تابستان 1393
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

فهرست مطالب

عنوان ……………………………………………………………………………………………… صفحه

چکیده …………………………………………………………………………………………………………………… 1

فصل اول: کلیات

1-1-  مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 3

1-2-  بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………………. 4

1-3-  پرسش‌ها و فرضیه­ های پژوهش ………………………………………………………………………………. 6

1-4-  محدودیت­های پژوهش ………………………………………………………………………………………….. 6

1-5-  اهمیت انجام پژوهش …………………………………………………………………………………………….. 7

1-6-  اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………………………… 8

1-7-  روش­شناسی …………………………………………………………………………………………………………. 9

1-8- مفاهیم بنیادین ………………………………………………………………………………………………………. 9

1-8-1- گفتمان …………………………………………………………………………………………………………… 9

1-8-2- تحلیل گفتمان ……………………………………………………………………………………………….. 10

1-8-3- تحلیل گفتمان انتقادی ……………………………………………………………………………………. 10

1-8-4- قدرت ………………………………………………………………………………………………………….. 11

1-8-5- قدرت و همبستگی ………………………………………………………………………………………… 11

1-8-6- ایدئولوژی ……………………………………………………………………………………………………. 12

1-8-7-نوبت­گیری …………………………………………………………………………………………………….. 12

1-9-  ساختار کلی پژوهش ……………………………………………………………………………………………. 13

فصل دوم: مروری بر مطالعات پیشین

2-1-  مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………… 16

2-2-  پیشینه تحلیل گفتمان انتقادی ………………………………………………………………………………… 16

2-3-  الگوهای نظری در تحلیل گفتمان انتقادی ……………………………………………………………….. 20

2-3-1- فوکو ……………………………………………………………………………………………………………..20

2-3-2- هاج و کرس …………………………………………………………………………………………………. 22

2-3-3- وداک …………………………………………………………………………………………………………… 23

2-3-4- ون دایک ……………………………………………………………………………………………………… 25

2-3-5- لاکلا و موف ………………………………………………………………………………………………… 27

2-3-6- کرس و ون لیوون …………………………………………………………………………………………. 28

2-3-7- فاولر ……………………………………………………………………………………………………………. 29

2-3-8- پنی کوک ……………………………………………………………………………………………………… 30

2-3-9- چیلتون و هارت ……………………………………………………………………………………………. 31

2-3-10- موتنر …………………………………………………………………………………………………………. 32

2-4-  مروری بر پژوهش­های انجام شده …………………………………………………………………………. 32

2-4-1- پژوهش­های خارجی ……………………………………………………………………………………… 33

2-4-1-1-کتاب­ها ………………………………………………………………………………………………… 33

2-4-1-2- مقالات ……………………………………………………………………………………………… 34

2-4-2- پژوهش­های داخلی ……………………………………………………………………………………….. 36

2-4-2-1- کتاب­ها …………………………………………………………………………………………….. 36

2-4-2-2- مقالات ……………………………………………………………………………………………… 38

2-4-2-3- پایان نامه ­ها و رساله­ها ……………………………………………………………………………40

2-5-  خلاصه ………………………………………………………………………………………………………………..43

فصل سوم: الگوی نظری پژوهش و روش­شناسی

3-1-  مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………… 46

3-2-  الگوی نظری پژوهش …………………………………………………………………………………………… 46

3-2-1- مفاهیم گفتمان، قدرت و ایدئولوژی از دیدگاه فرکلاف ………………………………………. 47

3-2-1-1- گفتمان ……………………………………………………………………………………………… 47

3-2-1-2- قدرت ………………………………………………………………………………………………. 49

3-2-1-3- ایدئولوژی …………………………………………………………………………………………. 50

3-2-2- طبیعی شدگی در گفتمان ………………………………………………………………………………… 51

3-2-3- مراحل تحلیل گفتمان انتقادی در رویکرد فرکلاف …………………………………………….. 52

