افراد جامعه و در میان آن­ها شاعران خود را جدا و بیگانه از جمع نمی­دانند. لذا با سایر اعضای جامعه احساس همبستگی و وابستگی کرده و زبان گویای جامعه خویش می­شوند. از جمله این شاعران سعاد الصباح است.

سعاد الصباح مسایل اجتماعی را با بینشی عمیق مورد بررسی قرار می­دهد و به سادگی از کنار آن نمی­گذرد. وی در تأمّلات اجتماعی خود موضوعاتی از قبیل: تعلیم و آزادی زن، استعمار، وطن دوستی، انسان دوستی ،وحدت عربی را مورد توجّه قرار می­دهد. او انسان­ها را روح واحدی می­داند که باهم برابر و مشابهند. او در واقع خود را اصلاح کننده معضلات و مشکلات جامعه می­داند و مبنای شعر خود را خدمت به ملت خویش و در نگاه گسترده­تر خدمت به انسانیت قرار می­دهد و خواستار احیای حقوق اساسی مردم می­شود.

این تحقیق از نوع بنیادی و روش بررسی آن تحلیلی توصیفی است که به شیوۀ کتابخانه­ای صورت گرفته است بدین ترتیب که نخست مطالب مرتبط با موضوع از منابع استخراج وفیش برداری شده و آنگاه یافته­ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

 

کلمات کلیدی: سعاد الصباح – اشعار- مضامین اجتماعی

فهرست مطالب

عنوان
صفحه
فصل اول: کلیات و مفاهیم…………………………………………………………………………………….. 

1-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………….

1-2- مبادی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………….

1-2-1 تعریف موضوع……………………………………………………………………………………………………………….

1-2-2 سابقه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………..

1-2-3 سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..

1-2-4 فرضیه های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………..

1-2-5 روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………

 

1-2-6 هدف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………..

1-3 مفاهیم……………………………………………………………………………………………………………………………..

1-3-1 جامعه شناسی ادبیات………………………………………………………………………………………………….

1-3-1-1 مفهوم و تاریخچه­ی جامعه شناسی ادبیات……………………………………………………………..

1-3-1-2 سابقه نقد اجتماعی………………………………………………………………………………………………….

1-3-2 مهم ترین عوامل مؤثر بر آثار ادبی و هنری…………………………………………………………………

1-3-2-1 ساخت اجتماعی………………………………………………………………………………………………………

1-3-2-2 فرهنگ…………………………………………………………………………………………………………………….

1-3-2-3 شخصیت…………………………………………………………………………………………………………………..

1-3-3 هدف جامعه شناسی ادبیات…………………………………………………………………………………………

1-3-3-1 روش جامعه شناسی ظواهر ادبی…………………………………………………………………………….

1-3-3-2 جامعه شناسی تولید کننده اثر ادبی……………………………………………………………………….

1-3-3-3 جامعه شناسی محتوای اثر ادبی………………………………………………………………………………

1-3-4 واقع گرایی……………………………………………………………………………………………………………………

فصل دوم: جغرافیا و ادبیات کویت ………………………………………………………….…………..

2-1 موقعیت تاریخی و جغرافیایی……………………………………………………………………………………………

2-1-2 موقعیت تاریخی……………………………………………………………………………………………………………

2-1-2-1 پیشینه­ی تاریخی کویت………………………………………………………………………………………….

2-1-2-2 وجه­ی تسمیه­ی کویت…………………………………………………………………………………………….

2-1-3 موقعیت جغرافیایی……………………………………………………………………………………………………….

2-1-3-1 جغرافیای کویت……………………………………………………………………………………………………….

2-1-4 شرایط سیاسی………………………………………………………………………………………………………………

2-1-4-1 استقلال کویت و عواقب بعد از آن…………………………………………………………………………..

2-1-4-2 حاکمیت خاندان صباح…………………………………………………………………………………………….

2-1-5 موقعیت اقتصادی و فرهنگی………………………………………………………………………………………..

2-1-5-1 اقتصاد………………………………………………………………………………………………………………………

2-1-5-2 بهداشت…………………………………………………………………………………………………………………..

2-1-5-3 دین و نژاد مردم کویت …………………………………………………………………………………………..

2-1-5-4 آموزش……………………………………………………………………………………………………………………..

2-1-6 مراحل ادبی در شعر کویت…………………………………………………………………………………………..

2-1-6-1 مرحله اول شعر کویت……………………………………………………………………………………………..

2-1-6-2 مرحله دوم شعر کویت……………………………………………………………………………………………..

2-1-6-3 مرحله سوم شعر کویت…………………………………………………………………………………………….

فصل سوم:معرفی سعاد الصباح و جایگاه ادبی وی…………………………………………………….     

3-1 زندگی نامه………………………………………………………………………………………………………………………………

3-2 آثار و تالیفات علمی و ادبی……………………………………………………………………………………………………..

3-3 مجموعه مقالات ……………………………………………………………………………………………………………………..

3-4 کتاب­های تألیفی در زمینه­ اقتصاد ……………………………………………………………………………………..

3-5 آثار علمی پژوهشی …………………………………………………………………………………………………………………

3-6 فعالیت­ های فرهنگی ………………………………………………………………………………………………………………

3-7 عضویت ها ………………………………………………………………………………………………………………………………

3-8 سبک شعری……………………………………………………………………………………………………………………………

3-9 ویژگی شعری …………………………………………………………………………………………………………………………

3-9-1 تضاد و تناقض گویی……………………………………………………………………………………………………………

3-10 تاثیر پذیری از مکتب نزار قبانی……………………………………………………………………………………………

فصل چهارم: انعکاس مضامین اجتماعی در شعر سعاد الصباح………………………………

4-1  بررسی مضامین اجتماعی………………………………………………………………………………………………..

