فهرست مطالب:

مقدمه وکلیات

1-مقدمه…………………………………2

1-1- اهمیت سیلو کردن علوفه……………………………….. 4

1-2- اهداف تحقیق………………………………… 5

فصل دوم :مروری بر مطالعات انجام شده

2-1- تحقیقات انجام شده برروی چغندر علوفه ای………………………………… 7

2-2- مقایسه چغندر علوفه ای نسبت به چغندر قند………………………………… 9

2-3- خصوصیات زراعی چغندر علوفه ای………………………………… 10

2-4- عوامل ضد تغذیه ای چغندرعلوفه ای………………………………… 10

2-5- اساس تهیه سیلاژ از علوفه……………………………….. 12

2-6- تأثیر فرآیندسیلو بر شاخص‌های کیفی علوفه……………………………….. 13

2-6-1- تغییرات عصاره عاری از نیتروژن (NFE)……………………………….. 13

2-6-2- تغییرات فیبر یا سلولز……………………………….. 14

2-6-3- تغییرات پروتئین خام……………………………….. 14

2-6-4- تغییرات مواد معدنی………………………………… 15

2-6-5- تغییرات ویتامینها………………………………. 15

2-7- تعیین میزان تجزیه پذیری و قابلیت هضم نمونه‌های خوراکی…………. 16

2-7-1- روش کیسه‌های نایلونی………………………………… 16

2-7-2- آماده کردن نمونه……………………………….. 18

2-7-3 تعداد اندازه‌گیری………………………………… 18

2-7-4- انکوباسیون و بیرون آوردن کیسه‌ها از شکمبه…………………… 19

2-7-5- شستن کیسه‌ها………………………………. 19

2-8- روش تولید گاز (Gas production)………………………………. 20

2-9- تعیین میزان خوش خوراکی………………………………..22

فصل سوم: مواد و روش ها

3-مواد و روش ها…………………………………….25

3-1- موقعیت و مشخصات آب و هوایی گیاه مورد مطالعه و محل اجرای آزمایش…….25

3-2- دام‌های مورد مطالعه……………………………….. 25

3-3- روش نمونه‌برداری و آماده سازی نمونه‌های چغندر علوفه ای………. 25

3-4- روش‌های ارزشیابی مواد خوراکی……………………………….. 27

3-4-1- تعیین ترکیبات شیمیایی………………………………… 27

3-4-1-1- اندازه گیری pH سیلو……………………………….. 27

3-4-1-2- تعیین درصد ماده خشک………………………………….. 27

3-4-1-3- تعیین درصد خاکسترخام و ماده آلی………………………. 29

3-4-1-4- اجزای دیواره سلولی………………………………… 29

3-4-1-4-1- دیواره سلولی(NDF)……………………………….. 29

3-4-1-4-2- دیواره سلولی بدون همی سلولز(ADF)……………………………….. 31

3-4-1-6- تعیین چربی خام……………………………….. 32

3-4-1-7-1- اندازه ­گیری ازت به روش تیتراسیون بعداز تقطیر……………. 33

3-4-1-7-2- آماده‌.سازی نمونه……………………………….. 33

3-4-1-7-3- هضم نمونه……………………………….. 34

3-4-1-7-4- تقطیر و تیتراسیون………………………………… 34

3-4-1-7-5- اندازه گیری پروتئین خام……………………………….. 35

3-4-2- تفسیر نتایج حاصل از کیسه‌های نایلونی………………………………… 35

3-4-3- آزمون تولید گاز……………………………….. 36

3-4-3-1- آماده‌سازی نمونه و سرنگ‌ها………………………………. 36

3-4-3-2- محلول‌های لازم برای آزمون تولید گاز……………………………….. 37

3-4-3-3- محلول عناصراصلی (ماکرومینرال)……………………………….. 37

3-4-3-4- محلول عناصر کم مصرف (میکرومینرال)…………………………… 37

3-4-3-5- محلول بافر……………………………….. 37

3-4-3-6- محلول رزازورین……………………………….. 38

3-4-2-3- محلول احیا کننده……………………………….. 38

