اساتید مشاور:

دکتر رامین رحمانی

مهندس فاطمه رفیعی

  برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود تکه هایی از متن به عنوان نمونه : چکیده کرم خاکی مهمترین خرده ریزخوار در خاک جنگل‌های مناطق معتدل می‌باشد و تاثیر قابل توجهی بر حاصلخیزی خاک و رویش گیاهان دارد که مقدار آن با اندازه و جمعیت کرم خاکی متناسب است. تعداد و زی‌توده کرم خاکی از جمله شاخص‌هایی هستند که پتانسیل فعالیت‌های حیاتی و کیفیت خاک را نشان می‌دهند. بنابراین بررسی جمعیت کرم خاکی و شناخت رابطه آن با پوشش گیاهی و خاک از پیش نیازهای تعیین حاصلخیزی رویشگاه‌های جنگلی می‌باشد و می تواند تاثیر جنگل‌کاری را بر خاک نشان دهد.تعداد و زی‌توده کرم خاکی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در 6 توده جنگلی در طرح جنگلداری شصت کلاته بررسی گردید. از هر تیپ جنگلی ماهانه 30 نمونه خاک از طریق استوانه‌ای با سطح مقطع 81 سانتیمترمربع و عمق30 سانتیمتر (شامل دو زیرنمونه لایه‌های 10- 0 و 30 – 10 سانتیمتر) برداشت شد. کرم‌های خاکی با روش دست چین از لابلای نمونه‌ها جمع آوری و در دمای 60 درجه سانتی گراد خشک و با دقت یک هزارم گرم وزن شدند. وزن مخصوص ظاهری، ماده آلی، اسیدیته، رطوبت و دمای خاک، نیتروژن، فسفر و پتاسیم خاک از طریق روشهای استاندارد اندازه گیری و تعیین شدند.نتایج نشان داد که میانگین تعداد و زی‌توده کرم خاکی توده‌های طبیعی بیشتر از توده‌های مصنوعی است. میانگین زی‌توده کرم خاکی به ترتیب در فصل بهار، پاییز، زمستان و تابستان کاهش یافت و نشان داد که فصل زمستان نیز در جلگه‌های جنگل شصت‌کلاته برای فعالیت کرم خاکی مناسب است. بیشترین تعداد و زی‌توده کرم خاکی در عمق 10-0 سانتیمتر یافت شدند. تاثیر ماده‌آلی، نسبت کربن به نیتروژن، پتاسیم، وزن مخصوص ظاهری و اسیدیته خاک بر تغییرات تعداد و زی‌توده کرم خاکی ثابت شد. توده مصنوعی بلوط خالص بواسطه‌ی داشتن بیشترین تعداد و زی‌توده کرم خاکیبه عنوان موفق‌ترین توده مصنوعی در ایجاد شرایط بهینه خاک برای کرم خاکی معرفی شد. واژگان کلیدی:جنگلطبیعی و مصنوعی، زی‌توده، کرم خاکی، خصوصیات خاک فهرست مطالب عنوان                                                                               صفحه   فصل اول: مقدمه و کلیات 1-1مقدمه……………………………………. 2 1-1پیدایش خاک……………………………….. 2 1-1-1نقش جنس سنگ بستر یا مواد مادری در پیدایش خاک… 2 1-1-2نقش اقلیم در پیدایش خاک………………….. 3 1-1-3نقش توپوگرافی در خاک…………………….. 3 1-1-4نقش زمان در پیدایش خاک……………………. 3 1-1-5نقش جانداران در پیدایش خاک……………….. 4 1-2خاکزیان………………………………….. 4 1-2-1 کرم خاکی………………………………. 6 1-2-2 تاثیر کرم خاکی بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک 8 1-2-2-1چرخه عناصر غذایی و حاصلخیزی خاک…………. 8 1-2-2-2ساختمان خاک…………………………… 8   1-2-2-3بافت خاک……………………………… 9 1-2-2-4تهویه و زهکشی…………………………. 9 1-2-2-5ورود آب به خاک………………………… 10   1-2-2-6 ماده آلی…………………………….. 10 1-2-2-7ازت…………………………………. 10 1-2-2-8 کلسیم……………………………….. 11 1-3 عوامل موثر بر فعالیت کرم‌های خاکی…………… 11 1-3-1نمناکی خاک……………………………… 11 1-3-2 دمای خاک………………………………. 12 1-3-3 تهویه خاک……………………………… 12 1-3-4 اسیدیته خاک……………………………. 13 1-3-5کلسیم خاک………………………………. 13 1-3-6 کارهای کشاورزی و خاکورزی………………… 13 1-3-7 مواد آلی مرده، لاشبرگ‌ها و مانده‌های گیاهی……. 14   1-3-8 کودهای دامی……………………………. 14 1-3-9 ریزجانداران……………………………. 14 1-3-10خاک…………………………………… 14 1-3-11 تاثیر پوشش گیاهی………………………. 14 1-4 جنگل………………………………………………………………………………………………………………………15 1-4-1 جنگل طبیعی………………………………………………………………………………………………………..15 1-4-1-1- جنگل مصنوعی……………………………………………………………………………………………….16 فصل دوم:بررسی منابع 2-1- تحقیقات انجام شده در داخل ایران…………… 19 2-2- تحقیقات انجام شده در خارج از ایران………… 22 فصل سوم: مواد و روش‌ها 3-1 زمان و مکان تحقیق………………………………………………………………………………………………………28 3-1-1 زمان تحقیق…………………………….. 