مقدمه  2

فصل اول  4

کلیات تحقیق  4

1- کلیات تحقیق  5

1-1- بیان مسأله  5

1-2-سؤال تحقیق  5

1-3-فرضیه  5

1-4-اهمیّت تحقیق  6

1-5- هدف از انتخاب موضوع  6

1-6- پیشینه  تحقیق  7

1-7- روش تحقیق  8

فصل دوم  9

موقعیّت،تاریخی وفرهنگی  9

دوگونه ی زبانی سادات و دیلی  9

2- موقعیّت،تاریخی و فرهنگی دوگونه ی زبانی سادات و دیلی  10

2-1- محدوده ی جغرافیایی استان کهگیلویه و بویراحمد  10

2-2- پیشینه ی کوه گیلویه  11

2-3- پیشینه ی تاریخی دیل  14

2-4- پیشینه ی تاریخی بویراحمد  16

2-5- اوضاع فرهنگی، مذهب و باورهای مردم استان  16

2-6- مشاغل ونحوه ی زندگی مردم استان  17

2 -7- گویش مردم استان  17

فصل سوم  18

نشانه ها و فرایندآوای  18

3- نشانه ها و فرایندآوای  19

3-1- نشانه ها 19

3-1-1- هم خوان ها 19

3-2- فرآیندها و تغییرات واجی در دو گونه ی زبانی مورد بررسی  20

3-3- برخی ازتفاوت های واجی  21

3- 4- تفاوت های هم خوانی  22

3 -5- تفاوت های واکه ای  25

 

