هزینههای توزیع (شامل هزینههای حمل و نقل، نگهداری و کمبود موجودی)
2- بیشینه سازی رضایتمندی مشتریان نهائی از طریق کمینه کردن بیشینه کمبود کالا در میان همه نقاط مشتری
3- کمینه نمودن تغییرپذیری و ریسک حاصل از عدم تحقق برنامه به دلیل ماهیت غیر قطعی زنجیره تأمین
4- افزایش بهرهوری کارکنان، از طریق برگزاری دورههای آموزشی
نوع عدم قطعیت در نظر گرفته شده شامل عدم قطعیت در میزان تقاضا، زمان تدارک، پارامترهای هزینهای و نیز عدم قطعیت در تأمین میباشد. به دلیل ماهیت چندملیتی زنجیره تأمین، تغییرات قوانین و مقررات دولتی (گمرکی/زیست محیطی) حاکم بر تأمین/تولیدکنندگان مدنظر قرار گرفته است. مباحث آموزش نیروی انسانی و نقش موثر آن در بهرهوری، تخفیفِ مقداری، به عنوان عامل موثر در میزان سفارش، انعطاف پذیری زمان تدارک و همبستگی آن با هزینه حمل و نقل، و در نهایت هزینه کمبودِ غیرخطی از جمله ویژگیهای مدلهای ارائه شده میباشد.
در نهایت برای حل مدلهای پیشنهادی، روشهای حل مناسب و کارایی در حوزههای حل قطعی (نرم افزارهای LINGO ،AUGMECON
،CPLEX) ، شبیه سازی، ابتکاری (تلفیق روش اپسیلون-محدودیت، روش ال-شکل و مونت کارلوی توسعه یافته) و فرا ابتکاری (تلفیق روش های اپسیلون محدودیت ارتقاء یافته و الگوریتم ژنتیک) ارائه شده و برای اثبات کارائی آنها و اعتبارسنجی مدلهای پیشنهادی، مورد مطالعاتی (شرکت چوب و کاغذ چوکا) و مثالهای عددی در نظر گرفته شده است. مقایسات خوبی بین حل های بدست آمده از نرم افزارهای موجود نظیر CPLEX و LINGO با الگوریتم های ابتکاری و فرا ابتکاری پیشنهادی صورت پذیرفته است.
تجزیه و تحلیل نتایج، کاربردپذیری مدلهای پیشنهادی و روشهای حل آنها را به خوبی تأیید مینماید.
واژههای کلیدی: برنامهریزی تولید ادغامی، برنامهریزی زنجیره تأمین، عدم قطعیت، برنامهریزی چندهدفه، برنامهریزی تصادفی پایدار
1- کلیات تحقیق 1
1-1- مقدمه 2
1-2- تعاریف کلی از حوزه تحت بررسی 2
1-2-1- برنامه ریزی تولید 2
1-2-2- برنامه ریزی تولید ادغامی 5
1-2-3- واحد ادغامی 6
1-2-4- استراتژی های برنامه ریزی تولید ادغامی 6
1-2-5- هزینه های مرتبط با برنامه ریزی تولید ادغامی در زنجیره تأمین 6
1-2-6- روش های حل مسائل برنامه ریزی تولید ادغامی 7
1-2-7- عدم قطعیت و انواع آن 7
1-3- بیان مساله 8
1-4- ضرورت انجام تحقیق 9
1-5- کاربردهای تحقیق 9
1-6- اهداف تحقیق 10
1-7- ساختار رساله 10
2- مروری بر ادبیات تحقیق 12
2-1- مقدمه 13
2-2- مروری بر مدل های برنامه ریزی تولید (قبل از سال 2000) 13
2-3- مروری بر مدل های برنامه ریزی تولید تحت عدم قطعیت (بعد از سال 2000) 26
2-4- بهینه سازی تحت شرایط عدم قطعیت 40
2-4-1- برنامهریزی تصادفی با ارجاع 40
2-4-2- بهینهسازی پایدار 41
