چکیده 

   گیاه مریم گلی با ارزش ترین نوع دارویی تیره نعناع و دارای اختصاصات درمانی مهمی است. این گیاه دارای خاصیت تسهیل کننده هضم، ضد تشنج، تب بر، ضد عفونی کننده، کاهش دهنده مقدار قند خون، آنتی اکسیدان و قاعده آور است. در این بررسی اثر عصاره هیدروالکلی مریم گلی بر بافت PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) طبیعی و توموری مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور 46 سر موش صحرایی ماده نژاد ویستار به 4 گروه شامل گروه تیمار شده با آب مقطر (کنترل)، گروه تیمار با عصاره هیدروالکلی مریم گلی و دو گروه القا سرطان تقسیم شدند. گروه کنترل 1 میلی لیتر آب مقطر و گروه دوم عصاره را با غلظتmg/kg  30  وزن بدن به مدت 30 روز به صورت خوراکی دریافت نمودند. سرطان به وسیله 20 میلی گرم DMBA در 1 میلی لیتر روغن کنجد القا شد. گروه های القا سرطان با آب مقطر و عصاره هیدروالکلی مریم گلی به مدت 30 روز گاواژ شدند. موش های صحرایی در ماه های مختلف تشریح و بافت PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) ناحیه لگنی سمت راست از ناحیه نوک PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) تا ستون مهره از پوست جدا و بر روی لام گسترده شد. بعد از رنگ آمیزی گسترش ها با کارمین، تعداد جوانه های آلوئولی و لوبول های غده PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)ی با میکروسکوپ نوری شمارش گردید. از بافت PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) لگنی سمت چپ و بافت های توموری مقاطع بافتی تهیه گردید و با بهره گرفتن از کیتTUNEL (Terminal deoxynucleotidyl transferase x- dutp nick end labeling) سلول های آپوپتوتیک با میکروسکوپ نوری بررسی شد. تعداد جوانه های آلوئولی و لوبول ها در موش های صحرایی گروه تیمار با عصاره و گروه کنترل سرطان نسبت به گروه کنترل از افزایش معناداری برخوردار بود. این شاخص ها در گروه سرطانی تیمار با عصاره نسبت به گروه کنترل سرطان و گروه تیمار با عصاره کاهش معناداری نشان داد. سلول های توموری بافت PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) در گروه سرطانی تیمار با عصاره نسبت به گروه کنترل سرطان واکنش بیشتری با کیت TUNEL نشان دادند. لذا میزان سلول های آپوپتوتیک تومورهای سرطانی تیمار شده با عصاره مریم گلی در مقایسه با گروه کنترل بیشتر بود. نتایج بیانگر اثرات بازدارنده عصاره هیدروالکلی مریم گلی بر رشد پیشرونده آلوئول های PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) و سلول های سرطانی PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) می باشد.

 مفهوم سرطان

   سرطان به عنوان یکی از معضلات جوامع بشری با تهدید انسان ها در تمام گروه های سنی سبب خسارات مالی و جانی فراوانی می شود که کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. این بیماری با تغییر شكل غیرطبیعی سلولها و از دست رفتن تمایز سلولی مشخص می شود و همچنین به عنوان یک بیماری فلج کننده و صعب العلاج در جامعه تلقی  شده و فرد متعاقب تشخیص آن دچار مشكلات جسمی، روانی و اجتماعی زیادی می شود كه ممكن است باعث اختلال در روند کیفیت زندگی وی گردد (Bamshad & Safikhani., 2006).کورنر معتقد است که واژه سرطان به گروهی از بیماری ها اختصاص داده شده است که خصوصیات نسبتا مشترک دارند و این بیماری می تواند بافت ها و اندام های مختلف بدن انسان را درگیر کند (Corner & Balileyc., 2001).

   سه نوع عامل به تنهایی و یا به طور مشترک خطر ایجاد سرطان را در یک فرد افزایش می دهند که این سه عامل عبارتند از: نحوه زندگی٬ محیط و وراثت. تخمین زده می شود که نحوه زندگی و عوامل محیطی تقریبا در 90 درصد موارد در ایجاد سرطان دخالت دارند. این عوامل رفتارهایی هستند که هر فردی بر روی آن ها تا حدودی کنترل دارد مثل مصرف دخانیات٬ رژیم غذایی٬ استفاده از الکل، قرار گرفتن در معرض نور خورشید و بهداشت عمومی و فردی. بدین ترتیب به نظر می رسد که سرطان ها قابل پیشگیری هستند .(Etebary et al., 2002)

