كلید واژه: فردوسی، شاه نامه، عاشقانه‌ها، ساختار، كردارها، گفتارها.

مقدمه

عشق در فرهنگ‌های مختلف این گونه بیان شده است: علاقه به شخص یا شیء وقتی كه به اوج شدت برسد به طوری كه وجود انسان را مسخر كند عشق نامیده می‌شود.

عشق در متون اسلامی هم مورد توجه قرار گرفته، اگر چه در قرآن و نهج البلاغه از واژه‌ی عشق به صراحت سخن به میان نیامده، اما از معادل‌های معنایی آن نظیر «ودّ‌« و «حبّ» استفاده شده است.

با توجه با جایگاه والای عشق در ادب فارسی حكیم توس در اثر حماسی خود نیز از آن غافل نبوده، چنان چه می‌توان گفت:

شاه نامه فقط یك اثر حماسی نیست كه در آن از جنگ و خون‌ریزی و پیروزی قومی بر قوم دیگر سخن گفته شود شاه نامه كتاب حماسه و عشق است و درخشیدن عشق در آن برای ظهور قهرمانی حماسه آفرین (رستم) است. در شاه نامه عشق مقدمه‌ی فتح‌ها و شكست‌هاست. داستان‌های عاشقانه در شاه نامه از روح حماسه ملی و فضای پهلوانی تاثیر گرفته است، پهلوانان در عین وفاداری به عشق و پیمان خود، از آشفتگی‌های دوران عاشقی مانند دیگر عشاق دور می‌مانند، یعنی عشقشان   هم مردانه است و هم پهلوانی.

زنان نیز زیبایند و عشق آفرین و هم پاك دامن و با وقار. تنها زیبایی و لطافت زنانشان نیست كه دل را به سوی آن‌ها می‌كشد، بلكه منش نیك و رفتار پسندیده هم بر جاذبه و جمال آنان می‌افزاید.

عاشقانه‌ها در شاه نامه جهت بهتر جلوه دادن و قابل فهم شدن روح حماسی این اثر است و با اصل موضوع شاه نامه پیوندی محكم و ناگسستنی دارد به طوری كه اگر عاشقانه‌ها را از شاه نامه حذف كنیم با اثری كه فقط حدیث كشت و كشتار است مواجه می‌شویم و ارزش آن رو به كاستی می‌رود.

این پژوهش كه پیرامون « بررسی ساختاری علاشقانه های شاه نامه» نوشته شده، در پنج بخش تنظیم شده است:

بخش نخست، تحت عنوان «كلیات» به بررسی بیان مسئله، اهداف تحقیق، شیوه‌ی گردآوری، پرسش‌ها و فرضیه‌های تحقیق اختصاص یافته است.

در بخش دوم به «شناخت عشق» و «شكل شناسی یا ساختار شناسی» پرداخته شده است. بخش سوم به شناخت فردوسی، شناخت شاه نامه و هم چنین منابع شاه نامه، سبك شاه نامه و جایگاه عشق در شاه نامه اختصاص یافته است.

در بخش چهارم به عنوان «بررسی ساختاری عاشقانه‌های شاه نامه» تلاش شده به معرفی عاشقانه‌های شاه‌نامه و بررسی ساختاری آن‌ها (گفتارها، كردارها، پندارها، قهرمانان، شیوه‌ی نقل، و منطق داستان) پرداخته شود.