3-4-2-4- مواد لازم برای تهیه و آمادهسازی محیط کشت……………………. 38

3-4-2-4-1- آمادهسازی محیط کشت…………………………………. 39

3-4-2-4-2- تهیه مخلوط شیرابه شکمبه – محیط کشت………………… 39

3-4-2-4-3- برآورد قابلیت هضم ماده آلی(OMD)…………………………….. 40

3-4-2-4-4- برآورد ماده آلی قابل هضم در ماده خشک……………………… 40

3-4-2-4-5- برآورد انرژی قابل متابولیسم……………………………….. 41

3-5- محاسبات و تجزیه تحلیل آماری………………………………… 42

نتایج وبحث

4-1- نتایج تغییرات ترکیبات شیمیایی تیمارهای آزمایشی…………….. 44

4-1-1- ماده خشک (DM)……………………………….. 45

4-1-2- ماده آلی(OM)………………………………. 45

4-1-3- خاکستر (ASH)……………………………….. 46

4-1-4- پروتئین خام(CP)……………………………….. 46

4-1-5- چربی خام (EE)……………………………….. 47

4-1-6- دیواره سلولی بدون همی سلولز (ADF)……………………… 48

4-1-6- دیواره سلولی (NDF)……………………………….. 48

4-1-7- اسیدیته(pH)……………………………….. 49

4-2- آزمون تولید گاز……………………………….. 50

 

4-3- فراسنجه های برآورد شده تولید گاز……………………………….. 54

4-4- تجزیه پذیری ماده خشک تیمارهای مختلف…………………………………. 55

4-4-1- تجزیه­پذیری ماده خشك گیاهان در زمان‌های مختلف انكوباسیون………. 55

4-4-2- فراسنجه های تجزیه پذیری ماده خشک تیمارهای مورد مطالعه…………… 57

4-5-آزمون خوش خوراکی………………………………… 62

4-6- نتیجه گیری و بحث کلی………………………………… 64

پیشنهادت…………………………………. 65

چکیده:

در حال حاضر در کشور ما به دلیل عدم آشنایی کامل با ارزش غذایی و نحوه استفاده بهینه ازچغندر­علوفه‌ای، بیشتر به صورت تازه به مصرف دام می­رسد که در اغلب موارد مشکلات گوارشی را به همراه دارد. این پژوهش به منظور بررسی ارزش غذایی برگ، ریشه و بوته کامل چغندر علوفه­ای وهمچنین سیلاژ آن انجام شد. بدین منظور چغندر علوفه­ای از مزارع سطح شهرستان تربت حیدریه در آبان­ماه برداشت و  جهت بررسی ارزش غذایی برگ و طوقه گیاه از ریشه غده­ای، به قطعات 1 الی 2 سانتیمتری خرد گردید. پس از تعیین میزان رطوبت، نمونه­ها را خشک کرده، در مرحله بعد جهت سیلو نمودن تیمارهای خرد شده جهت سیلاژ وبا توجه به اینکه درصد رطوبت مناسب سیلاژ (65درصد) باشد با کاه گندم مخلوط گردید. سپس در سطل­های پلاستیکی سیلو شدند و بعد از 45 روز باز شدند. ترکیبات شیمیایی شامل DM، OM، ASH، CP، EE، NDF و DAF طبق روش­های استاندارد اندازه ­گیری شد. گوارش پذیری ماده آلی و انرژی متابولیسمی با روش تولید گاز و تجزیه­پذیری ماده خشک با روش کیسه نایلونی و خوش­خوراکی با بهره گرفتن از روش کافه تریا  بر آورد شد.داده­ ها در یک طرح کاملاً تصادفی(6 تیمار و 3 تکرار) با نرم افزار SAS آنالیز شد. نتایج نشان داد که مقدار پروتئین خام در تیمار برگ و مقدار ADF  و NDF در تیمار سیلو شده  بیشتربود. حجم گاز تولیدی، گوارش پذیری ماده آلی، میزان تجزیه­پذیری شکمبه و انرژی متابولیسمی در تیمار ریشه بیشتر بود. همچنین ریشه چغندر­علوفه­ ای میزان تجزیه­ پذیری ماده خشک، خوش­خوراکی بیشتری در مقایسه با سایر تیمارها داشت(05/0>P).

