شمعدانی­ از لحاظ اقتصادی یکی از پراهمیت­ترین گیاهان بسترساز و گلدانی در دنیا می­باشد. یکی از دشواری­های عمده در پرورش گیاه شمعدانی، کم­سبزینگی در برگ­های آن، در دوران رشد می­باشد که به مرور زمان افزایش می­یابد. عناصر آهن و روی می­توانند برای رفع این دشواری، نقش بزرگی ایفا ­کنند. این پژوهش به منظور بررسی اثر تغذیه­ای محلولپاشی برگساره­ای غلظت­های مختلف منابع کودی آهن و روی بر ویژگی­های فیزیو مورفولوژیکی گل شمعدانی در آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح به طور کامل تصادفی در 7 تیمار و 5 تکرار در گلخانه باغ گیاهشناسی ارم دانشگاه شیراز انجام شد. داده­ ها با نرم افزار SAS تجزیه و میانگین­ها با آزمون LSD در سطح 5% و 1% مقایسه شدند. در این پژوهش از دو رقم ‘Glacis’ با رنگ سفید و ‘Rosana’ با رنگ قرمز گل شمعدانی استفاده شد و با           انواع تیمارهای نانو و سولفات، عناصر آهن و روی در غلظت­های 1500، 2000 و 2500   میلی­گرم بر لیتر همراه با تیمار شاهد در دو سال محلولپاشی شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که به غیر از ویژگی زمان گلدهی، اثر سال تاثیر معنی­داری را بر سایر ویژگی­ها نداشت. بنابراین میانگین داده­ های دو سال مورد استفاده تجزیه آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که تیمار کودی نانو آهن و نانو روی در غلظت 2500 میلی­گرم بر لیتر توانست بیشتر ویژگی­ها مانند وزن تر و خشک شاخساره و ریشه، طول و قطر ساقه گلدهنده، میزان سطح برگ، سبزینه، نورساخت، تعرق، و غلظت عناصر آهن و روی موجود در برگ را به طور معنی­داری افزایش دهد. تعداد گل، زمان گلدهی و میزان هدایت روزنه­ای اگرچه نسبت به تیمار شاهد افزایش نشان دادند، اما اختلاف معنی­داری بین تیمارها مشاهده نشد. در این پژوهش، همه ویژگی­های اندازه ­گیری شده از نظر آماری در رقم ‘Rosana’ بهتر از رقم ‘Glacis’ بود.
 

فهرست مطالب

 

 

صفحه                            عنوان

 

فصل اول: مقدمه

1-1- تاریخچه کشت و پرورش گل شمعدانی……………………………………………………. ………………..3

2-1- گیاهشناسی شمعدانی…………………………………………………………………………………………………..3

3-1- ریخت‌شناسی…………………………………………………………………………………………………………………5

1-3-1- ریشه 5

2-3-1- ساقه 5

3-3-1- برگ……………………………………………………………………………………………………………………….6

4-3-1- گل 6

4-1- نیازهای رشدی شمعدانی………………………………………………………………………………………………6

1-4-1- دما 6

2-4-1- نور 7

3-4-1- آبیاری……………………………………………………………………………………………………………………7

4-4-1- خاك 7

5-4-1- تغذیه 8

5-1- گلدهی…………………………………………………………………………………………………………………………..8

6-1- گیاه­افزایی………………………………………………………………………………………………………………………8

7-1- بیماری‌ها………………………………………………………………………………………………………………………..9

8-1- عارضه ­های فیزیولوژیك……………….………………………………9

9-1- نانو کودها……………………………………………………………………………………………………………………10

‫1-9-1- جایگاه و نقش نانوكودها در بهبود كارآیی مصرف عناصر غذایی 11

‫2-9-1- موارد کاربرد نانو کودها 12

10-1- اهمیت و اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………..13

فصل دوم: مروری بر پژوهش­های پیشین

1-2- تغذیه برگساره­ای………………………………………………………………………………………………………..17

2-2- تاریخچه تغذیه برگساره­ای………………………………………………………………………………………….18

3-2- وضعیت آهن در خاک و نقش آن در گیاهان…………………………………………………………….19

1-3-2- آهن خاک 19

2-3-2- نقش­های زیست شیمیایی آهن 20

3-3-2- نشانه­ های کمبود آهن 21

4-3-2- جذب و انتقال آهن از برگ 21

 