3-2-3-1- توصیف ……………………………………………………………………………………………. 53

3-2-3-2- تفسیر ……………………………………………………………………………………………….. 55

3-2-3-3- تبیین ………………………………………………………………………………………………… 59

3-3-  روش­شناسی پژوهش …………………………………………………………………………………………… 60

3-3-1- جامعه آماری مورد مطالعه ………………………………………………………………………………. 60

3-3-2- روش گردآوری داده­ ها …………………………………………………………………………………… 60

3-3-3- ابزار پژوهش ………………………………………………………………………………………………… 61

3-3-4- روش­ها و مراحل تجزیه و تحلیل ……………………………………………………………………. 61

3-3-4-1- تحلیل کیفی …………………………………………………………………………………………. 62

3-3-4-2- تحلیل کمی …………………………………………………………………………………………. 62

3-4- خلاصه …………………………………………………………………………………………………………………. 62

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ ها

4-1-  مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………… 64

4-2- توصیف ……………………………………………………………………………………………………………… 64

4-2-1- بررسی مصاحبه­های پزشک و بیمار در ارتباط با پرسش اول ……………………………….. 65

4-2-2- بررسی مصاحبه­های پزشک و بیمار در ارتباط با پرسش دوم ………………………………. 73

4-2-3- بررسی مصاحبه­های پزشک و بیمار در ارتباط با پرسش سوم ………………………………. 74

4-2-4- بررسی مصاحبه­های پزشک و بیمار در ارتباط با پرسش چهارم ……………………………

 

76

4-2-5- بررسی مصاحبه­های پزشک و بیمار در ارتباط با پرسش پنجم …………………………….. 78

4-3-  تفسیر ………………………………………………………………………………………………………………… 89

4-3-1- ظاهر کلام ……………………………………………………………………………………………………. 89

4-3-1-1-  هویت زبانی ……………………………………………………………………………………….. 89

4-3-1-2- صورت­های خطاب ………………………………………………………………………………. 90

4-3-2- معنای کلام …………………………………………………………………………………………………… 93

4-3-2-1- هویت سازی ……………………………………………………………………………………….. 93

4-3-2-2-  تعریف و تمجید از پزشک ……………………………………………………………………. 95

4-3-2-3- کنش­های گفتاری …………………………………………………………………………………. 96

4-3-3- انسجام معنایی …………………………………………………………………………………………….. 102

4-3-4- ساختار و جان­مایه متن …………………………………………………………………………………. 105

4 -3-5- بافت موقعیتی متن ………………………………………………………………………………………. 108

4-3-5-1- حضور همراه با بیمار ……………………………………………………………………………. 108

4-3-5-2- طول مدت معاینه ……………………………………………………………………………….. 109

4-3-6- بافت بینامتنی ………………………………………………………………………………………………. 112

4-4-  تبیین ……………………………………………………………………………………………………………….. 113

4-4-1- سطح موقعیتی …………………………………………………………………………………………….. 113

4-4-2- سطح نهادی ……………………………………………………………………………………………….. 117

4-4-3- سطح اجتماعی ……………………………………………………………………………………………. 118

4-5-  تفسیر داده­ ها …………………………………………………………………………………………………….. 121

4-6-  خلاصه …………………………………………………………………………………………………………….. 126

فصل پنجم: خلاصه و نتیجه گیری

5-1-  مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………. 128

5-2-  مروری بر مراحل پژوهش ………………………………………………………………………………….. 128

5-3-  بحث و نتیجه­گیری ……………………………………………………………………………………………. 129

5-4-  دستاوردهای جانبی پژوهش ……………………………………………………………………………….. 133

5-5-  پیشنهاداتی برای مطالعات آینده …………………………………………………………………………… 134

کتاب‌نامه ……………………………………………………………………………………………………………. 136   

منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………. 136

منابع انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………….. 139

پیوست ………………………………………………………………………………………………………………………… 141

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………….. 142

 

فهرست جداول

 

