنت رسید و زبان فارسی، زبان رسمی دولت ایران شد.) ادامه یافت. این دوره برای زبان‌های ایرانی دوره میانه است.

فارسی میانه زبانی ایرانی است كه از فارسی باستان پدید آمده است و فارسی نو دنباله آن است. آغاز فارسی میانه به زمان پس از فروپاشی شاهنشاهی هخامنشی و پایانش به كهن­ترین شواهد فارسی نو باز می­گردد. بر این اساس دوران طولانی­ای از سده سوم پیش از میلاد تا سده‌های هشتم و نهم میلادی، مدت زمانی است كه در آن فارسی میانه زبانی زنده بوده است. اما به عنوان زبان مرده مذهبی تا سده­های نهم و دهم میلادی به وسیله زردشتیان ایران به كار گرفته شد و حتی تا سده سیزدهم میلادی مانویان واحه ترفان تركستان چین نیز آن را به كار برده‌اند. پارسیان هند نیز با میراث ادبی فارسی میانه خود تا حدی آشنایی داشتند تا اینكه در سده هجدهم میلادی دانشمندان اروپایی به بررسی و شناخت علمی این زبان نایل شدند(اشمیت، 1382: 223).

زبان‌های دوره میانه را به دو گروه زبان‌های ایرانی میانه غربی و میانه شرقی تقسیم می‌كنند. از گروه زبان‌های ایرانی میانه غربی از دو زبان آثار عمده­ای در دست است: زبان پارتی (یاپهلوانیگ یا پهلوی اشكانی) و فارسی میانه یا پهلوی. این مجموعه به فعالیت در حوزه فارسی میانه یا پهلوی می ­پردازد. زبان فارسی میانه یا پهلوی زبان جنوب و جنوب غربی ایران بوده و زبان رسمی در دوره ساسانیان به شمار می­رفته است. در دوران ساسانی كتاب‌های بسیاری به زبان پهلوی نوشته شد كه البته بسیاری از آنها در رویدادهای مربوط به جنگ‌های ایران و روم و ایران و عرب از میان رفت، ولی بسیاری از این‌ها در دوران پس از اسلام مجدداً به الفبای زند بازنویسی شد. این فرایند بازنویسی به‌دست موبدان و دستوران زردشتی انجام می‌شد تا از گزند و آسیب مصون بمانند، در همان زمان بسیاری از آن نوشته‌ها به­دست ایرانیان نو مسلمان به عربی بازگردانده شد تا مجموعه فرهنگی ایرانیان باستان هم وارد اسلام گردد و هم از خاموشی آن جلوگیری شود. از این دست كتاب‌ها می‌توان به آثار با ارزشی مانند دینكرد، بندهشن و گجستك ابالیش و همچنین شكند گمانیك ویچار اشاره نمود. همچنین در دوره ساسانی كتاب‌های اوستا به زبان پهلوی (از اوستایی) ترجمه شد تا همه مردم بتوانند از آن بهره­مند شوند و آن را بخوانند. از این رو كتاب‌های بسیاری به زبان پهلوی از روی اوستا نوشته شد و همه اینها بر غنا و ارزش ادبی زبان و ادبیات پهلوی افزود.

 پهلوی منسوب به پهلَو است و این واژه از صورت ایران باستان پَرثََوَه آمده­است (آموزگار، تفضلی، 1382: 13). در این زبان پرثوه نام سرزمین و قومی است كه در زمان هخامنشیان معروف بوده است، همان سرزمینی كه امروز خراسان نامیده می‌شود و در شمال و شمال شرقی ایران قرار دارد. تبدیل پَرثَوَه به پهلَو نتیجه قانون‌های آوا­شناسی است كه در این سرزمین حكمفرما است (تاوادیا، 1348: 1). از آنجا كه این زبان به ایالت فارس تعلق داشته است و نیز به علت اینكه از نظر ساختمان زبانی در مرحله­ای میان فارسی باستان و فارسی نو (دری) قرار دارد، محققان جدید آنرا “فارسی میانه” نامیده‌اند. اصطلاح پهلوی (فهلوی در متون عربی) را كه در اصل به معنی “پارتی” است، نویسندگان دوره اسلامی برای تمایز این زبان از فارسی نو به كار برده‌اند.

