جامعه­ای، در نظر وی، تنها راه­حل عملی برای مشکلات جاری جوامع بشری است. وی یکی ازمؤثرترین متفکر کاتولیک در تغییر موضع کلیسا نسبت به اموری از قبیل دموکراسی و حقوق بشراست. متافیزیک ماریتن با الهام از توماس قدیس نقطه ثقل همه نوشته های فلسفی او در موضوعات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. به نظر او نقش فیلسوف عبارت است از تعیین اصولی برای تنظیم روابط اجتماعی، رشد تفکر اخلاقی برای حل مسائلی مانند تساوی، تساهل، احترام متقابل، حقوق و کرامت انسانی و صلح.

ماریتن با نقد ایده­الیسم دکارتی از گونه­ای معرفت­شناسی که خود آن را رئالیسم انتقادی می­نامد، دفاع می­ کند. از منطر انسان­شناسی او از نوعی انسان­شناسی به نام انسان­گرایی پیشرفته دفاع می­ کند و پایه­ های عقلانی آن را بر دوش سنّت توماسی می­نهد. او بویژه در دستگاه فکری خود میان «شخص» و «فرد» تمایز می­نهد. فردیت اشاره به جنبۀ مادی انسان و شخصیت به جنبۀ معنوی او ناظر است و ریشه در مفهوم معنوی و متعالی انسان دارد. این تمایز در کل فلسفۀ سیاسی ماریتن نقش کلیدی ایفا می­نماید.

دغدغه­های ماریتن در طراحی یک فلسفۀ سیاسی عبارت است از: اجتناب از فاشیسم، اقتدارگرایی و کمونیسم، نیست­گرایی، نسبیت­گرایی، شک­گرایی و نقض کرامت معنوی انسان در دنیای آزاد و مدرن.

او به دنبال انسجام نهایی ایمان و عقل است. از جلوه­های تلاش ماریتن در این باره، سازگارسازی مسحیت با نیازهای سبز فایل، کوشش برای اثبات سازگاری مسیحیت با حقوق بشر است. ماریتن که خود از تدوین­کنندگان فعال اعلامیۀ جهانی حقوق بشر(1948) است، حقوق بشر را بر قانون طبیعی بنیاد می­نهد و فهرست وسیعی از حق­های بشری را ارائه می­دهد. او حقوق اساسی بشر را بر سه اصل: شخص گرایی، خیر عمومی و حاکمیت الهی بنا می نهد. فلسفۀ او همچنین دل­مشغول مسائلی مانند همبستگی و صلح جهانی است. در فلسفۀ سیاسی ماریتن، اما والاترین جایگاه از آن دموکراسی است. او به دفاع از دموکراسی با ارجاع آن به متون دینی و الهام از مسیحیت می ­پردازد. دموکراسی از نظر ماریتن یک سیاست عقلانی و اخلاقی را به ارمغان می­آورد، سیاستی که به کرامت روح انسان هم اهتمام می­روزد. به طور کلی او به دنبال اخلاقی کردن سیاست است. ماریتن با طرح نظریۀ ابزارانگاری دولت و قدرت این دو را در خدمت خیر عمومی می­بیند و با نظریۀ ماکیاولی و مشابه آن در بارۀ قدرت سخت می­ستیزد.

از عناصر اصلی فلسفۀ سیاسی ماریتن ایجاد پیوند متعادل و معقول میان دولت و کلیسا و ترسیم جایگاه مناسبی برای کلیسا در جامعه است. او توجه کلیسا به اصل پیشرفت زندگی تاریخی انسان بر روی زمین و توجه به نقش زمان و مکان در فهم درست آموزه­های مسیحی را در کاهش تنش میان دولت و کلیسا ضروری می­داند. او برای ثبات این رابطه فهرستی از اصول راهنما را پیشنهاد می­دهد.

بدین­سان تلاش ماریتن و دیگر فیلسوفان «شخص­گرا» که در ادامۀ سنت شخص­گرایی اندیشیده­اند، می ­تواند راه­گشای همۀ کسانی باشد که دغدغۀ سازگاری دین با نیازها و مقتضیات جهان معاصر را دارند. این رساله با طرح عناصر اصلی فلسفۀ سیاسی ماریتن آن را دستگاهی سازوار و هماهنگ ارزیابی نموده و همزمان نقدهای متواضعانه­ای به آن وارد نموده است.

