(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب عنوان صفحه چکیده……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2 فصل اول : طرح تحقیق 1- 1 . بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………………. 6 1- 2 . اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 7 1- 3 . اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………… 7 1-3-1. اهدف اصلی…………………………………………………………………………………………………………………………… 7 1-3-2. اهداف فرعی………………………………………………………………………………………………………………………….. 7 1- 4 . سوالهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………… 8 1- 5 . فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………. 8 1- 6 . روش تحقیق و مراحل آن …………………………………………………………………………………………………………. 9 1-6 -1.روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………… 9 1-6-2. مراحل تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………. 9 1- 7 . جامعه آماری ، حجم نمونه و متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………………………. 10 1- 8 . پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. 14 1- 9 . محدوده مورد مطالعه ………………………………………………………………………………………………………………… 18 1- 10 . موانع ومحدودیت های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….. 20 1- 11 . واژه ها و مفاهیم…………………………………………………………………………………………………………………….. 20 فصل دوم : مبانی نظری ،روش شناسی وتکنیک های تحقیق 2-1. تعاریف ومفاهیم مشارکت……………………………………………………………………………………………………………. 24 2- 2 . انواع مشارکت بر حسب موضوع و قلمرو اجرایی ……………………………………………………………………… 26 2- 2 – 1 . مشارکت اجتماعی …………………………………………………………………………………………………………….. 26 2- 2 – 2 . مشارکت اقتصادی …………………………………………………………………………………………………………….. 26 2- 2 – 3 . مشارکت سیاسی ……………………………………………………………………………………………………………….. 27 2- 2 – 4 . مشارکت فرهنگی ……………………………………………………………………………………………………………… 27 2- 3 . الگوهای مشارکت…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 27 فهرست مطالب عنوان صفحه 2- 3 – 1 . الگوهای مشارکت بر حسب نوع………………………………………………………………………………………….. 28 2- 3 – 2 . الگوهای مشارکت بر حسب سطوح جغرافیایی……………………………………………………………………… 28 2- 3 – 3 . الگوهای مشارکت بر حسب کیفیت و همکاری …………………………………………………………………….. 29 2- 3 – 3 – 1 – . مشارکت طبیعی……………………………………………………………………………………………………….. 29 2 – 3 – 3 – 2 . مشارکت ارادی…………………………………………………………………………………………………………… 29 2- 3 – 3 – 3 . مشارکت خود به خودی ………………………………………………………………………………………………………….. 29 2- 3 – 3 – 4 . مشارکت بر انگیخته……………………………………………………………………………………………………………………….. 29 2-4 . مشارکت و نقش آن در توسعه روستایی……………………………………………………………………………………………. 30 2 – 5 . مشارکت مسولیت پذیری……………………………………………………………………………………………………………. 31 2- 6 . ضرورت مشارکت در توسعه روستایی …………………………………………………………………………………………….. 31 2 – 7 . قدرت و مشارکت ………………………………………………………………………………………………………………………. 32 2 – 8 . مشارکت و پایداری اقتصاد روستایی ……………………………………………………………………………………………….. 34 2-9. مشارکت و کشاورزی پایدار………………………………………………………………………………………………………….. 35 2-10 . مشارکت اطلاعات محور…………………………………………………………………………………………………………… 36 2- 11 . فرایند مشارکت …………………………………………………………………………………………………………………………… 37 2- 12 . پیش شرطهای ضروری برای مشارکت مردم ………………………………………………………………………………….. 37 2- 12 – 1 . وجود یک نظام مردمی ………………………………………………………………………………………………………….. 38 2- 12 – 2 . ایجاد روحیه دموکراسی و تصمیم گیری جمعی……………………………………………………………………….. 38 2- 12 – 3 . تمرکز زدایی…………………………………………………………………………………………………………………………. 38 2 – 12 – 4 . واگذاری اختیار و قدرت تصمیم گیری به مردم……………………………………………………………………….. 39 2- 12 – 5 . وجود رهبران قدرتمند محلی…………………………………………………………………………………………………. 39 2- 12 – 6 . وجود سنتهای فرهنگی و اجتماعی…………………………………………………………………………………………. 40 2- 12 – 7 . پذیرش تنوع افکار در بین روستاییان………………………………………………………………………………………. 40 2- 12 – 8 . پذیرش سیستم های نظارتی از طرف مردم روستایی…………………………………………………………………. 41 2- 12 – 9 . قراردادن اطلاعات و آگهی های لازم در دسترس روستاییان………………………………………………………. 