صفحه
عنوان

تقدیم…………………………………………………………………………………………………………………. ب

تشکر و قدر دانی……………………………………………………………………………………………………ج

چکیده …………………………………………………………………………………………………………………..د

 

1- فصل اول : کلیات

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….1
بیان مسأله…………………………………………………………………………………………………………….2
اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………3
اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………….4
سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………….4
تعاریف نظری………………………………………………………………………………………………………5
عملیاتی واژگان بکار رفته در تحقیق………………………………………………………………………9
2- فصل دوم: پیشینه تحقیق

2-1- مبانی نظری پژوهش………………………………………………………………………………………………11

2-1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………11

2-1-2- تعریف سواد اطلاعاتی……………………………………………………………………………………….12

2-1-3- تاریخچه سواد اطلاعاتی……………………………………………………………………………………..14

2-1-4- پیشینه آموزش سواد  اطلاعاتی در جهان……………………………………………………………….15

امریکا و اروپا………………………………………………………………………………………………………………………….15
انگلستان…………………………………………………………………………………………………………………………………17
دانمارک و هلند……………………………………………………………………………………………………………………….17
آسیا و اقیانوسیه……………………………………………………………………………………………………………………….18
سنگاپور و مالزی……………………………………………………………………………………………………………………..18
چین و استرالیا…………………………………………………………………………………………………………………………19
آفریقا……………………………………………………………………………………………………………………………………..20
عنوان
صفحه
یونسکو…………………………………………………………………………………………………………………………………..21
2-1-5- سواد اطلاعاتی در ایران………………………………………………………………………………………21

2-1-6- سواد اطلاعاتی در آموزش عالی…………………………………………………………………………..23

2-1-7- جامعه اطلاعاتی و سواد اطلاعاتی ……………………………………………………………………….25

 

2-9- مدلهای سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی………………………………………………………………..34

مدل بروس……………………………………………………………………………………………………………………………..34
مدل شش مهارت بزرگ……………………………………………………………………………………………………………35
مدل جستجوی اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………..36
2-1-10- نظریه های یادگیری خواستگاه اصلی سواد اطلاعاتی…………………………………………….37

2-1-11- بنیاد فلسفی نظریه های یادگیری………………………………………………………………………..41

2-1-12- تجربه گرایی بنیاد فلسفی سواد اطلاعاتی…………………………………………………………….41

2-1-13- پیشینه نظریه ای یادگیری………………………………………………………………………………….42

2-1-14- نظریه کارکرد گرایی بنیاد علمی خود-راهبری یادگیری…………………………………………44

2-1-15- خود-راهبری یادگیری……………………………………………………………………………………..46

2-1-15-1-تعریف خود-راهبری یادگیری………………………………………………………………………..47

2-1-15-2-  تاریخچه خود-راهبری یادگیری……………………………………………………………………46

2-1-15-1-ابعاد خود-راهبری یادگیری……………………………………………………………………………51

2-1-15-2- الگوی  خود-راهبری چهار عاملی کندی………………………………………………………..52

2-1-15-3- الگوی  خود-راهبری مسئولیت شخصی محور ………………………………………………52

2-1-15-4- الگوی  خود-راهبری سه بعدی گاریسون ……………………………………………………..53

2-15-5- موقعیتهایی که یادگیری خودراهبر گسترش پیدا می کند……………………………………….54

2-1-16- اهمیت خود-راهبری یادگیری در آموزش عالی……………………………………………………54

2-1-17- رابطه مفهومی سواد اطلاعاتی و خود-راهبری یادگیری ……………………………………….57

2-2- پیشینه تجربی ……………………………………………………………………………………………………….59

2-2-1- تحقیقات داخلی در حوزه سواد اطلاعاتی……………………………………………………………..59

2-2-2- تحقیقات داخلی در حوزه خود-راهبری یادگیری…………………………………………………..59

2-2-3- تحقیقات خارجی در حوزه سواد اطلاعاتی……………………………………………………………63

صفحه
عنوان
2-2-4- تحقیقات خارجی در حوزه سواد اطلاعاتی……………………………………………………………69

2-2-5- جدول خلاصه پیشینه های داخلی و خاری بکالر رفته در تحقیق……………………………..72

3- فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………..76

3-2- روش بررسی………………………………………………………………………………………………………..77

3-3- جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………………..77

3-4- حجم نمونه و روش نمونه گیری …………………………………………………………………………….77

3-5- روش جمع آوری اطلاعات…………………………………………………………………………………….78

3-7- ابزار مورد استفاده و نحوه تعیین پایایی ……………………………………………………………………79

3-8- روایی و ابزار اندازه گیری……………………………………………………………………………………….80

3-9- روش های پایایی پرسشنامه………………………………………………………………………………………..81

3-10- روشها و فرمولهای اماری مورد استفاده جهت تحلیل داده ها……………………………………..82

4- فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….83

4-2- تحلیل متغیر جنسیت………………………………………………………………………………………………83

4-3- تحلیل متغیر سن……………………………………………………………………………………………………85

4-4-  تحلیل متغیر معدل………………………………………………………………………………………………..85

 