جدول 4-1:     فراوانی جملات خبری، پرسشی و امری در گفتمان پزشک و بیمار ………………… 75

جدول 4-2:     فراوانی ضمیرهای ما و شما در گفتمان پزشک و بیمار …………………………………. 77

جدول 4-3:     صورت­های خطاب پزشک به بیمار ……………………………………………………………. 91

جدول 4-4:     صورت­های خطاب بیمار به پزشک ……………………………………………………………. 92

جدول 4-5:     چگونگی انجام مراحل معاینه و گفتگو با بیمار ………………………………………….. 106

جدول 4-6:     طول مدت مصاحبه­ها …………………………………………………………………………….. 109

جدول 4-7:     میانگین مدت زمان مصاحبه­ها بر حسب سن بیماران ………………………………….. 111

جدول 4-8:     میانگین مدت زمان مصاحبه­ها بر حسب تحصیلات بیماران ………………………… 112

جدول 4-9:     فراوانی سوالات پزشک و بیمار ……………………………………………………………….. 114

جدول 4-10:   فراوانی سوالات پزشک بر حسب سن بیمار ……………………………………………… 115

جدول 4-11:   فراوانی سوالات پزشک بر حسب تحصیلات بیمار …………………………………….. 116

جدول 4-12:   آمار توصیفی قطع گفتار پزشک با سن بیمار ……………………………………………… 121

جدول 4-13:   آزمون آنوا برای تعیین رابطه معناداری بین قطع گفتار پزشک با سن بیمار………. 122

جدول 4-14:   آمار توصیفی قطع گفتار پزشک با سن بیمار ……………………………………………… 122

جدول 4-15:   آزمون تی مستقل برای تعیین رابطه معناداری بین قطع گفتار پزشک با

تحصیلات بیمار …………………………………………………………………………………….. 123

جدول 4-16:   آمار توصیفی نوبت­گیری پزشک با سن بیمار …………………………………………….. 124

جدول 4-17:   آزمون آنوا برای تعیین رابطه معناداری بین نوبت­گیری پزشک با سن بیمار…….. 124

جدول 4-18:   آمار توصیفی نوبت­گیری پزشک با تحصیلات بیمار …………………………………… 125

جدول 4-19:   آزمون تی مستقل برای تعیین رابطه معناداری بین نوبت­گیری پزشک

با تحصیلات بیمار ………………………………………………………………………………….. 125

فهرست نمودارها

 

نمودار 4-1:     فراوانی جملات خبری، پرسشی و امری در گفتمان پزشک و بیمار ………………… 75

نمودار 4-2:     فراوانی ضمیرهای ما و شما در گفتمان پزشک و بیمار …………………………………. 77

نمودار 4-3:     صورت­های خطاب پزشک به بیمار ……………………………………………………………. 91

نمودار 4-4:     صورت­های خطاب بیمار به پزشک ……………………………………………………………. 92

نمودار 4-5:     میانگین مدت زمان مصاحبه­ها بر حسب سن بیماران ………………………………….. 111

نمودار 4-6:     میانگین مدت زمان مصاحبه­ها بر حسب تحصیلات بیماران ………………………… 112

نمودار 4-7:     درصد فراوانی سوالات پزشک و بیمار ……………………………………………………… 114

نمودار 4-8:     فراوانی سوالات پزشک بر حسب سن بیمار ……………………………………………… 115

نمودار 4-9:     فراوانی سوالات پزشک بر حسب تحصیلات بیمار …………………………………….. 116

نمودار 4-10:   رابطه فراوانی قطع گفتار توسط پزشک با سن بیمار ……………………………………. 118

نمودار 4-11:   رابطه فراوانی قطع گفتار توسط پزشک با تحصیلات بیمار ………………………….. 119

نمودار 4-12:   رابطه میانگین نوبت­گیری توسط پزشک با سن بیمار ………………………………….. 120

نمودار 4-13:   رابطه میانگین نوبت­گیری توسط پزشک با تحصیلات بیمار ………………………..  120

