بررسی جامعه‌شناختی ارزش‌های حرفه‌ای از دیدگاه کارکنان شرکت گاز شهر خلخال (یک مطالعه کیفی).

استاد راهنما:

دكتر سیّد رکن‌الدین رشیدی آلهاشم

استاد مشاور:

دکتر علی باقی نصرآبادی

تابستان 93

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب عنوان                                                                                                                 صفحه چكیده………………………………………………………………………………………………… 1   فصل اول: مقدمات و كلیات پژوهش 1ـ1ـ مقدمه ………………………………………………………………………………………….. 2 1ـ2ـ طرح مسأله ……………………………………………………………………………………. 4 1ـ3ـ اهمیت و ضرورت پژوهش ………………………………………………………………….. 5 1ـ4ـ اهداف بررسی ………………………………………………………………………………… 6 1ـ5ـ سؤال‌های پژوهش……………………………………………………………………………… 6   فصل دوّم: ادبیات پژوهش 2ـ1ـ پیشینه‌ی پژوهش ……………………………………………………………………………… 7 2ـ1ـ1ـ پژوهش‌های خارجی ……………………………………………………………………….. 7 2ـ1ـ2ـ پژوهش‌های داخلی ……………………………………………………………………….. 11 2ـ1ـ3ـ نقد و ارزیابی پژوهش‌های پیشین ………………………………………………………… 15 2ـ2ـ چارچوب مفهومی …………………………………………………………………………… 16 2ـ2ـ1ـ رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی و ارتباط آن با نظریه زمینه‌ای …………………………… 16 2ـ2ـ2ـ ادبیات و مبانی نظری پژوهش……………………………………………………………. 19 2ـ3ـ جمع‌بندی و تدوین چارچوب مفهومی پژوهش………………………………………………. 28   فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش 3ـ1ـ روش پژوهش ………………………………………………………………………………. 31 3ـ2ـ مشارکت کنندگان ……………………………………………………………………………. 32 3ـ3ـ روش‌های نمونه‌گیری ……………………………………………………………………….. 33 3ـ4ـ روش و ابزار گردآوری داده‌ها ……………………………………………………………… 34 3ـ5ـ ملاحظه‌های اخلاقی …………………………………………………………………………. 35 3ـ6ـ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ……………………………………………………………… 35 3ـ7ـ اعتبار (روایی) و قابلیت اعتماد (پایایی)…………………………………………………….. 36   فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌ها 4ـ1ـ یافته‌های تحلیلی …………………………………………………………………………….. 38     فصل پنجم: نتایج پژوهش 5ـ1ـ بحث و نتیجه‌گیری ………………………………………………………………………….. 45 ادامه فهرست مطالب عنوان                                                                                                                 صفحه 5ـ2ـ پیشنهادهای پژوهش ………………………………………………………………………… 52 5ـ3ـ پیشنهادهایی به پژوهشگران بعدی ………………………………………………………….. 53 5ـ4ـ محدودیت‌های پژوهش ………………………………………………………………………. 54   پیوست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………….. 56 پرسشنامه………………………………………………………………………………………….. 60 فهرست جداول عنوان                                                                                                                 صفحه جدول شماره (4ـ1): ارزش‌های حرفه‌ای کارکنان ……………………………………………….. 40 جدول شماره (4ـ2): میانگین نمرات ابعاد ارزش‌های حرفه‌ای ………………………………….. 