28 3-1-2 مکان تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..28 3-1-2-1 اطلاعات عمومی منطقه……………………. 28 3-1-2-2اطلاعات آب و هوایی……………………… 29 3-1-1-3اطلاعات زمین شناسی……………………… 29 3-1-2-4 اطلاعات خاک منطقه……………………… 30 3-1-2-5 رستنی‌های طبیعی………………………………………………………………………………………………31 3-2 روش جمع آوری داده‌ها……………………………………………………………………………………………….31 3-3 وسایل مورد استفاده ………………………………………………………………………………………………………32 3-4 مطالعات آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………..32 3-4-1 اندازه گیری زی‌وزن کرم خاکی……………………………………………………………………………………..32 3-4-2اندازه‌گیری‌محتوای‌رطوبتی……………………………………………………………………………………………..32 3-4-3 اندازه گیری درجه حرارت خاک……………………………………………………………………………………33 3-4-4 اندازه گیری وزن مخصوص ظاهری………………………………………………………………………………..33 3-4-5 اندازه گیری pH یا اسیدیته خاک…………………………………………………………………………………..33 3-4-6اندازه گیری ماده آلی………………………………………………………………………………………………….33 3-4-7 اندازه گیری فسفر خاک……………………………………………………………………………………………….33 3-4-8 اندازه گیری نیتروژن خاک……………………………………………………………………………………………33 3-4-9 اندازه گیری پتاسیم……………………………………………………………………………………………………..33 5-3 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………………………………………………………………………..34   فصل چهارم: نتایج 4-1مشخصات توده‌های مورد مطالعه……………………………………………………………………………………..36 4-2زی‌توده و تعداد کرم خاکی در توده‌های مورد مطالعه ………………………………………………………….37 4-2-1زی‌توده کرم خاکی در توده‌های مورد مطالعه ……………………………………………………………….38 4-2-2 زی‌توده کرم خاکی در توده‌های طبیعی و مصنوعی…………………………………………………………40 4-2-3 زی‌توده کرم خاکی در توده‌های سوزنی برگ و پهن برگ…………………………………………………41 4-2-4 زی‌توده کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در توده‌های مورد مطالعه………………………………………………………………………………………………………………………………….42 4-2-5 زی‌توده کرم خاکی در توده‌های طبیعی در دو لایه سطحی و عمقی خاک……………………………………………………………………………………………………………………………………43 4-2-6 زی‌توده کرم خاکی در توده‌های مصنوعی در دو لایه سطحی و عمقی خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………..44 4-2-7 زی‌توده کرم خاکی در توده‌های مورد مطالعه در ماه…………………………………………………………45 4-2-8 زی‌توده کرم خاکی در توده‌های مورد مطالعه در فصل……………………………………………………..47 4-2-9 تعداد کرم خاکی در توده‌های مورد مطالعه……………………………………………………………………..49 4-2-9-1 تعداد کرم خاکی در توده‌های طبیعی و مصنوعی………………………………………………………..51 4-2-9-2 تعداد کرم خاکی در توده‌های سوزنی برگ و پهن برگ………………………………………………..52 4-2-9-3 تعداد کرم خاکی در توده‌های مورد مطالعه در لایه سطحی و عمقی خاک……………………….53 4-2-9-4 تعداد کرم خاکی در توده‌های طبیعی در لایه سطحی و عمقی خاک……………………………….54 4-2-9-5 تعداد کرم خاکی در توده‌های مصنوعی در لایه سطحی و عمقی خاک……………………………55 4-2-9-6 تعداد کرم خاکی در توده‌های مورد مطالعه در ماه…………………………………………………………56 4-2-9-7 تعداد کرم خاکی در توده‌های مورد مطالعه در فصل………………………………………………………59 4-3 خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک در توده‌های مورد مطالعه……………………………………………….66   فصل پنجم: بحث 5-1 تعداد و زی‌توده کرم خاکی…………………………………………………………………………………………..73 5-2 تاثیر فصل برتعداد و زی‌توده کرم خاکی…………………………………………………………………………..74 5-3 پراکنش عمودی تعداد و زی‌توده کرم خاکی……………………………………………………………………..76 5-4 همبستگی بین تعداد و زی‌توده کرم خاکی و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک……………………77 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………..87 فصل ششم: منابع منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………….89.         