ه- تولید گیاهان مقاوم به شوری و یا علف­کش­ها از طریق انتخاب و غربال­گیری یک سلول6 (تورس7، 1989).

گل بنفشه با نام علمی Viola odorata L. متعلق به تیره گل بنفشه (Violaceae ) است که به­طور وحشی در کوهپایه‌های البرز، شمال ایران و همچنین در جنگل‌های گرگان می‌روید. این گیاه علفی، یک یا دوساله است که با ارتفاعی در حدود 10 سانتی­متر رشد می­ کند. برگ‌ها بیضی شکل به رنگ سبز تیره، گل‌ها از محور برگ‌ها به صورت انفرادی و به ندرت جفتی ظاهر می‌شوند. گل‌ها دارای 5 گلبرگ نابرابر است که با رنگ­های مختلف سفید، بنفش، زرد، آبی، ارغوانی، بُرنز، کِرم، نارنجی و صورتی دیده می­شوند. روش ازدیاد آن به وسیله بذر و تقسیم بوته است. بذرهای گیاه بنفشه دارای خفتگی طولانی است بنابرین جوانه­زنی آن­ها کند است و نیاز به سرمادهی دارند (روپیندر و رامش[2]، 1998). گیاه گل بنفشه به عنوان یک گیاه زینتی در باغچه‌ها و حاشیه‌ها کاشت می‌شود. موارد استفاده از گل بنفشه به­علت داشتن رنگ و منظره زیبا در محل‌های سایه­دار، پارک­ها، تولید عطر (در انواع معطر) و تهیه دسته گل (در انواع دارای دمگل طویل) است. گیاه بنفشه معمولاً در تابستان در خزانه کشت می‌شود و در اوایل پائیز به زمین اصلی انتقال می‌یابد و با تولید گل‌‌های زیبا در طول پائیز و زمستان به زندگی خود ادامه می‌دهد (ادوارد و هو2، 1999).

گیاهان تیره گل بنفشه به ویژه گل بنفشه به دلیل ترکیبات فنولی، متیل سالیسیلات3 و آلکالوئید4 از  قدیمی­ترین گیاهان دارویی محسوب می‌شوند (چوپرا و همکاران5، 1958). بررسی‌ها نشان داده­اند که برگ و گل گیاه بنفشه دارای ویژگی­های دارویی می‌باشند. مواد موثره آن ضد­التهاب، معرق، ادرار­­آور، نرم کننده، خلط­آور، تب بر و ملین هستند. ریشه‌های این گیاه، دارای آلکالوئیدی بنام ویولین6 است که به­عنوان داروی خلط­آور استفاده می‌شود. از لحاظ خواص درمانی، بنفشه معطر (Viola odorata L.) با وجود اسید سالیسلیک7 در تهیه آسپرین8 به کار می‌رود (زرگری، 1376).

کشت گل بنفشه در فضای سبز و اثرات دارویی آن سبب شده این گیاه از اهمیت زیادی برخوردار باشد. جمعیت بومی این گیاه به­طور هشدار دهنده­ای در حال خطر نابودی است (تیلور و ویتر9، 1998). گیاهان جنس ( (Viola sp.از دورگه­گیری بین­گونه­ای و درون­گونه­ای ایجاد می‌شوند که در طبیعت آزادانه این اتفاق می‌افتد. بنابرین تشخیص تاکسونومی آن‌ها از گونه‌های مختلف مشکل است (دانشور، 1386).

روش کشت بافت یکی از روش‌های کارآمد و قابل اعتماد برای تکثیر و حفظ این گیاه است. روش كشت بافت گیاهی، طیف وسیعی از روش­ها را شامل می‌شود. از جمله این روش­ها باززایی از بافت­های جنینی، قطعات سایر بافت­ها، كالوس تولیده شده از بافت‌های آن، سلول­های جدا شده و یا پروتوپلاست را می­توان نام برد. روش کشت بافت گیاهی یکی از مهم­ترین روش­ها در راستای تولید صنعتی متابولیت­های ثانویه است زیرا پتانسیل تولید این مواد در شرایط طبیعی به دلیل محدود بودن منابع گیاهی، بالا بودن هزینه­ها و سایر مشکلات مربوط به تهیه متابولیت­های ثانویه کم است (اثنی عشری و زکایی خسروشاهی، 1388).