4-1-1 زن در جامعه معاصر عربی……………………………………………………………………………………………

4-1-1-1 تعلیم زن …………………………………………………………………………………………………………………

4-1-1-2 آزادی زن ……………………………………………………………………………………………………………….

4-1-1-3 اعتراض به نگرش جنس گونه زن و تحقیر او………………………………………………………….

4-1-1-4 نگاه جامعه به زن و نقد شاعر نسبت به آن…………………………………………………………….

4-1-2 دیدگاه شاعر نسبت به مرد…………………………………………………………………………………………..

4-1-3 تبعیض طبقاتی…………………………………………………………………………………………………………….

4-1-4 نفاق و تزویر…………………………………………………………………………………………………………………

4-1-5 ستم و خشونت……………………………………………………………………………………………………………..

4-1-6 استعمار و تحت سلطه دیگران بودن…………………………………………………………………………….

4- 1-7 آزادگی و استبداد………………………………………………………………………………………………………..

4-1-8 وطن دوستی…………………………………………………………………………………………………………………

4-1-9 انسان دوستی، محبت، برادری و وحدت عربی…………………………………………………………….

4-1-9-1 فلسطین از نگاه شاعر………………………………………………………………………………………………

4-1-9-2 لبنان از نگاه شاعر …………………………………………………………………………………………………..

4-1-9-3 عراق از نگاه شاعر ……………………………………………………………………………………………………

4-1-10راهکارها و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………

4-1-10-1 راهکارها ر شعر سعاد الصباح…………………………………………………………………………………

4-1-10=2 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………..

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………………….
1 

2

3

3

4

5

5

6

6

6

6

7

9

9

10

11

12

13

13

14

15

15

18

19

19

19

20

21

21

21

21

22

24

24

26

26

26

27

27

27

27

29

30

30

32

32

32

33

34

34

35

35

36

40

41

41

42

46

49

52

53

61

62

63

65

67

68

74

75

79

82

85

86

88

91

 

1 مقدمه

شعر هنری است برخاسته از اعماق روح و قلب انسان، که با آمال و آرزوها و خواسته­های درونی­اش عجین شده است. و شاعر هنرمندی است که از مشکلات و نیازهای مردم و زوایا و واقعیت­های پیدا و پنهان زندگی­شان سخن می­گوید.

مضامین و مفاهیم نهفته در شعر همواره متأثر از مسائل موجود در جامعه بوده است چرا که در واقع عدم تأثیر پذیری شعر از مسائل و واقعیت­های اجتماعی غیر قابل اجتناب است.

در اواخر قرن 19 و اوائل قرن 20 با تغییر و تحول بزرگی در مسائل سیاسی و اجتماعی دنیا، شعر نیز دچار نهضت و تحول بزرگی در عرصه مضمون و محتوا گشت، به طوری که دامنه شعر وسعت یافته و موضوعات شخصی و محدود جای خود را به مسائل روز و موضوعات اجتماعی پرتنش داد.

با بالا رفتن سطح فکری مردم و بینش و آگاهی اجتماعی و بیداری اندیشه­های خفته، شعر عربی وارد عرصه جدیدی شد و به رشد و شکوفایی بالایی رسید و از حصار مضامین محدودی چون مدح پادشاهان و گرایش­های فردی رهایی یافت، وارد مضامین اجتماعی گسترده­ای شد. شاعر دیگر برای منفعت­های شخصی و به رخ کشیدن قدرت شعر پردازی خود در قالب آرایه­های ادبی و صناعات لفظی و لغات دشوار و پر تکلف، شعر نمی­سراید. بلکه به مضمون و محتوا پرداخته، و با احساساتی پرشور و عواطفی گرم از مشکلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مردم سخن می­راند.

سعاد الصباح با شیوه شعری خود به سراغ مضامین جدید و پویای عصر خویش می­رود و با زبان ساده شعر خود به تحلیل وقائع سیاسی و اجتماعی عصر خویش می­پردازد. او در واقع خود را اصلاح کننده معضلات و مشکلات جامعه می­داند. و مبنای شعر خود را خدمت به ملت خویش و در نگاه گسترده­تر خدمت به انسانیت قرار می­دهد و خواستار احیای حقوق اساسی مردم می­شود.

رساله­ی حاضر ، در4 فصل تدوین شده است:

فصل نخست، به مقدّمات و کلیات و مفاهیم تحقیق پرداخته­است و در آن به مسئله اصلی تحقیق، سؤال ها، فرضیه­ها، پیشینه تحقیق، روش تحقیق و به بحث درباره جامعه شناسی ادبیات و رابطه جامعه و ادبیات پرداخته می­شود.

درفصل دوّم، اوضاع تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ادبی کویت به صورت کلی را شرح داده می­شود.

در فصل سوم، توضیحاتی جهت آشنایی بیشتر مخاطب با زندگی و اندیشه­ها و آثار سعاد الصباح، بیان می­شود.

در فصل چهارم، به طرح مسائل اجتماعی موجود درجامعه مانند زن ، مرد، آزادی، استعمار و وطن دوستی پرداخته می­شود.