 آثاری كه به زبان پهلوی تألیف شده، بیشتر آثار دینی زردشتی است. حتی چند رساله كوچك كه معمولاً آنها را در زمره آثار غیر دینی به شمار می‌آورند نیز جنبه دینی دارد. آثار ادبی صرف، چه منثور و چه منظوم از میان رفته است، ولی ترجمه عربی و فارسی بعضی از آنها در دست است. البته این نوع ترجمه‌ها عیناً برگردان صورت اصلی نیستند، بلكه در تحریرها و روایات گوناگون دچار تغییرات فراوان شده‌اند. مطالب بعضی از این آثار نیز در كتاب‌های ادبی فارسی آمده است و به صورت‌های گوناگون جلوه‌گر شده است، مانند روایات منقول در شاهنامه. در واقع باید گفت كه ادبیات پهلوی در در این گونه آثار فارسی ادامه یافته و منعكس شده است. آثار ادبی پهلوی به سبب اهمیتی كه سنت شفاهی در ایران پیش از اسلام داشته، غالباً به كتابت در نیامده و آنچه به صورت مكتوب مانده، در دوران اسلامی به سبب تحول زبان پهلوی به فارسی و نیز جنگ‌ها و ستیزها نابود گردید. آثار دینی پهلوی نیز   دستخوش آسیب فراوان شده است. بیشتر این آثار در قرن سوم و چهارم هجری هنگامی تألیف نهایی یافت كه دین زردشت دیگر دین رسمی ایران نبود و موبدان از حمایت بی‌دریغ دولت برخوردار نبودند. با این همه آنچه باقی مانده برای شناخت دین زردشتی و جهان‌بینی ایرانیان باستان منابع گرانبهایی به شمار می‌روند.

  ترجمه و تفسیرهای پهلوی بر اساس اوستای مدون و مكتوب ساسانی فراهم آمده است كه آن را اصطلاحاً “زند” می‌نامند،كه معنی اصلی آن احتمالاً “توضیح و تفسیر” است. (تفضلی، 1376: 11-2 و 113-5). الفبایی كه آثار بازمانده از زبان‌های ایرانی میانه غربی بدان‌ها نوشته شده است، از الفبای آرامی گرفته شده است. پس از تدوین اوستا و ترجمه آن به پهلوی تألیفات متعددی در موضوعات گوناگون به زبان پهلوی انجام گرفته است كه تاریخ نهایی آنها سده‌های نخستین اسلامی است. یكی از این موضوعات آثار فلسفی- كلامی است. در این آثار افكار ایرانی غالباً با مطالب فلسفی مأخوذ از یونان تلفیق شده است كه ایرانیان از دوران هخامنشیان و بعد در دوره اشكانیان، در دوره هلنیسم، با آن آشنا بودند.

از جمله این آثار رساله گجستك ابالیش است كه در نخستین سال‌های سده سوم ﻫـ ق برابر با 9 م. نگارش یافته است. موضوع رساله مباحثه زردشتی مرتدی است به نام دادهرمز از اهالی استخر (كه بعداً به دلیل بی‌اعتنایی به مبانی و اعتقادات زردشتیان او را ابالیش خواندند)، با آذرفرنبغ فرخزادان، پیشوای زردشتیان در آن زمان و یكی از تدوین‌كنندگان دینكرد، در حضور مأمون خلیفه (198 تا 18 ﻫـ ق) و قاضی بزرگ، در بغداد درباره دین زردشتی. شرح این مناظره در این رساله گردآمده است و اطلاعات مربوط به ابالیش منحصراً مأخوذ از این رساله است. ابالیش، زردشتی مسلمان شده­ای كه در قرن 3 ﻫـ ق می‌زیسته و در نزد مامون، خلیفه عباسی و با حضور قاضی و وزیر اعظم او با آذر فرنبغ پسر فرخزاد كه پیشوای زردشتیان در آن زمان بوده، مناظره دینی كرده است.

آذرفرنبغ فرخزادان، پیشوای بزرگ دین زردشت، از جمله كسانی بود كه در زمان خلافت مامون، خلیفه عباسی، به فكر گردآوری و تدوین اصول دین زردشت افتاد. او كه شخصیت شناخته شده‌ای در تاریخ زردشتیان داشت، به عنوان موبدان موبد در فارس و دانشمند معتبر زردشتی مطرح بوده است و مجموعه روایاتی منسوب به وی و اندرزهایی از او در دست است و بی‌گمان این رساله از نوشته‌های وی می‌باشد.