فرضیه:

1- با بهره گرفتن از روش کشت بافت و انتخاب اندام­های مختلف گیاه بنفشه معطر ((Viola odorata L. در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ[3] ((MS همراه با بهره گرفتن از تنظیم­کننده‌های رشد گیاهی می­توان تولید کالوس نمود و سپس از آن گیاهك كامل تولید كرد و به گلخانه منتقل شود.

اهداف پژوهش: 

1. تولید کالوس و تولید گیاهک بنفشه معطر با بهره گرفتن از تنظیم­کننده­ های رشد مختلف از مانند توفوردی (2,4-D)، کاینتین[4]، تیدازرون3 (TDZ)، نفتالین استیک اسید(NAA) و ایندول بوتریک اسید(IBA) .
معرفی مناسب­ترین اکسین و سایتوکنین و بررسی تاثیر غلضت­های مختلف تنظیم­کننده­ های رشد گیاهی برای تولید کالوس و باززایی از آن.
اثر پلی­آمین‌ها مانند پوترسین4بر باززایی از کالوس گل بنفشه.
 

فصل دوم

مروری بر پژوهش ها
 

فصل دوم
مروری بر پژوهش‏های انجام شده
1- 2 گیاه شناسی
تیره گل بنفشه، عموما گیاهانی علفی و دارای نمونه‌های معدودی به­صورت بوته‌های چوبی می‌باشند. در بین انواعی از آن‌ها نمونه‌های درخچه­ای مانند و به­ندرت درخت یافت می‌گردد. گیاهان تیره بنفشه، برگ‌های متناوب و گل‏های نرماده، نامنظم و به صورت منفرد یا مجتمع دارند ( مظفریان، 1379).

گل بنفشه با نام علمی Viola odorata L. متعلق به تیره Violaceaاست. این گیاه علفی، در شرایط آب و هوایی خاص می ­تواند چندساله باشد ولی از نظر گل­کاری جزء گل­های یک­ساله و یا دو­ساله محسوب می­شود. این گیاه با ارتفاع در حدود 10 سانتی متر رشد می‌کند. گل‌ها، ساده و معطر به رنگ بنفش تیره که اواخر زمستان گل می­دهد (سوارپ[5]، 2009 و سینگ2، 1987). این گیاه دارای برگ‌های بیضی شکل، به رنگ سبزتیره است. گل‌های آن حالت نیمه ایستا و دارای 5 گلبرگ نابرابر است که بر حسب انواع آن اندازه‌های مختلف دارد. روش افزایش آن به وسیله بذر و تقسم بوته است. ارقامی که بنام ویولت3 خوانده می‌شوند را می‌توان به وسیله ساقه‌های رونده­ای که کمی ریشه

تولید کرده باشند، تکثیرکرد (خوشخوی، 1368).

مقاومت آن به سرما یکی از ویژگی­های بارز آن می‌باشد حتی در زمستان در مقابل سرما مقاوم است. بنفشه خود گشن است و از طریق حصول نژادهای خالص و سپس دورگ گیری4 و تهیه بذ ر F1 همه ساله در جهان تکثیر می‌شود و بذر نسل اول پس از چند بار کشت و کار مشخصات خود را از نظر رنگ و شکل از دست می‌دهد و تولید گل‌های کوچک می کند (حکمتی، 1382).

2-2پراکندگی گل بنفشه
   فراوانی گل بنفشه بیشتر در نواحی نیمکره ­شمالی است به­ طوری که فقط تعداد معدودی از آن­ها در نیمکره جنوبی یافت می­شود. بنفشه‌های امروزی که در اثر تعداد فراوان، دورگه­گیری بدست آمده است، به­صورت وحشی در تمام دنیا پراکنده شده­اند، به­ طوری که انواع وحشی آن‌ها در ایران، در کوهپایه‌های البرز و شمال ایران و همچنین در جنگل‏های گرگان وجود دارند. بنفشه معطر در بسیاری از نواحی ایران، به­ویژه در کوهستان‏ها، در زیر سایه درختان می‏رویند. همچنین این گیاه در نواحی شمالی ایران، منطقه البرز، رودبار و نواحی مختلف دیگر به چشم می­خورند (زرگری،1376).