2-4-2-1- بهینهسازی تصادفی پایدار 43
2-4-2-2- بهینه سازی پایدار با پارامترهای بازه ای 45
2-4-3- برنامه ریزی ریاضی فازی 47
2-4-3-1- برنامه ریزی فازی منعطف 47
2-4-3-2- برنامه ریزی فازی امکانی 48
2-5- بهینه سازی چند هدفه 48
2-5-1- برنامه ریزی توافقی 49
2-5-2- اپسیلون-محدودیت 49
2-6- نتیجهگیری از تحقیقات گذشته و بیان ایدههای تحقیق 50
3- مدل های پیشنهادی 52
3-1- مقدمه 53
3-2- مدل پیشنهادی اول؛ 53
3-2-1- تشریح مسئله و فرضیات 54
3-2-2- پارامترها و متغیرهای مسئله 55
3-2-3- مدل سازی، حالت قطعی 56
3-2-4- مدل سازی، حالت تصادفی 58
3-3- مدل پیشنهادی دوم؛ 60
3-3-1- تشریح مسئله و فرضیات 62
3-3-2- پارامترها و متغیرهای مسئله 63
3-4- مدل پیشنهادی سوم؛ 66
3-4-1- پارامترها و متغیرهای مسئله 66
3-5- مدل پیشنهادی چهارم؛ 70
3-5-1- تشریح مساله و فرضیات 71
3-5-2- پارامترها و متغیرهای مسئله 73
3-5-3- تابع تخفیف مقداری 76
3-5-4- تابع جریمه کمبود غیرخطی 77
3-5-5- خطی سازی توابع چند ضابطه ای 78
3-5-5-1- خطی سازی تابع تخفیف قیمت خرید 78
3-5-5-2- خطی سازی تابع هزینه کمبود 81
3-5-6- خطی سازی عبارات درجه دوم با روش تفکیک پذیر 81
3-5-7- زمان تدارک منعطف 83
4- الگوریتم حل و نتایج محاسباتی 86
4-1- مقدمه 87
4-2- روش حل پیشنهادی مدل 1 87
4-3- مورد مطالعاتی مدل 1 87
4-3-1- تشریح مورد مطالعاتی 87
4-3-2- نتایج محاسباتی 93
4-4- روش حل پیشنهادی مدل 2 98
4-4-1- روش اپسیلون-محدودیت ارتقاء یافته 98
4-4-2- روش ال-شکل 100
4-5- مثال کاربردی برای مدل 2 104
4-5-1- تشریح مثال 104
4-5-2- نتایج محاسباتی 105
4-6- روش حل پیشنهادی مدل 3 108
4-6-1- روش اپسیلون-محدودیت ارتقاء یافته 109
4-6-2- الگوریتم ژنتیک 109
4-6-2-1- ساختار کرموزوم (نحوه کد کردن جواب) 109
4-6-2-2- جمعیت اولیه 112
4-6-2-3- تابع برازندگی 112
4-6-2-4- استراتژی انتخاب 113
4-6-2-5- عملگرهای بهبود یافته الگوریتم ژنتیک 113
4-6-2-6- اپراتورهای تعدیل 114
4-6-3- قدم های الگوریتم ژنتیک پیشنهادی 115
4-6-3-1- معیار توقف الگوریتم 116
4-7- مثال های عددی برای مدل 3 117
4-7-1- تشریح مثال 118
4-7-2- نتایج محاسباتی مثال های عددی با ابعاد کوچک و متوسط 118
4-7-3- نتایج محاسباتی مثال های عددی با ابعاد بزرگ 120
4-7-4- منحنی کارائی 121
4-8- روش حل پیشنهادی مدل 4 122
4-8-1- تخمین تعداد سناریوهای مورد نیاز 124
4-8-2- تشریح مثال 125
4-8-3- نتایج محاسباتی 126
5- جمعبندی و پیشنهادها 133
5-1- جمعبندی 134
5-2- نوآوریهای تحقیق 134
5-3- پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی 135
6- منابع و مراجع 136
7- پیوستها 149
7-1- پیوست 1 150
7-2- پیوست 2 150
لیست شکلها و جداول
