عنوان صفحه چکیده 1 مقدمه 2 فصل نخست : کلیات 7 مبحث نخست: مفاهیم و تعاریف 9 مبحث دوم : قوانین و مقررات حاکم بر حمل ونقل هوایی بین المللی 15 گفتار نخست : کنوانسیون ورشو 1929 15 گفتار دوم : پروتکل های کنوانسیون ورشو 17 گفتار سوم : موافقت نامه مونترال 21 گفتار چهارم : کنوانسیون گوادلاخارا 1961 23 گفتار پنجم : کنوانسیون مونترال 1999 24 مبحث سوم:قوانین و مقررات حاکم بر حمل و نقل هوایی 31 گفتار اول : قانون اجازه الحاق دولت ایران به کنوانسیون ورشو مصوب 1354 31 گفتار دوم : قانون هواپیمایی کشوری مصوب 1/5/1328 32 گفتار سوم : قانون تعیین حدود مسئولیت شرکت های هواپیمایی ایران مصوب 1391 32 گفتار چهارم : مجازات اخلال کنندگان در امنیت پرواز و خرابکاری در وسایل و تاسیسات هواپیمایی 33 مبحث چهارم: تقسیم بندی مسئولیت متصدی حمل ونقل ایران مطابق کنواسیون ورشو 34 گفتار نخست : مسئولیت های حقوقی مشمول کنوانسیون ورشو 34 گفتار دوم : مسئولیت های خارج از شمول کنوانسیون ورشو 37 مبحث پنجم:بررسی علل عمده ی وقوع حوادث و سوانح هوایی ایران 39 گفتار نخست : عوامل انسانی موثر در سوانح هوایی 39 گفتار دوم : عوامل غیر انسانی موثر د سوانح هوایی 41 فصل دوم: مبنای مسئولیت مدنی ناشی از سوانح هوایی 43 مبحث نخست: مبنای فقهی و حقوقی مسئولیت مدنی در سوانح هوایی 45 گفتار نخست : مبنای فقهی 45 گفتار دوم : مبانی حقوقی مطابق کنوانسیون ورشو 50 مبحث دوم: انواع خسارت وارده به مسافرین در نتیجه ی سانحه ی هوایی 55 گفتار نخست : خسارات مالی و جانی وارده به مسافر 55 گفتار دوم : خسارات معنوی وارده به مسافر 74 مبحث سوم: موارد معافیت شرکتهای هواپیمایی از جبران خسارت 83 گفتار نخست : اتخاذ کلیه تدابیر لازم از سوی شرکت هواپیمایی 83 گفتار دوم : علل خارج از اراده ی شرکت هواپیمایی 84 گفتار سوم : نقش زیان دیده در ایجاد خسارت 86 گفتار چهارم : عدم اعتراض زیان دیده در مواعد مقرر 87 مبحث چهارم:موارد تشدید مسئولیت شرکتهای هواپیمایی 91 گفتار نخست : تقصیر شرکت های هواپیمایی در ایجاد خسارت 91 گفتار دوم : رعایت برخی مقررات 94 فصل سوم: شرط تغییر محدوده مسئولیت ، زمان و مکان مسئولیت و چگونگی تعیین سبب مسئول 97 مبحث نخست:چگونگی تعیین سبب مسئول مطابق کنوانسیون ورشو 99 گفتار نخست : بررسی اعتبار شرط عدم مسئولیت در فقه امامیه و حقوق ایران 99 گفتار دوم : بررسی اعتبار شرط عدم مسئولیت برای شرکت های هواپیمایی 107 گفتار سوم : بررسی اعتبار شرط افزایش مسئولیت در فقه امامیه و حقوق ایران 109 گفتار چهارم : بررسی اعتبار شرط افزایش مسئولیت برای شرکت های هواپیمایی 110 مبحث دوم: زمان و مکان مسئولیت 111 مبحث سوم : چگونگی تعیین سبب مسئول مطابق کنوانسیون ورشو 112 مبحث چهارم : چگونگی تعیین سبب مسئول در سوانح هوایی مطلبق قوانین و رویه محاکم 115 گفتار نخست : رعایت کنواسیون ورشو 1929 اصلاحی لاهه 115 گفتار دوم: رعایت قوانین و مقررات داخلی ایران طبق رویه ی محاکم 115 نتیجه گیری 117 ضمائم 118 منابع 131 چکیده ی انگلیسی 134 عنوان انگلیسی 135 چکیده : هواپیما همانطور که همزمان از سرعت و رفاه بالایی برخوردار است به همان میزان از سوانح هولناکتری در مقایسه با سایر وسایل نقلیه برخوردار می باشد و بحث سوانح هوایی در کشور ما باتوجه به تحریم های بین المللی و عدم توانایی در استفاده از هواپیماهای به روز در ناوگان هوایی به امر جدی تر و قابل تامل تر از سایر کشورها تبدیل شده است . از بحث فرسودگی ناوگان هوایی که بگذریم با قواعد متعدد ، پراکنده و در مواردی ناهماهنگ در جهت احقاق حقوق مسافرین زیان دیده از این وضع مواجه می شویم . این وضعیت قضات و مشاوران حقوقی را در یافتن راه حلهای مناسب دچار سردرگمی می نماید. پیرامون مسئله جبران خسارت در سوانح هوایی با دو نوع منبع داخلی و خارجی در ارتباطیم:1- منابع داخلی که شامل قوانین عام و خاص است ، قوانین عام داخلی مانند قانون مدنی ، مسئولیت مدنی ، قانون مجازات اسلامی و … و قانون خاص داخلی ، قانون تعیین مسئولیت مدنی شرکت های هواپیمایی در پروازهای داخلی مصوب سال 1391 می باشد . 