   در خصوص پیشگیری از سرطان ها لازم است عموم جامعه ازعلایم هشدار دهنده آنها اطلاع داشته باشند. این علائم شامل تغییر در دفع ادرار و مدفوع٬ زخمی که به راحتی خوب نشود و خونریزی غیر طبیعی٬ اشکال در بلع و هضم٬ تغییر در خال ها و زگیل ها٬ سرفه های خشک و صدا دار و کاهش سریع وزن بدن استet al., 2004)  (Waller. تشخیص به موقع سرطان می تواند مرگ و میر را کاهش دهد و در این راستا باید به نقش و اهمیت آگاهی از هفت علامت هشدار دهنده سرطان توجه کرد .(Black & Hawakes., 2009)

   بار جهانی سرطان به علت پیری، رشد جمعیت، همچنین رفتارهای پرخطر بخصوص سیگار کشیدن و عوامل محیطی مختلف در حال افزایش است (Jemal et al., 2011, Ieaa., 2011). امروزه سرطان دومین عامل مرگ و میر در سراسر جهان به شمار می آید (www.who.int/mediacentre/news/releases/2005). در کشور هایی که از شیوه غربی پیروی می کنند٬ در حدود نیمی از مرگ ها به دلیل بیماری های قلبی و عروقی و در حدود یک چهارم مرگ ها به دلیل سرطان رخ می دهد. در نتیجه سرطان به عنوان یک مشکل مهم سلامت عمومی به شمار آمده و دولت ها را تحت تاثیر قرار می دهد (Boyle & Langman., 2000). در ایران نیز سرطان پس از بیماری های قلبی و عروقی٬ حوادث و سوانح سومین علت مرگ و میر به شمار می آید  .(Alizadeh et al., 2000)

1 –2– آمار سرطان

   پیش بینی ها از روند رو به رشد تعداد مبتلایان به سرطان در جهان حکایت می کند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی  (WHO)انتظار می رود که آمار ابتلا از 10 میلیون نفر در سال 2000 به 15 میلیون نفر در سال 2020 خواهد رسید. شیوع بالای سرطان در ایران و کاهش سن ابتلا به این بیماری سخت و پر هزینه باعث شده که بر خی از متخصصین سرطان شناسی از اصطلاح سونامی سرطان برای نشان دادن شدت خسارت های مالی و جانی این بیماری در کشور استفاده کنند. طبق بر آورد سازمان بهداشت جهانی  (WHO)سالانه حدود 70 هزار نفر به سرطان مبتلا می شوند. بر اساس آمار این سازمان در سال 1386 شمار مبتلایان به سرطان در کشور 70 هزار نفر بوده است.

1 – 3 – سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)

   سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) یکی از شایعترین انواع سرطان ها می باشد و علیرغم پیشرفت هایی که در تشخیص زود هنگام و درمان این بیماری صورت گرفته است٬ همچنان یکی از علل مهم مرگ و میر در بین زنان است (Mirmalek & Elhamkani., 2009). سرطان سینه بیماری است که در آن سلول های بدخیم از بافت سینه منشا گرفته و به طور نا منظم و فزایندهای تکثیر می یابند و بدون اینکه موجب عکس العمل تدافعی و تجمعی در سیستم ایمنی بدن شوند٬ از آن عبور می کنند. سرطان سینه اکثر اوقات به صورت یک توده بدون درد و سفتی در قسمت فوقانی و خارجی سینه شروع می شود و به طور کلی می تواند در هر جایی از سینه از جمله نوک آن ایجاد گردد. سرطان سینه ممکن است به غدد لنفاوی ناحیه گودی زیر بغل سرایت کرده و بعد از آن در سر تا سر بدن گسترش پیدا کند (عنصری و رعنا پور، 1390).

   سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت

فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) 16 درصد کل سرطان زنان را تشکیل می دهد و شایعترین سرطان زنان در جهان می باشد accessed oct. 2010)/.(www.who.int طبق آمار جهانی از هر 100 هزار نفر٬ 80 نفر به این بیماری مبتلا هستند. این بیماری دومین علت مرگ ناشی از سرطان زنان بعد از سرطان ریه به شمار رفته (Ries et al., 2005) و سالیانه موجب مرگ 519 هزار نفر در جهان می شود که بیش از 70 درصد موارد در کشورهای دارای وضعیت اقتصادی پایین و متوسط رخ می دهد  .(World Health Organization accessedOct.2010)

   میزان بقا سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) در بین کشورهای جهان بسیار متفاوت است به طوری که در آمریکای شمالی٬ سوئد و ژاپن 80 درصد٬ در کشور های با درآمد متوسط 60 درصد و در کشورهای دارای درآمد پایین کمتر از 40 درصد متغییر است Coleman et al., 2008)) که ناشی از عدم وجود برنامه های تشخیص زودرس و کمبود تسهیلات تشخیصی و درمانی کافی در کشورهای با درآمد پایین می باشد.