فصل چهارم  28

صرف دستگاه فعلی  28

4- صرف دستگاه فعلی  29

4 -1- دستگاه فعلی  29

4-2- زمان های فعل  33

4-2- 2- زمان گذشته  33

4-2- 3- زمان آینده 33

4-2-1-  زمان حال  34

4-2-1-1- حال ساده 34

4-2-1-2- حال اخباری  34

4-2-1-3- حال التزامی  35

4-2-1-4- حال مستمر 35

4 -2-2-1- گذشته ی ساده 36

4-2-2-2- گذشته ی استمراری  36

4-2-2-3- گذشته ی نقلی  36

4-2-2-4- گذشته ی بعید  37

4-2-2-5- گذشته ی التزامی  37

4-2-2-6- گذشته ی مستمر 38

4-2- 3- زمان آینده 38

4 -3 – شروع صرف افعال  40

4-3-1- آمدن  40

4-3-1-1-  زمان حال  40

4-3-1-1-1- حال ساده 40

4-3-1-1-3- حال التزامی  41

4-3-1-1-4-حال مستمر 41

4-3-1-2-  گذشته  42

4-3-1-2-1- گذشته ی ساده 42

4-3-1-2-2-گذشته ی استمراری  42

4-3-1-2-3- گذشته ی نقلی  43

4-3-1-2-4-گذشته ی بعید  43

4-3-1-2-5- گذشته ی التزامی  43

4-3-1-2-6- گذشته ی مستمر 44

4-3-1-3-  زمان آینده 44

4-3-2-1- زمان حال  45

4-3-2-1-1- حال ساده 45

4-3-2-1-2-حال اخباری  45

4-3-2-1-3-حال التزامی  46

4-3-2-1-4-حال مستمر 46

4-3-2-2- گذشته  47

4-3-2-2-1-گذشته ی ساده 47

4-3-2-2-2- گذشته ی استمراری  47

4-3-2-2-3-گذشته ی نقلی  48

4-3-2-2-4-گذشته ی بعید  48

4-3-2-2-5-گذشته ی التزامی  48

4-3-2-2-6-گذشته ی مستمر 49

4-3-2-3-آینده 49

4-3-3-خوابیدن  50

4-3-3-1-زمان حال  50

4-3-3-1-1-حال ساده 50

4-3-3-1-2-حال اخباری  50

4-3-3-1-3-حال التزامی  50

4-3-3-1-4-حال مستمر 50

4-3-3-2-گذشته  51

4-3-3-2-1-گذشته ی ساده 51

4-3-3-2-2-گذشته ی استمراری  51

4-3-3-2-3-گذشته ی نقلی  52

4-3-3-2-4-گذشته ی بعید  52

4-3-3-2-5-گذشته ی التزامی  53

4-3-3-2-6-گذشته ی مستمر 53

4-3-3-3- آینده 54

4-3-4- دادن  54

4-3-4-1-زمان حال  54

4-3-4-1-1- حال ساده 54

4-3-4-1-2- حال اخباری  54

4-3-4-1-3- صورت مجهول فعل دادن ، حال اخباری  54

4-3-4-1-4- حال التزامی  55

4-3-4-1-5- حال مستمر 55

4-3-4-2- زمان گذشته  56

4-3-4-2-1- گذشته ی ساده 56

4-3-4-2-2-گذشته ی استمراری  56

4-3-4-2-3-گذشته ی نقلی  56

4-3-4-2-4-گذشته ی بعید  56

4-3-4-2-5-گذشته ی التزامی  57

4-3-4-2-6-گذشته ی مستمر 57

4-3-4-3-آینده 57

4-3-5- دیدن  58

4-3-5-1- زمان حال  58

4-3-5-1-1-حال ساده 58

4-3-5-1-2-حال اخباری  58

4-3-5-1-3- حال التزامی  59

4-3-5-1-4- حال مستمر 59

4-3-5-2- زمان گذشته  60

4-3-5-2-1-گذشته ی ساده 60

4-3-5-2-2- گذشته ی استمراری  60

4-3-5-2-3-گذشته ی نقلی  60

4-3-5-2-4-گذشته ی بعید  61

4-3-5-2-5-گذشته ی التزامی  61

4-3-5-2-6- گذشته ی مستمر 61

4-3-5-3-آینده 62

4-3-6-رفتن  62

4-3-6-1- زمان حال  62

4-3-6-1-1- حال ساده 62

4-3-6-1-2- حال اخباری  62

4-3-6-1-3-حال التزامی  63

4-3-6-1-4-حال مستمر 63

4-3-6-2-زمان گذشته  64

4-3-6-2-1-گذشته ی ساده 64

4-3-6-2-2-گذشته ی استمراری  64

4-3-6-2-3-گذشته ی نقلی  64