4-5- توزیع فراوانی و درصد پاسخگویی به سوالات پرسشنامه خود-راهبری یادگیری……………86

4-6- توزیع فراوانی و درصد پاسخگویی به سوالات پرسشنامه سواد اطلاعاتی………………………88

4-7- بررسی شاخص های گرایش به مرکز و پراکندگی سوالات پرسشنامه خود-راهبری یادگیری…………………………………………………………………………………………………………………………90

4-7- بررسی شاخص های گرایش به مرکز و پراکندگی سوالات سواد اطلاعاتی…………………….92

4-8- نمره خود-راهبری یادگیری دانشجویان…………………………………………………………………….94

4-9- نمره سواد اطلاعاتی دانشجویان……………………………………………………………………………….95

4-10- آمار استنباطی شامل ( تحلیل آماری سوالات تحقیق)………………………………………………..96

 

5- فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

صفحه
عنوان
5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………103

5-2- خلاصه پژوهش و تحلیل نتایج………………………………………………………………………………103

5-3- نتایج حاصل از تحلیل آماری سوالات پژوهش  ………………………………………………………104

5-4- نتیجه گیری کلی …………………………………………………………………………………………………111

5-5- پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………112

5-6- پیشنهاداتی جهت پژوهش های آتی ………………………………………………………………………113

5-7- محدودیتها………………………………………………………………………………………………………….114

6- فهرست منابع ………………………………………………………………………………..115

6-1- منابع فارسی……………………………………………………………………………..115

6-2- منابع انگلیسی…………………………………………………………………………….124

 

7- پیوست ها

7-1- پرسشنامه سواد اطلاعاتی

7-2- پرسشنامه خود-راهبری یادگیری

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 
 
 
 
 
 
 
صفحه
 
عنوان
 
 
 
77 

86

88

88

90

93

 

94

 

95

96

 

97

 

98

 

99

 

100

 

101

 

103

 

108

 

 
 

 

جدول 3-1- جدول نمونه گیری مورگان

جدول 4-1- توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب جنسیت آنها

جدول 4-2- رنج سنی پاسخگویان

جدول 4-3- توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب سن آنها

جدول 4-4- توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب معدل آنها

جدول 4-5-  توزیع فراوانی و درصد گزینه های انتخابی سؤالات پرسشنامه خود ـ راهبری یادگیری دانشجویان

ادامه جدول 4-6- توزیع فراوانی و درصد گزینه های انتخابی سؤالات پرسشنامه خود ـ راهبری یادگیری دانشجویان

جدول 4-7-  توزیع فراوانی و درصد گزینه های انتخابی سؤالات پرسشنامه سنجش سواد اطلاعاتی دانشجویان

ادامه جدول 4-8- توزیع فراوانی و درصد گزینه های انتخابی سؤالات پرسشنامه سنجش سواد اطلاعاتی دانشجویان

جدول 4-9-  شاخص های گرایش به مرکز و پراکندگی سؤالات پرسشنامه خود ـ راهبری یادگیری دانشجویان

ادامه جدول 4-10- شاخص های گرایش به مرکز و پراکندگی سؤالات پرسشنامه خود ـ راهبری یادگیری دانشجویان

جدول 4-11-  شاخص های گرایش به مرکز و پراکندگی سؤالات پرسشنامه سنجش سواد اطلاعاتی دانشجویان

جدول 4-12-  شاخص های گرایش به مرکز و پراکندگی سؤالات پرسشنامه سنجش سواد اطلاعاتی دانشجویان

جدول 4-13-  توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب نمره خود ـ راهبری یادگیری آنها

جدول4- توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب نمره سنجش سواد اطلاعاتی آنها

4-15-  جدول ضریب همبستگی پیرسون رابطه بین سواد اطلاعاتی و خود راهبری یادگیری دانشجویان

 

صفحه
عنوان
109 

110

 

111

112

 

113

 

 