 شرح مناظره در رساله­ كوچكی به زبان پهلوی به نام “گجستك ابالیش” به روایت زردشتیان نقل شده است و اطلاعات مربوط به ابالیش منحصراً مأخوذ از این رساله است. به علت ابهام الفبای پهلوی، صورت درست این نام شناخته شده نیست. از آنجا كه ابالیش با لقب گُجَستَك (ملعون) ذكر شده، باید این اسم نام وی پس از گرویدن به اسلام باشد و احتمالاً صورت صحیح آن عبدالله است كه تسمیه نو مسلمانان بدان معمول بوده است. درباره علت برگشتن او از دین زردشت اطلاع دقیقی در متن داده نشده است و تنها بهانه­ای برای آن ذكر گردیده است. تاوادیا در كتاب زبان و ادبیات پهلوی معتقد است كه نیامدن نام مانویان نشان می‌دهد كه مقصود از اصطلاح زننده زندیك در اینجا همان معنای معروف خود یعنی مانویان است. پس از این مناظره وی به نام تازه ابالیش، كه بی‌شك واژه ناسزا و دشنام است، خوانده شد. پرسش سوم از هفت پرسشی كه مطرح شد نیز می‌رساند كه وی یك مانوی بوده است. این پرسش نیز اشاره‌ای به آموزش و كیش مانی است؛ پادافراه، دادستانی‌ها و داوران باید برافتند (تاوادیا، 1348، 133). به نظر نگارنده این نظریه كه ابالیش مانوی بوده صحیح به نظر نمی‌رسد و طبق گفته رساله و مقاله تفضلی در این زمینه نظریه زردشتی بودن او دقیق‌تر می‌باشد.

روزی ابالیش گرسنه و تشنه به آتشگاهی رفت و درخواست كرد كه در مراسم “باج” كه از آیین‌های دینی زردشتی است و پس از اتمام آن شركت‌كنندگان در غذای دعا خوانده سهیم می‌شوند، شركت كند، اما ظاهراً روحانیون آتشكده كه وی را نمی‌شناختند و از مقام روحانی او آگاه نبودند، به او اجازه وارد شدن به آتشكده را ندادند. ابالیش آزرده خاطر از آنجا دور شد و در راه به مردی برخورد كه به وی گفت: چرا باید به دینی اعتقاد داشته باشی كه مردی چون تو را در مراسم “باج” راه ندهند. ابالیش با این سخنان از دین زردشتی روی گردانید و با همه دانایان زردشتی و یهودی و مسیحی فارس به مناظره دینی پرداخت و همه را مغلوب گردانید. سپس راهی بغداد و دربار مامون، خلیفه عباسی، شد. ابالیش در حضور مامون با آذر فرنبغ به مناظره پرداخت.

ابالیش هفت سوال مطرح ساخت و آذر فرنبغ به هریك از آنها پاسخ داد. این سؤالات مربوط به اصول عقاید زردشتی، مانند ثنویت (پرسش‌های 1، 2، 3)، آیین‌ها و مراسم دینی، مانند آداب تطهیر (پرسش‌های 4، 5، 6)، و بستن كستی (پرسش 7) است. آذر فرنبغ به تمام سؤالات پاسخ داد و بنا به روایت این رساله مورد پسند مامون قرار گرفت. سرانجام ابالیش از دربار رانده شد. چون این رساله را مؤلفی زردشتی نوشته، محكومیت ابالیش طبیعی به نظر می­آید. نگارنده نیز با این عقیده موافق است. از سؤالات مطرح شده توسط ابالیش چنین بر می‌آید كه او به خوبی از دین زردشت آگاه بوده و به احتمال قریب به یقین خود از بزرگان این دین بوده است، زیرا یك فرد معمولی زردشتی نمی‌تواند از چنین اطلاعاتی برخوردار بوده باشد. شیوه نگارش در این رساله به صورت سوال و جواب است. هفت سوال مطرح می‌شود كه به هر كدام پاسخی داده می‌شود. هر سؤال و جواب یك بند را شامل می‌شود و هر بند از بند دیگر با یك جمله تكراری آغازین جدا می‌گردد. این رساله به فارسی ترجمه شده است (تفضلی، 1376: 164-5).