4-3-6-2-4-گذشته ی بعید  65

4-3-6-2-5-گذشته ی التزامی  65

4-3-6-2-6-گذشته ی مستمر 66

4-3-6-3-آینده 66

4-3-7-شکستن  66

4-3-7-1-حال  66

4-3-7-1-1-حال ساده 66

4-3-7-1-2-حال اخباری  67

4-3-7-1-3- حال التزامی  67

4-3-7-1-4-حال مستمر 67

4-3-7-2-1-گذشته ی ساده 68

4-3-7-2-2- گذشته ی استمراری  68

4-3-7-2-3- گذشته ی نقلی  69

4-3-7-2-4- گذشته ی بعید  69

4-3-7-2-5-  گذشته ی التزامی  70

4-3-7-2-6- گذشته ی مستمر 71

4-3-7-3- آینده 71

4-3-8- شنیدن  71

4-3-8-1-حال  71

4-3-8-1-1- حال ساده 71

4-3-8-1-2-حال اخباری  72

4-3-8-1-3- حال التزامی  72

4-3-8-1-4-حال مستمر 72

4-3-8-2-گذشته  73

4-3-8-2-1-گذشته ی ساده 73

4-3-8-2-2-گذشته ی استمراری  73

4-3-8-2-3-گذشته ی نقلی  74

4-3-8-2-4-گذشته ی بعید  74

4-3-8-2-5-گذشته ی التزامی  75

4-3-8-2-6-گذشته ی مستمر 75

4-3-8-3-آینده 76

4-3-9-گذاشتن  76

4-3-9-1-حال  76

4-3-9-1-1-حال ساده 76

4-3-9-1-2-حال اخباری  76

4-3-9-1-3-حال التزامی  76

4-3-9-1-4-حال مستمر 77

4-3-9-2- گذشته  77

4-3-9-2-1-گذشته ی ساده 77

4-3-9-2-2-گذشته ی استمراری  78

4-3-9-2-3-گذشته ی نقلی  78

4-3-9-2-4-گذشته ی بعید  78

4-3-9-2-5-گذشته ی التزامی  79

4-3-9-2-6-گذشته ی مستمر 79

4-3-9-3-آینده 80

4-3-10-نشستن  80

4-3-10-1-حال  80

4-3-10-1-1-حال ساده 80

4-3-10-1-2-حال اخباری  80

4-3-10-1-3-حال التزامی  80

4-3-10-1-4-حال مستمر 81

4-3-10-2-گذشته  81

4-3-10-2-1-گذشته ی ساده 81

4-3-10-2-2-گذشته ی استمراری  82

4-3-10-2-3-گذشته ی نقلی  82

4-3-10-2-4-گذشته ی بعید  82

4-3-10-2-5-گذشته ی التزامی  83

4-3-10-2-6-گذشته ی مستمر 83

4-3-10-3-آینده 83

فصل پنجم  85

نتیجه گیری  85

5- نتایج حاصل از پژوهش    85

منابع  94

چکیده

در این نوشتارمقایسه­ی دستگاه فعلی دوگونه ی زبانی سادات رضاتوفیقی و دیلی مورد بررسی قرارگرفته است . و تلاش شده است، تشریح صرف دستگاه فعلی بین دو منطقه از استان از دیدگاه زبان شناسی مورد مطالعه قرار گیرد . برای این که زمینه ی مناسب این مقایسه فراهم شود ­، فصلی به موقعیّت جغرافیایی این دو منطقه اختصاص داده شده است . در فصل سوّم ، نشانه ها و فرایندهای آوایی ، تفاوت ها وشباهت های این دو منطقه ،در خصوص واژگان غیر فعلی بیان شده اند . افزون بر این ، فعل در زمان های مختلف صرف شده است. نگارنده در این راستا با صورت هایی از افعال که کاربرد ندارند مواجه شده است پس برای فهم بهتر واژگان و درک تلّفظ اصیل آن ها برمبنای آوانگاری نگاشته شده اند . روش تحقیق دراین پژوهش به صورت میدانی بوده است و نگارنده با مراجعه ی مستقیم به افراد بومی منطقه مطالب را جمع آوری و طبقه بندی کرده است . هدف از این تحقیق: بالا بردن سطح آشنایی و شناساندن نحوه ادا و صرف فعل و حفظ صحیح گونه های فعلی در این دو منطقه می باشد .

واژه های کلیدی­: صرف فعل ، گویش ، سادات رضاتوفیقی و منطقه ی دیل .