تعدادی از گونه های مهم گیاه بنفشه که در ایران و جهان پراکنده اند به شرح زیر است:

1- بنفشه خوشبو یا معطر (Vioal odorata L.) : این گیاه دارای ساقه زیر­زمینی کوتاه، به ضخامت 1 تا 3 میلی­متر است. دمبرگ کرکدار، شکل برگ­ها دایره‏ای تا تخم­مرغی پهن با قاعده قلبی­شکل است. جام گل، بنفش رنگ، به­ندرت سفید و معطر است. گل­ها دارای مهمیز راست یا تقریباً خمیده هستند. کپسول بذرها، تقریباً کروی یا 3­وجهی، با کرک­های انبوه­ است که در امتداد خاک قرار می­گیرند. بذرها به طول 3-5/2 میلی­متر، تخم­مرغی، سفید یا قهوه­ای کم­رنگ­اند. این گونه از اواسط تا اواخر بهار گل‌های صورتی، سفید یا ارغوانی خود را که برخی کم پر و بعضی پرپر می‌باشند را ظاهر می‌کند (مظفریان،1391).

2- گونه Viola tricolure : نام عمومی آن Pansy است. معمولاً چند ساله است اما در دشت­ها به صورت یک ساله یا در تپه­ها، دوساله دیده شده است. گیاه دارای رشد 25-20 سانتی متری با برگ­های بلند و لبه­های بریده است. گل­های آن دارای طیف وسیعی از رنگ­ها شامل آبی، ارغوانی، قرمز، قهوه ای مایل به قرمز، زرد، کرم، صورتی، سیاه، سفید و قرمز شرابی است. حاشیه گلبرگ­ها گاهی موج دار یا مضرسی می­باشد. اندازه گل­ها در رقم­های این گونه بسیار مختلف است و گاهی به 10 تا 15 سانتی­متر هم می­رسند. گل­ها در اوایل صبح دارای بوی مطبوعی هستند (سوارپ، 2009).

3-گونه Viola cornuta: این گیاه دارای گل‌هایی به رنگ ثابت و معمولاً کوچک­تر از گونه بنفشه سه­رنگ است. برگ آن پهن بیضی شکل که زیر برگ کرک دار است. زمین­های با زهکشی خوب و آفتابی را ترجیح می­دهد. در میان دورگه­های آن رقم­های ‘Blue Perfection’ که گل آن به رنگ آبی، ‘Arkwrite Ruby’ به رنگ قرمز روشن با مرکز تیره، ‘Lutea Splendense’ به رنگ زرد طلائی، ̕‘Ardross Gem طلایی تیره و آبی و ̕‘Northfield Gem با رنگ بنفش-ارغوانی وجود دارند.

4– گونه Viola wittrockiana: این گیاه دارای گل‌هایی به قطر حدود 5 سانتی­متر و در محدوده­ای از    رنگ­های مختلف از قبیل زرد، صورتی، قرمز­­تیره، قهوه­ای، آبی، ارغوانی و سفید دیده می­شوند. ساقه بنفشه فرنگی، به رنگ سبز مایل به زرد است و ریشه آن دارای بوی نسبتاً مطبوع می­باشد. برگ‌های آن متناوب، دمبرگ طولانی، بیضوی با دندانه‌های فاصله­دار است. این گیاه با این­که چندساله است، با شروع هوای گرم رشد آن کاهش می­یابد و مانند گیاه دوساله عمل می کند. گل­دهی این گیاه دورگه اواسط بهار تا اواسط تابستان است. تکثیر آن به ­وسیله بذر و یا قلمه ساقه می­باشد (متقی، 1390).

5- بنفشه جنگلی (Viola sylvestris) : این گونه علاوه بر این­که از نظر مشخصات گیاه شناسی به گونه V.odorata L. بسیار نزدیک است، به گونه Viola sieheana نیز شباهت بسیاری دارد. رویشگاه این سه گونه در ایران در اراضی جنگلی شمال ایران یافت می­شوند (مظفریان، 1391).