114

 
4-16-  جدول ضریب همبستگی پیرسون رابطه بین معدل و سواد اطلاعاتی دانشجویان

4-17-  جدول ضریب همبستگی پیرسون رابطه بین معدل و خود راهبری یادگیری دانشجویان

4-18- جدول ضریب همبستگی پیرسون رابطه بین سن و سواد اطلاعاتی دانشجویان

4-19-  جدول ضریب همبستگی پیرسون رابطه بین سن و خود راهبری یادگیری دانشجویان

جدول 4-20-  مقایسه میانگین سواد اطلاعاتی بر حسب جنسیت با بهره گرفتن از آزمون t با نمونه های مستقل

جدول 4-21- مقایسه میانگین خود راهبری یادگیری بر حسب جنسیت با بهره گرفتن از آزمون t با نمونه های مستقل

 

فهرست نمودارها

 
 
 
 
 
 
 
صفحه
 
 
عنوان
 
 
 
 
60 

87

89

91

102

105

 
 

 

 

نمودار 2-1- دامنه سواد اطلاعاتی

نمودار 4-1- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت آنها

نمودار 4-2- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن آنها

نمودار 4-3- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب معدل آنها

نمودار4-4-  توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب نمره خود ـ راهبری یادگیری آنها

نمودار 4-5-  توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب نمره سنجش سواد اطلاعاتی آنها

 

 

مقدمه
كسب مهارت‌های سواد اطلاعاتی، فرصت‌های دانشجویان در امر یادگیری خود-راهبر را چند برابر می‌كند، چرا كه آنان به استفاده از طیف متنوعی از منابع اطلاعاتی به‌منظور گسترش دانش خود می‌پردازند، پرسش‌های آگاهانه می‌پرسند، و توان تفكر انتقادی خود را به‌منظور اقدام باز هم بیش‌تر به یادگیری خود‌- راهبر، تقویت می‌كنند. نیل به قابلیت‌های سواد اطلاعاتی مستلزم درك این نكته است كه این مجموعه توانمندی‌ها فرع بر برنامه درسی نیست، بلكه با محتوا، توالی، و ساختار برنامه درسی درهم‌تنیده شده است. این تلفیق با برنامه درسی تدارك‌كننده زمینه‌های بسیار در ارتقای میزان نفوذ و اثرگذاری روش‌های گوناگون تدریس دانشجومحور (همچون یادگیری مسئله‌مبنا، یادگیری شواهدمبنا، و یادگیری كندوكاوی) می‌باشد. دانشجویان با راهنمایی اعضای هیئت علمی و دیگران در طی شیوه‌های مسئله‌مبنا، در سطحی عمیق‌تر از آنچه كه با به‌كارگیری تمام و كمال متون درسی كتبی و شفاهی امكانپذیر است، به استدلال در باره محتوای درس خود می‌پردازند. برای بهره‌برداری بیشینه از یادگیری مسئله‌مبنا، دانشجویان غالباً باید از مهارت‌های تفكر استفاده كنند و این امر مستلزم آن است كه به كاربران ماهری در كار با منابع اطلاعاتی- در هر جا و هر قالبی كه هست- تبدیل شوند و بدین ترتیب مسئولیت‌پذیری خویش را در جهت یادگیری خویش افزایش دهند(هاشمیان،1384)

در این مطالعه برای رسیدن به مفاهیم قابل درک در رابطه با سواد اطلاعاتی و خود-راهبری یادگیری برداشت ها و نظرات دیگران را در یک نگاه اجمالی مرور می شود تا بتوان هرچه بهتر از دانش های پیشین بهره مند شد. و از نهایت قدرت انتقال محقق استفاده می شود و در نهایت این یافته ها را در جهت موضوع تحقیق یعنی سنجش رابطه سواد اطلاعاتی با خود-راهبری شدن یادگیری، بکار گرفته شد .

 

1-2- بیان مساله

در شرایط امروز، یادگیری دیگر نمی تواند محدود به دوره مطالعات رسمی باشد. اینك بیش از هر زمان دیگری نیاز به یادگیری مداوم وجود دارد، یادگیری كه محدودیت سنی، مكانی و زمانی نداشته باشد؛ این نوع یادگیری یادگیری خود-راهبری نام دارد. یادگیری خود-راهبر به معنای چرخه مداوم یادگیری از دوران كودكی و زمان آموزش رسمی تا دوران بزرگسالی و یادگیری مستقل در سرتاسر زندگی از طریق فرصتهای در دسترس (به شكل رسمی و غیررسمی) است. این نوع یادگیری شامل تلاش عمدی و ارادی یادگیرندگان با برنامه آگاهانه و عموماً متناسب با انگیزه ها، تجربه ها، دانش و تواناییهای آنان در یادگیری است. پیشنیاز و عامل اصلی یادگیری مادام العمر، مجهز بودن به مهارتهای سواد اطلاعاتی است(کدیور،1382).