فهرست مطالب
عنوان                                                      صفحه

مقدمه و روش تحقیق.. 1

درآمد. 2

پرسش اصلی پژوهش… 3

پرسشهای فرعی تحقیق.. 4

فرضیه تحقیق.. 5

روش تحقیق.. 5

اهمیت تحقیق.. 6

برخی از نتایج تحقیق.. 6

پیشینۀ تحقیق.. 6

فصل اول: شرح زندگی، آثار و شکل گیری آرای  ماریتن.. 9

مبحث اول: زندگینامه. 10

مبحث دوم: آثار. 18

گفتار اول: در حوزۀ مابعد الطبیعه. 18

گفتار دوم: در حوزۀ فلسفه هنر. 20

گفتار سوم: در حوزۀ فلسفۀ سیاسی.. 21

مبحث سوم: زمینه های شکل گیری اندیشه های ماریتن.. 23

گفتار اول: ویژگی های زمانۀ ماریتن.. 23

گفتار دوم: ماریتن و تجدد ستیزی.. 28

فصل دوم: مبانی فلسفه تومائی و تأثیرات آن بر فلسفۀ ماریتن.. 31

مبحث اول: دلبستگی ماریتن به توماس آکویناس… 32

مبحث دوم: فلسفۀ تومایی و مبانی آن. 38

گفتار اول: رابطۀ فلسفه و دین در مکتب تومائی.. 38

گفتار دوم: خداشناسی در مکتب تومائی.. 41

گفتار سوم: مابعدالطبیعه در مکتب تومائی.. 44

گفتار چهارم: وجود و ماهیت… 45

گفتار پنجم: معرفت شناسی در مکتب تومائی.. 49

گفتار ششم: سیاست و اخلاق در مکتب تومائی.. 53

گفتار هفتم: مکتب تومائی در بستر تاریخ.. 54

گفتار هشتم: معارضان فلسفۀ نوتومایی.. 54

فصل سوم: مبانی نظری فلسفه سیاسی ماریتن.. 57

مبحث اول: چارچوب کلی نظریۀ ماریتن در فلسفۀ سیاسی.. 58

مبحث دوم: مبانی هستی شناسی (متافیزیکی) 62

گفتار اول: نیاز به مابعدالطبیعه تومائی.. 64

گفتار دوم: ماریتن و موضوع مابعدالطبیعه. 66

گفتار سوم: ماریتن و اصول اولیۀ عقل نظری.. 70

 

گفتار چهارم: مفهوم سوژه از نظرگاه ماریتن.. 72

گفتار پنجم: ماریتن و راه های اثبات وجود خداوند. 73

مبحث سوم: مبانی معرفت شناسی.. 75

گفتار اول: واقع انگاری انتقادی ماریتن.. 75

گفتار دوم: ماریتن و علم بما هو کلی.. 77

گفتار سوم: ماریتن و مشکل دکارتی.. 77

گفتار چهارم: ماهیت دانستن از دیدگاه ماریتن.. 80

گفتار پنجم: معرفت به واقعیت فیزیکی از نظر ماریتن.. 81

فصل چهارم: جایگاه انسان از دیدگاه ماریتن.. 83

مقدمه. 84

مبحث اول: دیدگاه های انسان شناختی مسیحیت قرون میانه و انسان گرایی نو. 85

گفتار اول:  دیدگاه مسیحیت قرون وسطی.. 85

گفتار دوم: دیدگاه انسان گرایی نو. 86

مبحث دوم: عناصر اصلی انسان شناسانۀ ماریتن.. 89

گفتار اول: انسان گرایی پیشرفته. 89

گفتار دوم: رابطۀ انسان و جامعه. 90

گفتار سوم: تمایز میان فرد و شخص…. 91

الف: ریشه های مکتب اصالت شخص در اندیشۀ آکویناس… 93

ب: کاربردهای تمایز فرد و شخص…. 95

ج: نقد و بررسی دیدگاه ماریتن درباره تمایز شخص و فرد. 97

فصل پنجم: قانون طبیعی و حقوق بشر از دیدگاه ماریتن.. 101

مقدمه. 102

مبحث اول: قانون طبیعی در نظر ماریتن.. 103

گفتار اول: قانون طبیعی در قرائت کلاسیک و نو. 103

الف: قرائت کلاسیک از قانون طبیعی پیش از رنسانس… 104

ب: تلقی از قانون طبیعی پس از رنسانس… 106

ج: قانون طبیعی در دوران معاصر. 109

د: سایر قرائت های قانون طبیعی.. 110

ﻫ: نظریه های رقیب قانون طبیعی.. 112

گفتار دوم: قرائت ماریتن از قانون طبیعی.. 115

الف: قانون طبیعی به مثابة مبنایی برای حقوق بشر. 115

ب: تحلیل ماریتن از سابقۀ تاریخی قانون طبیعی.. 117

گفتار سوم: ارتباط هستی شناسی و معرفت شناسی ماریتن با نظر وی در بارۀ قانون طبیعی  119