41 2- 13 . مشارکت و اعتماد اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………… 41 2- 14 . ابزار مشارکت……………………………………………………………………………………………………………………………… 42 فهرست مطالب عنوان صفحه 2 – 15 . نقاط قوت مشارکت مردمی در پیشبرد اهداف توسعه روستایی…………………………………………………… 44 2 – 16 . آثار مشارکت در مراحل مختلف برنامه ریز توسعه روستایی ………………………………………………………… 45 2- 17 . موانع مشارکت…………………………………………………………………………………………………………………………….. 46 2- 18 . نظریه های توسعه روستایی مشارکتی………………………………………………………………………………………… 49 2-19 .روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….. 52 2-20. تکنیک های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 52 فصل سوم : ویژگیهای جغرافیایی محدوده مورد مطالعه 3-1 . ویژگی های طبیعی…………………………………………………………………………………………………………………….. 54 3-1-1.موقعیت جغرافیایی…………………………………………………………………………………………………………………… 54 3-1-2 . زمین شناسی…………………………………………………………………………………………………………………………. 56 3-1-3 .توپوگرافی……………………………………………………………………………………………………………………………… 58 3-1-4 .اقلیم……………………………………………………………………………………………………………………………………… 59 3-1-5 .پوشش گیاهی…………………………………………………………………………………………………………………………. 59 3-1- 6. خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………… 59 3-1-7. هیدرولوژی…………………………………………………………………………………………………………………………… 61 3-2 . ویژگیهای انسانی……………………………………………………………………………………………………………………….. 61 3-2-1 . ویژگی های جمعیتی واجتماعی………………………………………………………………………………………………. 61 3-2-2. تعداد خانوار ،جمعیت وبعد خانوار………………………………………………………………………………………….. 61 3-2-3.تراکم نسبی……………………………………………………………………………………………………………………………… 63 3-2-4.تراکم بیولوژیک……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 63 3-2-5 . ترکیب جنسی……………………………………………………………………………………………………………………………. 63 3-2- 6 . سواد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 64 3-2-7.مهاجرت…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 65 3-3 . ویژگیهای اقتصادی…………………………………………………………………………………………………………………….. 66 3-3-1. فعالیت و اشتغال……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 66 3-3-2. کشاورزی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 66 3-3-3 .صنعت…………………………………………………………………………………………………………………………………… 67 فهرست مطالب عنوان صفحه 3 -4 .خدمات……………………………………………………………………………………………………………………………………. 68 3-4-1 . خدمات زیربنایی……………………………………………………………………………………………………………………. 68 3-4-1-1 .شبکه ارتباطی………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 68 3-4-1-2 .برق ،آب ،گاز…………………………………………………………………………………………………………………….. 69 3-4-2.خدمات روبنایی……………………………………………………………………………………………………………………….. 69 3-4-2-1 . آموزشی ،فرهنگی و ورزشی……………………………………………………………………………………………….. 69 3-4-2-2 .مذهبی ،سیاسی واداری………………………………………………………………………………………………………. 71 3-4-2-3 .بهداشتی ودرمانی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 72 3-4-2-4 . مخابرات وارتباطات…………………………………………………………………………………………………………………………….. 73 3-4-2-5. بازرگانی و خدمات…………………………………………………………………………………………………………….. 74 فصل چهارم یافته های تحقیق 4-1 .مشخصات فردی و عمومی پاسخگویان………………………………………………………………………………………….. 76 4-1-1 . جنس……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 76 4-1-2.سن ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 77 4-1-3. نوع سکونت در روستا ……………………………………………………………………………………………………………. 78 4-1- 4 . میزان تحصیلات…………………………………………………………………………………………………………………… 79 4- 1-5 . وضعیت اشتغال……………………………………………………………………………………………………………………. 80 4- 2 . رضایت از طرحها و پروژه ها ……………………………………………………………………………………………………. 81 4-2-1 . رضایتمندی از محل سکونت …………………………………………………………………………………………………. 81 4- 2-2 .طرحها و پروژه های اجرا شده در روستا ها ……………………………………………………………………………. 83 4-2-3 . میزان رضایت از طرح ها وپروژه های اجرا شده ……………………………………………………………………… 84 4-3 . وضعیت مشارکت روستائیان……………………………………………………………………………………………………….. 85 4-4 . میزان اعتقاد روستائیان به مشارکت در توسعه روستایی …………………………………………………………………. 87 4-4-1 .میزان اعتقاد روستاییان به مشارکت در تصمیم گیریهای مربوط به امور روستا ……………………………… 87 4-3-2 .میزان مشارکت در تصمیم گیریهای مربوط به امور روستا……………………………………………………………. 