فهرست جداول عنوان                                                                                                                 صفحه   جدول4-1 مشخصات ساختاری توده‌های مورد مطالعه……… 36 جدول 4-2 آماره‌های توصیفی زی‌توده و تعداد کرم خاکی در توده‌های مورد مطالعه     37 جدول 4-3آنالیز واریانس میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه سطحی خاک……………………….. 38 جدول4-4میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه سطحی خاک………………………………………… 39 جدول 4-5 آنالیز واریانس میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه عمقی خاک……………………….. 39 جدول 4-6 میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه عمقی خاک39 جدول 4-7آزمون T غیر جفتی جهت مقایسه زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در توده‌های طبیعی و مصنوعی ……………………………………………………………………………………………………………………     …………40   جدول 4-8 آزمون T غیر جفتی جهت مقایسه زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در توده‌های پهن برگ و سوزنی برگ………………………….. 41 جدول 4-9آزمون T غیرجفتی جهت مقایسه زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه سطحی و عمقی خاک……………. ..42 جدول 4-10آزمون T غیرجفتی جهت مقایسه زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در لایه سطحی و عمقی خاکدر توده‌های طبیعی……………………………………………………………………………………………..43 جدول 4-11) آزمون T غیرجفتی جهت مقایسه زی‌توده کرم خاکی (گرم در مترمربع) در لایه سطحی و عمقی خاک در توده‌های مصنوعی……………… 44 جدول 4-12 آنالیز واریانس میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه سطحی خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………45 جدول 4-13 میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه سطحی خاک…………………………………………… 46 جدول4- 14 آنالیز واریانس میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه عمقی خاک………………………………… 46 جدول 4-15 میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه عمقی خاک……..47 جدول4-16آنالیز واریانس میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) درفصل‌های سال در لایه سطحی خاک………………………………… 48 جدول4-17 میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه سطحی خاک….48 جدول 4-18 آنالیز واریانس میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) درفصل‌های سال در لایه عمقی خاک………………………………. ….49 جدول4-19 میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه عمقی خاک………………………………………… ……49 جدول4-20 آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه سطحی خاک……………………………………………………………………………………………………………………… 50 جدول4-21 میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه سطحی خاک……………………………………………………………………………………………………………………………………50 جدول4-22 آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه عمقی خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………51 جدول4-23 میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه عمقی خاک….51 جدول4-24 آزمون T غیر جفتی جهت مقایسه تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های طبیعی و مصنوعی…………………………………………………………………………………………………………………………….52 جدول4-25 آزمون T غیر جفتی جهت مقایسه تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های سوزنی برگ و پهن برگ…………………………………………………………………………………………………………………………….53 جدول 4-26 آزمونT غیرجفتی جهت مقایسه تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه سطحی و عمقی خاک………………………………………………………………………………..54جدول 4-27 آزمون T غیرجفتی جهت مقایسه تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در لایه سطحی و عمقی خاک در توده‌های طبیعی……………………………………………………………………………………………………..55 جدول 4-28 آزمون T غیر جفتی جهت مقایسه تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در لایه سطحی و عمقی خاک در توده‌های مصنوعی…………………………………………………………………………………………………………………...