2-4. رابطه اعتقادات ، اخلاق و احکام. 17 2-5. فطری بودن یا کسبی بودن اصول اخلاقی.. 21 2-6. اثر گذاری اخلاق در روابط انسان. 25 2-6-1. تأثیر اخلاق در رابطه انسان با خداوند. 25 2-6-2. تأثیر اخلاق در رابطه انسان با خود. 26 2-6-3. تأثیر اخلاق در رابطه انسان با مردم. 27 2-6-4.تأثیر اخلاق در رابطه انسان با طبیعت… 28 فصل سوم:مرامنامه اخلاقی.. 30 3-1. دروغ. 31 3-1-1. آیات قرآن. 32 3-1-2. روایات… 33 3-1-3. بدترین نوع دروغ. 33 3-1-4. انگیزه های دروغ. 34 3-1-5. راه علاج دروغ. 34 3-2. غیبت… 35 3-2-1. آیات قرآن. 35 3-2-2. روایات… 36 3-2-3. استماع غیبت… 37 3-2-4. کفاره غیبت… 37 3-3. غضب… 38 3-3-1. آیات قرآن. 39 3-3-2. روایات… 40 3-4. حسد. 41 3-4-1. آیات قرآن. 41 3-4-2. روایات… 42 3-4-3. تفاوت حسد و غبطه. 43 3-5. ریا 43 3-5-1. آیات قرآن. 44 3-5-2. روایات… 45 3-5-3. نشانه های ریا کار. 47 3-5-4. ریشه و منشأ ریا 47 3-6. تکبر. 47 3-6-1. آیات قرآن. 49 3-6-2. روایات… 50 3-6-3. اقسام تکبر. 50 3-7. عجب… 51 3-7-1. آیات قرآن. 52 3-7-2. روایات… 53 3-8. کینه. 54 3-8-1. آیات قرآن. 55 3-8-2. روایات… 55 3-8-3. راه درمان کینه. 56 3-9. طمع. 56 3-9-1. آیات قرآن. 57 3-9-2. روایات… 58 3-10. صبر. 58 3-10-1. اهمیت صبر. 59 3-10-2. آیات قرآن. 59 3-10-3. روایات… 61 3-11. شکر. 62 3-11-1. آیات قرآن. 62 3-11-2. روایات… 63 3-11-3. فضیلت شکر. 64 3-12. رضا 64 3-12-1. آیات قرآن. 65 3-12-2. روایات… 66 3-13. توکل.. 67 3-13-1. آیات قرآن. 67 3-13-2. روایات… 68 3-13-3. ریشه توکل.. 68 3-14. یقین.. 69 3-14-1. آیات قرآن. 70 3-14-2. روایات… 71 3-15. صدق.. 72 3-15-1. تعریف صدق.. 72 3-15-2. آیات قرآن. 73 3-15-3. روایات… 74 3-15-4. انگیزه صدق.. 75 3-16. امانتداری.. 75 3-16-1. آیات قرآن. 75 3-16-2. روایات… 76 3-15-3. دامنه امانتداری.. 77 3-16-4. انواع امانت… 78 3-17. خوف… 79 3-17-1. آیات قرآن. 80 3-17-2. روایات… 81 3-17-3. اختلاف درجات خوف… 81 فصل چهارم: نتایج دنیوی مرامنامه اخلاقی.. 82 4-1. مفاسد دروغ. 83 4-2. مفاسد غیبت… 86 4-3. مفاسد غضب… 88 4-4. مفاسد حسد. 90 4-5. مفاسد کبر. 92 4-6. مفاسد عجب… 94 4-7. مفساد کینه. 96 4-8. مفاسدطمع. 96 4-9. آثار و پیامد های صبر. 99 4-10. آثار و پیامد های شکر. 101 4-11. آثار و پیامدهای رضا 102 4-12. آثار و پیامدهای توکل.. 103 4-13. آثار و پیامدهای یقین.. 105 4-14. آثار و پیامدهای صدق.. 107 4-15. آثار و پیامدهای امانت داری.. 108 4-16. آثار و پیامدهای خوف… 109

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : فهرست عناوین چکیده 1 فصل اول :کلیات و مفهوم شناسی.. 2 بخش اول :کلیات تحقیق: 3 مقدمه. 3 1-1-1-بیان مساله و ضرورت تحقیق. 4 1-1-2-اهداف تحقیق. 4 1-1-3-سوالات تحقیق. 5 الف-سوال اصلی.. 5 سوره بقره دربردارنده چه مفاهیم سیاسی و اجتماعی است؟. 5 1-1-4-فرضیه های تحقیق. 5 1-1-5-روش تحقیق. 6 1-1-6-پیشینه تحقیق. 6 1- کاوند ،دکتر علیرضا، پژوهشنامة علوم و معارف قرآن کریم شمارة 5، زمستان 88. 