88 4-3-3 . تاثیر نقش مشارکت مردم روستایی در به ثمر رسیدن طرحهای توسعه روستایی ………………………….. 90 4-3-4 .کار گروهی وآسان شدن کارها ………………………………………………………………………………………………… 91 فهرست مطالب عنوان صفحه 4-3-5 . مشورت با دیگران در انجام کارها ………………………………………………………………………………………….. 93 4-3-6 .میزان اعتقاد روستاییان به تصمیم گیری های گروهی………………………………………………………………….. 95 4-3-7. میزان اعتقاد مردم به طلب همه امور روستا از مسئولین ……………………………………………………………… 97 4-3-8 . میزان اعتقاد روستاییان به کار گروهی …………………………………………………………………………………….. 98 4-3-9 .دولت بهتر می داند روستا چه می خواهد………………………………………………………………………………….. 100 4-3-10 .تأثیر نقش مسئولین در بهبود وضعیت روستا بدون حضور روستائیان…………………………………………. 102 4-3-11 . همکاری مداوم روستائیان در طرحها و پروژه های عمرانی روستا…………………………………………….. 104 4-3-12. میزان اعتقاداهالی به اختصاص دادن بخشی از در آمد برای اجرای طرحهای عمرانی…………………. 106 4-3-13.میزان اعتقاد به مشارکت برای پیشبرد طرحهای عمرانی در روستا بدون دریافت دستمزد……………… 108 4-3-14 . میزان پیگیری طرح وپروژه های اجرا شده در روستا ……………………………………………………………… 109 4-3-15.اجرای طرح بهسازی و تعریض فضاها…………………………………………………………………………………………………………….. 111 4-3-16 .مشارکت روستاییان دراجرای طرحهای عمرانی (نیروی انسانی) ……………………………………………… 112 4-3-17 . مشارکت در انتخابات شوراهای اسلامی روستا……………………………………………………………………….. 113 4-3-18 .میزان مشارکت روستاییان در انتخابات شوراها ……………………………………………………………………….. 114 4-3-19 .میزان انتقاد و اظهارنظر اهالی به کارهای شورای اسلامی روستا ……………………………………………….. 116 4-3-20 .میزان مشورت با شورای روستا در رابطه با امور مربوط به روستا ……………………………………………… 117 4-3-21 . میزان تمایل روستاییان به مشارکت در زمینه های مختلف ……………………………………………………….. 118 4-3-22 .میزان تمایل به مشارکت در زمینه مالی ……………………………………………………………………………………. 119 4-3-23 .میزان خودیاری مالی به طرحها و پروژه های اجرا شده …………………………………………………………… 121 4-3-24. میزان تمایل روستاییان به مشارکت در زمینه فکری ومشورتی …………………………………………………… 123 4-3-25 .میزان تمایل روستاییان به مشارکت در زمینه کاری وفیزیکی……………………………………………………… 125 4-3-26 . میزان تمایل روستاییان به مشارکت در زمینه رعایت حرائم………………………………………………………. 126 4-3-27 . میزان تمایل اهالی به اهدای زمین ………………………………………………………………………………………. 128 4-3-28 .میزان تمایل روستاییان به حل تعارضات اجتماعی …………………………………………………………………… 131 4- 4 .میزان مشارکت روستائیان در فعالیت های مختلف روستا ………………………………………………………………. 132 4-4-1 . میزان علاقمندی روستاییان به مشارکت در فعالیتهای فرهنگی…………………………………………………… 132 4-4-2 . ابعاد مشارکت روستاییان ……………………………………………………………………………………………………….. 134 فهرست مطالب عنوان صفحه 4-4-3 . عامل تصمیم گیرنده روستا از نظر روستاییان……………………………………………………………………………. 136 4-4-4. تأمین منافع همگن اعضا وتأ ثیر آن بر مشارکت ………………………………………………………………………. 137 4-4-5 .علل کاهش مشارکت روستاییان ……………………………………………………………………………………………….. 138 4-4-6 .تمایل به مشارکت درازای پاداش………………………………………………………………………………………………. 139 4-4- 7 .میزان مشارکت روستاییان در بعد تشکل های مردمی ………………………………………………………………… 141 4-4-8 .میزان تمایل اهالی برای یکپارچه سازی و استفاده مشتر ک از وسائل کشاورزی…………………………….. 143 4-5 .مشارکت وتوسعه روستایی……………………………………………………………………………………………………………. 145 4-5-1 . مشارکت و توسعه اقتصادی اجتماعی…………………………………………………………………………………………………….. 147 4-5-2. میزان نقش مشارکت در توسعه فرهنگی …………………………………………………………………………………… 149 4-5-3 . میزان نقش مشارکت در توسعه کالبدی…………………………………………………………………………………….. 151 فصل پنجم : آزمون فرضیه ها ، نتیجه گیری وارائه پیشنهادها 5-1 .آزمون فرضیه ها………………………………………………………………………………………………………………………….. 155 5- 2 . نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………… 163 5-3 . پیشنهاد ها…………………………………………………………………………………………………………………………………. 165 منابع و ماخذ : ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 167 پیوست ها …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 171 فهرست جداول عنوان صفحه جدول 1-1.روستاهای نمونه ونحوه توزیع پرسشنامه در روستاهای مورد مطالعه………………………………………… 11 جدول3 -1 .تعدادخانوار وجمعیت و بعد خانواربخش خشکبیجار(1390)………………………………………………. 