حجت الاسلام والمسلمین دکتر احمد عابدی

استاد مشاور

دکتر سعیده غروی

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) چکیده پژوهش حاضربه موضوع عبرت از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه می‏پردازد که هدف آن پی بردن به ارتباط بین عبرت و تربیت بوده ودر آن با توجه به فرمایشات گهربار قرآن و نهج البلاغه از منابع دست اول تفسیری و روایی استفاده شده است این موضوع در سه فصل تبیین شده است: در فصل اول به مفهوم شناسی عبرت و مبانی آن پرداخته شده است و در فصل دوم مکانیزم کسب عبرت ومکانیزم فعلیت عبرت توضیح داده شده است و در فصل سوم ارتباط عبرت و تربیت وآثار تربیتی عبرت بیان شده ‏است. بنابر آن‏چه در این فصول بیان شده می‏توان به این نتایج دست یافت که انسان‏ها می‏توانند با توجه به آثار گذشتگان و تفکر بر روی آن‏ها، از آن امور عبور کرده و به حقایقی ثابت ماوراء محسوسات متغیّر دست یابند، با عبور مکرر از تجارب اعم از تجارب گذشته خود فرد یا دیگران، ملکه بصیرت در انسان فعلیّت یافته و با فعلیّت این قوه شاهد ایجاد مراتب حرکت در عالم ماده می‏باشیم که از این مراحلِ حرکت قوه بصیرت به سوی کمالش با نام تربیت تعبیر آورده شده است، شخص بصیر با تحلیل تجارب گذشته خود و دیگران، به معرفتی نسبت به آن وقایع دست می‏یابد که به واسطه این معرفت است که مورد خطاب بیان نشانه‏هایی قرار می‏گیرد، با دیدن نشانه‏ها است که فرد عبرت گیرنده متذکّر شده و با توجّه به عاقبت پیشینیان، تصمیم‏گیری صحیحی را برای آینده خویش می‏نماید. کلید واژه : قرآن، نهج البلاغه، عبرت، بصیرت، تذکّر، تربیت، آثار تربیتی.               فهرست مطالب مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………1 1- بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………..1 2- اهمیت موضوع………………………………………………………………………………………………………..1 3- پیشینه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………1 4- سؤالات پژوهش……………………………………………………………………………………………………….2 5- فرضیه تحقیق………………………………………………………………………………………………………….2 6- روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………….2 فصل اول (کلیات و مفاهیم)………………………………………………………………………………………………..3 1-1- مفهوم شناسی عبرت…………………………………………………………………………………………………4 1-1-1-معنای لغوی عبرت…………………………………………………………………………………………………4 1-1-2- معنای اصطلاحی عبرت……………………………………………………………………………………………6 1-2- مبانی عبرت………………………………………………………………………………………………………….9 1-2-1- ملکه بصیرت …………………………………………………………………………………………………….10 1-2-2- اسباب ثابت عالم و اختیار انسان‏ها…………………………………………………………………………………12 فصل دوم (تحلیل عبرت از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه)………………………………………………………………………15 2-1- مکانیزم کسب عبرت…………………………………………………………………………………………………16 2-1-1- ویژگی‏های عبرت گیرندگان ( شرایط لازم جهت نگاه عبرت آموز)…………………………………………………..16 2-1-1-1- توجه و عدم غفلت (اولوا الابصار)………………………………………………………………………………17 2-1-1-2- تحلیل صحیح و تفکر (اولوا الباب)……………………………………………………………………………..18 2-1-1-3- نگاه داشتن در ذهن و دل و عقل(خاشعین)………………………………………………………………….22 2-1-2- اقسام عبرت………………………………………………………………………………………………….25 2-1-2-1- عبرت از افراد …………………………………………………………………………………………….26 الف- حضرت ایوب…………………………………………………………………………………………………..29 ب- بلعم باعوراء ……………………………………………………………………………………………………..31   ج – قارون……………………………………………………………………………………………………………33 2-1-2-2-عبرت از سرنوشت اقوام و جوامع…………………………………………………………………………..36 الف – قوم سباء………………………………………………………………………………………………………36 ب- اصحاب سبت……………………………………………………………………………………………………39 ج- اصحاب رسّ……………………………………………………………………………………………………..43 2-1-2-3- عبرت از وقایع و حوادث ………………………………………………………………………………..45 الف- عبرت از جنگ بدر…………………………………………………………………………………………….45 ب- عبرت از جنگ اُحد……………………………………………………………………………………………..47 ج- خوارج………………………………………………………………………………………………………….49 2-2- مکانیزم فعلیّت عبرت………………………………………………………………………………………….51 2-2-1- نقش آیات (نشانه‏ها) در فعلیّت عبرت……………………………………………………………………….52 2-2-1-1-ارتباط عبرت و نشانه‏ها……………………………………………………………………………………52 2-2-1-2- مخاطبین بیان نشانه‏ها…………………………………………………………………………………….53 الف – کسانی که گوش فرا می‏دهند…………………………………………………………………………………..55 ب- اهل تفکر……………………………………………………………………………………………………….55 ج- صاحبان عقل ………………………………………………………………………………………………….56 د- صاحبان علم …………………………………………………………………………………………………..58 ه – مؤمنین………………………………………………………………………………………………………..58 و – متّقین…………………………………………………………………………………………………………59 ز- صابران…………………………………………………………………………………………………………60 ح – اهل فراست و هوش…………………………………………………………………………………………..60 ط – اهل یقین……………………………………………………………………………………………………..61 2-2-2- تذکّر و یادآوری ناشی از فعلیّت عبرت……………………………………………………………………..61 2-2-2-1-عامل تذکّر………………………………………………………………………………………………63 2-2-2-2- متعلّق تذکّر……………………………………………………………………………………………..65 فصل سوّم(آثار تربیتی عبرت از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه…………………………………………………………….67 3-1- ارتباط عبرت و تربیت………………………………………………………………………………………….68 3-1-1- مبانی و مفهوم شناسی تربیت…………………………………………………………………………………68 3-1-1-1- مبانی تکوینی تربیت (قابلیّت تربیت)……………………………………………………………………….69 3-1-1-2- مبانی تشریعی تربیت (نقش مربی)………………………………………………………………………….70 الف – روش تربیتی رسولان……………………………………………………………………………………………72 ب- روش تربیتی کتاب‏های آسمانی…………………………………………………………………………………….74 3-1-2- نسبت عبرت و تربیت…………………………………………………………………………………………77 3-2- آثار تربیتی عبرت………………………………………………………………………………………………..77 3-2-1- شناخت دنیا…………………………………………………………………………………………………..78 3-2-2- بازداری از گناه ……………………………………………………………………………………………….82 3-2-3- کشف سنت‏های ثابت الهی…………………………………………………………………………………….88 3-2-3-1- ارسال پیامبران………………………………………………………………………………………………88 3-2-3-2- هلاک ساختن امت‏ها پس از اتمام حجت الهی ………………………………………………………………89 3-2-3-3- هلاکت امت‏ها پس بر اثر ستم و ناسپاسی……………………………………………………………………91 3-2-3-4- ازدیاد نعمت در اثر سپاس گزاری……………………………………………………………………………93 3-2-3-5- تغییر سرنوشت امت‏ها بر اثر عملکرد خود……………………………………………………………………94 3-2-3-6- سنت پیروزی حق بر باطل…………………………………………………………………………………..99 3-2-3-7- سنت امتحان و آزمایش…………………………………………………………………………………….102 3-2-3-8- سنت استدراج……………………………………………………………………………………………..107