6 در این مقاله سعی بر آن است تا مفهوم واژۀ «خلیفه » در آیة 30 سورة بقره مورد بررسی قرار گیرد. در این آیه، مراد از «خلیفه » حضرت آدم (ع) و ذریۀ او و مقصود از خلافت،خلافت و نمایندگی آدم(ع) و یا فرزندان او از خداوند است؛ 6 اندیشمندان اسلامی معتقدند که خداوند خواسته است روی زمین موجودی بیافریند که نمایندۀ او باشد، صفاتش پرتوی از صفات پروردگار و مقام و شخصیتش برتر از فرشتگان باشد؛ خواست او این بوده است که تمامی زمین و نعمت هایش را در اختیار چنین انسانی بگذارد تا درجهت کمال از آن بهره برد. 6 2- محمدی،مصطفی (1387) مجموعه مقالات پنجمین همایش امام خمینی (ره) 6 انفاق، واژه گسترده و عامی است که در برگیرنده و مرتبط با برخی واژه ها و مفاهیم مترادف یا جزیی تر است. به طور کلی انفاق در قرآن عبارتست از، هزینه کردن بخشی از نعمت های مادی و معنوی در راه خدا که در پی خود آثار و فواید دنیوی و اخروی خواهد داشت. از طرف دیگر موانع و آفت های مهمی بر سر راه انفاق وجود دارد که ریشه در ضعف ایمان و نیز اختلالات شخصیتی افراد دارد.بی شک شناخت همه این ها گامی مؤثر در جهت خودسازی و بالا بردن سطح فرهنگ جامعه مسلمین است. به همین دلیل شناخت آن ضرورت دارد.بنابراین مقاله حاضر در صدد است تا مفهوم فقهی انفاق را از قرآن استخراج کرده و انفاق را از جهات مختلف مورد بررسی قرار دهد. 6 1-1-7-موانع و مشکلات تحقیق. 7 بخش دوم: مفهوم شناسی.. 7 درآمد. 7 1-2-1- اجتماع. 8 در لغت.. 8 در اصطلاح: 9 1-2-2 سیاست.. 10 در لغت: 10 در اصطلاح: 11 بخش سوم : آشنایی اجمالی با سوره بقره 12 درآمد. 12 1-3-1- محتوای کلی سوره بقره 12 1-3-2- دیگر نام های سوره بقره 12 1-3-3- فضیلت سوره بقره 12 در فضیلت این سوره روایات با اهمیتى در منابع اسلامى نقل شده است؛ از جمله: «وَ سُئِلَ (ص) أَیُّ سُوَرِ الْقُرْآنِ أَفْضَلُ فَقَالَ سُورَةُ الْبَقَرَةِ فَقِیلَ أَیُّ آیَتِهَا أَفْضَلُ فَقَالَ آیَةُ الْکُرْسِی‏»؛ از پیامبر اکرم (ص) پرسیدند کدام‌یک از سوره‌‏هاى قرآن از همه برتر است؟ فرمود: سوره بقره، پرسیدند کدام آیه از آیات سوره بقره افضل است؟ فرمود: آیة الکرسى. 12 به نظر می‌رسد فضیلت و برتری این سوره به خاطر جامعیت آن، و افضل بودن آیة الکرسى به جهت محتواى توحیدى خاص آن باشد. و این منافات ندارد که بعضى از سوره‌‏هاى دیگر قرآن از جهات دیگرى برترى داشته باشند؛ چرا که از دیدگاه‌هاى مختلف به آنها نظر شده است. 13 همچنین از امام سجاد(ع) از پیامبر اکرم(ص) چنین نقل شده است: کسى که چهار آیه از آغاز سوره بقره و آیة الکرسى و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر آن را بخواند هرگز در جان و مال خود ناخوش‏آیندى نخواهد دید، و شیطان به او نزدیک نمى‌‏شود، و قرآن را فراموش نخواهد کرد. 13 گفتنی است ثواب‌ها، فضیلت‌ها و پاداش‌هاى مهمى که براى تلاوت قرآن یا سوره‌‏ها و آیات خاصى نقل شده، هرگز مفهومش این نیست که انسان آنها را به صورت ورد بخواند و تنها به گردش زبان قناعت کند. بلکه خواندن قرآن براى فهمیدن، و فهمیدن براى اندیشیدن، و اندیشیدن براى عمل است. 13 اتفاقاً هر فضیلتى درباره سوره‌‏اى یا آیه‌‏اى ذکر شده، تناسب بسیار زیادى با محتواى آن سوره یا آیه