فصل اول: مقدمه و کلیات

1- مقدمه

71 میلیون راس دام معادل 120 میلیون واحد دامی در کشور وجود دارد، که برای تغذیه آن­‌ها سالانه حدود 75 میلیون تن علوفه خشک مورد نیاز است و لازم به ذکر است که در حال حاضر 106 میلیون واحد دامی در کشور وجود دارد (FAO, 1966). قرار گرفتن ایران در کمربند مناطق خشک و نیمه خشک، کمبود مراتع، پایین بودن سطح تولید علوفه درکشور، نیاز به واردات و لزوم تولید محصولی با کیفیت و کمیت بالا همگی بیانگر اهمیت ویژه گیاهان علوفه­‌ای می‌باشد. منگل و چغندر­علوفه‌ای و چغندر‌قند هر سه از اعضای گونه Beta vulgaris هستند و جهت سهولت از روی میزان ماده خشك طبقه­‌بندی می‌شوند(صوفی سیاوش، 1388). كمترین میزان ماده خشك و بیشترین مقدار پروتئین­خام[1] در منگل یافت می‌شود همچنین، منگل از نظر قند فقیر­ترین این سه نوع به­شمار می‌رود. از لحاظ مقدار ماده خشك و قند، چغندر­علوفه‌ای بین منگل و چغندر قند قرار می‌گیرد در حالی كه چغندرقند از نظر میزان ماده­خشك و قند غنی­‌ترین و از لحاظ پروتئین­خام فقیر­ترین این سه نوع است. میزان ماده­خشك چغندر­علوفه‌ای بطور متوسط 18 درصد می‌رسد كه بسته به نوع واریته گیاه، مرحله رشد و شرایط محیطی زمان برداشت این مقدار متغیر است. در هلند و دانمارك استفاده از چغندر­علوفه‌ای جهت تغذیه گاوهای شیری مرسوم است (صوفی سیاوش و جان‌­محمدی، 1388). تفاوت بین غده‌ها و ریشه‌ها در شكل كربوهیدرات ذخیره‌‌ای[2] آنها است. در غده‌ها نشاسته[3] یا فروكتان‌ها و در ریشه‌ها ساكروز و یا گلوكز عمده كربوهیدرات ذخیره‌ای را تشکیل می‌دهد. ماده خشك غده‌ها بیشتر و فیبرخام آنها كمتر از ریشه‌ها است. چغندر علوفه‌ای جزء بوته‌های ریشه‌ای است كه احتیاجات و شرایط تولید آن مثل چغندرقند است. كیفیت علوفه و عملكرد این گیاه بیش از چغندرقند است. ماده خشک تولیدی در هر هكتار حدود 13 تا 15 تن است. تولید علوفه تازه (طی چند چین برداشت) 80 تا 90 تن در هکتار با ماده خشک 12 تا 19 درصد است(صوفی سیاوش، 1388). میزان پروتئین خام 12 تا 13 درصد، گوارش پذیری 87 درصد و انرژی قابل متابولیسم[4] برگ چغندر علوفه‌ای 5/12 تا 5/13 مگاژول در کیلوگرم ماده خشک گزارش شده است، همچنین، در ریشه میزان پروتئین‌خام 2/6 درصد و فیبرخام 3/5 درصد و انرژی قابل متابولیسم را 8/11 مگاژول در کیلو گرم ماده خشک گزارش شده است (صوفی سیاوش، 1388). خصوصیات اصلی محصولات ریشه‌ای، رطوبت زیاد (750 تا 940 گرم در کیلوگرم ) و فیبر نسبتاً کم (40 تا 130 گرم در کیلو گرم ماده خشک) آنها است. ماده آلی ریشه‌ها از قابلیت هضم زیادی برخوردارند (80 تا 87 درصد) و عمده آن را قند تشکیل می‌دهند (50 تا 75 درصد). تجزیه­پذیری پروتئین ریشه‌ها در شکمبه بالا و در حدود 80 تا 85 درصد می‌باشد. چغندر­علوفه‌ای در مقایسه با