61 جدول 3-2. تراکم نسبی جمعیت بخش خشکبیجار ……………………………………………………………………………. 63 جدول 3-3. تراکم بیولوژیک بخش خشکبیجار……………………………………………………………………………………… 63 جدول 3-4. ترکیب جنسی جمعیت بخش خشکبیجار (1390) ……………………………………………………………… 64 جدول3-5. جمعیت 6 ساله و بیشترودر صد باسوادی دهستان ها وبخش خشکبیجار(سال1390)……………….. 65 جدول 3-6. تعداد جمعیت فعال و شاغل………………………………………………………………………………………………. 66 جدول 3-7. سطح زیر کشت اراضی زراعی بخش خشکبیجار(1392)……………………………………………………… 67 جدول 3-8.وضعیت راه ارتباطی روستاهای بخش خشکبیجار (1390) ………………………………………………….. 68 جدول 3-9 . برخورداری روستاهای بخش خشکبیجار از خدمات زیر بنایی (1390)………………………………… 69 جدول 3- 10. برخورداری روستاهای بخش خشکبیجار از خدمات آموزشی ، فرهنگی و ورزشی (1390)… 70 جدول 3-11. برخورداری روستاهای بخش خشکبیجار از خدمات مذهبی ، سیاسی و اداری(1390)………….. 71 جدول 3-12. برخورداری روستاهای بخش خشکبیجار از خدمات بهداشتی و درمانی (1390)………………………………………. 72 جدول 3-13. برخورداری روستاهای بخش خشکبیجاراز خدمات مخابرات و ارتباطات(1390)…………………. 73 جدول 3- 14. برخورداری روستاهای بخش خشکبیجار از خدمات و بازرگانی (1390) …………………………………… 74 جدول 4-1. ترکیب پاسخ گویان بر حسب جنس ………………………………………………………………………………….. 76 جدول 4-2 .ترکیب پاسخ گویان بر حسب سن……………………………………………………………………………………… 77 جدول 4-3. ترکیب پاسخ گویان بر حسب نوع سکونت ………………………………………………………………………… 78 جدول 4 – 4. ترکیب پاسخ گویان بر حسب سطح تحصیلات ………………………………………………………………… 79 جدول 4-5.توزیع پاسخگویان بر حسب اشتغال…………………………………………………………………………………….. 81 جدول 4-6.میزان رضا یتمندی افراد از محل سكونتشان…………………………………………………………………………. 82 جدول 4-7.میزان رضایت اهالی از طرحها و پروژه ها ……………………………………………………………………….. 84 جدول 4-8 .میزان عضویت پاسخگویان در نهادهای مشارکتی ………………………………………………………………… 86 جدول 4- 9.مشارکت در تصمیم گیریهای مربوط به روستا……………………………………………………………………… 88 جدول 4-10 .میزان مشارکت در تصمیم گیریهای مربوط به امور روستا …………………………………………………. 89 جدول 4-11. تأثیرمشارکت مردم در به ثمر رسیدن طرحها…………………………………………………………………….. 91 جدول 4-12.کار گروهی وآسان شدن کارها…………………………………………………………………………………………… 92 فهرست جداول عنوان صفحه جدول 4- 13. میزان اعتقاداهالی به مشورت با دیگران …………………………………………………………………………. 94 جدول 4- 14. میزان اعتقاد روستاییان به تصمیم گیری های گروهی ……………………………………………………… 96 جدول 4- 15. میزان اعتقاد مردم به طلب همه امور روستا از مسئولین …………………………………………………….. 97 جدول 4-16.میزان اعتقاد روستاییان به کار گروهی………………………………………………………………………………… 99 جدول 4- 17. دولت بهتر می داند روستا چه می خواهد……………………………………………………………………….. 101 جدول 4-18.تاثیر نقش مسئولین در بهبود وضعیت روستا………………………………………………………………………. 103 جدول 4- 19. همکاری مداوم روستاییان در طرحها و پروژه ها …………………………………………………………….. 105 جدول 4- 20. میزان اعتقاد روستاییان به اختصاص بخشی از درآمد برای طرحها …………………………………. 107 جدول 4-21. میزان اعتقاد اهالی به مشارکت در طرحها بدون دریافت دستمزد ……………………………………… 108 جدول 4-22.پیگیری طرحها و پروژه ها توسط روستاییان………………………………………………………………………. 110 جدول 4- 23.اجرای طرح بهسازی وتعریض فضاها ……………………………………………………………………………… 111 جدول 4- 24. مشارکت اهالی دراجرای طرحها ……………………………………………………………………………………. 112 جدول 4-25. مشارکت روستاییان در انتخابات شوراها ………………………………………………………………………….. 114 جدول 4-26. میزان مشارکت اهالی در انتخابات…………………………………………………………………………………….. 115 جدول 4-27.میزان مشورت روستاییان با شوراها……………………………………………………………………………………. 117 جدول 4- 28 . میزان تمایل روستاییان به مشارکت در زمینه های مختلف ………………………………………………… 119 جدول 4-29.میزان تمایل روستاییان به مشارکت در زمینه مالی……………………………………………………………….. 120 جدول 4- 30.میزان تمایل روستاییان به خودیاری مالی …………………………………………………………………………. 122 جدول 4-31.میزان تمایل روستاییان به مشارکت فکری ومشورتی …………………………………………………………… 124 جدول 4- 32. میزان تمایل روستاییان به مشارکت کاری وفیزیکی …………………………………………………………… 125 جدول 4-33.میزا ن تمایل روستاییان به رعایت حرائم …………………………………………………………………………… 127 جدول 4-34. میزان تمایل اهالی به اهدای زمین ……………………………………………………………………………………. 