5-3-2- اثر آهن بر عملکرد و ویژگی­های رشدی گیاه 22

4-2- وضعیت روی در خاک و نقش آن در گیاهان…………………………………………………………….23

1-4-2- روی در خاک 23

2-4-2- تداخل روی با سایر عناصر و عوامل محیطی 24

3-4-2-نقش، جذب و انتقال روی در گیاه 25

4-4-2- نشانه­ های کمبود و سمیت 25

5-4-2- اثر روی بر عملکرد و ویژگی­های رشدی گیاه 26

 

فصل سوم: مواد و روش­ها

1-3- مکان آزمایش………………………………………………………………………………………………………………30

2-3- مواد گیاهی و کودی……………………………………………………………………………………………………30

3-3- محیط کشت……………………………………………………………………………………………………………….30

4-3- مراقبت‌های لازم پیش از کاربرد تیمارها در فصل رشد……………………………………………..31

5-3- تیمار‌ها و روش کار……………………………………………………………………………………………………..31

6-3- جمع‌آوری داده‌ها………………………………………………………………………………………………………..32

1-6-3- ویژگی‌های مورفولوژیکی 32

2-6-3- ویژگی‌های فیزیولوژیکی 33

7-3- اثر سال بر ویژگی­های گل شمعدانی………………………………………………………………………….36

8-3- طرح آزمایش و واکاوی داده‌ها……………………………………………………………………………………37

 

فصل چهارم: نتایج

‫1-4- وﻳﮋﮔﻲﻫﺎی ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﻚ………………………………………………………………………………………………39

1-1-4- وزن تر و خشک شاخساره 41

2-1-4- وزن تر و خشک ریشه 43

3-1-4- تعداد گل و زمان گلدهی 46

4-1-4- سطح برگ 48

5-1-4- طول و قطر ساقه گلدهنده 49

‫2-4- وﻳﮋﮔﻲﻫﺎی ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ………………………………………………………………………………………………53

1-2-4- سبزینه 54

2-2-4- نورساخت، تعرق و هدایت روزنه­ای 55

3-2-4- غلظت آهن و روی 59

 

فصل پنجم: بحث

1-5- ویژگی­های مورفولوژیک……………………………………………………………………………………………..63

1-1-5- وزن تر و خشک شاخساره……. 63

2-1-5- وزن تر و خشک ریشه 64

3-1-5- تعداد گل و زمان گلدهی 65

4-1-5- طول و قطر ساقه گلدهنده 67

5-1-5- سطح برگ 68

2-5- ویژگی­های فیزیولوژیک………………………………………………………………………………………………70                                                                          

1-2-5- سبزینه 70

2-2-5- نورساخت، تعرق و هدایت روزنه­ای 72

3-2-5- غلظت عناصر آهن و روی 73

3-5- نتیجه­گیری…………………………………………………………………………………………………………………75

4-5- پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………. 76

فهرست منابع

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….78

 

 

                                                           

 

 

 

 

 

فهرست جدول­ها

عنوان                                                                                  صفحه

 

جدول 1-3- ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک 36

جدول 1-4- نتایج حاصل از تجزیه واریانس در تجزیه مرکب برای ویژگی­های مورفولوژیک و فیزیولوژیک گل شمعدانی…………………. 40

جدول 2-4- مقایسه میانگین تاثیر تیمار بر برخی از ویژگی­های مورفولوژیک گل شمعدانی 41

جدول 3-4- مقایسه میانگین برهمکنش غلظت­های منابع کودی و رقم بر وزن خشک شاخساره و ریشه در شمعدانی….. 45

جدول4-4- مقایسه میانگین تاثیر تیمار بر تعداد گل، زمان گلدهی و سطح برگ گل شمعدانی 46

جدول5-4- مقایسه میانگین تاثیر تیمار بر طول و قطر ساقه گلدهنده گل شمعدانی 50

جدول 6-4- نتایج حاصل از تجزیه واریانس برای ویژگی­­های فیزیولوژیک گل شمعدانی 53

جدول7-4- مقایسه میانگین تاثیر تیمار بر نورساخت، تعرق و هدایت روزنه­ای گل شمعدانی 56

جدول8-4- مقایسه میانگین تاثیر تیمار بر غلظت آهن و روی در برگ گل شمعدانی 60

 