چغندرقند دارای پروتئین خام بیشتر و قابلیت تجزیه‌­پذیری بیشتر است(صوفی سیاوش، 1388). خوش‌­خوراکی علوفه‌ها عامل مهمی است که میزان مصرف آن در دام را مشخص می‌کند و با ترکیبات شیمیایی علوفه رابطه مستقیم دارد از جمله خصوصیات کیفی علوفه می توان به خوش‌­خوراكی و ارزش رجحانی، ارزش غذایی گیاهان و گوارش‌پذیری اشاره کرد. خوش‌خوراكی[5] بدین صورت تعریف می شود كه مجموع عواملی است كه سبب می‌گردد یك گیاه در مقابل گیاه دیگر برای دام مورد قبول‌تر باشد (دیانتی تیلکی و میرجلیلی، 1386). با توجه به اینکه ترکیبات چغندر­علوفه‌ای در برگ، ریشه و بوته کامل متفاوت است لذا تعیین میزان خوشخوراکی آن ها در گوسفند که دام اصلی مصرف کننده این محصولات می‌باشد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.رابطه کم توقع بودن این علوفه به لحاظ شرایط کشت و قدرت عملکرد مناسب در خاک‌­های شور می‌تواند اهمیت استفاده از این علوفه را بیان نماید. نظر به اینکه چغندر­علوفه‌ای گیاهی پر محصول بوده و دارای کربوهیدرات محلول به مقدار مناسبی است می‌توان به وسیله سیلوکردن ارزش غذایی آن را حفظ کرد و در فصل زمستان که علوفه تازه در دسترس نیست از آن استفاده کرد. لذا تعیین ارزش­غذایی و خوش‌‌خوراکی بخش‌های مختلف آن و مقایسه آن با نمونه­های سیلوشده می تواند ارزش غذایی این گیاه را برای استفاده در تغذیه دام ها مشخص نماید. چغندر­علوفه‌ای به دلیل قابلیت هضم بالای مواد مغذی موجود در آن نسبت به سایر محصولات علوفه‌ای از ارزش غذایی بیشتری برخوردار است. بهترین نوع محصول ممکن است در هر هکتار 18 تن ماده خشک تولید نماید. .تعداد دوایر متحدالمرکز در چغندر علوفه ای 5-3 عدد و در چغندر قند 12-8 عدد می باشد.نظر به­اینکه تاکنون تحقیقات کاملی در مورد ارزش غذایی چغندر­علوفه­ای در کشور انجام نشده است، ضروری است که این گیاه مورد بررسی قرار گیرد. لذا این تحقیق برای تعیین ارزش غذایی بخش­های مختلف گیاه چغندر­علوفه­ای سیلو شده و سیلو نشده و تعیین میزان خوش خوراکی انجام گرفت.

1-1- اهمیت سیلو کردن علوفه

 هدف اصلی از حفظ هر محصول زراعی، نگهداری آن در شرایط مطلوب برای استفاده در فصولی است که این محصول وجود ندارد. شرایط نامطلوب جوی ممکن است باعث از دست رفتن مواد مغذی و در مجموع کاهش ارزش­غذایی علوفه شود یکی از روش­هایی که تا حدودی وابستگی کمتری به شرایط جوی، مرحله برداشت و بلوغ گیاهان دارد و توسط دامداران برای نگهداری گیاهان به کار می­رود، استفاده از فرآیند تخمیر طبیعی (تهیه سیلاژ) است. با اینکه امروزه تهیه علوفه خشک با ورود فناوری­های جدید خشک کردن به طور قابل ملاحظه­ای بهبود یافته است، اما از آنجایی که این روش­ها به شدت تخصصی و زمان بر هستند بسیاری از دامداران ترجیح می­ دهند که علوفه را به صورت سیلو شده