3-2 شرایط محیطی رشد و پرورش گل بنفشه

بنفشه معمولاً در تابستان در خزانه کشت می­شود و در اوایل پائیز، زمستان و بهار به­صورت یک گیاه زینتی سرمادوست در فضای سبز مورد استفاده قرار می­گیرد (ادوارد و هوو، 1999). کاشت بذر در اواخر تابستان یا اوائل پائیز صورت می‌گیرد. بذرها در شاسی سرد کاشته شده و پس از آن، نشاءها در پائیز یا بهار به هوای آزاد انتقال داده می‌شوند. در بعضی مناطق کاشت بذرها در بهار در گلخانه انجام می‌گیرد و نشاءها برروی    ردیف­های خزانه در هوای آزاد کاشته شده و در پائیز به محل اصلی انتقال می‌یابند. بذرها بعضی گونه‌ها بهتر است پس از کاشت مدتی در دمای حدود 4+ درجه سانتی گراد قرار داده شوند (خوشخوی،1368).

4-2 اهمیت اقتصادی گل بنفشه
گیاه گل بنفشه یک گیاه زینتی-دارویی می­باشد که کاربرد گسترده­ای در فضای سبز شهرها و پارک­ها دارد. کاشت گل بنفشه در کنار رزها و گل­های پیازی، رشد خوب آن در زیر سایه درخت­ها و درخچه­ها، منظره زیبا و مفرح بخشی را در مکان­های تفریحی ایجاد می­ کند. علاوه بر این استفاده فراوان آن در باغچه­های خانگی و گلدان­ها، کاربرد گل­های بریده آن برای موارد تزئینی نیز اهمیت این گیاه را افزایش داده است. بنفشه معطر، در صنعت از نظر تهیه اسانس، حائز اهمیت می­باشد (سوارپ، 2009 و بیلی[6]، 1998 ).

5-2 خاصیت دارویی
گل بنفشه دارای اثر نرم کننده، خلط آور و معرق است. گل بنفشه در پزشکی، مصارف فراوانی در بیماری‌های مختلف دارد. دم­کرده گل بنفشه در رفع برونشیت‌های حاد، گلودرد، سرفه، بیماری‌های سینه، کلیه و مثانه بکار می‏رود (لامیسون و همکاران[7]، 1991 و والتر و همکاران3، 2011). مصرف آن در بیماری‌های مخملک و سرخک معمول است. برگ بنفشه، اثر نرم کننده دارد و از آن لوسیون‌هائی تهیه می­شود که برای رفع تحریک التهاب اعضای خارجی، ورم چشم مورد استفاده قرار می‌گیرد. ریشه بنفشه دارای اثر قی­آور است و در بیماری‌های اطفال استفاده می­شود. پس از مصرف آن مخاط دستگاه معده تحریک گردیده، حالت تهوع و استفراغ پیش می‌آید ( زرگری،1376).

6-2 اثرات سمی
مصرف بیش از حد در خوردن گل بنفشه، موجب ضعف و سنگینی معده و آشفتگی حال می­شود و نباید از حد مجاز بیشتر مصرف گردد. مصرف طولانی مدت ریشه بنفشه معطر، منجر به عوارض خطرناک گوارشی و استفراغ می­شود و زنان باردار نباید از آن استفاده کنند. افراد مبتلا به ناراحتی‌هایی مثل سنگینی معده و افسردگی و ناراحتی‌های قلبی، در مصرف بنفشه معطر، نباید زیاده­روی کنند (فرزاد،1391).

7-2 شرایط کشت
گیاه بنفشه به خاک مرطوب، سبک و غنی نیاز دارد. آبیاری آن باید به­طور منظم انجام گیرد. مکان‌های آفتابی برای کشت آن مناسب است البته در مکان‌هایی که آفتاب کامل ندارد و سایه آفتاب می­باشد هم به خوبی رشدو نمو می­ کند (حکمتی، 1382).

[1]. Protoplast

Pathogens free plants
Mass propagation
Genetically identical plants
Asexual hybridization
In vitro screening of single cell
Torres
Rupinder and Ramesh
2. Edward and Howe
Methyl salicylate