……..56 جدول 4-29 آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه سطحی خاک ………………………………………………………………………………………………………………………………………….57 جدول 4-30میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه سطحی خاک……………………………………………………………………………………………………………………………………57 جدول 4-31آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه عمقی خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………..58 جدول 4-32 میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه عمقی خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………58 جدول 4-33 آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه سطحی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………..60 جدول 4-34 میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه سطحی خاک………..60 جدول 4-35 آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه عمقی خاک ……………………………………………………………………………………………………………………………………….60 جدول 4-36 میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه عمقی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………..61 جدول 4-37زی‌توده کرم خاکی( گرم در متر مربع) در لایه سطحی خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………..62 جدول 4-38 زی‌توده کرم خاکی( گرم در متر مربع) در لایه عمقی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………….63 جدول 4-39 تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در لایه سطحی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………….64   جدول 4-40 تعداد کرم خاکی(در متر مربع) در لایه عمقی خاک……………………………………………………………………………………………………………………………………65 جدول 4-41 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده زربین…………………….   66 جدول 4-42 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده بلوط………………………….. 67 جدول 4-43 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده انجیلی – ممرز تولیدی…….68 جدول 4-44 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده انجیلی – ممرز کم بازده . 69 جدول 4-45 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده توسکا………………………… 69 جدول 4-46 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده بلوط – آزاد………………… 70 جدول 4-47 همبستگی بین زی‌توده کرم خاکی و ویژگی‌های خاک در توده‌های موردمطالعه……………. 71                      

فهرست اشکال                                                       صفحه شکل 3-1 موقعیت جغرافیایی منطقه مورد تحقیق……………………………………………………………………………….30 شکل4-1 زی‌توده کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در توده‌های مورد مطالعه  ….38 شکل 4-2 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی خاک بین توده‌های طبیعی و مصنوعی…………………………….. …40 شکل 4 ـ3 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی خاک بین توده‌های سوزنی و پهن برگ……………………………. …41 شکل4 ـ4 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در توده‌های مورد مطالعه در دو لایه سطحی و عمقی……………………………………… ….42 شکل 4-5 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی در توده‌های طبیعی…………………………………………. ….43 شکل 4-6 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی در توده‌های مصنوعی………………………………………….. ..44 شکل 4-7زی‌توده کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در ماه‌های سال ..45 شکل 4-8زی‌توده کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در فصل‌های سال .48 شکل 4-9تعداد کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در توده‌های مورد مطالعه …………………………………………… 50 شکل 4-10مقایسه میانگین تعداد کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی خاک بین توده‌های طبیعی و مصنوعی………………………………. 52 شکل 4-11مقایسه میانگین تعداد کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی خاک بین توده‌های سوزنی و پهن برگ……………………………… 53 شکل 4-12مقایسه میانگین تعداد کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی …54 شکل 4-13مقایسه میانگین تعداد کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی در توده‌های طبیعی………………………………………… …..55 شکل 4-14مقایسه میانگین تعداد کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی در توده‌های مصنوعی…………………………………………. ….56 شکل 4-15تعداد کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در ماه‌های سال………………………………………….57 شکل4-16 تعداد کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در فصل‌های سال…………………………………………………………………………………………………………………………………………….59 شکل5-17 مقایسه زی‌توده کرم خاکی در توده انجیلی – ممرز تولیدی با توده انجیلی – ممرز کم بازده………………………………………………………………………………………………………………………………………….80 شکل5-18 مقایسه زی‌توده کرم خاکی در توده ‌های مصنوعی………………………………………………………….82 شکل5-19 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در طول زمان در لایه سطحی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………………….84 شکل 5-20 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در طول زمان در لایه عمقی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………………….8 فصل اول مقدمه           1 مقدمه                                                    1-1 کلیات خاک یکی از چهار عنصر باستانی و سازنده گیتی است. گیاهان و دیگر جانداران غذاساز[1] از چهار عنصر خاک، آب، هوا و نور خورشید غذا می‌سازند. خاک دارای سه بخش جامد، مایع و گاز است. بخش جامد خاک که نزدیک به 50% حجم آن را شامل می‌شود، از مواد کانی، آلی و بیولوژیک و 95% مواد کانی است. آشکار است که این درصدها در شرایط ویژه تغییر می‌‌کنند. به هر گونه بافت و ساختمان خاک وابسته به بخش جامد خاک هستند. آب و هوای خاک در این بافت و ساختمان جا به جا شده و به زندگی و بهداشت خاک تداوم می‌بخشند. بخش‌های کانی، آلی آب و هوای خاک از بخش‌های مرده آن هستند که بخش زنده خاک از آنها بهره می‌گیرد. بنابراین خاک یک سیستم زنده و پایداری است که بخش‌های زنده و مرده آن بر یکدیگر بر هم کنش و اثر متقابل دارند.   1-1-1 پیدایش خاک عوامل متعددی در شکل گیری خاک نقش دارند که به اختصار به این موارد می‌پردازیم.   1-1-2 نقش جنس سنگ بستر یا مواد مادری[2] در پیدایش خاک سنگ بستر و مواد مادری بر روی مشخصات فیزیکی، شیمیایی، مینرالوژی و حاصلخیزی خاک‌ها تاثیر می‌گذارد و در بعضی مناطق ممکن است بر روی سنگ‌های مختلف، خاک‌های متفاوتی بوجود آید. البته گاهی نیز امکان دارد از بسترهای مختلف یک نوع خاک بوجود ‌آید (جعفری و سرمدیان، 1387). نقش سنگ بستر و مواد مادری در تشکیل خاک‌ها بر حسب تاثیر سایر عوامل خاک سازی از کم تا زیاد تغییر می‌کند.         1-1-3 نقش اقلیم در پیدایش خاک آب و هوا از طریق عوامل اقلیمی مانند بارندگی، دما، تبخیر و تعرق، یخبندان، باد و همچنین تشعشع به طور مستقیم بر روی بعضی از فرآیندهای خاک‌سازی تاثیر