   ایران یکی از کشورهایی است که میزان بروز سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) کمتری نسبت به بقیه کشورها دارد اما افزایش میزان بروز آن در سال های اخیر این بیماری را به عنوان رایج ترین بدخیمی در میان زنان ایرانی نشان داده است(Mousavi et al., 2007) . بر اساس آخرین گزارش نظام ثبت سرطان کشور در سال٬1387 سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) با فراوانی نسبی 8/24 درصد از سرطان زنان٬ شایعترین سرطان این جنس را تشکیل می دهد. سن ابتلا به سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) در ایران 10 سال زودتر از کشورهای پیشرفته بوده به نحوی که شایعترین سن ابتلا در ایران 54-45 سال است (Sadjadi et al., 2009).

1 – 4 – گیاهان دارویی و سرطان

   طب سنتی ایران از پایه های قدیمی علم طب و حاوی اطلاعات گرانبها در بکارگیری گیاهان در درمان می باشد. استقبال گسترده ای از طب سنتی و داروهای گیاهی در زمینه های مختلف علوم پزشکی صورت گرفته است که علت آن٬ کاربرد گیاهان به عنوان دارو از قرن های پیشین می باشد ((Fabrican & Farnsworth., 2001. بهره گیری از طب سنتی یکی از راه های دستیابی به داروهای جدید می باشد در حال حاضر 119 دارو با منشا گیاهی وجود دارد که تنها از 90 گونه از بین 000/250 گونه شناخته شده٬ به دست آمده است (Farnworth., 1990). اما جستجوی سیستماتیک بر روی مواد موثره این گیاهان و تمامی بیماریها امری بسیار طولانی٬ هزینه بر و محال می باشد (Farnworth., 1990). بنابراین تکیه بر آموزه های بومی یکی از استراتژی های مقبول در دنیا در کشف٬ کاربرد و تحقیق در مورد گیاهان دارویی است. لذا با توجه به روش های درمان دارویی طب سنتی ایران٬ یافتن منابع نوین دارویی از مراجع این دانش در درمان بیماری سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) ضروری به نظر می رسد.

1 – 4 – 1 – گیاه مریم گلی

   گیاه مریم گلی با نام علمی (Salvia officinalis) متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) می باشد. در زبان فارسی به این گیاه مریمی و مریم گلی می گویند. در کتب سنتی و عربی مریمیه٬ شالبیه و مریمیه صغیره٬ به فرانسوی  Saugeو به انگلیسی Common sage می نامند. این خانواده حدوداً شامل 700 گونه در جهان می باشد)  Heywood., 1985, Evan., 1996, Grainger & .(Wichtl., 2001 برخی از گونه های این گیاه شاملSalvia acuminate, Salvia absconditiflora, Salvia aequidistan می باشد. این جنس پراکندگی وسیعی در فلور گیاهی کشورمان داشته به طوری که تا کنون حدود 58 گونه گیاه مریم گلی در ایران شناسایی و گزارش شده است که از این میان تعداد بالغ بر 17 گونه اندمیک می باشد .(Rechinger., 1967)

1 – 4 – 2 –  مشخصات گیاه شناسی

   مریم گلی٬ گیاهی گلدار٬ نهاندانه٬ دولپه ای و بوته ای شکل و چند ساله است .طول این گیاه به 30 تا 60 سانتی متر می رسد٬گلهای آن فقط دو پرچم دارد و به رنگ سفید یا آبی مایل به بنفش است و سه یا چهار تای آن ها پهلوی هم قرار می گیرند. برگ های متقابل به رنگ سبز روشن (به علت دارا بودن تارهای کوتاه وسفید رنگ)٬ ضخیم و دارای شبکه ای از رگبرگ ها است. این رگبرگ ها در سطح تحتانی پهنک برگ به وضع برجسته با ظاهری کاملاً مشخص جلوه می کند. برگ های قسمت زیرین آن دارای دمبرگ نسبتاً بلند و برگ های بالائی کوچک و نوک تیز است. میوه کپسول و به رنگ قهوه ای روشن یا قهوه ای تیره است (درویش٬ 1346; زرگری، 1371) (شکل1-1). این گیاه به صورت خودرو در اماکن خشک و سنگلاخی و دامنه های بایر غالب نواحی آسیا وشمال آفریقا می روید. مناطقی که از نظر کشت مناسب گزارش شده است عبارتند از استان فارس و خراسان (زرگری، 1371).

   پرورش مریم گلی باید در زمینهای اصلاح شده، قابل نفوذ، حاصلخیز و نسبتا” مرطوب صورت گیرد. بهترین رشد آن در خاکهای رسی غنی و زهکش دار صورت می‌گیردو اراضی رو به آفتاب را ترجیح می‌دهد. گیاهی است مدیترانه‌ای که در طول رویش به گرما و هوای خشک نیازدارد. مقاومت آن به گرما زیاد است. این گیاه در زمستان در دمای پایین تر از ۱۵- درجه سانتیگراد دچار سرمازدگی شده و طی ۶-۵ روز خشک می‌شود. هوای گرم وخاک هایی با بافت متوسط که حاوی مقادیر مناسبی ترکیبات کلسیم باشند