سیر تحول تاریخی و بررسی ساختار واژگان در زبان فارسی میانه نیازمند به مطالعه و شناخت دقیق و درستی از ساختار زبان فارسی است. در جهت رسیدن به این مهم، این

آگهیاقامت گرجستان بازاریابی ویروسی
جستجو برای:
جستجو …
کلمات کلیدی بیشتر جستجو شده :
فیزیولوژیکیکاهش ارزشمشاور خارجیولی خاص

 

5)فرضیه ها  ……………………………………………….. 5

6)تعریف اصطلاحات…………………………………………. 6

7)نگاهی به فصول پایان نامه……………………. 8

8)شیوه نگارش پایان نامه ………………………… 8

فصل اول:كرامت انسانی وحرمت خون ………….. 9

1)جرم وعدم بقای كرامت انسانی………………… 11

2)آیه اعطای كرامت به انسان……………………. 12

1-2)تكریم وتفضیل……………………………………….. 12

2-2)تفضیل انسان برسایرموجودات………………. 13

3-2)مظاهرتكریم……………………………………………. 14

1-3-2)عقل……………………………………………………… 14

2-3-2) نعمت های لذت بخش………………………….. 16

3-3-2)برتری انسان نسبت بر سایر موجودات…… 16

3)كرامت درروایات……………………………………….. 17

1-3)حرمت انسان مومن………………………………….. 17

2-3)شیوه راه رفتن ازمظاهركرامت انسان… 18

3-3)گوناگون بودن مظاهركرامت انسانی…….. 18

4-3)چهره زیبا ازمظاهركرامت انسان………… 19

5-3)شروط برتری انسان برملائكه………………… 19

فصل دوم:علا ئم ودلایل حرمت خون مسلمان…………………………………..22

بخش اول:علت اهمیت حرمت خون مسلمان………. 23

1)علائم حرمت خون مسلمان…………………………………………………….24

1-1) عدم تضییع خون مسلمان……………………… 24

1-1-1)قصاص…………………………………………………… 24

2-1-1)حدود…………………………………………………… 26

3-1-1)دیات…………………………………………………… 27

4-1-1)كفاره……………………………………………………………………….29

2)ارزش برابرخون…………………………………………. 32

3)برتری خون مسلمان برغیرمسلمان……………. 35

بخش دوم:دلایل حرمت خون مسلمان درآیات وروایات………. 37

آیه اول:……………………………………………………………………………..37

1)تعدّی به حرمت خون مسلمان درقتل عمد….. 37

1-1)شناخت قتل عمد دربی حرمتی به خون مسلمان…………. 38

2-1)اختلاف درتوصیف تعدّی به خون مسلمان… 38

3-1)انواع بی حرمتی به خون مسلمان درقتل عمد…………. 39

مباشرت وتسبیب برای تعدّی به خون مسلمان درقتل عمد.. 39

4-1)بازدارندگی مجازات اخروی ازارتكاب قتل عمدوحفظ حرمت خون مسلمان  ..……………………………………………………………………………………..43