41 جدول شماره (4ـ3): تفکیک نمونه برحسب بعد شخصی ارزش‌های حرفه‌ای …………………… 42 جدول شماره (4ـ4): تفکیک نمونه برحسب بعد حرفه‌ای ارزش‌های حرفه‌ای …………………… 42 جدول شماره (4ـ5): تفکیک نمونه برحسب بعد اجتماعی ارزش‌های حرفه‌ای ………………….. 43 جدول شماره (4ـ6): تفکیک نمونه برحسب بعد سازمانی ارزش‌های حرفه‌ای ………………….. 43 چکیده ارزش‌های حرفه‌ای اساس عملكرد کارکنان می‌باشند كه تعاملات کارکنان با شهروندان، همكاران، سایر افراد حرفه‌ای و عموم مردم را هدایت می‌نمایند و چارچوبی برای تعهد به رفاه شهروندان و راهنمایی برای رفتار اخلاقی در جهت تدارك خدمات بشردوستانه فراهم می‌آورند. وجود تعارض‌های ارزشی روبه افزایش در بین کارکنان سازمان‌ها، رعایت نشدن برخی ارزش‌های حرفه‌ای و پیامدهای آن همچون نارضایتی ارباب‌رجوع، نگرانی‌های زیادی را در بخش‌های دولتی و غیردولتی بوجود آورده است. لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین مؤلفه‌های اساسی ارزش‌های حرفه‌ای از دیدگاه کارکنان شرکت گاز شهر خلخال صورت گرفت. این مطالعه یک پژوهش کیفی از نوع گراندد تئوری است که با مشارکت 25 نفر از کارکنان صورت گرفته است. روش جمع‌آوری داده‌ها، مصاحبه عمیق نیمه‌ساختار یافته بوده و برای تجزیه و تحلیل و تفسیر داده‌ها، از روش اشتراوس و کوربین استفاده شده است. تحلیل مصاحبه‌ها و دیدگاه شركت‌كنندگان نشان داد که مؤلفه‌های اساسی ارزش‌های حرفه‌ای کارکنان دربرگیرنده 4 درون‌مایه اصلی؛ بُعد شخصی، حرفه‌ای، اجتماعی و سازمانی است. از نتایج دیگر این پژوهش این است که ارزش‌های مربوط به بُعد حرفه‌ای، اجتماعی، شخصی و سازمانی به‌ترتیب با میانگین نمرات، 62/2، 61/2، 46/2 و 32/2 از با اهمیت‌ترین و کم‌اهمیت‌ترین ارزش‌های حرفه‌ای آنان بودند. گرچه میانگین نمرات كل مؤلفه‌های ارزش‌های حرفه‌ای در محدوده به نسبت مهم و مهم قرار داشت، اما نیاز به برنامه‌ریزی و آموزش بیشتر به‌منظور بهبود و گسترش اخلاق و ارزش‌های حرفه‌ای در بین کارکنان سازمان‌ها ضروری است. واژه‌های كلیدی: ارزش، ارزش‌های حرفه‌ای، کدهای اخلاقی، روش کیفی، نظریه زمینه‌ای مقدمه موفقیت و یا عدم موفقیت سازمان‌ها در راستای کاربست اهدافشان در گرو انسان‌هایی است كه در واقع گردانندگان اصلی آن‌ها می‌باشند. بدون توسعه منابع انسانی، سازمان بی‌معناست، پس بررسی و مطالعه رفتار افراد در سازمان‌ها می‌تواند نقش بسیار بااهمیتی در رشد و بالندگی آن‌ها ایفا نماید. برخلاف وجود تفاوت‌های زیاد در فرهنگ سازمانی، چند ویژگی مشترك را در سازمان‌ها می‌توان مشاهده كرد و آن این‌كه همه تعریف‌ها، به ‌وجود مجموعه‌ای از ارزش‌های حرفه‌ای كه با فرد در داخل سازمان حفظ می‌شوند اشاره می‌كنند (ولیخانی و دیگران، 1392: 150). ارزش‌های حرفه‌ای استانداردهایی برای عمل هستند كه از سوی گروه حرفه‌ای و کارشناس‌ها مورد پذیرش بوده و چارچوبی را برای ارزشیابی ارزش‌ها و عقاید تأثیرگذار بر رفتار فراهم می‌آورند. این ارزش‌ها اساس عملكرد کارکنان می‌باشند كه تعاملات کارکنان با شهروندان، همكاران، سایر افراد حرفه‌ای و عموم مردم را هدایت می‌نمایند و چارچوبی برای تعهد به رفاه شهروندان و راهنمایی برای رفتار اخلاقی در جهت تدارك خدمات بشردوستانه