2- منابع بین المللی شامل کنوانسیون ورشو 1929 ، پروتکل لاهه ، کنوانسیون گوادلاخارا ، پروتکل گواتمالا و کنوانسیون مونترال. حال در خصوص خسارت وارده به مسافران در پرواز های خارجی که مبداء یا مقصد آن ایران است ، کنوانسیون ورشو و اصلاحیه لاهه حاکم بوده و در پروازهای داخلی باید قائل به تفکیک شد: در خصوص خسارات وارده به جان مسافران قانون مجازات اسلامی حاکم و در خسارات وارده به بار و لوازم مسافران کنوانسیون ورشو و اصلاحیه لاهه واژگان کلیدی : مسئولیت مدنی ، سانحه هوایی ، مسبب حادثه ، متصدی حمل و نقل ، کنوانسیون ورشو مقدمه : خبر سقوط مکرر هواپیماهای خطوط هوایی در سراسر دنیا موضوع تازه و جدیدی نیست! دامنه خسارات مادی معنوی و حواشی مربوط به آنها نیز بسیار گسترده و غیر قابل جبران تلقی می شود. درد جانکاه از دست رفتن عزیزان مسافر در هواپیماهای مختلف و آثار روحی، روانی، اقتصادی و عاطفی مترتب برخانواده های وابسته و پیوسته و جامعه، هر روز و هر جا، با تکرار حوادث تلخ و غیر قابل توجیه جدید تجدید گشته و آنها نیز به سان دیگر مردم و مسافران خود را شریک الام و دردهای مصدومان و از دست رفته گان جدید ترین حادثه می دانند! کاهش و سلب روز افزون امنیت پرواز و آثار روانی حاصل از آن بر تجارت پروازی و برنامه های انسانی و سازمانی همراه با تلاش غیر موجه مسئولان مربوطه جهت توجیه بلاوجه علل حادثه و ختم شدن نهایی موضوع به علت انسانی آن هم در نبود خلبان نگون بختی که خود جزء مردگان پروازی قرار گرفته و امکان دفاع از وی در عمل نیز سلب و ساقط شده اس ت پدیده ای غیر اخلاقی و متاسفانه بسیار شایع و معمولی جلوه می نماید.طرح سئوال یا استیضاح از وزیر فاقد هرگونه تخصص و دانش در امر صنعت هواپیمایی کشور آن گونه که این روزها در رسانه ها و محافل مطرح بوده و هست، صرف نظر از حواشی و تلاش های پنهان برای انحراف موضوع- نه تنها چاره کار نبوده بلکه تسکین بخش آلام خانواده های داغدیده و برگرداننده امنیت پرواز به خطوط هوایی کشور نخواهد بود؟ ادامه این روند به مانند گذشته هرگونه اعتماد و اطمینان مردم و مسافران را از نظام پروازی سلب کرده و نوعا با ترس و لرز و عدم امنیت لازم و از روی اجبار سر از فرودگاه جهت تسریع در مسافرت و امور یومیه خویش در آورده و بدان خواهند پرداخت به باور نگارنده ضروری است وضعیت قانونی حاکم بر حمل و نقل هوایی و مسئولیت حقوقی مسببین حوادث هوایی مورد مطالعه و کنکاش قرار گرفته و برای خوانندگان و مردم ارائه گردد تا مسافران و کاربران پروازها ضمن وقوف از حقوق شهروندی و قانونی خویش در این باره امکان تعقیب موضوع و برخورد مناسب با مسئله و دفاع از حقوق خویش را داشته و هر بار با عدم پاسخگویی و نبود مسئولیت پذیری مکرر مسئولان هوایی کشور مواجه نگردند. در این رساله سعی شد که به موارد عام الشمولی که مسافران با آن مواجهندنظیر:تبیین حقوق مسافرین هواپیما-تعیین مسبب در سوانح هوایی-تعیین قوانین حاکم بر حمل و نقل هوایی داخلی و بن المللی و … بپردازیم. با توجه به مطالب فوق بر آن شدم تا با مساعدت اساتید گرانقدر خود به این مهم پرداخته و قدمی هرچند ناچیز در زمینه ی احقاق حقوق هم میهنان عزیز که بعضا خود یا وابستگان آنان قرباانی این نابسامانی ها در ناوگان هوایی می شوند برداشته و با تبیین حقوق آنان رهنمونی در جهت تسکین آلام آنان باشم و تا حد توان پاسخی در جهت سئوالهای متداول آنان ارائه دهم. الف: سازماندهی تحقیق