5-1)نهی ازكشتن انسان محقون الدم………….. 44

6-1)حرمت نداشتن خون قاتل مسلمان ………… 46

7-1)استیفای حق قصاص،جبران خون مسلمان… 47

8-1)ممنوعیت زیاده روی درقتل متعدّیان….. 48

2)تعدّی به خون مسلمان وشیوه جبران خون درروایات قتل عمد:          50

1-2)ابزارها وشیوهای تعدّی به خون مسلمان درقتل عمد. 50

2-2)شدیدبودن عذاب آخرت  قاتل دربی حرمتی به خون مسلمان 52

3-2)ممنوعیت زیاده روی استیفای قصاص درروایات جبران خون مسلمان      53

آیه دوم:……………………………………………………………………………56

1)جبران خون مسلمان بابرابری قصاص نفس درحریت ورقیت،مونث ومذكربودن56

1-1)عدم منافات دیه درعفو باحرمت خون مسلمان……………………….58

2)حفظ حرمت خون مسلمان درروایات مساوات قصاص وعفو…………………61

1-2)حفظ حرمت خون مسلمان بامساوات درقصاص نفس………………………..61

2-2)جایگزین كردن عفو بادیه به جای قصاص درحفظ حرمت خون مسلمان……62

3-2)عفو قاتل مسلمان نشانگر برتری احكام اسلام برسایر ادیان………………….63

آیه سوم:…………………………………………………………………………………65

1)حفظ حرمت خون بابرابری درانواع قصاص………………………………………..65

1-1)عفو,كفاره گناهان بخشنده علاوه برجبران خون مسلمان……………………71

2)قصاص ومساوات  دراجرای آن عامل جبران خون درروایات…………………..73

1-2)حق قصاص برای ولی دم عامل جبران خون مسلمان………………………..73

2-2)مساوات درروایات قصاص جبران خون………………………………………..74

آیه چهارم:………………………………………………………………………………77

1)جوازجنگ ومقابله به مثل درصورت حرمت شكنی دشمنان برحریم مسلمانان….77

2)حفظ حرمت خون مسلمان درروایات رعایت حرمت ها………………………..83

1-2)چگونگی حفظ حرمت خون مسلمان درتزاحم باحرمت ها. .….83

2-2)مقدم بودن برخی حرمت هابرمجازات متعدّیان به خون مسلمان…………….85

3-2)نهی ازمثله دراحیای خون مسلمان………. …..87

آیه پنجم :………………………………………………………………………………88

1)بی حرمتی به خون مسلمان درقتل غیرعمد. …..89

1-1)شناخت بی حرمتی به خون مسلمان درقتل غیرعمد…… ..…90

2-1)عدم جوازبی حرمتی به خون مسلمان درقتل خطایی…. .….90

3-1)دیه قتل خطایی حافظ تضییع خون مسلمان…. .….92

4-1)تشریع دیه برای حمل مسلمان………………. ……95

 

2)دیه ،كفاره وسكونت دردارالإسلام حافظ حرمت خون مسلمان درروایات………97

1-2)خطای درفعل وقصدو بی حرمتی به خون مسلمان………………………           ..…97

2-2)حفاظت خون  انسان بااسلام وسكونت دردارالإسلام…… ……99

3-2) پرداخت كفاره قتل خطایی حاكی ازتوجه شارع به خون مسلمان  .…100

4-2)دیه حمل مسلمان نشانه توجه دقیق شارع به حیات مسلمانان     ….101

آیه ششم:………………………………………………………………………………103

1)به خطرافتادن خون مسلمان ازطریق محاربه…. ….103

1-1)شناخت شروط محاربه سبب آگاهی ازشیوه بی حرمتی به خون مسلمان  ….104

2-1)مجازات شدید محارب عامل بازدارنده ازبی حرمتی به خون مسلمان  …107

2)مجازات محارب عامل حفظ حرمت خون مسلمان درروایات. …112

1-2)توجه به حرمت خون مسلمان درشأن نزول آیه محاربه            111

2-2)امنیت خون باتناسب بین جرم ومجازات …… 113

آیه هفتم:………………………116

1)اهمیت حفظ حرمت خون هادرفلسفه مجازات قصاص…………. 116

1-1)حفاظت ازخون مسلمان به سبب حیات درقصاص 117

2-1)مساوات بی حرمتی به خون یك مسلمان بابی حرمتی به خون تمام مسلمین…………………………………120

3-1)تأثیراحترام خون وإحیای آن………………. 120

2)بازدارندگی مجازات متعدی  به خون مسلمان واهمیت حرمت خون اودرروایات…………………………………………………………………………………………..122

1-2)ترس ازقصاص عامل بازدارنده ازتعرّض به خون مسلمین…………….…122

2-2)مجازات قصاص عامل حفظ حرمت خون مسلمان.. .123

3-2)بازدارندگی مجازات اخروی قاتل، ازبی حرمتی به خون مسلمان  .124

4-2)اهمیت حرمت خون مسلمان……………………… 126

5-2) مجازات اخروی تعرّض به خون یك مسلمان برابر بامجازات تعرّض به خون همه مسلمانان…………….. .128