129 جدول 4-35. کاربری انتخابی زمین اعطایی از طرف اهدا کننده ……………………………………………………………. 130 جدول 4-36. میزان تمایل روستاییان به حل تعارضات……………………………………………………………………………. 131 جدول 4-37.میزان مشارکت اهالی در فعالیتهای فرهنگی……………………………………………………………………….. 133 جدول 4-38.ابعاد مشارکت روستاییان …………………………………………………………………………………………………. 135 جدول 4-39.عامل تصمیم گیرنده روستا از نظر اهالی …………………………………………………………………………… 136 فهرست جداول عنوان صفحه جدول 4-40.تامین منافع و تاثیر آن بر مشارکت ……………………………………………………………………………………. 138 جدول4-41.علل کاهش مشارکت روستاییان…………………………………………………………………………………………… 139 جدول 4-42.تمایل اهالی به پاداش درازای مشارکت ……………………………………………………………………………… 140 جدول 4-43. میزان تمایل روستاییان برای یکپارچه سازی اراضی……………………………………………………………. 143 جدول 4- 44. میزان نقش مشارکت در توسعه روستا …………………………………………………………………………….. 146 جدول 4-45.میزان نقش مشارکت در توسعه اقتصادی واجتماعی …………………………………………………………… 148 جدول 4-46. میزان نقش مشارکت در توسعه فرهنگی……………………………………………………………………………. 150 جدول 4-47. میزان نقش مشارکت در توسعه کالبدی……………………………………………………………………………… 152 جدول 5-1. آزمون کولموگوروف برای بررسی نرمال بودن توزیع داده های دومتغیر…………………………………. 156 جدول5-2. آزمون ویلکاکسون برای مقایسه مشارکت از طریق نیروی انسانی ومشارکت مالی……………………… 156 جدول 5-3.آزمون کولموگوروف برای تعیین نوع آزمون………………………………………………………………………… 158 جدول 5-4. آزمون کراسکال والیس مقایسه سطح تحصیلات ومیزان مشارکت………………………………………….. 159 جدول 5-5 .رتبه مشارکت براساس سطح تحصیلات……………………………………………………………………………. 159 جدول5-6. مقایسه وضعیت اقتصادی و میزان مشارکت…………………………………………………………………………… 161 جدول5-7. رتبه مشارکت روستاییان براساس اشتغال…………………………………………………………………………….. 162 جدول 5- 8. استفاده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن برای سنجش دو متغیر……………………………………. 163 جدول 5-10. آزمون اسپیرمن برای سنجش دو متغیر…………………………………………………………………………….. 163 فهرست اشکال عنوان صفحه شکل 1-1. پراکندگی روستاهای بخش خشکبیجار…………………………………………………………………………………. 12 شکل 1-2. پراکندگی روستاهای نمونه محدوده مورد مطالعه……………………………………………………………………. 13 شکل 1-3. محدوده مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………………………… 19 شکل 2-1. نردبان آرنستاین از مشارکت ………………………………………………………………………………………………. 33 شکل2-2. تعیین ابزار درگیری محلی، چه هنگام و نسبت به چه کسانی…………………………………………………… 43 شکل 3-1.جایگاه محدوده مورد مطالعه در تقسیمات کشوری………………………………………………………………….. 55 شکل 3-2. زمین شنا سی محدوده مورد مطالعه………………………………………………………………………………………. 57 شکل 3-3. توپوگرافی محدوده مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………… 58 شکل 3-4. خاک محدوده مورد مطالعه………………………………………………………………………………………………….. 60 شکل 3-5. پراکندگی آبادیهای محدوده مورد مطالعه براساس طبقات جمعیت…………………………………………… 62 شکل 3- 1. ترکیب جنسی جمعیت بخش خشکبیجار……………………………………………………………………………. 64 شکل 3-2. درصدجمعیت با سواد بخش خشکبیجار به تفکیک زن ومرد سال 1390…………………………………. 65 شکل 3- 3. وضعیت راه ارتباطی روستاهای بخش خشکبیجار………………………………………………………………… 68 شکل 3- 4. برخورداری روستاهای بخش خشکبیجار از خدمات زیر بنایی 1390…………………………………….. 69 شکل 3-5. برخورداری روستاهای بخش خشکبیجار از خدمات آموزشی، فرهنگی و ورزشی…………………….. 70 شکل 3-6. برخورداری روستاهای بخش خشکبیجار از خدمات مذهبی سیاسی اداری………………………………. 71 شکل 3- 7. برخورداری روستاهای بخش خشکبیجار از خدمات بهداشتی درمانی…………………………………… 72 شکل 3- 8. برخورداری روستاهای بخش خشکبیجار از خدمات مخابرات وارتباطات……………………………….. 73 شکل 3-9. برخورداری روستاهای بخش خشکبیجار ازخدمات وبازرگانی………………………………………………. 74 شکل 4-1 .درصد ترکیب پاسخ گویان بر حسب جنس…………………………………………………………………………… 76 شکل 4-2. درصد ترکیب پاسخگویان برحسب سن……………………………………………………………………………….. 77 شکل 4-3.درصدترکیب پاسخگویان برحسب سکونت……………………………………………………………………………. 78 شکل 4- 4. درصد ترکیب پاسخ گویان بر حسب سطح تحصیلات………………………………………………………….. 80 شکل 4-5. درصد توزیع پاسخگویان بر حسب اشتغال……………………………………………………………………………. 81 شکل 4-6.میزان رضا یتمندی افراد ازمحل سکونتشان……………………………………………………………………………. 83 شکل 4-7.