1-1 مقدمه: 14

1-2 همیشه بهار. 16

1-2-1 رده بندی و گیاه شناسی. 17

1-2-2 شرایط لازم برای رشد گیاه 17

1-2-3   نیازهای اکولوژیک.. 18

1-3  کودهای زیستی و بیولوژیک.. 19

1-3-1  اهمیت کاربرد کودهای الی. 20

1-4  تاریخچه میکوریزا 21

1-4-1 مراحل تشکیل میکوریزایی. 23

1-4-2   اثر میکوریزای قارچی arbuscular روی اکوسیستم کشاورزی.. 24

1-4-2-1 مواد غذایی گیاهان. 24

1-4-2-2  ارتباط با آب گیاه 25

1-4-2-3  ساختار خاک با تاثیر میکوریزا 25

1-4-2-4   تاثیر تناوب زراعی روی میکوریزای قارچی. 26

1-5 همزیستی میکوریزا 26

1-5-1 تاثیر بر جذب عناصر غذایی. 26

1-5-2 افزایش مقاومت گیاه به عوامل بیماری زای ریشه. 27

1-5-3  افزایش مقاومت به خشکی. 27

1-5-4  افزایش مقاومت گیاه به تنش های ناشی از تراکم خاک و اصلاح ساختمان خاک.. 29

1-6 فرآیند کلونیزه شدن ریشه. 30

1-7 تنش شوری.. 31

1-7-1 تعاریف شوری.. 33

1-7-2 تشخیص شوری.. 33

1-8  اندازه گیری شوری.. 34

1-9  تاثیر شوری بر مولفه های فیزیولوژیکی : 34

1-9-1 روابط آبی: 34

1-9-2 مقاومت روزنه ای.. 35

1-9-3 تنظیم اسمزی.. 35

1-9-4 کلروفیل. 37

2-1 شوری در گیاهان. 40

2-2 نتایج بررسی های انجام شده بر روی اثرات میکوریزا 42

2-3 نتایج بدست آمده در شرایط تنش شوری.. 52

3- 1 زمان و محل آزمایش… 56

3-2 انتخاب گونه بذر و تهیه قارچ میکوریزا 56

3-3 انتخاب و آماده سازی گلدانها 56

3-4 خصوصیات خاک گلدان و آماده سازی آن. 57

3-5 طرح آزمایشی در گلدان و شرایط رشد. 57

3-6 نحوه کاشت در گلدان ها 58

3-7 مراحل بعدی کاشت و استفاده از محلول نمک.. 58

3-8 نمونه گیری برگ و ریشه. 58

3-9 اندازه گیری کلروفیل برگ.. 59

3-10 اندازه گیری پرولین برگ.. 60

3-12 رنگبری، رنگ آمیزی و تعیین کلونیزاسیون ریشه ها 63

3-13 تجزیه وتحلیل آماری داده ها 64

4-1: نتایج حاصل از تجزیه آماری بر صفات اندازه گیری شده 67

4-1-1: وزن خشک ریشه. 68

4-1-2: وزن خشک اندام هوایی. 69

4-1-3 : پهنای برگ.. 71

4-1-4: تعداد شاخه گلدهنده در بوته. 71

4-1-5 : کلروفیل A در برگ.. 72

4-1-6 : کلروفیل B.. 73

4-1-7 : قندمحلول برگ.. 74

4-1-8 : پرولین برگ.. 75

4-1-9 : کلونیزاسیون ریشه. 76

4-1-10 : فسفر برگ.. 77

5-1 : اثر وزن خشک ریشه. 79

5-2 : اثر وزن خشک اندام هوایی. 79

5-3 : اثر پهنای برگ.. 80

5-4 :  اثرتعداد شاخه گلدهنده در بوته. 81

5-5 :  اثرات کلروفیل A و B در برگ.. 81

5-6 :  اثربر میزان قند محلول برگ.. 83

5-7 : اثر میزان پرولین برگ.. 84

5-8 :  اثر کلونیزاسیون ریشه. 86

5-9 : اثر میزان فسفر برگ.. 87

نتیجه گیری.. 89

پیشنهادات.. 91

منابع  فارسی : 92

منابع انگلیسی. 97

Abstract: 105

چکیده :