دارد. به عنوان نمونه در فضیلت سوره «نور» مى‌‏خوانیم هر کس بر آن مداومت کند، خداوند او و فرزندانش را از آلودگى به «زنا» حفظ مى‌‏کند. این به خاطر آن است که محتواى سوره نور دستورات مهمى در زمینه مبارزه با انحرافات جنسى دارد؛ دستور به تسریع ازدواج افراد مجرد، دستور به حجاب، دستور به ترک چشم‏‌چرانى و نگاه‌هاى هوس‌‏آلود، دستور به ترک شایعه‌‏پراکنى و نسبت‌هاى ناروا، و دستور به اجراى حد شرعى درباره زنان و مردان زنا کار. 13 بدیهى است، اگر محتواى این سوره در جامعه یا خانواده‌‏اى پیاده شود، آن جامعه و خانواده آلوده به زنا نخواهد شد. درست است که خواندن قرآن به هر حال ثواب دارد، ولى ثواب اصلى و آثار سازنده هنگامى خواهد بود که مقدمه‌‏اى براى اندیشه و عمل باشد. 13 1-3-4- تعداد آیات سوره بقره 14 1-3-5- نامگذاری و شان نزول سوره بقره 14 1-3-6- مکان و زمان نزول سوره بقره 14 1-3-7- اوضاع و شرایط نزول سوره بقره 15 درآمد. 24 2-1- جهاد. 24 2-1-1- معنی لغوی جهاد. 24 2-1-2- معنای اصطلاحی جهاد. 24 2-1-3-اهمیت جهاد. 25 2-1-4- اهمیت جهاد در روایات.. 25 2-1-5- ماهیت جهاد از نگاه قرآن کریم. 27 2-1-6 – مراحل تشریع جهاد. 27 2-1-7 – فلسفه جهاد. 29 2-1-8- دیدگاه جمع میان آیات جهاد و نفی اکراه 37 2-2- داوری.. 39 2-2-1-بررسی لغوی و اصطلاحی.. 39 2-2-1-1-بررسی لغوی.. 39 2-2-1-2- بررسی اصطلاحی.. 40 2-2-2-اصول و مبانی قضاوت بشری.. 41 2-2-3-جواز قضاوت بشری.. 41 2-2-4- عدم حقّانیت داوری های بشری به طور مطلق. 42 2-2-5 -ملاك ها و قواعد داوری بشری.. 43 1 : ملاك ها و قواعد نظری: 43 2: ملاك ها و قواعد عملی: 44 ملاك ها و قواعد داوری باطل. 46 2-2-6 -مصادیق داوری بشری.. 49 2- مصادیق داوری باطل. 52 2-3- منافقین.. 54 2-3-1-منافق در لغت.. 54 2-3-2-ویژگیهای منافقین از نظر قرآن. 55 2-3-3 -ترسیم چهره منافقین.. 57 2-3-4 -خدعه‌گری؛خصوصیت دوم منافقین.. 58 2-3-5 – فساد کردن منافقین در زمین.. 59 2-4- حج. 61 2-4-1-حج در لغت: 61 2-4-2-حج در اصطلاح : 61 2-4-3-آیات 196 تا 203 بقره (مربوط به حج) 61 2-4-4-فرق بین تمام و كمال و مراد از امر به اتمام حج. 63 2-4-5-معناى حج و بیان اقسام آن در اسلام. 64 2-5- قصاص… 65 2-5-1-تعریف لغوی قصاص: 65 2-5-3-ماهیت قصاص… 66 2-5-4-آیات 178 و 179 سوره بقره در مورد قصاص… 66 2-5-5-شرایط قصاص: 67 مساوات در آزادی.. 67 مساوات در كفر و دین.. 67 فقدان رابطه پدر و فرزندی. 68 عدم مهدور الدم بودن مقتول. 68 وجود شرایط تكلیف… 68 2-5-6-ادله اثبات قصاص… 68 2-5-7-شرایط اجرای قصاص… 69 تقاضای اولیاء دم: 69 اذن ولی امر: 69 اذن ولی دم: 69 پرداخت دیه مازاد بر استحقاق: 70 2-5-8- اكراه در قتل. 70 درآمد. 72 3-1- ربا در قرآن و سنت‏ 72 3-1-1-آیه ۲۷۹-276سوره مبارکه البقرة 72 3-1-2-مفهوم لغوی ربا: 73 3-1-3-مفهوم اصطلاحی ربا 74 3-1-4- كیفیت تشریع حرمت ربا در قرآن: 74 3-1-5-آیات 275-281 سوره بقره: 76 3-1-6-مقایسه ربا و انفاق: 77 3-2- سرمایه اجتماعی.. 79 3-2-1-مفهوم لغوی و اصطلاحی سرمایه اجتماعی.. 79 3-2- سرمایه اجتماعی.. 79 3-2-3- ابعاد سرمایه اجتماعی در سوره بقره 81 3-2-3-1- اعتماد اجتماعی.. 