فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………… 3
بیان مسأله ………………………………………………………………………………………………………….. 5
پرسش‌های تحقیق ………………………………………………………………………………………………. 6
فرضیه‌های تحقیق………………………………………………………………………………………………… 6
ضرورت و اهمیت تحقیق ……………………………………………………………………………………. 7
اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………..7
پیشینه‌ی تحقیق …………………………………………………………………………………………………… 8
محدوده‌ی تحقیق ………………………………………………………………………………………………… 8
روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………. 9
فصل دوم- بنیاد نظری (مبانی بینامتنیت)

2-1  ادبیات و زبان …………………………………………………………………………………………………… 11

2-2 متن…………………………………………………………………………………………………………………… 14

2-3  رابطه متن با متون دیگر ……………………………………………………………………………………… 16

2-4  بینامتنیت ………………………………………………………………………………………………………….. 18

2-4-1  پیشینه‌ی بینامتنیت …………………………………………………………………………………………. 18

2-4-2  تعریف بینامتنیت …………………………………………………………………………………………… 20

2-5  معرفی ژرار ژنت ………………………………………………………………………………………………. 24

2-6  نظریه‌ی ژنت ……………………………………………………………………………………………………. 26

نمودار 1: ترامتنیت ژنت در یک نگاه …………………………………………………………………………… 31

فصل سوم: معرفی مولوی

3-1  مولوی …………………………………………………………………………………………………………….. 35

3-1-1  زندگی مولوی ……………………………………………………………………………………………… 35

3-1-2  آثار مولوی …………………………………………………………………………………………………… 38

3-2  مثنوی معنوی مولوی ………………………………………………………………………………………… 40

3-3  قرآن کریم ……………………………………………………………………………………………………….. 42

3-4 قرآن و مثنوی ……………………………………………………………………………………………………. 44

فصل چهارم: تحلیل بینامتنیت قرآن و دفتر اول، دوم و سوم مثنوی

4- تحلیل بینامتنیت قرآن و دفتر اول، دوم و سوم مثنوی از دیدگاه ژرار ژنت…………………….. 49

4-1 بینامتنیت صریح و لفظی قرآن کریم و مثنوی معنوی……………………………………………….51

4-1-1 بینامتنیت صریح و لفظی قرآن کریم و دفتر اول مثنوی معنوی……………………………… 51

4-1-2 بینامتنیت صریح و لفظی قرآن کریم و دفتر دوم مثنوی معنوی……………………………….83

4-1-3 بینامتنیت صریح و لفظی قرآن کریم و دفتر سوم مثنوی معنوی……………………………..116

4-2 بینامتنیت غیرصریح قرآن کریم و مثنوی معنوی……………………………………………………..142

بینامتنیت غیر صریح قرآن کریم و دفتر اول مثنوی معنوی……………………………………142
بینامتنیت غیر صریح قرآن کریم و دفتر دوم مثنوی معنوی…………………………………….168
4-3 بینامتنیت ضمنی قرآن کریم و مثنوی معنوی………………………………………………………….213