   دستیابی به کشاورزی پایدار در کنار افزایش عملکرد محصولات کشاورزی و تامین سلامت جامعه از اهداف محققین در بخش کشاورزی است. در چند دهه اخیر مصرف نهاده های شیمیایی در اراضی کشاورزی موجب معضلات زیست محیطی عدیده ای از جمله آلودگی منابع آب و خاک ، کاهش حاصلخیزی و از بین رفتن تعادل عناصر شیمیایی در خاک است. از جمله روش های جدید  برای جلوگیری از این معضلات ، کاربرد اصلاح کننده های بیولوژیکی و شیمیایی در خاک است بر همین اساس آزمایشی به منظور ارزیابی اثر قارچ میکوریز بر روی گیاه همیشه بهار در شرایط تنش شوری به صورت گلدانی در شاهرود انجام شد نمونه ها در خاک های لومی شنی کشت گردیده که آزمون خاک نیزبر روی آن انجام گردید این آزمایش به صورت گلدانی با بهره گرفتن از 4 تیمار شوری در غلظت های ،5/1- 5/3- 5/5- 5/7 دسی زیمنس بر متر و 2 سطح  با میکوریز و فاقد میکوریزی در 4 تکرار در قالب طرح فاکتوریل کامل تصادفی انجام شد..بذور1 F  همیشه بهار هم‌زمان با کاشت با قارچ میکوریزا آغشته گردید در مرحله 4 برگی تیمار شوری اعمال گردید. صفات مورد برسی در این آزمایش شامل وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، پهنای برگ، تعداد شاخه گلدهنده، کلروفیلa، کلروفیلb، قند، پرولین، کلونیزاسیون ریشه ، و فسفر برگ بود نتایج حاصل نشان داد که کاربرد تیمارهای مختلف مایکوریز و شوری روی صفات مورد اندازه گیری تأثیر معنی داری داشته بدین صورت که کاربرد مایکوریزا بر صفت وزن خشک اندام هوایی، پهنای برگ ومیزان پرولین در سطح 5%  ودر صورتیکه بر مقدار فسفر، تعداد شاخه گلدهنده، کلروفیل a,b و کلونیزاسیون در سطح 1% معنی دار بودو هم چنین استفاده از تیمار شوری روی میزان قند در سطح 5% (p≤0/05) ولی بر میزان فسفر ،کلروفیلa,b و پرولین در سطح 1% معنی دار بود. هدف ازانجام این تحقیق نیز به منظور استفاده از قارچ میکوریز برای حفظ و بهبود رشد گیاهان زراعی وباغی در شرایط تنش محیطی نظیر تنش شوری بخصوص در مناطق کویری بر روی گیاه دارویی وزینتی همیشه بهار می‌باشد.

 

واژه های کلیدی: همیشه بهار، مایکوریزا، تنش شوری،قند،پرولین

1-1 مقدمه:

   نظام های پایدار کشاورزی ، نظام هایی هستند که ضمن کاهش مصرف نهاده های کشاورزی بر منابع تجدید شونده در داخل مزرعه تاکید دارند رعایت تناوب گیاهی و استفاده از گیاهان تثبیت کننده ازت در حفظ حاصلخیزی خاک، استفاده از کودهای بیولوژیکی برای بهبود ساختمان خاک ، کنترل بیولوژیکی و تلفیقی افات، افزایش جمعیت میکروارگانیزم های خاک و بهره گیری از اثرات متقابل بین عوامل موثر در تولید، اساسا سبب می شوند که هزینه های تولید کاهش یافته و نظام های زراعی پایداری خود را حفظ کنند یکی از اصلی ترین میکرو ارگانیزم های موجود در محیط ریشه، قارچ های میکوریزای آربوسکولار هستند این قارچ ها با ایجاد ارتباط همزیستی با گیاهان زراعی وباغی و زینتی مزایای زیادی را برای میزبان خود فراهم می کنند افزایش در جذب آب و عناصر غذایی گیاه میزبان و در نتیجه افزایش رشد و مقاومت به تنش های خشکی و شوری، افزایش مقاومت به عوامل بیماری زا، تولید هورمون های گیاهی و بهبود ساختمان خاک از طریق تسهیل در ایجاد خاکدانه ها از جمله مزایایی است که گیاه میزبان در این همزیستی از آن بهره مند می شود(کوچکی و همکاران، 1380).

   شوری یکی از عوامل مهم کاهش دهنده رشد گیاهان در بسیاری از مناطق جهان است وسعت خاکهای شور در ایران حدود 24 میلیون هکتار است که معادل 15% از اراضی کشاورزی کشور می باشد شوری پتانسیل آب محیط ریشه را کاهش داده و کم شدن توان جذب آب گیاه را سبب می شود به علاوه با افزایش شوری در محیط ریشه جذب و انتقال یونهای سمی به بافتهای گیاه افزایش می یابد که کاهش جذب عناصر ضروری ، به هم خوردن توازن یونی و سمیت ناشی از انباشتگی یونهای سدیم و کلر را به دنبال دارد.(رنگاسامی[1]، 2010).  

   با بررسی غلبه بر موانع شوری بر روی تولید محصولات با روش های سنتی بیان گردید که نمک زار بودن یک مشکل اصلی در نواحی خشک و نیمه خشک بود تأثیر شوره زار بودن بر روی محصولات شامل کاهش رشد و مرگ گیاه است.(پایوتت[2] و همکاران، 2013).