شکل 1‑1- برنامه ریزی بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت 3
شکل 1‑2- برنامه ریزی و کنترل تولید 4
شکل 1‑3- رابطه برنامه ریزی تولید ادغامی با سایر فرآیندهای برنامه ریزی تولید 5
شکل 2‑1- فضای جواب شدنی مسئله برنامه ریزی خطی با ضرائب فنی غیرقطعی 42
شکل 3‑1- فرم کلی زنجیره تأمین سه سطحی 55
شکل3‑2- تابع چند ضابطه ای تخفیف مقداری 77
شکل 3‑3- تابع چند ضابطه ای هزینه کمبود غیر خطی 78
شکل 3‑4- تخمین خطی تفکیک پذیر 82
شکل 3‑5- رابطه زمان تدارک و هزینه حمل و نقل 83
شکل 3‑6- جداول استاندارد گازهای آلاینده در وسایل حمل و نقل مختلف 85
شکل 4‑1- زنجیره تأمین شرکت چوکا (با کمی تغییرات) 88
شکل 4‑2- زیان کل زنجیره تأمین در برابر کمبود تجمعی 96
شکل 4‑3- تعادل بین پایداری مدل و توابع Z1 و Z2 97
شکل 4‑4- رابطه بین پایداری مدل و مقدار Z1 بدست آمده از مدل Lp-metrics 98
شکل 4‑5- فلوچارت الگوریتم ال-شکل پیشنهادی 102
شکل 4‑6- قدمهای اصلی روش مونت کارلوی پیشنهادی 103
شکل 4‑7- فلوچارت روش حل پیشنهادی برای مدل دوم 104
شکل 4‑8- زنجیره تأمین دو سطحی 105
شکل 4‑9- نمودار همگرائی روش ال-شکل 106
شکل 4‑10- منحنی پارتو برای امیدریاضی در مقابل تغییرپذیری 106
شکل 4‑11- رفتار Z1 در مقابل Z2 107
شکل 4‑12- قسمت A-1 از کروموزوم پیشنهادی 110
شکل 4‑13- قسمت A-2 از کروموزوم پیشنهادی 111
شکل 4‑14- قسمت B از کروموزوم پیشنهادی 112
شکل 4‑15- ساختار کلی کروموزوم پیشنهادی 112
شکل 4‑16- عملگر جابجائی ستونی 113
شکل 4‑17- عملگر جابجائی بلوکی 114
شکل 4‑18- عملگر جابجائی نامنظم 114
شکل 4‑19- فلوچارت روش حل پیشنهادی مدل سوم 117
شکل 4‑20- زمان حل الگوریتم پیشنهادی در مقایسه با زمان حل نرم افزار برای مسائل با ابعاد کوچک 119
شکل 4‑21- زمان حل الگوریتم پیشنهادی در مقایسه با زمان حل نرم افزار برای مسائل با ابعاد متوسط 120
شکل 4‑22- همگرائی به جواب بهینه در مسئله شماره 5 120
شکل 4‑23- منحنی پارتو برای بهره وری کارکنان در مقابل هزینه کل سیستم تولیدی 122
شکل 4‑24- منحنی پارتو برای حداکثر کمبود در برابر هزینه کل سیستم تولیدی 122
شکل 4‑25- هزینه حمل و نقل و سود حاشیه ای در برابر تنگ تر شدن محدودیت انتشار گازهای گلخانه ای 127
شکل 4‑26- ترکیب بندی نرخ تولید قبل و بعد از در نظر گرفتن محدودیت پسماندهای صنعتی 128
شکل 4‑27- اجزای تابع هدف و سود حاشیه ای در مقایسه با سناریوهای مختلف 129
شکل 4‑28- همگرائی الگوریتم CPLEXبه جواب بهینه 130
شکل 4‑29- فراوانی اندازه سفارشات و کمبود رخ داده تحت همه سناریوهای مختلف 131
شکل 4‑30- معیار تغییر پذیری 131
شکل 4‑31- امیدریاضی سود حاشیه ای در برابر معیار تغییرپذیری 132