طرحها و پروژه های اجرا شده در روستا……………………………………………………………………………….. 83 شکل 4- 8. میزان رضایت اهالی از طرحها و پروژها……………………………………………………………………………… 85 فهرست اشکال عنوان صفحه شکل 4- 9.میزان عضویت پاسخ گویان در نهادهای مشارکتی …………………………………………………………………. 86 شکل 4-10. میزان اعتقادبه مشارکت در تصمیم گیریهای مربوط به امور روستا ………………………………………… 88 شکل4- 11. میزان مشارکت در تصمیم گیریهای مربوط به امور روستا…………………………………………………….. 89 شکل 4-12. میزان مشارکت در تصمیم گیریهای امور روستا براساس طبقه بندی روستاها………………………….. 90 شکل 4-13.تأثیرمشارکت مردم در به ثمر رسیدن طرحها ……………………………………………………………………… 91 شکل 4-14.میزان اعتقاد به کار گروهی ………………………………………………………………………………………………. 93 شکل 4-15.میزان اعتقاد به کار گروهی براساس طبقه بندی روستاها ………………………………………………………. 93 شکل 4-16. میزان اعتقاد اهالی به مشورت با دیگران ……………………………………………………………………………. 94 شکل 4-17 .میزان اعتقاد اهالی به مشورت با دیگران براساس طبقه بندی روستاها …………………………………. .95 شکل 4- 18. میزان اعتقاد روستاییان به تصمیم گیری های گروهی …………………………………………………………. .96 شکل 4-19.اعتقاد روستائیان به تصمیم گیری گروهی براساس طبقه بندی روستاها ………………………………….. .96 شکل 4- 20. میزان اعتقاد مردم به طلب همه امور روستا از مسئولین ………………………………………………………. 98 شکل 4-21.میزان اعتقاد روستائیان به طلب امور روستا از مسئولین براساس طبقه بندی روستاها………………… 98 شکل 4- 22. میزان اعتقاد روستاییان به کار گروهی ……………………………………………………………………………… 100 شکل 4-23. میزان اعتقاد روستائیان به کار گروهی یراساس طبقه بندی روستاها……………………………………….. 100 شکل 4- 24.دولت بهتر می داند روستا چه می خواهد ………………………………………………………………………….. 101 شکل 4-25. اعتقاد به نقش دولت در توسعه روستا براساس طبقه بندی روستاها……………………………………….. 102 شکل 4-26.تاثیر نقش مسئولین در بهبود وضعیت روستا………………………………………………………………………… 103 شکل 4-27.تأثیر نقش مسئولین در بهبود وضعیت روستا براساس طبقه بندی روستاها ……………………………… 104 شکل 4-28. همکاری مداوم روستاییان در طرحها و پروژه ها ……………………………………………………………….. 105 شکل 4-29.همکاری مداوم روستائیان در طرحها و پروژه ها براساس طبقه بندی روستاها ………………………… 105 شکل 4- 30. میزان اعتقاد روستاییان به اختصاص بخشی از درآمد برای طرحها ……………………………………… 107 شکل 4-31.میزان اعتقاد اهالی به اختصاص بخشی از درآمدبرای طرحها براساس طبقه بندی روستاها ………. 107 شکل 4- 32. میزان اعتقاد اهالی به مشارکت در طرحها بدون دریافت دستمزد ………………………………………… 109 شکل 4- 33. میزان اعتقاد اهالی به مشارکت در طرحها براساس طبقه بندی روستاها ……………………………….. 109 شکل 4-34. پیگیری طرحها و پروژه ها توسط روستاییان ………………………………………………………………………. 110 شکل 4-35.میزان اعتقاد به پیگیری طرحها و پروژه ها توسط روستائیان براساس طبقه بندی روستاها…………. 111 فهرست اشکال عنوان صفحه شکل 4-36.اجرای طرح بهسازی وتعریض فضاها ………………………………………………………………………………… 112 شکل 4-37. مشارکت اهالی در اجرای طرحهای ازطریق نیروی انسانی……………………………………………………. 113 شکل 4-38. مشارکت روستاییان در انتخابات شوراها ……………………………………………………………………………. 114 شکل 4- 39. میزان مشارکت اهالی در انتخابات ……………………………………………………………………………………. 115 شکل 4-40.میزان مشارکت اهالی درانتخابات براساس طبقه بندی روستاها ……………………………………………… 116 شکل 4-41.میزان اظهارنظر به کارهای شورای اسلامی روستا ………………………………………………………………… 117 شکل 4-42. میزان مشورت روستاییان با شوراها …………………………………………………………………………………… 118 شکل 4-43.میزان تمایل روستاییان به مشارکت در زمینه های مختلف …………………………………………………….. 119 شکل 4-44.میزان تمایل روستاییان به مشارکت زمینه مالی ……………………………………………………………………. 121 شکل 4-45. میزان تمایل اهالی به مشارکت مالی بر اساس اندازه طبقه بندی روستاها ……………………………….. 121 شکل 4-46.میزان تمایل روستاییان به خودیاری مالی ……………………………………………………………………………. 122 شکل 4-47.میزان تمایل روستاییان به خودیاری مالی براساس طبقه بندی روستاها ………………………………….. 123 شکل 4-48. میزان تمایل روستاییان به مشارکت فکری و مشورتی …………………………………………………………… 124 شکل 4-49.میزان تمایل روستائیان به مشارکت فکری ومشورتی بر اساس طبقه بندی روستاها……………………. 124 شکل 4- 50. میزان تمایل اهالی به مشارکت کاری وفیزیکی …………………………………………………………………… 126 شکل 4-51. میزان تمایل اهالی به مشارکت کاری وفیزیکی بر اساس طبقه بندی روستاها…………………………… 126 شکل 4-52.