 

 

 

                 فهرست نمودارها

 

عنوان                                                                                                             صفحه

 

نمودار 1- 4- مقایسه میانگین تاثیر رقم بر میزان وزن تر و خشک شاخساره در گل‌های شمعدانی. 42

نمودار 2-4- مقایسه میانگین تاثیر رقم بر میزان وزن تر و خشک ریشه در گل‌های شمعدانی. 44

نمودار 3-4- مقایسه میانگین تاثیر رقم بر تعداد گل در گل‌های شمعدانی. 47

نمودار 4-4- مقایسه میانگین تاثیر رقم بر زمان گلدهی در گل‌های شمعدانی. 48

نمودار 5-4- مقایسه میانگین تاثیر رقم بر سطح برگ در گل‌های شمعدانی. 49

نمودار 6-4- مقایسه میانگین تاثیر رقم بر طول و قطر ساقه گلدهنده در گل‌های شمعدانی. 51

نمودار 7-4- مقایسه میانگین برهمکنش غلظت­های منابع کودی و رقم بر طول ساقه گلدهنده در شمعدانی …………………………………. 52

نمودار 8-4- مقایسه میانگین تاثیر غلظت منابع کودی بر میزان سبزینه در گل‌های شمعدانی. 54

نمودار 9-4- مقایسه میانگین تاثیر رقم بر میزان سبزینه در گل‌های شمعدانی. 55

نمودار 10-4- مقایسه میانگین تاثیر رقم بر میزان نورساخت در گل‌های شمعدانی. 57

نمودار 11-4- مقایسه میانگین تاثیر رقم بر میزان تعرق در گل‌های شمعدانی. 58

نمودار 12-4- مقایسه میانگین تاثیر رقم بر میزان هدایت روزنه­ای در گل‌های شمعدانی. 59

نمودار 13-4- مقایسه میانگین تاثیر رقم بر میزان غلظت آهن و روی در گل‌های شمعدانی. 61

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1- مقدمه

 

 

با توجه به جهانی شدن باغبانی و اثرهای آن بر افزایش درآمدها در قسمت­های مختلف جهان، استفاده از گل­ها روز به روز افزایش می­یابد (Prasad, 2004).

‫ﻧﺎم ﮔﻞﻫﺎ در ادﺑﻴﺎت زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ، در ﻗﺎﻟﺐ ﺷﻌﺮ و ﻧﺜﺮ، ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺎ ﺑﺴﻴﺎری از ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻛﻪ اﻣﺮوزه در ﺑﺎﻏﭽﻪﻫﺎ کاشته می­شوند آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻛﺎﻓﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎری از اﻳﻦ ﮔﻴﺎﻫﺎن از زﻣﺎنﻫﺎی ﻛﻬﻦ در اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه­اﻧﺪ. ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻜﻴﻢ ﻓﺮدوﺳﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﻌﻲ دارد اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ وﻃﻦ ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ و اﻳﻦ آب و ﺧﺎك ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰد، در ﺷﻌﺮﻫﺎی زﻳﺒﺎﻳﺶ از ﮔﻞﻫﺎ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﮔﻞﻫﺎ و ﮔﻴﺎﻫﺎنزﻳﻨﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﻨﻮع و زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻓﺮاوان ﺧﻮد در آراﻳﺶ و زﻳﺒﺎ ﺳﺎزی ﻣﺤﻴﻂ و ارﺿﺎی ﺣﺲ زﻳﺒﺎﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺸﺮ ﻧﻘﺶ بزرگی دارند (ﻋﻴﺪﻳﺎن، 1387). اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻔﺎﻫﻢ و رواﺑﻂ ﺧﻮب ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﻫﺪﻳﻪ دادن ﮔﻞ، در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ و آﭘﺎرﺗﻤﺎن ﻧﺸﻴنی اﻣﺮوزه اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎری دارد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻞﻫﺎ و ﮔﻴﺎﻫﺎن زﻳﻨﺘﻲ در ﺟﻬﺎن، اﻓﺰون ﺑﺮ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎی رواﻧﻲ، ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺳﻮد زﻳﺎدی را ﻧﻴﺰ ﻧﺼﻴﺐ ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ (ﺻﻔﺎ، 1377). ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺷﺘﻐﺎل زاﻳﻲ ﺻﻨﻌﺖ ﮔﻞ (61 ﻧﻔﺮ در ﻫﺮ ﻫﻜﺘﺎر) و اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد داﻧﺶآﻣﻮﺧﺘﮕﺎن ﻛﺸﺎورزی و ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﺷﺪن ارﺗﺒﺎط داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ، ﻧﻮﻳﺪ دﻫﻨﺪه ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ اﻳﻦﺻﻨﻌﺖ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ (ﻋﻴﺪﻳﺎن، 1387).