6-2)عمومیت داشتن احترام خون انسانها….. .130

فصل سوم:استثنائات حرمت خون مسلمان………. 132

عوامل حرمت نداشتن خون مسلمان………………… 133

بخش اول :حرمت نداشتن خون مسلمان درتتّرس…… 133

1)انواع تتّرس……………………………………………….. 137

1-1)تتّرس كفاربه مسلمین وحكم آن……………. 138

2)حفظ حرمت خون مسلمان درروایات تترس….. 143

1-2)حفظ حرمت خون مسلمان با اصول پسندیده جنگ دراسلام         141

2-2)جنگ باكفاربالغ برای حفظ حرمت خون مسلمانان…… 144

3-2)تقدّم اهمیت غلبه بردشمن، برحرمت خون مسلمانان.. 145

بخش دوم:حرمت نداشتن خون مسلمان مهاجم دردفاع مشروع            146

1)اقسام دفاع……………………………………………….. 147

1-1)دفاع فردی……………………………………………… 147

2-1)دفاع اجتماعی……………………………………….. 148

3-1)دفاع ازكیان اسلام……………………………….. 148

2)شرایط حمله……………………………………………….. 150

3)شرایط دفاع……………………………………………….. 150

4)عدم احترام خون متعدی به جان مسلمان درروایات دفاع مشروع     152

1-4)جواز ریختن خون دزددردفاع ازجان ومال…. 152

2-4)عدم احترام خون متجاوزبرجان وناموس مسلمان…….. 155

3-4)برتری دفاع ازجان دردفاع ازمال………. 156

4-4)قدرت مدافع ،شرط دفاع ازخون……………. 156

بخش سوم:حرمت نداشتن خون مسلمان مهدورالدم.. 157

1)عدم مباح بودن خون مسلمان درإباحه ثانویه 158

2)علل إباحه قتل…………………………………………. 157

3)مواردإباحه قتل……………………………………….. 160

4)انواع مهدورالدم……………………………………… 161

1-4)كفر…………………………………………………………. 161

2-4)ارتداد…………………………………………………… 162

آگهیاقامت گرجستان بازاریابی ویروسی
جستجو برای:
جستجو …
کلمات کلیدی بیشتر جستجو شده :
فیزیولوژیکیکاهش ارزشمشاور خارجیولی خاص

 

چکیده:

صنایع بدیعی از هنر های شاعران زبر دست به شمار می رود. ارزقی هروی را می توان شاعر توانمند قرن پنجم به حساب آورد که ضمن طبع آزمایی ،در قالب های مختلف شعری مانند قصیده ، قطعه ، رباعی و … ازاین صنایع استفاده کرده است.

به  نظر می رسد که ایشان در زمینه ی شعر و  شاعری از عنصری و ابوالفرج رونی درس گرفته است.

در این تحقیق که موضوع آن بررسی صنایع بدیعی در دیوان ارزقی هروی می باشد ، صنایع مورد نظر در شعر شاعر مذکور تحلیل و بررسی شده است تا دانش پژوهان با آثار و صنایع در دیوان اشعار ش آشنا شوند.

وی در حوزه ی بدیع لفظی از برخی صنایع استفاده ی  بیشتری کرده است که می توان به : موازنه ، جناس اشتقاق ، جناس وسط و آخر ، تکرار ،ردالصدر الی العجز و …  اشاره کرد .

و در حوزه بدیع معنوی به : انواع تشبیه ، انواع استعاره ، کنایه ، اغراق ، تلمیح ، مراعات نظیر ، تضاد و … اشاره ی بیشتری کرده است.

کمترین فنون بدیعی در شعر ارزقی هروی در لفظ عبارت است از : ترصیع ، تضمین المزدوج ، شبه اشتقاق ، رد العروض الی الابتدا و … و در حوزه بدیع معنوی : حرف گرایی ، پارادکس ، ذو وجهین ، اعداد ، سیاقه الاعداد ، لغز (چیستان) و …  می باشند .

کلید واژه ها: ازرقی هروی، صنایع ، شعر ، بدیع ، لفظ ، معنا .

مقدمه

از زمانی که سخن بوده سخن موزون و غیر موزون نیز بوده است. سخنی موزون است که در روح شنونده، خاصیت اثر گذاری داشته باشد و به زیور محسنات لفظی و معنوی آراسته باشد که تشخیص آن به غیر از شناخت بدیع و دیگر فنون ادبی میسر نیست. در هر شعری باید به زیبایی لفظ و معنی توجه داشت. حسن و قبح آن را شناخت. با آمیزش لفظ و معنی(صنایع بدیعی) بسیاری از صنایع در لفظ(صنایع لفظی) و بسیاری از صنایع در معنا(صنایع معنوی) مشخص می گردد.