میزان تمایل روستائیان به رعایت حرائم ……………………………………………………………………………… 127 شکل 4-53.میزان تمایل روستائیان به رعایت حرائم بر اساس طبقه بندی روستاها …………………………………… 128 شکل 4- 54. میزان تمایل اهالی به اهدای زمین …………………………………………………………………………………… 129 شکل 4-55.میزان تمایل اهالی به اهدای زمین بر اساس طبقه بندی روستاها……………………………………………… 129 شکل 4- 56.کاربری انتخابی زمین اهدایی از طرف اهدا کننده ………………………………………………………………. 130 شکل 4-57. میزان تمایل اهالی به حل تعارضات …………………………………………………………………………………… 132 شکل 4- 58. میزان تمایل اهالی به حل تعارضات براساس طبقه بندی روستاها………………………………………… 132 شکل 4-59. میزان مشارکت اهالی در فعالیتهای فرهنگی ………………………………………………………………………. 134 شکل 4-60.میزان مشارکت اهالی در فعالیتهای فرهنگی بر اساس طبقه بندی روستاها……………………………….. 134 شکل 4-61.ابعاد مشارکت روستاییان …………………………………………………………………………………………………… 135 شکل 4-62. عامل تصمیم گیرنده روستا از نظر اهالی ……………………………………………………………………………. 137 فهرست اشکال عنوان صفحه شکل 4- 63. تأمین منافع وتأثیر آن بر مشارکت …………………………………………………………………………………….. 138 شکل 4-64. علل کاهش مشارکت روستاییان………………………………………………………………………………………….. 139 شکل 4- 65 .تمایل اهالی به پاداش در ازای خدمات………………………………………………………………………………. 140 شکل 4-66.تمایل اهالی به پاداش در ازای خدمات براساس طبقه بندی روستاها……………………………………….. 140 شکل 4-67. وجود تشکل های مردمی در زمینه تعیین حق آبه…………………………………………………………………. 141 شکل 4-68. مشارکت در زمینه تعیین حق آبه براساس طبقه بندی روستاها………………………………………………. 141 شکل 4- 69. وجود تشکل های مردمی در زمینه تعیین نوع وزمان کشت………………………………………………….. 142 شکل 4-70. مشارکت روستاییان در زمینه نوع وزمان کشت براساس طبقه بندی روستاها……………………………. 142 شکل 4-71. میزان تمایل روستاییان برای یکپارچه سازی اراضی……………………………………………………………… 144 شکل 4- 72. میزان تمایل روستاییان برای یکپارچه سازی اراضی براساس طبقه بندی روستاها………………………………… 144 شکل 4- 73. تأثیرنقش مشارکت در توسعه روستا………………………………………………………………………………………………………. 145 شکل 4- 74. میزان نقش مشارکت در توسعه روستا……………………………………………………………………………….. 146 شکل 4-75. میزان نقش مشارکت در توسعه روستا بر اساس طبقه بندی روستاها………………………………………. 147 شکل 4-76. تأثیر نقش مشارکت در توسعه اقتصادی و اجتماعی……………………………………………………………… 147 شکل 4-77. میزان نقش مشارکت در توسعه اقتصادی و اجتماعی …………………………………………………………… 149 شکل 4-78.میزان نقش مشارکت در توسعه اقتصادی واجتماعی براساس طبقه بندی روستاها…………………….. 149 شکل 4-79. میزان اعتقاد به نقش مشارکت در توسعه فرهنگی………………………………………………………………… 150 شکل 4-80. میزان اعتقاد به مشارکت درتوسعه فرهنگی بر اساس طبقه بندی روستاها………………………………. 151 شکل 4-81.میزان اعتقاد به نقش مشارکت در توسعه کالبدی…………………………………………………………………… 153 شکل 4-82. میزان اعتقادبه نقش مشارکت در توسعه کالبدی بر اساس طبقه بندی روستاها ……………………….. 153 شکل 5-1.مشارکت از طریق نیروی انسانی واهدای زمین ومالی ……………………………………………………………… 157 شکل 5-2. میزان مشارکت در توسعه روستایی……………………………………………………………………………………….. 160 چکیده رشد و توسعه روستایی، ارتباطی تنگاتنگ با مشارکت روستاییان دارد، چرا که مشارکت در واقع کارایی برنامه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و کیفیت تصمیم گیری برای مناطق روستایی را افزایش می دهد. ضعف مشارکت مردمی در جامعه روستایی، از پویایی روستاها می کاهد. و رشد وشکوفایی روستاها را با دشواری مواجه می سازد. هدف پژوهش حاضر، تحلیل نقش مشارکت های مردمی در توسعه روستاهای بخش خشکبیجار، شهرستان رشت می باشد. بر این اساس مطالعه بر روی 400نفر از روستائیان، در 18 روستای نمونه بخش خشکبیجار شهرستان رشت انجام گرفته ودر آن از دو روش اسنادی (کتابخانه ای)و مطالعات میدانی با استفاده از ابزار پرسشنامه برای شناسایی وضعیت مشارکت در روستاهای نمونه استفاده شده است. برای دستیابی به این هدف، پس از تهیه پرسشنامه و بررسی اعتبارروایی و پایایی آن مقدارآلفای کرانباخ (0.81)،پرسشنامه ها در بین روستاهای نمونه در بین افراد توزیع شده و از نتایج آنها برای تأیید یا رد فرضیه ها استفاده گردیده. برای آزمون فرضیه ها با استفاده ازمؤلفه های سطح تحصیلات، وضعیت اقتصادی خانوارها، میزان رضایت و میزان مشارکت روستاییان،درفرآیندتوسعه روستایی از طریق آزمون های ویلکاکسون، همبستگی اسپیرمن و کروسکال والیس اقدام شده است.