 

فهرست اشکال

 

شکل 3-1:      مدل سه­بعدی فرکلاف ……………………………………………………………………………… 49

شکل 3-2:      الگوی پیشنهادی فرکلاف جهت تفسیر ………………………………………………………. 56

 

چکیده

یکی از اهداف تحلیل گفتمان انتقادی شفاف‌سازی ارتباطات از نظر قدرت و به طور کلی تحلیل روابط آشکار یا پنهان قدرت در گفتمان است. این پژوهش با هدف بررسی نشان‌گرهای قدرت در گفتمان پزشک- بیمار و تعیین غالب بودن رابطه قدرت یا همبستگی انجام شده است. برای این منظور 30 مصاحبه پزشک و بیمار ضبط و به شکل مکتوب تبدیل شدند. جامعه مورد مطالعه را 10 پزشک که به طور تصادفی انتخاب شده‌اند و مصاحبه هر کدام با سه بیمار تشکیل می‌دهد. داده‌ها در غالب چارچوب فرکلاف توصیف، تفسیر و تبیین شده‌اند. در انجام این پژوهش علاوه بر تحلیل کیفی از بررسی کمی شامل محاسبه فراوانی و اعمال شیوه‌های آماری با بهره گرفتن از آزمون آنووا و تی مستقل بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌ها حاکی از این است که سن بیماران در میزان قطع گفتار و نوبت‌گیری که پزشک انجام می‌دهد، تأثیرگذار است و با افزایش سن بیمار فراوانی آنها نیز در گفتار پزشک افزایش می‌یابد. سطح تحصیلات بیمار نیز در میزان قطع گفتاری که پزشک انجام می‌دهد، مؤثر است و ارتباط معکوسی بین این ‌دو شاخص برقرار است. اما نتایج نشان می‌دهد که نوبت‌گیری پزشک با تحصیلات بیمار رابطه معناداری ندارد. بررسی مصاحبه‌ها در چارچوب مذکور نشان می‌دهد که این پزشکان هستند که بسیاری از بخش‌های مکالمه را کنترل می‌کنند و تصمیم گیرنده اصلی هستند و این خود مبین عدم تقارن درگفتمان پزشکی است. به این ترتیب پژوهش حاضر نشان داده است که در گفتمان پزشک و بیمار عامل قدرت غالب است نه همبستگی.

کلید واژه‌ها: تحلیل گفتمان انتقادی، روابط قدرت، گفتمان پزشکی، قطع گفتار، نوبت‌گیری

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش

 

1-1- مقدمه

زبان پدیده‌ای است اجتماعی که ارتباط تنگاتنگی با ساخت اجتماعی یک جامعه دارد. هر فرد هنگام صحبت کردن به نحوی اجتناب‌ناپذیر، قرائنی دال بر خاستگاه، شخصیت، دیدگاه و حتی افکار خود به دست می‌دهد به‌طوری‌که مخاطب به کمک آن‌ها می‌تواند در مورد گوینده اظهار نظر نماید. خصلت اجتماعی زبان آن را با بسیاری از پدیده‌ها، روندها و عوامل اجتماعی-فرهنگی پیوند می‌دهد و این پیوستگی به حدی است که برخی زبان را آیینه‌ای دانسته‌اند که پدیده‌ها و دگرگونی‌های اجتماعی-فرهنگی جامعه را به نوعی در خود منعکس می‌کند. ما روزانه آن‌چنان در زبان غوطه‌وریم که گاهی تأثیرات عمیقی را که ممکن است بر زندگی، روابط و حیات اجتماعی‌مان داشته باشد، دست کم می‌گیریم (سلطانی،1391). زبان گذشته ما را رقم زده، حال ما را می‌سازد و آینده‌ ما نیز تحت تأثیر آن است. استفاده از زبان توسط رسانه‌ها، اربابان قدرت و سیاستمداران، از تجلی‌های زبان در زندگی سیاسی-اجتماعی ماست. در این میان از حوزه‌های مختلف علم زبان‌شناسی، دیدگاه «تحلیل گفتمان انتقادی[1]»-که البته تنها منحصر به زبان‌شناسی نیست و دیدگاهی میان رشته‌ای محسوب می‌شود- به مطالعه زبان به مثابه کردار اجتماعی[2] می‌پردازد و کارکرد آن را در جامعه و سیاست بررسی می‌کند.