   تنش شوری ممکن است اولین عامل تنش شیمیایی باشد که موجودات زنده در طول تکامل با آن مواجه شده اند  خاکهای شور در کره زمین پدیده ای طبیعی هستند، زیرا نزدیک به 75% سطح این سیاره خاکی را دریاهایی پوشانده اند که غلظت نمک آنها زیاد بوده و حاوی یونهای  Na، Cl، K،و Mg می باشند بنابراین ، وجود خاکهای شور نباید پدیده هایی غیر طبیعی تلقی شوند ابتدایی ترین موجودات زنده، آبزیانی بوده اند که از این آبها منشآ گرفته اند و حتی امروزه نیز انواع جانوران شورزی بیشتر از جانورانی هستند که در آبهای شیرین زندگی می کنند، بنابراین، در طی تکامل، گیاهان نیز در چنین مکانهایی ظاهر شده اند و ظرفیت سازگاری با چنین محیط هایی را پیدا نموده اند امروزه گیاهان برخوردار از این سازگاری، سهم کوچکی را در اکوسیستمهای طبیعی و کشاورزی در اختیار گرفته اند(لارچر[3]، 1995).

   وسعت اراضی شور در جهان دقیقآ معلوم نیست، ولی بر اساس برآوردهای انجام شده 7% از اراضی شور و 3% بسیار شور می باشند و این برآورد به دلیل میزان کم بارندگی، تبخیر زیاد از سطح خاک و آبیاری با آبهای با املاح زیاد همچنان در حال افزایش است توزیع و پراکندگی اراضی شور در سطح جهان یکنواخت نیست قاره استرالیا با حدود 360 میلیون هکتار و قاره آسیا با حدود 310 میلیون هکتار بیشترین سطح شوری را دارا می باشند(علوی پناه، 1371). در آسیا بعد  از شوروی سابق، چین، هندوستان و پاکستان، بیشترین سطح خاکهای شور و دریایی به ایران تعلق دارد(سزابلیک[4]، 1992). البته آب و هوای خشک و نیمه خشک ایران در تشکیل خاکهای شور مناطق مختلف سهیم است(دوان [5]و همکاران، 1994). قسمت بیشتر سطح کشور را به علت کمبود ذخایر آبی و نامساعد بودن شرایط آب و هوایی، اراضی شور و نیمه شور تشکیل می دهد(علوی پناه، 1371). بر اساس گزارش FAO بیش از 40% از اراضی تحت آبیاری ایران در معرض شوری ثانویه قرار دارند(پساراکلی[6]، 1993). خاکهای شور در کشور حاوی مقادیر زیادی از نمک های محلول بوده و بسیاری از آنها از رنگ روشن و ماده الی اندک برخوردار هستند.در خاکهای ایران آنیون غالب بیشتر کلرید است ولی سولفاتها نیز در بعضی از مناطق در مقادیر قابل توجهی وجود دارند. کاتیون غالب نیز سدیم است، بنابراین نمکها در این خاکها به طور عمده به صورت کلرید سدیم و یا سولفات سدیم می باشند. نمک در این خاکها به حدود 3% می رسد و بسیاری از خاکهای کشور آهکی می باشد. وسعت خاکهای شور در ایران حدود 24 میلیون هکتار است که معادل 15% از اراضی کشور می باشد(جعفری، 1373، سزابولیک، 1992). آبهای با کیفیت خوب ممکن است حاوی 100-1000 گرم نمک در متر مکعب باشند با آبیاری 1000 متر مکعب در سال در هر هکتار از 1 تا 10 تن نمک به خاک اضافه می شود و در اثر تبخیر و تعرق آب، نمکهای محلول اضافی به خاک افزوده می گردند که بایستی توسط شستشو و زه کش از خاک خارج شوند حتی با کاربرد تکنولوژی پیشرفته در این نوع خاکها، میزان نمک به اندازه ای است که به رشد گیاه خسارت می زند(سزابولیک، 1992).

   برای مقابله با شوری از روش تکنولوژیکی (آبیاری با آب شیرین در مقیاس وسیع) ویا از روش های بیولوژیکی و روش های اصلاح و شناسایی گیاهان برای ایجاد مقاومت به شوری استفاده می کنند امروزه استفاده از روش بیولوژیک جهت مقابله با مسائل شوری خاک به طور وسیع به کار گرفته می شود، ولی موفقیت چشمگیر زمانی عاید می شود که منابع ذخایر گیاهی که دارای تغییرات ژنتیکی مطلوب هستند در دسترس قرار داشته باشند(جونز[7]، 1983) ، چرا که مقاومتهای متفاوت در برابر شوری ناشی از تنوع ژنتیکی گیاهان می باشد و انتخاب بر اساس یک عامل معیار مناسبی در ارزیابی مقاومت به شوری که موجب تغییراتی در فیزیولوژی، آناتومی و مورفولوژی ارقام می گردند توجه شود با بهره گرفتن از روش های انتخاب و اصلاح گیاهان به شوری می توان میزان تولید در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران را حفظ نمود به علاوه باید به دنبال راهی رفت که بتوان از منبع پایان ناپذیر آب دریا در آبیاری استفاده نمود. آپستین و همکارانش در سال 1980 نشان دادند که با رقم خاصی از گیاه جو، که با آب دریا همراه کود