نظر به اینکه امروزه مهارت های سواد اطلاعاتی در زندگی شخصی و حرفه ای نقش تعیین کننده ای دارد، از جمله مهارت های زندگی به شمار می رود. یادگیری در جهان متحول کنونی روندی مداوم دارد. آنجایی که نمی توان در تمام طول عمر از آموزش های رسمی بهره مند بود، افراد باید بتواند به صورت خود-راهبر به یادگیری بپردازند و اطلاعات، دانش و مهارت خود را با تغییرات همخوان کنند. برای این که بتوان به صورت خود-راهبر به یادگیری پرداخت، باید بتوان نیازهای اطلاعاتی خود را شناسایی کرد، و نسبت به راه های دسترسی به اطلاعات مورد نیاز و چگونگی ارزیابی و استفاده از این اطلاعات در زمان نیاز، آگاهی کافی پیدا کرد .از آنجایی که سواد اطلاعاتی، توانایی شناسایی، دسترسی و استفاده موثر از اطلاعات، باسوادان اطلاعاتی فراگیران مادام العمر به شمار می آیند و این امر، با توجه به تسلط گسترده فناوری نوین در تولید، ذخیره و توزیع اطلاعات از اهمیت خاصی بر خوردار است(حیدری موسی نارنجی،1388)

سواد اطلاعاتی شامل مهارتهایی است که موجب استفاده موِّثراز اطلاعات می شود،دردهه اخیر عمدتابه دلیل ایجاد پیوندبین سواد اطلاعاتی وخودراهبرشدن یادگیری گرایش به سواداطلاعاتی رشد قابل توجهی داشته بطوریکه بدون آن توانایی راه یابی هدفمند به دریای پهناور اطلاعات بخصوص برای دانشگاهیان غیر ممکن است (فیکست2001)

موسسه های آموزش عالی ملزم به کمک رسانی به دانشجویان هستند تا بتوانند توانایی اهی لازم را برای کسب مهارت سواد اطلاعاتیرا بدست آورندو تحقق یادگیری مادام العمر ماموریت محوری این موسسات است(قاسمی1385).

سواد اطلاعاتی مرز آموزش و یادگیری رااز محدوده کلاس درس فراتر می برد و به فرد این قدرت را می دهد که به راه جویی های خودراهبر وقابل اعتماد اقدام کند(لفس و پارتکر1995).

لذا ما در این مطالعه به دنبال پاسخ گویی به این سوال هستیم که آیا سواد اطلاعاتی می تواند دانشجویانی را تربیت نماید که در امر یادگیری خود راهبر شوند ؟

 

1-3- ضرورت  و اهمیت تحقیق

سواد اطلاعاتی ابزار ارتباط با دنیا در عصر حاضر است، دنیایی كه اطلاعات عنصر اولیه همه فعالیتهای بشری و عامل راهبردی در رقابتهای اقتصادی، سیاسی و غیره است کسب سواد اطلاعاتی به زمان خاصی محدود نمی شود، بلکه همیشگی است و به همین دلیل مبنای یادگیری خود-راهبر به شمار می آید.

در حال حاضر اگر شخصی بخواهد از تمام اطلاعات جدید منتشر شده در زمینه تخصصی خود آگاه شود ، به طور قطع نخواهد توانست و تنها راه پیش روی او مطالعه گزینشی خواهد بود تخصصی شدن و گسترش موضوعات دانش بشری ، آسان شدن نشر مطالب و كارآیی زیاد وسایل نوین ارتباطی از قبیل شبكه های محلی ، اینترنت و … را می توان دلایل دیگر این مسئله به شمار آورد(سان پینگ،2004)

کسب مهارتهای سواد اطلاعاتی توسط دانشجویان موجب خواهد شد مهارتهای ارزیابی و مدیریتی آنان افزایش یابد و فناوری های اطلاعاتی به فراگیر کمک خواهد کرد تا فارغ از محدودیتهای زمانی ومکانی به یادگیری بپردازند(زمانی1382)

تبدیل فراگیرن به یادگیران خودراهبر باعث خواهد شد که آنان خود بتوانند نیازها واهداف خود رامتناسب با دانش موجود تعیین کنندوافزایش خودراهبری باعث افزایش پیشرفت تحصیلی ودرنهایت تداوم یادگیری همیشگی در دانشجویان خواهد شد