2.4.1. امکان سنجی به روش ریاضی منطقی………………………………………………..
27
2.4.1.1. مزایای رویکرد………………………………………………………………………………………
30
2.4.1.2. معایب رویکرد………………………………………………………………………………………
30
2.4.2. رویکرد سنجی شیوهنامهای در پروژه‌های امکانسنجی……………………………………….
30
2.4.1.1. مزایای رویکرد………………………………………………………………………………………
34
2.4.1.2. معایب رویکرد………………………………………………………………………………………
34
2.5. تعریف مساله…………………………………………………………………………………………………..
35
2.6. جمعبندی……………………………………………………………………………………………………..
35
فصل 3: مرور ادبیات
3.1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………
36
3.2. روشهای پیشنهادی سازمانهای بینالمللی…………………………………………………………………..
37
3.2.1. سازمان ملل متحد(1951)…………………………………………………………………………..
37
3.2.2. موسسه پژوهشی استانفورد(1954)………………………………………………………………….
37
3.2.3. سازمان ملل متحد(1958)…………………………………………………………………………..
38
3.2.4. سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1978) ………………………………………………………….
38
3.2.5. سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1986)…………………………………………………………..
38
3.2.6. سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1991 و 1995)…………………………………………………
39
3.3. جمعبندی……………………………………………………………………………………………………..
40
فصل 4: مدل پیشنهادی و روش حل
4.1. مقدمه ………………………………………………………………………………………………………..
41
4.2. مطالعه نمونهها …………………………………………………………………………………………….
42
4.2.1. مطالعات امکان سنجی واحد تولید مونومر وینیل استات ………………………………………………..
42
4.2.1.1. بررسی تنگناها در این مطالعه……………………………………………………………………….
43
4.2.2. پارک علم و فناوری استان گیلان………………………………………………………………………..
48
4.2.2.1. تعیین شاخصهای کلان ارزیابی اقتصادی توسعه پارکهای علم و فناوری در ایران………………
50
4.2.2.2. معیارهای ارزیابی طرح مطالعاتی (مرحله اول)…………………………………………………….
53
4.2.2.3. معیارهای ارزیابی (مرحله دوم)……………………………………………………………………
54
4.2.2.4. روش شناختی مربوط به ارزیابی اقتصادی توسعه پارک علم و فناوری گیلان……………………
54
4.2.2.5. . شناخت تنگناهای کلان پارکهای علم و فناوری………………………………………………..
55
4.3. مدل پیشنهادی……………………………………………………………………………………………….
58
4.3.1. ساختار شیوهنامهای امکانسنجی…………………………………………….
59
4.3.2.ساختار امکانسنجی بر مبنای مدل پیشنهادی……………………………………………………………
61
4.3.3. مباحث نظری مسئله……………………………………………………………………………………..
62
4.3.4. شرح روابط بین مولفههای مدل مطرح شده در این پروژه……………………………………………….
62
4.4. نقد و ارزیابی مباحث نظری مربوط به مساله…………………………………………………………………
74
4.5. جمعبندی……………………………………………………………………………………………………..
78
فصل 5: نتیجهگیری و تحقیقات آتی
5.1. نتیجهگیری……………………………………………………………………………………………………….
80
5.2. تحقیقات آتی …………………………………………………………………………………………………….
81
مراجع……………………………………………………………………………………………………………………
82
چکیده :
در این رساله به موضوع بسیار شناخته شده “امکانسنجی1” پروژهها با رویکرد سیستمی پرداخته میشود. تلاش بر این است حتیالامکان از مدلهای ریاضی-منطقی و تسهیلات گراف به موضوع “امکانسنجی” روی آورده شود. در گامهای آغازین کارهای پییشین دربارهی امکانسنجی مطالعه شد و بر اساس آن مولفههای موضوع و عوامل کلان مربوط تعیین شد.
سپس، روابط بین مولفهها و عوامل کلان مربوط به موضوع “امکانسنجی” به صورت ماتریس ربطها برای نمایش بود و نبود ربط با صفر و یک استخراج شد. در این ماتریس از قوت ربط صرفنظر شد. مزیت بزرگ ماتریس یاد شده در این است که میتوان یک ساختار گرافی برای موضوع “امکانسنجی” فراهم کرد.