اغلب صاحب نظران علوم بلاغی این فن را در سه بخش بررسی کرده اند  معانی ، بیان و بدیع که تشبیهات ، مجازات و کنایات همواره در فن بیان مورد بحث قرار می گیرد اما نگارنده ی  این سطور با توجه به اینکه در صدد بررسی همه ی ابیات دیوان ازرقی هروی بوده و چون تعدادی از صاحب نظران علوم بلاغی صنایع مذکور را در زمره ی صنایع بدیعی آورده اند ، لذا با پاره ای تساهل بر آن شد تا ابیاتی حاوی این فنون را در ذیل تحقیق بگنجاند ، انشاء الله در هر حال مفید فایده باشد.

معمولاً هر شاعر و نویسنده ای در عصر خویش دارای سبک و ویژگی های مختص به خود بوده است. مثلاً فخرالدین اسعد گرگانی که به نظم داستان «ویس و رامین» همت گماشت منشأ روش جدیدی در داستان سرایی گردید. ناصر خسرو هم از اینکه مباحث و اصطلاحات فلسفی را در شعر وارد کرده او صاحب سبک بود و …

ازرقی هروی هم از شاعرانی است که در زمینه ی صنایع بدیعی دارای اختصاصات شعری است. ایشان در آوردن خیالات باریک، تصاویر ذهنی،انواع تشبیه و… به موفقیت رسیده است.

هر چند این صنایع هم در دوره های اولیه ی شعر فارسی(قرن سوم) وجود داشته و در قرن چهارم با ظهور بزرگانی مانند فردوسی، نشاط و طراوت خاصی پیدا کرده است، در شعر شاعران قرن پنجم و ششم همانند منوچهری، لامعی، انوری، عثمان مختاری، ازرقی هروی و سنایی ادامه یافته تا اینکه در دوره های بعد (قرن هفتم و هشتم) سعدی، مولانا و حافظ این فن را به اوج ترقی رساندند.

ابوبکر  زین الدین بن اسمعیل ورّاق هروی از شاعران معروف اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم می باشد. از آن جایی که با خواجه عبدالله انصاری، آن پیر روشن ضمیر به خاطر همشهری بودن آشنایی داشته معلوم است که وی اهل هرات است. تاریخ تولد و وفات او همانند کهنه کتابی است که اول و آخر آن افتاده است ، فقط در تذکره ها تاریخ رحلت وی را برخی در 526 و برخی در 527 آورده اند.  اولین دستگاه حکومتی که ازرقی با آن آشنایی داشته دستگاه شهریاری ابوالفوارس طغانشاه بن ارسلان سلجوقی است که ازرقی در خدمت این شاه زاده مقام و مرتبتی خاص داشته است. غیر از طغانشاه، ازرقی امیران شاه بن قاورد از سلاجقه ی کرمان را مدح گفته است.

دیوان قصاید ازرقی که از آثار بسیار مهم و ارزنده ی اوست و در قالب قصیده، قطعه و رباعی سروده شده، مشتمل بر مهمترین بحور عروضی و اوزان شعری زیر است، از جمله: بحرهای مجتث، رمل، مضارع و …

شعر ازرقی دارای صور خیال و آرایه های جالبی است. وی شاعر تلمیح، تشخیص، تشبیهات عقلی و خیالی و وهمی است. او استاد تلفیقی این آرایه هاست.شمار قابل توجهی از تشبیهات او از تلمیحات مذهبی نشأت گرفته است. در تشبیهات او عامل اغراق دارای اهمیت بسیار است.

پند و نصیحت هایی که گاهی در قصایدش می اورد نشانه ی بلوغ اندیشه های اوست. ممدوح   شاعر با نه مفهوم دیانت، دین، هدایت، نصر، علم، خرد، سخاوت، ظفر و روان ستایش می شود.

 در این تحقیق ابتدا ضمن تعاریفی اصطلاحی و لغوی از کتب بدیع نویسان معروف، با مراجعه به دیوان اشعار شاعر مذکور ابیاتی که مربوط به صنایع بدیعی در دیوان ازرقی وجود داشته استخراج و فیش برداری نموده و همچنین ابیاتی از سروده های شاعران  دیگر به عنوان شاهد آورده شده و در پایان شواهدی را به عنوان نمونه از دیوان شاعر مورد بحث ذکر و شماره های دیگر ابیات را برای ارجاع در ذیل ذکر نموده ایم.