 

 

شمعدانی­ از لحاظ اقتصادی یکی از پراهمیت­ترین گیاهان بسترساز و گلدانی در دنیا     می­باشد. به طور معمول شمال آمریکا و اروپا مهمترین و بزرگترین تولیدکننده­ و             توزیع کننده­ های این گل با فروش جهانی سالانه حدود 700 میلیون دلار می­باشند (Mithila et al., 2001 ).

 

 

1-1- تاریخچه کشت و پرورش گل شمعدانی
 
كشت و كار شمعدانی در جهان سابقه طولانی دارد. گونه‌های وحشی آن نیز در ایران دیده می‌شود. حدود 200 سال پیش، لینه گیاه­شناس معروف، 35 گونه شمعدانی را در جنس Geranium طبقه‌بندی كرد. این گیاهان همگی دائمی و مقاوم به سرما و سایه بودند و 5 گلبرگ مساوی و 10 پرچم داشتند (خلیقی، 1385).
صد سال بعد­­ ، Heritier گیاه‌شناس فرانسوی، از اشتباهی در این مورد پرده برداشت و آن این­كه هزاران رقم شمعدانی جدیدی كه تا آن روز افزایش یافته بودند، با ویژگی­های انواع شمعدانی که توسط لینه طبقه بندی شده بودند تفاوت داشتند. در این شمعدانی‌ها گلبرگ‌ها برابر نیستند و دو تای آنها بزرگتر از بقیه هستند كه در كنار هم قرار دارند. تعداد پرچم‌هایشان 7 عدد است و گل­ها، كم و بیش شكل دیگری دارند. بنابراین آن­ها در جنس Pelargonium قرار گرفتند (خلیقی، 1385).
 

2-1- گیاهشناسی شمعدانی
 
گونه‌های این جنس شامل انواع یک­ساله و چندساله­های علفی، درختچه­ای و انواع خزان­دار می­باشند. اما بیشتر گونه­های چندساله علفی دارای عادت رشد متنوع می­باشند. بر اساس تخمین­های انجام گرفته در تیره شمعدانی­سانان[1] تعداد گونه­ها و زیر گونه­های این جنس حدود 230 تا 300 عدد می­باشند که بیشتر آنها بومی آفریقای جنوبی هستند اما تعداد کمی از آنها نیز به طور طبیعی در استرالیا، شرق آفریقا، نیوزیلند، ایسلند و ماداگاسکار رشد می­یابند       (Miller, 1996).
از نظر كشت و پرورش و استفاده در گلكاری، انواع شمعدانی‌ها را در چهار طبقه بزرگ به شرح زیر تقسیم می­شوند :
الف) شمعدانی معمولی (Zonal hybrids) (Pelargonium zonal Willd. )
این گونه برای تهیه دورگه­های شمعدانی به­عنوان یكی از پایه‌های اصلی استفاده می‌شود. از دورگه‌های شمعدانی می‌توان P. × hortorum را نام برد (دانشور، 1372).
شمعدانی معمولی، گیاهی است چندساله علفی كه ممكن است ابتدای ساقه آن نیمه چوبی شده باشد ولی استحكام چندانی ندارد. پهنك برگ گرد و در وسط برگ‌ها یك حلقه تیره رنگ وجود دارد بنابراین، این دسته از شمعدانی‌ها را گاهی حلقه‌دار نیز می‌نامند. دارای رقم­های متعددی است كه در برخی برگ‌ها بزرگ و در برخی كوچك بوده و حلقه وسطی برگ نیز كم یا بیش نمایان است (دانشور، 1372).
ب) شمعدانی پیچ یا شمعدانی برگ عشقه‌ای (P. peltatum Ait. )
این گونه كه گاهی به نام پیچ روسی نیز خوانده می‌شود، به علت دارا بودن ساقه‌های آویزان نازك