می‌گذارد و نقش مهمی در تسریع آن دارد. در مناطقی که درجه حرارت و بارندگی مناسب می‌باشد، رشد انواع گونه‌های گیاهی به نحو مطلوب انجام می‌شود که از این طریق از فرسایش بیش از حد خاک جلوگیری شده و بازمانده‌های گیاهی به سطح خاک اضافه شده و سبب می‌شود که مواد آلی خاک افزایش پیدا کند. 1-1-4 نقش توپوگرافی در پیدایش خاک عامل پستی و بلندی تاثیر قابل توجهی بر روی مشخصات خاک‌های هر منطقه دارد. این عامل به وسیله شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریای آزاد بر روی مشخصات خاک‌ها تاثیر می‌گذارد و از طرف دیگر اقلیم و پوشش گیاهی را نیز متاثر می‌سازد (جعفری و سرمدیان، 1387).   در مناطق هموار و جلگه‌ای تغییرات جوامع گیاهی با تغییرات مشخصات خاک‌ها در ارتباط مستقیم است. ولی در مناطق کوهستانی عواملی مانند ارتفاع از سطح دریا، جهت، شیب، درصد شیب و شکل شیب(محدب یا مقعر بودن شیب) و موقعیت شیب(از روی قله تا پای شیب و یا دره) از عوامل مهمی می‌باشند که شرایط بسیار پیچیده‌ای را در ارتباط با زیست گیاه و تغییرات خصوصیات خاک‌ها ایجاد می‌نماید(بیرکلند[3]، 1999). 1-1-5 نقش زمان در پیدایش خاک عامل زمان در تشکیل خاک‌ها با توجه به تاثیر یا عدم تاثیر بر فرآیندهای خاک سازی اهمیت دارد. در بررسی عامل زمان می توان سن مطلق یا نسبی مواد خاکی را مورد بررسی قرار داد که معمولا سن نسبی خاک‌ها جهت مقایسه زمان تشکیل خاک مورد بررسی قرار می‌گیرد. خاک‌هایی که دارای زمان کافی برای تاثیر فرآیندهای خاک سازی بوده اند، سکون و پایداری آنها بیشتر می باشد و خاک‌هایی با تحول نسبی بیشتری را به وجود می‌آورند (باقرنژاد، 1381).   1-1-6 نقش جانداران در پیدایش خاک وزن کل تمام موجودات زنده را در واحد سطح زی‌وزن (بایومس) می‌نامند. زی‌وزن را می‌توان به دو گروه تقسیم نمود که عبارتند از زی‌وزن گیاهی[4] و زی‌وزن جانوری[5]. زی‌وزن گیاهی به گیاهان مربوط می‌گردد و زی‌وزن جانوری شامل تمام جانوران، پستانداران و غیره می‌شود. معمولا” در مناطق جنگلی هنگامی که صحبت از زی‌وزن می‌نمایند، هدف همان وزن کل پوشش گیاهی به ویژه درختان می‌باشد (زرین کفش، 1380).   1-2 خاکزیان پژوهش‌گران، جانداران خاک را بسته به اندازه آنها به دو گروه بخش می‌کنند. 1)ریز جانداران[6] : جانداران بسیار ریزی هستند که تنها با میکروسکوپ آنها را می‌توان دید. میکروفلورا یا گیاهان میکروسکوپی(مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها و جلبک‌ها)، میکروفونا یا جانوران میکروسکوپی (مانند نماتدها و پروتوزوئرها) از این گروه جانداران هستند. 2)درشت جانداران[7] : جاندارانی هستند که با چشم و بدون میکروسکوپ به آسانی دیده می‌شوند. گیاهان (مانند گیاهان بی‌گل و گلدار) و جانوران (مانند کرم‌‌های حلقوی،بند پایان و…) از گروه جانداران درشت هستند. باشلیر[8] جانوران را بر پایه اندازه بدن بالغ آنها در چهار گروه رده‌بندی کرده است. 1)میکروفون[9] : جانورانی هستند که اندازه‌ای کوچکتر از 2/0 میلی‌متر دارند. این گروه از جانوران خاک نیاز به آب فراوان دارند و بیشتر در لوله‌های مویین خاک بسر می‌برند. بیشتر آنها هنگامی که خاک خشک می‌شود به ریخت خفته با پایین آوردن سوخت و ساز خود زندگی را می‌گذرانند. پروتوزوئرها و نماتدها نمونه‌هایی از میکروفانای خاک هستند. 2)مزوفون یا میوفون[10]: جانورانی هستند که اندازه‌ای بزرگتر از 2/0 و کوچکتر از 4 میلی‌متر دارند. بیشتر این جانوران نم‌پسند بوده و شمار اندکی از آنها خشکی پسند هستند. مهمترین انها از شاخه بندپایان، راسته‌های کنه‌ها و پادمان است. از جانوران دیگر این گروه حشرات بی‌بال مانند بی‌شاخکان و دم چنگالان است که در خاک اهمیت کمتری دارند. 3)ماکروفون[11]: میانگین اندازه این جانوران از 4 تا 80 میلی‌متر است. برخی از کرم‌های حلقوی، حشرات بالدار، هزارپایان، عنکبوت مانندها و نرم تنان در این گروه جای دارند. 4