مقدمه

زبان، شناسنامه و هویّت تاریخی یک فرد ،گروه اجتماع یا یک ملّت را بیان می کند. از آن جایی که انسان ازنخستین روزهای حیات ، نیازمند به ارتباط می باشد لذا زبان تنها را بط و تفسیر کننده ی او با عالم پیرامون خود است.در بین گویش های جنوب غربی ،لری ، از نظر ساختاری بزرگ ترین رابطه را با زبان فارسی دارد .گویش دراصطلاح زبان شناسان :«به شکل‌هایی از یک زبان گفته می‌شود که تفاوت‌هایی آوایی یا دستوری دارند اما استفاده‌کنندگان دوگونه زبانی متفاوت هم‌چنان بتوانند نسبتاً آسان درک مطلب کنند.»اگر وجه ممیزه ی بین دوگونه دریک زبان عمدتاً درسطح واژگان و تا حدودی درسطح ساختار (نحو) باشد ، این دوگونه متفاوت ازیک زبانند .گونه های زبانی عبارتنداز:الف:گونه ای از زبان که به مکان جغرافیایی وابسته ‌است.(گونه ی جغرافیایی)ب: گونه ای که مربوط به طبقه ی اجتماعی خاصی است­ (گونه ی اجتماعی) پ:گونه ای که مربوط به ادوارگذشته‌ است­.(گونه ی تاریخی)­ ت­:گونه ای که به آن گونه ی معیارگویند و یک گروه یا ملیّتی با آن تکلّم می کنند.» پژوهش مورد بررسی درحیطه ی گونه ی جغرافیایی می باشد .گونه های محلی، منبع بسیار غنی برای پژوهشهای زبانی، ادبی، جامعه شناسی و تاریخی می باشند و ساختار آن ها به شیوه ای می باشد که درکلیّات باهم نکات مشترک فراوان دارند ولی درجزئیّات تفاوت هایی دارند یعنی (ازمنطقه ای به منطقه ای وازروستایی به روستایی وحتّی ازخانواده ای به خانواده ی دیگر.) این نا همگونی که زاییده ی ذهن پویا وهنر مندانه ی باریک اندیشان است و طی روندی کند وتدریجی صیقل یافته وتاب پایداری پیدا کرده ، جزئی ازساختارشخصیّتی متکلّمین می باشد . طبق نظریّات علم روان شناسی ، شخصیّت بردو گونه است : یکی فردی ودیگری جمعی . شخصیّت فردی ، همان (personalit) است که فردی را از سایر افراد جدا می کند . شخصیّت جمعی ، همان(Charaeter) یعنی مجموعه ی ویژگی های فرهنگی متشابه ومتقارن است که قومی را از اقوام ، مثل برخی از اطلاق های رایج درعرف جامعه نظیر……فلانی ها ثابت قدمند ،……فلانی ها خسیسند، …..ظاهر بینند و… .لذا گویش ها هم که بخشی ازهویّت اجتماعی جوامع به شمار می روند ،از تنوّ ع و تکثّر لازم برخوردارند .این سرمایه ها را که در ورای قرون و اعصار، سینه به سینه ونسل به نسل حافظه ها را درنوردیدند تا به ما رسیده اند، باید پاس داشت وبه آیندگان انتقال داد . از دیرباز مقایسه ی آثار ادبی امری ظریف بوده است که لازمه ی پرداختن به آن توجّه و ژرف اندیشی دقیقی رامی طلبد . لذا دراین نوشته صرف تعدادی فعل که بین دوگویش« سادات رضاتوفیقی که یکی از طوایف بزرگ سادات درشهرستان کهگیلویه است ، با گویش منطقه ی دیل درمحدوده ی دهستان بخش مرکزی ، واقع درجنوب شرقی شهرستان گچساران می باشد» ، به صورت مقایسه ای مورد بررسی قرارگرفته و با زبان فارسی معیار نیز سنجیده شده است .در زمینه سابقه و پیشینه ی مکتوب درمورد نحوه ی بیان درمنطقه ی  سادات رضا توفیقی( به عنوان یکی ازمناطق مورد مطالعه) منبعی موجود نمی باشد . لذا ،این پژوهش ، شاید بتواند درآینده کمک اندکی به پژوهندگان زبان وادب فارسی در این منطقه  باشد. نگارنده کوشیده است با مراجعه به آثار مشابه و کمک گرفتن ازافراد صاحب نظر و با تجربه ای که در این راه می توانستندکمک کار و هدایتگرخوبی باشند ، به اضافه ی اطّلاعات شخصی خود و غور و تعمّق درمحاورات مردم دو منطقه ، این پ‍ژوهش را تقدیم نماید وهم چنین در این راه از هدایت و ارشاد نکته پردازان و اندیشمندان بی نیاز نخواهند بود.دراین پژوهش صرف افعال مستعمل و مورد استفاده دردوگویش به ترتیب حروف الفبایی نوشته شده اند.برای این که پژوهش به نتیجه ی بهتری منتهی شود ، نمونه فعل فارسی معیارهم با این دو گونه ی زبانی مقایسه شده است .این شیوه میزان تغییرات وتحولّات دستگاه فعلی را درمقایسه با فارسی معیار دراختیارخوانندگان قرار می دهد .هر فعل در زمان(حال ،گذشته وآینده )و امر و نهی صرف شده اند. بدیهی است که نقد و کنکاش براصالت و غنایی یک اثر می افزاید و درمقام پاسخ گویی و دفاع توان بیشتری به آن می بخشد. با این امیدکه برحمایت و جاودانگی آن افزوده گردد هرچند که هیچ کاری مصون از خطا و کاستی نیست وادعای کمال و بسندگی خالی ازخود درست بینی نخواهد بود .