«دیدگاه فوق رویکردی است که از دل زبان‌شناسی نقش‌گرا[3] و جامعه‌شناسی جوانه زده است. به طور کلی در تحلیل گفتمان[4] سه نگرش عمده مطرح است که عبارتند از: تحلیل گفتمان ساخت‌گرا[5] و صورت‌گرا[6] که گفتمان را سطح فراتر از جمله و تحلیل گفتمان را تحلیل این سطح دانسته‌اند، تحلیل گفتمان نقش‌گرا که اولویت را به کارکرد و بافت موقعیت[7] می‌دهد و گفتمان را به مثابه زبان به هنگام کاربرد تعریف می‌کند و سومین نوع تحلیل گفتمان، تحلیل گفتمان انتقادی است. در واقع این رویکرد صورت نوین و توسعه یافته تحلیل گفتمان نقش‌گراست که از اندیشه‌های فیلسوف و اندیشمند معاصر فرانسوی، میشل فوکو[8] (1984-1926م) و مکتب انتقادی فرانکفورت بسیار تأثیر پذیرفته است» (اسدی، 1391: 4). تحلیل گفتمان انتقادی به این معنا انتقادی است که هدفش آشکار ساختن نقش کردارهای گفتمانی[9] در جهان اجتماعی است. از جمله آن روابط اجتماعی که شامل روابط نابرابر قدرتند و هدفشان سهیم شدن در ایجاد تغییرات اجتماعی در راستای ایجاد روابط متعادل‌تر قدرت در فرآیند ارتباطات و در جامعه به طور عام است (سلطانی، 1384). در این رویکرد مفاهیمی چون ایدئولوژی[10] و قدرت وارد تحلیل می‌شوند و بافت گسترش یافته و روابط تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را نیز در بر می‌گیرد تا تحلیل از سطح توصیف فراتر رفته و به سطح تفسیر[11] و تبیین[12] برسد. در این حوزه اعتقاد بر این است که متون عاری از بار ایدئولوژیکی نیستند بلکه حوادث، رویدادها و متون، از منظر خاصی گزارش می‌شوند. زبان و گفتمان واجد سطوح و لایه‌هایی هستند. درسطوح زیرین حاوی ایدئولوژی و روابط قدرت و سلطه می‌باشند و در سطوح زبرین حاوی ساختارها و مولفه‌های گفتمان‌مدار هستند. این ساختارها و مؤلفه‌ها رابطه مستقیم و دیالکتیک با ایدئولوژی نهفته در لایه‌های زیرین متن و گفتمان دارد. از این رو هدف تحلیل گفتمان انتقادی آشکار ساختن آن بعدی است که در ورای واژه‌ها، جمله‌ها، متون زبانی، مطبوعاتی و شفاهی به نظر افراد طبیعی جلوه می‌کند و از دید آن‌ها مخفی می‌ماند. بدین ترتیب این رویکرد بستری ایجاد می‌کند برای آگاهی دادن به مردم به هدف رفع این نابرابری‌ها.‌

1-2- بیان مسئله

در تحلیل گفتمان انتقادی بین زبان از یک سو و قدرت، سلطه و ایدئولوژی از سوی دیگر رابطه دو سویه برقرار است. ساخت‌های ایدئولوژیک در خدمت برقراری مناسبات قدرت در جامعه هستند و اعمال قدرت هم، بنا به تعبیر گفتمان‌شناسان انتقادی، یا از طریق قوه قهریه (مثلاً قدرت اسلحه و زور) صورت می‌گیرد و یا از طریق زبان و