در گام بعد، یک ساختار دو سطحی برای امکانسنجی ارائه شد. در این ساختار ارتباط بین مولفهها و زیر مولفهها از ماتریس یاد شده قابل تعیین است. به لحاظ محدودیت پژوهش، از پرداختن به تفصیل بیشتر و استخراج سطوح زیرین پرهیز شده است. در این مرحله پرسش بنیادین رساله مطرح میشود که چگونه میتوان امکانسنجی را از چنبرههای ابهامات متنی و نیز از گوناگونی تفاوت شیوهنامهای2 دور نمود. برای این منظور، گزارههای رایج در مطالعات امکانسنجی به دو دسته کمیتپذیر3 و کمیتناپذیر4 تفکیک شد. کمیتپذیرها شامل همه عوامل و روابط موجود در مولفهها یا بین مولفهای است که میتوان یه صورت ریاضی-منطقی تبدیل کرد و کمیت ناپذیرها را نمیتوان تبدیل کرد.
سرانجام میتوان یک موضوع مورد امکانسنجی را به دو بخش “فضای امکان” و “اهداف” مورد نظر تقسیم کرد. هر یک از این دو بخش خود به دو زیربخش کمیتپذیر و کمیت ناپذیر تفکیک میشود. “فضای امکان” با تنگناها شناخته میشود. این ویژگیها برای تنگناها نیز صادق خواهد بود. در مورد اهداف در امکانسنجی، ظاهرا هدف معادل مفهوم goal مورد نظر است- البته کمتر هدف با 
نامطلوبیت دو سویه مورد نظر است- با این وجود برای هدفها –به معنایی که یاد شد- نیز کمیتپذیری و کمیت ناپذیری مطرح است. در این رساله مجموعه ای از اهداف و تنگناهای کمیتپذیر آورده شده است، سهم مهم این رساله ارایهی یک نگاه نو بر پایه رویکرد سیستمی به موضوع مرسوم و شناخته شده “امکانسنجی” است. این نگاه از فنون و ابزارهای رویکرد سیستمی بهره گرفته است. دستاورد پژوهش نشان دادن امکان بهره گیری از تسهیلات ریاضی-منطقی برای صورتبندی بخشی از امکانسنجی است.
1.1.مقدمه
طرح یا پروژه چیست؟
طرح یا پروژه، ایده یا پیشنهادی است که به صورت مجموعه ای از کارها و عملیات مطرح میشود.همچنین پروژه را چنین تعریف می کنند:
پروژه، متشکل از فعالیتهای منطقی و مرتبط به یکدیگر است که زیرنظر یک مدیریت و ارگان اجرایی مشخص، در چارچوب برنامه زمانی و بودجه از پیش تعیین شدهای اجرا میگردد]2[.
به طور کلی هدفهای اصلی پروژهها، کیفیتها یا کمیتهایی هستند که اگر به طور مستقیم قابل سنجش و اندازه گیری نباشند، مقدار یا کیفیت و چگونگی آنها، هم قبل و هم بعد از اجرای پروژه، از طریق سنجش و اندازه گیری متغیرها، نمودها
و شاخصها، به طور غیرمستقیم قابل اندازه گیری است. هدفهای فرعی یا مقاصد پروژه، غالبا کمیتها و پدیدههایی هستند که به طور مستقیم قابل سنجش و اندازه گیریاند و دسترسی به مقادیر آنها، موجب تشخیص مقادیر هدفهای اصلی پروژه میشود.
پروژه را بر حسب هزینه، موضوع، اندازه یا حجم و حیطه تاثیرگذاری آن به گروههای مختلفی تقسیم کردهاند. برخی از انواع پروژهها عبارتند از :
پروژه احداث و تجهیز کارخانه
پروژه احداث و تجهیز یک بیمارستان
پروژه ایجاد خط تولید یک محصول جدید
پروژه تغییر تکنولوژی تولید یک محصول
پروژه بازسازی و اصلاح تشکیلات اداری
پروژه طراحی و ایجاد یک سیستم اطلاعاتی
پروژه تحقیق و توسعه.