1- کلیات تحقیق

 1-1- بیان مسأله

    از آن جا که گویش های موجود در ایران  بازمانده ی زبان های کهن هستندلذا شناخت گونه های محلی منطقه ی خاص،خود در حیطه ی زبان شناسی اهمیّت دارد که به بررسی ماهیّت و پراگندگی آن ها می پردازد .این شاخه از علم هر چندکه قدمت چندانی ندارد ولی منبعی بسیارغنی برای پژوهش های زبانی،ادبی،جامعه شناسی،مردم شناسی وتاریخی می باشد. واژگان هر زبان بازگوکننده ی ادب وفرهنگ قومی و محلی هر منطقه به حساب می آیند . گویش استان کهگیلویه وبویراحمد به غیر از موارد اندک(منطقه ی دیل و مناطق ترک نشین) به زبان لری می باشد .اختلاف درحوزه ی واژگان ، صرف فعل و نحوه ی عبارت در بسیاری از منطقه ها کاملأ مشهود و محسوس است .هدف ، بررسی ومقایسه ی لحن ادای صرف فعل بین سادات رضاتوفیقی شهرستان کهگیلویه و منطقه ی«دیل»واقع درشهرستان گچساران است. بررسی ودقّت درشیوه ی صرف دستگاه فعلی بین گویشوران دومنطقه به وضوح نشان می دهد که گونه های صرف افعال با دیگر مناطق هم جوار نیز می تواند متفاوت باشد .به دلیل این وجوه تفاوت های معنی دار و نظر به این که مقوله ی صرف فعل دراصطلاح زبان شناسان بسیار گسترده می باشد ، لذا نگارنده که خود یکی ازگویشوران سادات رضاتوفیقی می باشد بر آن است تا دستگاه فعلی این دو منطقه رامورد بررسی و مقایسه قرار دهد .و نتیجه ی پژوهش های میدانی ایشان موضوع شکل گرفته ی رساله ی حاضر شده است.

1-2-سؤال تحقیق

آیا از نظر زبان شناسی لحن ادای واژگان در گویش سادات رضاتوفیقی شهرستان کهگیلویه و منطقه ی دیل واقع در گچساران یکسان می باشد؟

1-3-فرضیه

درعلم زبان شناسی با توجه به مبحث صرف فعل به نظرمی رسد ازلحاظ مبنایی بین دوگونه ی زبانی اختلاف وجود دارد و پژوهش مورد مطالعه گوشه هایی از این موارد را بیان می دارد . مقایسه ی این مباحث می تواند منبعی باشد برای استفاده ی دیگر گویشوران دو منطقه ازاستان . دراین پژوهش تلاش شده است، ضمن تشریح صرف فعل ، مطالبی نیز در بیان دیدگاه علم زبان شناسی ، مبانی و محدودیت های آن مورد بررسی قرارگیرد .

1-4-اهمیّت تحقیق

با مقایسه ی گونه های مختلف زبانی درمناطق مختلف استان ، می توان به دیدگاهای ظریف و مو شکافانه ای پی برد ، چراکه این امر برای کنکاش در زبان شناسی بسیارارزشمندخواهد بود . چنان که همگان واقفند نوشتار قادر به نگارش همه ی وجوه و صورت های گفتار نیست .بعضی از اصوات ، صداها و الفاظ موجود درگفتارهیچ گاه قابل نوشتن نیستندو بر عکس ،زبان نوشتار قابل ضبط،ثبت ،باقی ماندن و انتقال مکانی و زبانی می باشدومی تواند مبنای آموزش و استفاده قرارگیرد.بایددانست که زبان گفتار بسیار وسیع تر و تواناتر از زبان نوشتاراست و به طوری که