جدول 2‑1- تکنیک های مختلف حل مسئله برنامه ریزی تولید به ترتیب زمانی قبل از سال 2000 میلادی 14
جدول 2‑2- تکنیک های مختلف حل مسئله برنامه ریزی تولید و نوع عدم قطعیت مربوطه قبل از سال 2000 میلادی 21
جدول 2‑3- تکنیک های مختلف حل مسئله برنامه ریزی تولید و نوع عدم قطعیت مربوطه بعد از سال 2000 میلادی 36
جدول 4‑1- هزینه نیروی انسانی 89
جدول 4‑2- هزینه دوره آموزشی در سایت 1 ($10/manpower) 90
جدول 4‑3- زمان تولید، هزینه نگهداری مواد اولیه و محصولات 90
جدول 4‑4- تقاضای بازار تحت سناریوی 1 91
جدول 4‑5- اطلاعات کارخانه های تولیدی 91
جدول 4‑6- زمان در دسترس 91
جدول 4‑7- ضریب مصرف 92
جدول 4‑8- هزینه و ظرفیت مربوط به ماده اولیه m که توسط تأمین کننده s در دوره 1 تحت سناریوی ξ تأمین میشود 92
جدول 4‑9- هزینه حمل و نقل ($/unit) 92
جدول 4‑10- زمان تدارک (دوره) 93
جدول 4‑11- هزینه کمبود و قیمت فروش 93
جدول 4‑12- برنامه ریزی تولید ادغامی حاصل از حل مدل پیشنهادی 94
جدول 4‑13- برنامه ریزی نیروی انسانی بدست آمده از حل مدل پیشنهادی 94
جدول 4‑14- تعاملات بین موجودیت های زنجیره تأمین 95
جدول 4‑15- ارتقاء کارکنان در برابر ضریب پایداری مدل 96
جدول 4‑16- لیست عایدات مربوط به روش اپسیلون-محدودیت 99
جدول 4‑17- توابع توزیع پارامترهای هزینه ای 105
جدول 4‑18- لیست عایدات برای مثال عددی 105
جدول 4‑19- ارتقاء مهارت کارکنان در برابر متوسط بهره وری 107
جدول 4‑20- مقایسه عملکرد الگوریتم پیشنهادی با تعداد سناریوهای مختلف 108
جدول 4‑21- توابع توزیع پارامترهای هزینه ای 118
جدول 4‑22-کارائی الگوریتم حل پیشنهادی مدل سوم برای مسائل با ابعاد کوچک 118
جدول 4‑23-کارائی الگوریتم حل پیشنهادی مدل سوم برای مسائل با ابعاد متوسط 119
جدول 4‑24- مقایسه کارائی الگوریتم حل پیشنهادی به ازای تعداد سناریوهای مختلف 121
جدول 4‑25- پیش بینی تقاضا 125
جدول 4‑26- هزینه تولید در وقت عادی/اضافه کاری، هزینه نگهداری و نفر ساعت مورد نیاز برای تولید یک محصول 125
جدول 4‑27- قیمت و هزینه نگهداری در نقاط مشتری 125
جدول 4‑28- فواصل بین موجودیتهای زنجیره تأمین 125
جدول 4‑29- پارامترهای مربوط به قیمت خرید و تخفیف 125
جدول 4‑30- پارامترهای مربوط به جریمه کمبود 126
جدول 4‑31- زمان تدارک بین کارخانه و مشتری و بین کارخانه و تأمین کننده 126
جدول 4‑32- مقادیر اجزاء تابع هدف برای مسئله قطعی 126
جدول 4‑33- اجزای تابع هدف برای ده سناریوی نمونه 128
1-1- مقدمه
برنامه ریزی تولید همواره یکی از ارکان غیر قابل تفکیک در امر تولیده بوده است. امروزه، با پیچیده تر شدن شرایط تولید، برنامهریزی کلی تولید نقش بسزایی در موفقیت شرکتهای بزرگ تولیدی ایفا مینماید. این شرایط عبارتند از: