گفتار سوم: تعریف دعوی و انواع آن……………………………………… 16
الف) دعاوی اصلی و مشتق………………………………………. 18
ب) دعوای مستقیم و غیر مستقیم………………………………………. 19
1- دعوای مستقیم………………………………………. 20
2- دعوای غیر مستقیم………………………………………. 20
گفتار چهارم: اقسام دعاوی شركت……………………………………….. 21
الف) دعاوی شركت بر مدیران……………………………………… 21
ب) دعوی شركت بر سهامداران……………………………………… 27
ج) دعوى شركت بر شخص ثالث‏……………………………………….. 29
د) دعاوى مدیران بر شركت‏……………………………………….. 31
گفتار پنجم: ویژگی شركت‌های سهامی………………………………………. 35
گفتار ششم: اداره شركت سهامی………………………………………. 38
الف) جایگاه هیأت مدیره……………………………………… 38
1- نظریه وكالت……………………………………….. 40
2- نظریه نمایندگی قانونی………………………………………. 41
3- نظریه «ركن بودن» مدیران شركت……………………………………….. 41
گفتار هفتم: مبانی مسئولیت حقوقی اركان شركت……………………………………….. 42
الف) مسئولیت‌های مدنی و كیفری در تأسیس شركت سهامی……………………… 44
1- مسئولیت مدنی………………………………………. 45
2- مسئولیت كیفری………………………………………. 47
ب) مسئولیت‌های مدنی – كیفری ناشی از اداره شركت…………………… 47
1- مسئولیت مدنی مدیران و مدیر عامل………………………………………. 48
2- مسئولیت كیفری مدیران و مدیر عامل شركت…………………………. 53
ج) مسئولیت بازرسان……………………………………… 54
1- مسئولیت مدنی بازرسان……………………………………… 54
2- مسئولیت كیفری بازرسان……………………………………… 56
فصل دوم: دعاوی سهامداران علیه شرکت
گفتار اول‏: دعوى بطلان……………………………………… 58
الف) بطلان شركت……………………………………….. 59
ب) بطلان عملیات شركت‏……………………………………….. 62
ج) بطلان تصمیمات……………………………………….. 62
د) دعوی بطلان تصمیمات و صورتجلسات مجامع عمومی………………….. 64
گفتار دوم: دعوی ابطال معاملات……………………………………….. 72
الف) منع معامله با شركت……………………………………….. 77
ب) منع تحصیل وام از شركت……………………………………….. 83
ج) منع مضمون عنه واقع شدن……………………………………… 84
د) منع رقابت با شركت……………………………………….. 85
گفتار سوم: دعوى انحلال شركت‏……………………………………….. 86
الف) انحلال قهری (انحلال به علت ورشكستگی)…………………………………….. 89
ب) انحلال به تصمیم مجمع عمومی………………………………………. 90
ج) انحلال قضایی (انحلال به حكم دادگاه)…………………………………….. 92
گفتار چهارم: دعوى ورشكستگى‏………………………………………. 95
گفتار ششم: دعوى مطالبه سود……………………………………… 102
گفتار هفتم: شرایط شكلى اقامه

دعوى علیه شركت سهامى‏……………….. 104
فصل سوم: دعاوی سهامداران علیه مدیر شرکت سهامی
گفتار اول: دعوی مسئولیت ناشی از تخلف از مقررات قانونی، اساسنامه و مجامع عمومی……… 117
گفتار دوم: دعوی مسئولیت ناشی از بطلان تصمیات یا اقدامات مدیران…………. 121
گفتار سوم: مسئولیت ناشی از معاملات مدیران یا مدیر عامل با شركت……….. 123
گفتار چهارم: دعوی مسئولیت ناشی از اخذ وام و اعتبار از شركت……………….. 126
گفتار پنجم: مسئولیت ناشی از معاملات رقابت‌آمیز با شركت……………… 129
گفتار ششم: دعوى مسئولیت ناشى از ورشكستگى شركت که معلول تخلف مدیران باشد……… 130
گفتار هفتم: دعوى مسئولیت‌ ناشى‌ازكاهش یا عدم كفایت دارایى شركت معلول تقصیرمدیران……….‏. 133
گفتار هشتم: دعوى مسئولیت ناشى از تقسیم سود و منافع موهوم توسط مدیران شركت‏……… 135
گفتار نهم: دعوى مسئولیت ناشى از اضرار به اموال شركت و خیانت در امانت‏…………… 137
گفتار دهم: عوامل محدودكننده اقامه دعوی………………………………………. 139
1- شرط عدم مسئولیت……………………………………….. 139
2- تأثیر مفاصا حساب……………………………………….. 143
3- مرور زمان……………………………………… 147
نتیجه‌گیری………………………………………. 150
پیشنهاد……………………………………… 152
ضمائم………………………………………. 153
فهرست منابع و مآخذ……………………………………… 203
چکیده:
در ایران شركت سهامی به عنوان رایج‌ترین شركت‌های تجاری در عرصه‌ی فعالیت‌های بازرگانی و یكی از شاخص‌ترین انواع شركت‌های سرمایه، در حقوق تجارت شناخته می‌شود، و از آن‌جا كه در شركت‌های سهامی سرمایه شركت، از طریق مراجعه به اشخاص و سرمایه‌گذاری آنان تأمین می‌شود، كه از این اشخاص به عنوان شریک یا سهامدار نام برده می‌شود، لذا قانونگذار به موجب لایحه اصلاحی قانون تجارت مصوب 1347 مقررات ناظر به چگونگی تشكیل و فعالیت و نظارت بر عملكرد شركت و مدیران را به ویژه در قسمت مربوط به شركت سهامی علی‌رغم برخی كاستی‌ها به نحو مبسوط پیش‌بینی نموده تا هر چه بیشتر حقوق سهامدارن حفظ گردد. از این رو در این قانون در خصوص مسئولیت قانونی مدیران شركت سهامی، مقررات سخت‌گیرانه‌ای نسبت به قواعد عام حاكم بر مسئولیت مدنی وضع شده است براین اساس برای سهامداران حق اقامه دعوی پیش بینی شده است و برای مدیران، مسئولیت مدنی به دو صورت قهری و قراردادی و در مقابل سه شخص: 1. شركت. 2. شركاء یا سهامداران. 3. اشخاص ثالث در نظر گرفته شده است و از لحاظ نحوه‌ی اجرا در قبال سهامداران به دو حالت عادی (شامل انفرادی و اشتراكی) و تضامنی صورت می‌پذیرد و اقامه‌ی دعوی علیه مدیران به دو صورت اصلی و مشتق یا مستقیم و غیر مستقیم ممكن است انجام گیرد و سهامداران به منظور استیفای حقوق خود می‌توانند از سازوكار قانونی برخوردار بوده و به طرفیت شركت دعاوی انحلال، بطلان شركت و بطلان تصمیمات و صورتجلسه مجامع عمومی مطرح نمایند و نیزمی توانند سود ومنافع حاصل از فعالیت شركت را مطالبه نمایند. و در صورت احراز ارتکاب تخلف مدیران از مقررات و یا اهمال در انجام وظیفه می توانندخسارت ناشی از اقدامات غیر قانونی آنان را خواستار شوند.
مقدمه:
تردیدی نیست كه امروزه شركت‌های تجاری نقش مهم و مؤثری در عرصه‌ی اقتصادی و مناسبات بازرگانی كشورها، به ویژه در بخش خصوصی دارند. در ایران شركت سهامی به عنوان رایج‌ترین شركت‌های تجاری، در حوزه‌ی فعالیت‌های بازرگانی و یكی از شاخص‌ترین انواع شركت‌های سرمایه در حقوق تجارت شناخته می‌شود شركت سهامی همه‌ی ویژگی یك شركت تجاری به معنای خاص را دارد و برخلاف دیگر شركت‌ها در بازرگانی بودن آن، بدون توجه به موضوع فعالیتش هیچ‌گونه اختلافی میان حقوق‌دانان به چشم نمی‌خورد. اهمیت سرمایه در این شركت از یكسو و مسئولیت محدود سهامداران به میزان سرمایه‌ی آن‌ها و نیز سهولت واگذاری سرمایه از سوی دیگر، موجب گردیده است كه شركت سهامی از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد. و از آن‌جا كه در شركت سهامی، سرمایه‌ی شركت از طریق مراجعه‌ به اشخاص و سرمایه‌گذاری آنان تأمین می‌شود كه از این اشخاص به عنوان شریك یا سهامدار نام برده می‌شود، لذا بر این اساس ظاهراً می‌توان گفت: اساس تشكیل شركت سهامی، سهامداران می‌باشند. گرچه در ساختار شركت سهامی به تنهایی و مستقیماً برای سهامدار جایگاهی و كاركردی وجود ندارد و سهامداران در قالب مجامع عمومی به عنوان ركن تصمیم‌گیرنده ایفای نقش می‌نمایند ولی با این وجود، سهامدار از جهت این‌كه در شركت عضویت دارد و صاحب سهم می‌باشد، بنابراین با امعان نظر به مقرارت قانون تجارت از جمله حقوقی كه دارا می‌باشد واز سهم ناشی می‌گردد – می‌توان «حق اقامه دعوی علیه شركت و مدیران شركت سهامی» بیان كرد كه در این تحقیق سعی بر آن است كه مقررات مزبور تبیین گردد.
1- اهمیت تحقیق
از آن‌جا كه سهامداران شركت سهامی به منظور كسب سود و منفعت و درآمد بیشتر، اقدام به سرمایه‌‌گذاری و خرید سهام می‌نمایند. از این رو قانون‌گذار هم به منظور حمایت و حفظ و صیانت از حقوق سهامداران به موجب لایحه اصلاحی قانون تجارت، مقرراتی را وضع نموده است كه به نظر می‌رسد سهامداران می‌بایست در مقام استیفای حقوق خود نسبت به این مقررات و سازوكارهای قانونی آشنا باشند.
بر این اساس مباحث مربوط به چگونگی طرح دعاوی و فرآیند آن مورد بررسی قرار گرفته است.
2- ضرورت تحقیق
در خصوص موضوع «دعاوی سهامدارن علیه شركت و مدیران شركت سهامی» اگر چه اساتید معظم حقوق تجارت در آثار فاخر و ارزشمندخود به طور خلاصه به آن اشاره نموده‌اند. برای نمونه دكتر اسكینی در كتاب حقوق تجارت جلد دوم و دكتر پاسبان در كتاب حقوق شركت‌های تجاری و دكتر خزاعی در كتاب حقوق تجارت جلد دوم و دكتر ستوده در كتاب حقوق تجارت جلد دوم و دكتر عیسائی تفرشی در كتاب مباحثی تحلیلی از حقوق شركت‌های تجاری در دو جلد و هم‌چنین دكتر صفی‌نیا در كتاب درآمدی بر قانون شركت‌های تجاری در ایران و نیز سایر اساتید در تألیفات و مقالات خود مطالبی را بیان داشته‌اند با این وجود چون منبعی كه به صورت جامع و مشروح به این موضوع پرداخته باشد موجود نبود، انگیزه‌ای شد که اینجانب در این مورد تحقیق حاضر را ارائه و تقدیم نمایم.
3- سوالات تحقیق
1- آیا امكان اقامه‌ی دعوی از سوی سهامداران به طرفیت شركت سهامی و مدیران وجود دارد؟
2- آیا سهامداران می‌توانند دعوی مسئولیت علیه مدیران شركت مطرح نمایند؟
3- سهامداران چه نوع دعاوی را می‌توانند علیه شركت اقامه نمایند؟
4- آیا می‌توان حق صاحبان سهم را در مورد اقامه دعوی علیه مدیران شركت محدود كرد؟
4- فرضیات تحقیق
1- با امعان نظر به مقررات لایحه اصلاحی قانون تجارت، سهامداران به عنوان ذینفع می‌توانند علیه شركت و مدیران آن اقامه دعوی نمایند.
2- در صورتی كه مدیران در انجام فعالیت قانونی خود مرتكب اهمال و یا تخلف شوند و از این جهت خسارتی وارد گردد، سهامداران می‌توانند دعوی مسئولیت ناشی از هرگونه اهمال و تخلف اقامه نموده و خسارات وارده را خواستار شوند.
3- سهامدارن شركت سهامی می‌توانند علیه شركت به خواسته‌ی انحلال و بطلان شركت، ابطال تصمیمات مجامع عمومی، و مطالبه‌ی منافع متعلق به سهم را اقامه نمایند.
4. به موجب مقررات قانون تجارت، نمی‌توان به هیچ نحوی حق صاحبان سهم را در مورد اقامه‌ی دعوی مسئولیت محدود نمود.
5- روش تحقیق
شیوه‌ی كار در این تحقیق به روش كتابخانه‌ای صورت گرفته است و تلاش شده كه مبانی و عناوینی كه سهامداران وفق مقررات قانون تجارت می‌توانند براساس آن‌ها علیه شركت و مدیران شركت سهامی اقامه دعوی نمایند به نحو منسجم بیان گردد. امید است كه دستاورد تحقیق بتواند منشأ اثر و راه‌گشای مشكلات احتمالی جامعه باشد.
6- ترتیب مباحث
تحقیق حاضر مشتمل بر یك مقدمه و سه فصل و یك ضمیمه است كه فصل اول در بیان كلیات و به هفت گفتار تقسیم شده است كه در گفتار اول تعریف و اقسام شركت سهامی و در گفتار دوم مفهوم سهم و سهامدار و گفتار سوم در ارتباط با تعریف دعوی و انواع آن و در گفتار چهارم اقسام دعاوی شركت و در گفتار پنجم ویژگی شركت سهامی و در گفتار ششم اداره‌ی شركت سهامی و در