4-3-1  بینامتنیت ضمنی قرآن کریم و دفتر اول مثنوی معنوی………………………………………..214

4-3-2 بینامتنیت ضمنی قرآن کریم و دفتر دوم مثنوی معنوی…………………………………………274

4-3-3 بینامتنیت ضمنی قرآن کریم و دفتر سوم مثنوی معنوی……………………………………….313

فصل پنجم: نتایج تحقیق و ارائه‌ی پیشنهاد

5-1  نتیجه‌گیری …………………………………………………………………………………………………….. 363

5-2  ارائه پیشنهاد …………………………………………………………………………………………………… 365

منابع

الف)منابع فارسی ………………………………………………………………………………………………………  365

ب)منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………………..369

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………. 370

چکیده

یکی از روش‌های بررسی متون، مطالعه‌ی بینامتنی آن است. بینامتنی یعنی خوانش متن با توجه به متون دیگر و مبتنی براین اندیشه است که متن، نظامی بسته و مستقل نیست و خواسته یا ناخواسته با متون دیگر ارتباط دارد. نظریه‌ی‌ بینامتنی در اواخر دهه‌ی شصت میلادی توسط ژولیا کریستوا در خلال بررسی‌هایی که بر آراء و افکار میخائیل باختین داشت، ارائه شد و توسط نظریه‌پردازانی چون ژرار ژنت پرورش یافت. مثنوی معنوی مولانا از جمله آثار ارزشمند و مهم زبان فارسی به شمار می‌رود. مولوی، به واسطه‌ی آشنایی با قرآن کریم  بی‌شک در سخنان خویش از نصّ آن تأثیر پذیرفته است. بینامتنی در آثار او، در اشکال مختلفی دیده شده است. در این نوشتار برآنیم با  بررسی اشعار سه دفتر اول مثنوی؛ مفردات و عبارات قرآن کریم و نیز داستان‌ها و شخصیت‌های قرآنی و به طور کلی تمامی جلوه‌های بینامتنی قرآن ومثنوی را براساس نظریه ژنت مورد بررسی قرار دهیم. براساس نتایج این بررسی‌ها، مولانا از تمام وجوه بینامتنیت ژنت استفاده کرده است ولی بینامتنیت ضمنی از انواع دیگر بینامتنیت بارزتر است.

 

کلمات کلیدی: بینامتنیت، ژرار ژنت، قرآن کریم، مثنوی معنوی(دفتراول، دوم و سوم)، مولوی.

مقدمه و کلیاتمقدمه
کتاب آسمانی قرآن کریم بنای فرهنگ جوامع اسلامی است بنابراین انعکاس زیبایی‌های لفظی و معنوی آن در جنبه‌های مختلف هنر و اندیشه‌ مسلمانان مسلّم و آشکار است.

استفاده از آیات و مضامین قرآنی، منبعی مهم و الهام بخش شاعران و نویسندگان مختلف بوده و هست به طوری‌که استفاده از آن را به صورت‌های مختلف در اشعار کهن و نو می‌توان یافت. کمتر شاعر مسلمان ایرانی را می‌توان دید که در دیوان خود، تلمیحی به آیات قرآنی نداشته، یا اقتباس و تضمینی از آن‌ها نکرده باشد.

دین و موضوعات آن جایگاهی ویژه در ادب فارسی داشته است. «پیشینه‌ی بهره‌گیری و اثرپذیری سخنوران پارسی از قرآن و حدیث به آغاز پیدایی و پاگیری شعر فارسی یعنی نیمه‌های سده‌ی سوم می‌رسد.» (راستگو، 1376: 6) درجه‌ی این تأثیرپذیری به گونه‌ای بیش از یک تلمیح و اقتباس است. این تأثیر پذیری تا آنجاست که بسیاری از آثار بدون فهم قرآنی قابل قرائت نیست.

مولانا جلال الدین محمد بلخی ، عارف نام آور و شاعر پارسی سرا در مجموعه آثار خویش و بویژه در مثنوی معنوی به قرآن و آیات آن توجه و نگاهی خاص و ویژه دارد. در مثنوی معنوی مولوی به طور مستقیم یا غیرمستقیم به قرآن استناد شده است. بیت بیت مثنوی آنچنان آمیخته به آیات قرآنی است که می‌توان گفت که مثنوی معنوی مولوی نوعی تفسیر از قرآن کریم است.

مولوی از قرآن ضمن کاربرد هنرمندانه، بهره‌ای معرفت شناسانه دارد و با صنایع ادبی چون تلمیح، تضمین، استناد، تحلیل، اقتباس، تمثیل، استعاره و حتی ارائه ترجمه یا تفسیر منظوم آیات قرآن، مبانی و مبادی معرفتی خویش را بیان می‌کند.

این نوشتار در پنج فصل تدوین شده است:

در فصل اول کلیات که شامل مقدمه، بیان مسأله، ضرورت و هدف تحقیق، پیشینه تحقیق و…. است بیان شده است.

فصل دوم بنیاد نظری پژوهش است و در آن به بیان مسائلی چون ادبیات و زبان، متن و رابطه متن با متون دیگر، بینامتنیت، پیشینه و تعاریف آن، ژرار ژنت و نظریه بینامتنیت او و… پرداخته شده است.

در فصل سوم مباحثی چون مولوی، زندگی افکار و آثارش، مثنوی، قرآن کریم و ارتباط مثنوی با قرآن مطرح می‌شود.

فصل چهارم، به تحلیل وبررسی روابط بینامتنی قرآن و مثنوی از دیدگاه نظریه ژنت می‌پردازد و انواع بینامتنیت صریح، غیرصریح و ضمنی را در سه دفتر اول مثنوی بررسی می‌کند.

فصل پنجم فصل پایانی این نوشتار است و نتایج حاصل از این پژوهش بیان می‌شود. در پایان نیز منابع و مآخذ مورد استفاده در این پژوهش بیان می‌شود.