فراهم می‌آورند. در حال حاضر تعارض‌های ارزشی رو به افزایش بوده و در عرصه شغل در سازمان‌ها توجه به مؤلفه‌های بنیادین ارزش‌های حرفه‌ای را ضروری نموده است (حسینی و دیگران، 1391: 70). در حال حاضر متأسفانه در جامعه‌ی ما، بنابر نظر اكثر كارشناسان اقتصادی و مسئولین، فرهنگ و اخلاق كار در محیط کار بسیار ضعیف است و کمتر به ارزش‌های حرفه‌ای توجه می‌شود. درحالی‌که در غرب سکولار، در دانش‌های مربوط به مدیریت و سازمان، شاخه‌ای با عنوان اخلاق حرفه‌ای وجود دارد، ولی در جامعه‌ی دینی ما در مدیریت، به ارزش‌های حرفه‌ای توجه کافی نشده است. امروزه در بسیاری از کشورها در جهان صنعتی به این بلوغ رسیده‌اند که بی‌اعتنایی به مسائل اخلاقی و فرار از مسؤولیت‌ها و تعهدات اجتماعی، بنگاه را از بین می‌برد. به همین دلیل، بسیاری از شرکت‌های موفق برای تدوین راهبردهای اخلاقی احساس نیاز کرده، و به این باور رسیده‌اند که باید در سازمان یک فرهنگ بر پایه اخلاق رسوخ کند. از این‌رو، کوشیده‌اند به پژوهش‌هایی درباره ارزش‌ها و اخلاق حرفه‌ای جایگاه ویژه‌ای بدهند. اما چگونه می‌توان ارزش‌های حرفه‌ای را در سازمان‌ها جاری و ساری نمود. یكی از این ابزارها برای کاربست ارزش‌های حرفه‌ای، تدوین، آموزش، اعمالِ نظارت بر پیروی از كدهای اخلاقی است. كدهای اخلاقی بیشتر بیان رسمی ارزش‌ها درباره مسایل معین می‌باشند. كدها خط‌کش درستی رفتارهای حرفه‌ای در موقعیت‌های گوناگون را بیان می‌كنند و براساس آن‌ها تعیین می‌شود كه آیا از اخلاق حرفه‌ای، تخطی صورت گرفته یا خیر و اگر صورت گرفته چه مجازاتی باید اعمال شود. این امر ویژگی مهم كدهای اخلاقی است كه تنها به بیان اصول و كلیات اخلاقی بسنده نكرده و در هر حرفه‌ای با دقت رفتارهای درست و نادرست را تعیین می‌كنند، به‌طوری‌كه در تشخیص رفتار غیراخلاقی ابهام چندانی باقی نمی‌ماند (لشگربلوکی، 1387: 2). از نظر باتس و ریچ[1] «کدهای اخلاقی راهنماهای نظام‌مندی هستند که سؤالات مربوط به رفتار اخلاقی هنجار را پاسخ داده و چندین عملکرد از جمله هویت حرفه‌ای (عملکرد خارجی)، راهنمای عملکرد اعمال مراقبتی (عملکرد درونی) و نیز نحوه ایجاد انگیزه در کارکنان را ترسیم می‌نمایند». کدهای اخلاق حرفه‌ای، می‌توانند به‌عنوان یک راهنمای اخلاقی در انجام مسؤولیت‌های حرفه‌ای بر پایه کیفیت مورد استفاده قرار گرفته و به ارائه‌کنندگان خدمات در ایفای وظایف حرفه‌ای خود کمک نمایند. امروزه در سراسر دنیا نگرانی فزاینده‌ای در جامعه درباره نحوه ارائه خدمات به روش اخلاقی بوجود آمده که لازم است جهت رفع این نگرانی‌ها کدهای اخلاق حرفه‌ای مشتمل بر اصول اخلاقی شامل تعهدات و وظایف اخلاقی، پیامدهای عمل، ارزش‌ها، باورها، ویژگی‌های اخلاقی و ویژگی‌های فرهنگی و منطقه‌ای باشند. از‌ آن‌جایی که کدهای اخلاقی زمینه مناسبی را جهت ارتقای کیفیت ارائه خدمات فراهم می‌آورند، ارائه خدمات با استاندارد مطلوب نه فقط از به‌وسیله توسعه دانش و فناوری افراد شاغل در یک حرفه بلکه از به‌وسیله تدوین یک‌سری استانداردهای اخلاقی و ارزشی، امکان‌پذیر است که نظرهای افراد در آن حرفه نیز در طراحی کد اخلاقی لحاظ شده باشد (فرج خدا و دیگران، 1391: 43).