این رساله از شش فصل تشکیل شده است. فصل اوّل به کلیات اختصاص دارد که شامل: هدف تحقیق، پیشینه ی تحقیق و روش گردآوری مطالب می باشد. فصل دوم به معرفی ازرقی هروی می پردازد که شامل: زندگی، سبک شعری، ممدوحان ازرقی، آثار ازرقی. فصل سوم بدیع و پیشینه ی آن را در بر دارد که در آن نگاهی انتقادی به آثار بدیعی معاصر آمده است. در فصل چهارم به بدیع لفظی پرداخته شد. در فصل پنجم بدیع معنوی مدّ نظر قرار گرفت و سرانجام در فصل ششم نتیجه گیری و پیشنهادها آورده شده است.

1-1- هدف تحقیق

هدف از نگارش این تحقیق، بررسی دیوان اشعار ازرقی هروی از حیثِ کاربردِ صنایع بدیعی است. در این تحقیق تلاش شد آن دسته از ابیاتی که ازرقی برای آرایشِ آن، از زیورهای بدیع لفظی و معنوی بهره برده، بررسی شود تا مورد استفاده ی دوستداران ادبیات قرار گیرد.

1-2- پیشینه ی تحقیق

کاربرد صنایع بدیعی در دیوان بسیاری از شاعران از آغاز شعرِ دری تا کنون بررسی شده است. اما در زمینه ی کاربرد صنایع بدیعی در دیوان ازرقی هروی تاکنون هیچ گونه کاری انجام نشده است. آنچه مشخص است این است که دیوان اشعار این شاعر در سال 1336 توسط آقای سعید نفیسی تصحیح شده است.

1-3- روش گردآوری مطالب

روش گردآوری مطالب بنا بر روش معمول رشته های علوم انسانی بیشتر به صورت کتابخانه ای بوده است. بدین صورت که ابتدا منابعی در زمینه ی علم بلاغت و بدیع مطالعه گردید. سپس دیوان اشعار ازرقی هروی بارها و با دقّت نظر خاصی مطالعه شد. سپس کاربردِ صنایع بدیعی به صورت جداگانه فیش برداری، و ابیاتی هم به عنوان شاهد مثال از دیوان این شاعر استخراج گردید. برای آن دسته از صنایعی که نیاز به تعریف و توضیح داشت با استمداد از کتب بلاغی موجود، توضیحاتی آورده شد. کتب مورد استفاده بیشتر از اساتید راهنما ، مشاور، کتابخانه های دانشکده ی ادبیات،دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج،دانشگاه آزاد و پیام نور گچساران جمع آوری شد.

2- ازرقی هروی، زندگی و سبک شعری او:

ازرقی هروی از جمله شاعران معروف قرن پنجم و ششم است. وی بعد از رودکی، فردوسی، عنصری، فرخی، ناصر خسرو و مسعود سعد سلمان؛ از بهترین شاعران خراسانی است که در ردیف شاعرانی چون ابوالفرج رونی، لامعی گرگانی، امیر معزّی، رشید وطواط و عثمان مختاری نام برده می شود.

ازرقی هروی سبکی خاص و تعبیراتی مختص به خود دارد که اشعارش این گونه نسبت به شاعران هم عصر خود دارای دشواری خاصی است. شیوه ی خیال پردازی، تصویر سازی و مضمون آفرینی، فراوانی صنایع و فنون بدیعی در اشعار ازرقی سبب امتیاز وی از هم عصرانش شده است. روش او در شعر سرایی به گونه ای که می تواند طلیعه ی خروج از سبک خراسانی و زمینه ی ظهور سبک عراقی به حساب آید برخی خصوصیات دیگرِ شعرِ او باعث شده است که عامه ی خوانندگان در بهره گیری مستقیم از شعر او دچار اشکال شوند.

اوزان و بحور شعری خاصی در شعر ازرقی مشاهده می گردد که مهمترین این اوزان عبارتند از:

– بر وزن و بحر فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن(رمل مثمن محذوف)، مطلعی از یک قصیده را آورده است:

می رود سنجاب گون بر چرخ از دریا بخار

                                      می کند پر حواصل بر سر عالم نثار(ازرقی،1336: 4)

– بر وزن و بحر فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن(رمل مثمن مخبون محذوف)، سروده است:

     باز بر طرف مه از غالیه طغرا دیدم

                                        ز بر صفحه ی جان خط معما دیدم

                                                                                   (همان: 56)