مطالعات انجام شده نشان می دهد که در محدوده مورد مطالعه، علاوه بر وجود پتانسیل ها و زمینه های مشارکت روستائیان در توسعه روستایی، موانع و مشکلاتی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بر سر راه مشارکت فعال روستائیان وجود دارد، که رفع هر کدام از آنها مستلزم به کار گیری راهکارهای اساسی است. مجموعه اقدامات مذکور، به ارائه راهکار و برنامه ریزی منطبق با توانمندی موجود در ناحیه روستایی مورد نظر نیاز دارد. واژگان کلیدی :روستا، مشارکت،توسعه روستایی، بخش خشکبیجار، شهرستان رشت. مقدمه در فرایند تاریخی تحولات مربوط به توسعة روستایی، در دهه های ابتدایی پس از جنگ جهانی دوم، تغییر از نگرش رشدبه سوی توسعة اجتماعی و توسعة انسانی، دربردارندة این پیام بود كه عامل اقتصادی و برنامه ریزی متمركز به تنهایی نمی تواند معادلة توسعه را تبیین کند. در این دهه ها، بسیار از كشورهای در حال توسعه به منظور دستیابی به توسعةاجتماعی و اقتصادی به ویژه در نواحی روستایی روش هایی را تحت عنوان راهبردهای توسعه آزمودند(مطیعی لنگرودی و نجفی كانی،1385،ص147). توسعه در ابتدا به سازمانهای مشارکتی و ساختار نهادی توسعه مربوط است که ظرفیت و توانایی مردم را در کنترل زندگی واداره مشکلات جامعه افزایش می دهد ( Michael,2002,P5) .موضوع مشارکت(درمعناومفهوم چند بعدی آن) از موضوعات بسیار پراهمیت در توسعه وپیشرفت محسوب می گردد(simpson,B.Cala,C.,2001,P1) .امروزه بیشتر صاحب نظران توسعه روستایی معتقدند که دستیابی به توسعه ی پایدار بدون مشارکت آحاد مردم ممکن نیست و بدون تردید با مشارکت مردم دوره گذار توسعه تسهیل ، تسریع و کم هزینه تر می شود. تجربة تاریخی كشور ما ضمن تأكید بر اعمال راهبرد بالا به پایین در توسعه، از شكست آن در فرآیند توسعةروستایی حكایت داد. بنابراین، برمبنای این تجربه و افزایش حوزة معرفتی و دانش علمی، لازم است كه جامعه، توجه به توسعة روستایی را با محوریت مشاركت مردمی، سرلوحة برنامه ها و تدابیر خود قرار دهد.توسعة خودجوش و درون زا حكم می كند كه در تمامی مراحل توسعه و در شرایط مختلف، مبنای كار برجلب مشاركت مردم محلی در جهت بسیج منابع و نهادینه سازی مشاركت های محلی با تأكید بر توانمندسازی و ظرفیت سازی قرار گیرد. مشاركت مردم باعث می شود تا مردم با برنامه ها و عناصر جدید احساس بیگانگی نكنند و از سوی دیگر درطول طراحی و پس از آن در انجام و نگهداری طرح ها سهیم باشند، طرح و محصول به دست آمده را از آن خود بدانند ودر نگهداری و پویایی آن بیشترین همكاری را داشته باشند.در مقولة توسعة روستایی، مشاركت و توانمندسازی مردم محلی دارای اهمیت فراوانی است. در گذشته، بر گزینه ی کار برای مردم روستایی تأكید می گردید، ولی امروزه و ازدیدگاه مشاركتی بر گزینه ی كار به وسیله مردم روستایی تأکید می شود.لذاتوانمندسازی مردم روستا كمك مؤثری به آنان برای تشخیص، تجزیه و تحلیل مسائل و رویدادها ودرنتیجه تصمیم مقتضی در مواجهه با شرایط پیش بینی نشده و متغیر می نماید (حیاتی ،1386،ص176).ولی متأسفانه گاهی مشاهده می شود که در یک منطقه طرح های آبادانی اجرا می شود، بدون اینکه روستائیان آن منطقه در جریان امور قرار گیرند. پس از اتمام برنامه ها و پروژه ها، به دلیل عدم مشارکت دادن روستائیان در جریان تصمیم گیری،برنامه ریزی واجرا استقبالی در استفاده وبهره برداری از آن به عمل نمی آید(نجفی کانی،1391،ص120). لذا برای اینکه برنامه ها و هزینه های صورت گرفته در روستاها به توسعه منجر گردد باید نیازها و خواسته های روستائیان را شناسایی کردوآنها را در انجام امور مشارکت داد. زیرا که از یک سو مشارکت روستائیان موجب تقویت مؤسسات روستایی و سازمان های اجتماعی که فرآیند توسعه را تسهیل می کنند منجر خواهد شدواز سویی موجب به کار گیری توانایی و استعداد های روستائیان در جهت توسعه ملی و نگه داشت جمعیت روستاها و کاستن نابرابری های منطقه ای خواهد گردید(سرور وموسوی،1390،ص119). ولی متأسفانه گاهی مشاهده می شود که در یک منطقه طرح های آبادانی اجرا می شود، بدون این که روستاییان آن منطقه در جریان امور قرار گیرند. پس از اتمام برنامه ها و پروژه ها، به دلیل عدم مشارکت دادن روستاییان در جریان تصمیم گیری، برنامه ریزی واجرا، استقبالی در استفاده وبهره برداری از آن به عمل نمی آید. برای اینکه چنین مشکلی بروز نکند، باید هنگام تصمیم گیری وبرنامه ریزی، روستاییان مشارکت داشته باشند حتی از آنها خواسته شود که در مرحله اجرا،نگهداری وارزیابی نیز به صورت فعال شرکت کنند(نجفی کانی،1391،ص120).