هر پروژه، یک “دوره زندگی” مشخص دارد. “دوره زندگی” پروژه، از ابتدا تا انتها، از مراحل قابل تشخیص و قابل تعریفی تشکیل شده است. در هر یک از مراحل اجرای یک پروژه، بنا بر موضوع، نوع، طبیعت و اندازه آن، کارها و فعالیتهای گوناگونی انجام میشود. از این رو، مراحل زندگی یک پروژه، ممکن است با سایر پروژهها متفاوت باشد. هر پروژه در یک تقسیمبندی عمومی، دارای مراحل بررسی، تعریف، طراحی، ساخت یا اجرا، نصب و راهاندازی و بهره برداری و ارزیابی است.
مهندسان مشاور و پیمانکاران، معمولا مراحل بررسی و تعریف (امکانسنجی یا تهیه و ارزیابی پروژه) را فاز یک، مرحله طراحی را فاز دو و مراحل ساخت، اجرا و نصب و راهاندازی را فاز سه مینامند.
. جنبه های ارزیابی طرح
در انجام مطالعات توجیهی یک طرح، چهار جنبه زیر ارزیابی میشود]10[ :
ارزیابی بازار
ارزیابی فنی
ارزیابی مالی
ارزیابی اقتصادی
1.2.1 . ارزیابی بازار
ارزیابی بازار، یک کار مقدماتی در انجام مطالعات یک طرح است که در آن دو پرسش زیر مطرح میگردد:
نیاز بازار به محصول یا خدمات مورد نظر چقدر خواهد بود؟
سهم بازار برای محصول یا خدمات طرح مورد نظر چقدر خواهد بود؟
پاسخ به دو پرسش بالا به مطالعه بازار و به کارگیری روشهای پیش بینی نیاز دارد. دادههای مورد نیاز این دو مقوله عبارتند از:
روند مصرف گذشته و سطح مصرف فعلی
وضعیت عرضه در گذشته و حال
امکانات و محدودیتهای تولید
وضعیت واردات و صادرات
وضعیت رقابت
ساختار هزینه
ثبات تقاضا
رفتار مصرف کننده، مقاصد، انگیزشها، وضعیت، ترجیحات و نیازهای او
کانالهای توزیع و سیاستهای بازاریابی موجود
تنگناهای قانونی، فنی و اداری.
1.2.2. ارزیابی فنی
در هنگام بررسی و تنظیم یک طرح، ارزیابی فنی و مطالعه جنبه های مهندسی آن بایستی صورت پذیرد. بررسیهای فنی مشخص می کند که آیا پیش نیازهای لازم برای انجام موفق طرح، در مد نظر قرار گرفته و آیا انتخابهای منطقی و مناسب در مورد مکان، مقیاس، فرآیند و غیره انجام شده است یا خیر]7[.
مهمترین پرسشهایی که در ارزیابی فنی طرح مطرح میگردد به صورت زیر است:
آیا مطالعات و آزمونهای مقدماتی انجام یا پیش بینی شده است؟
آیا در دسترس بودن مواد خام، انرژی و سایر ورودی ها تضمین شده است؟
آیا ظرفیت و محل اجرای طرح مناسب انتخاب گردیده است؟
آیا روش تولید درست انتخاب شده است؟
آیا ماشینآلات و تجهیزات،مناسب انتخاب شده است؟
آیا تجهیزات و طرحهای تکمیلی پیش بینی شده است؟
آیا برای تصفیه خروجیهای فرآیند پیشبینیهای لازم شده است؟
آیا برنامه زمانی اجرای طرح واقعبینانه در نظر گرفته شده است؟
آیا تکنولوژی پیش بینی شده از نقطه نظر شرکت مناسب میباشد؟
1.2.3. ارزیابی مالی
ارزیابی مالی، مشخص میکند که آیا برای طرح پیشنهاد شده میتوان منابع مالی لازم تامین کرد؟ آیا این طرح بازده مورد انتظار صاحبان سرمایه را خواهد داشت؟