الف: عامل هستی شناسانه. 120

ب: عامل معرفت شناسانه. 121

گفتار چهارم: معرفت ارتکازی و نقش آن در کشف حق های طبیعی.. 122

الف: نقش معرفت ارتکازی در تجربیات و معارف بشری.. 123

یکم: تجربۀ عرفانی.. 123

دوم: معرفت شعری.. 124

سوم: تجربۀ اخلاقی.. 124

ب: نقش معرفت ارتکازی در کشف حق های طبیعی.. 125

گفتار پنجم: قوانین الزام آور از چشم انداز ماریتن.. 126

الف: قانون طبیعی و قانون سرمدی.. 126

ب: قوانین طبیعی و قوانین ملل.. 127

ج: قوانین وضعی.. 129

مبحث دوم: حقوق بشر در نظر ماریتن.. 130

گفتار اول: خاستگاه حق های بشری و دسته بندی آنها 130

گفتار دوم: تمایز میان تملک و اعمال حق.. 132

گفتار سوم: دسته بندی حق ها 133

الف: حق حیات… 133

ب: حق آزادی و گونه های آن. 134

یکم: آزادی انتخاب… 135

دوم: آزادی از محدودیت… 135

گفتار چهارم: نقد و بررسی دیدگاه های ماریتن دربارۀ حقوق بشر. 139

فصل ششم: دولت و دموکراسی.. 143

مقدمه. 144

مبحث اول: نظریۀ دولت… 145

گفتار اول: خیر مشترک به مثابۀ خاستگاه قدرت… 145

الف: مفهوم، كاربرد و ویژگی‏های خیر مشترک.. 145

ب: نقد و بررسی نظریۀ خیر مشترک.. 148

گفتار دوم: نظریۀ ابزار انگاری دولت… 150

گفتار سوم: اقتدار و حق حاکمیت… 153

گفتار چهارم: کثرت گرایی.. 155

مبحث دوم: دموکراسی.. 157

گفتار اول: سیاست به مثابۀ زمینه ساز اخلاق و معنویت… 157

گفتار دوم: پیوند مکراسی با اخلاق.. 160

گفتار سوم: دموکراسی و عقلانی کردن اخلاق زندگی سیاسی.. 162

گفتار چهارم: دموکراسی، ابزار کنترل دولت… 165

گفتار پنجم: نقد و بررسی دیدگاه ماریتن در بارۀ دموکراسی.. 167

فصل هفتم: رابطة دین و دولت… 171

مقدمه. 172

مبحث اول: رسالت فرهنگی و قدسی دین.. 173

گفتار اول: رسالت فرهنگی دین.. 173

گفتار دوم: رسالت قدسی دین.. 174

مبحث دوم: بُعد سیاسی کلیسا و نقش آن در تعالی بدنۀ سیاسی.. 176

مبحث سوم: اصول حاکم بر تنظیم رابطۀ دولت و کلیسا از نظر ماریتن.. 182

گفتار اول: اصول ثابت و پایدار. 182

الف: اصل آزادی کلیسا 183

ب: اصل تفوق کلیسا 183

ج: اصل همکاری کلیسا و دولت… 184

گفتار دوم: نقش توجه به عنصر تاریخ در تنظیم رابطۀ دولت و کلیسا 187

مبحث چهارم: اعمال اصول ثابت برای تأسیس جهان مسیحی جدید. 190

گفتار اول: جهان مسیحی جدید و ویژگی های آن. 190

گفتار دوم: اعمال اصول ثابت و پایدار بر جهان مسیحی جدید. 198

الف: اصل تأمین آزادی کلیسا 198

ب: اصل تفوق کلیسا بر دولت… 203

ج: اصل همکاری دولت با کلیسا 205

یکم: کلی ترین نوع همکاری.. 206

دوم: تصدیق عمومی به وجود خداوند. 207

سوم: انواع خاص همکاری متقابل.. 207

نتیجه. 209

فهرست منابع. 227

ضمیمه. 233

مقدمه و روش تحقیق
درآمد
ژاک ماریتن (1882-1973م) فیلسوف، متأله، متفکر اجتماعی و روشنفکر کاتولیک سدة بیستم، از نگاه بسیاری از شارحان وی، از مهمترین هواداران و ادامه دهندگان میراث فلسفی-کلامی قدیس توماس آکوئیناس است. وی از پیشگامان طرح نظریة حقوق بشر جهانی با رویکردی دینی (کاتولیک) و یکی از نویسندگان اعلامیة جهانی حقوق بشر است.