81 3-2-3-2- حمایت اجتماعی.. 83 3-3- مشارکت اجتماعی.. 85 3-4- هنجار اجتماعی(رسمی و غیررسمی) 86 3-5- تعاون و همکاری.. 88 3-5-1- تعاون درلغت: 88 3-5-2-تعاون و همکاری در اصطلاح. 88 3-5-3-معتای لغوی بِرّ. 88 3-5-4-لزوم توجه به معنای قرآنی بِرّ. 89 3-5-5-بِرّ؛ مطلق حُسن فعلی یا حُسن فعلی و فاعلی.. 89 3-5-6-بِرّ از دیدگاه قرآن. 89 3-5-7-ابعاد اعتقادی و عملی در بِرّ. 90 3-5-8-مراد از تعاون به بِرّ و تقوی.. 91 3-6-1- تعریف انفاق در لغت.. 92 3-6-2-تعریف انفاق در اصطلاح. 92 3-6-3- ارزش انفاق. 92 3-6-4-انگیزه های انفاق. 94 3-7- روزه 98 3-7-1-آیات سوره بقره در مورد روزه 98 3-7-2-معنای لغوی روزه: 99 3-7-3-روزه در اصطلاح. 99 3-7-4-ویژگیهاى بیانى آیات تشریع روزه 99 3-7-4-1-بیان آیات.. 99 3-8- تغییر قبله : 101 3-8-2-تعریف قبله : 101 3-9- طلاق. 103 3-9-1-آیه 232 -228 سوره بقره 103 3-9-2-طلاق در لغت و اصطلاح : 105 3-10-وصیت.. 108 3-10-1- وصیت در لغت: 108 3-10-2- وصیت در اصطلاح: 108 3-10-3-آیه180و182 سوره بقره 108 3-10-4-وصیت در قرآن. 108 3-10-5-سفارش و موعظه. 109 3-10-5-1- خداوند، برترین موعظه کننده 109 3-10-5-2-. توصیه در سیره پیامبران. 110 3-10-6- وصیت از نگاه فقهی.. 110 3-10-7- انجام وصیت.. 110 3-10-8- توجه به وصیت.. 111 3-10-9-حضور شاهد در ثبت وصیت.. 112 3-10-10- تغییر دادن وصیت.. 112 3-10-11- اصلاح وصیت.. 113 جمع بندی و نتیجه گیری.. 114 پیشنهاد ها و راهكارها 118 جدول نمایه آیات.. 119 منابع و مآخذ. 121 چکیده ابن تحقیق به موضوع : مفاهیم سیاسی و اجتماعی سوره بقره اختصاص دارد : نظر به اینکه سوره بقره بزرگترین سوره نازل شده بر پیامبر ختمی مرتبت حضرت محمد (ص) میباشد و دربردارنده هدف و مقصودی است و از انجا که اهداف و مقاصد سوره هایی از دانش های مهم و تاثیر گذار در فهم ایات وحی است بر همین اساس سوره بقره نیز دارای اهداف و مقاصدی است که بسیاری از حقایق و معارف الهی را برای ما اشکار میگرداند پایان نامه حاضر تلاش دارد تا به روش تحلیلی و توصیفی به مفاهیم سیاسی و اجتماعی سوره بقره بپردازد مفاهیم سیاسی جهاد ، قضاوت ، منافقین ، حج،قصاص،مساله تغییر قبله … و مفاهیم اجتماعی از جمله تعاون و همکاری ، ربا ، انفاق ،. بپردازد . آنچه از تحقیق حاضر بدست امده مبین این نکته است که هیچ مسلمانی معذور نیست که نسبت به اصول اعتقادی و فروع دین از آموزه های کتاب مکرم خدا صرف نظر کند و احکام و معارف دینی خود را از آیات نورانی آن در قرآن فرا نگیرد. زیرا آنچه که مورد نیاز انسان است برای زندگی معنوی و مادی در قرآن بیان شده است که با به کار بستن این اصول هرگز دین از سیاست جدا نیست کاربرد دارد. برای محقق شدن اهداف فوق : پایان نامه در 3 فصل تنظیم گردیده است.در فصل اول به کلیات و مفهوم شناسی و آشنایی اجمالی با سوره بقره؛ که در سه بخش مجزا با عناوین :بخش اول کلیات تحقیق و بخش دوم مفهوم شناسی و بخش سوم آشنایی اجمالی با سوره بقره .در فصل دوم : به برخی از مفاهیم سیاسی در سوره بقره تحت عناوینی چون : جهاد ، قضاوت ، منافقین ، حج،قصاص،مساله تغییر قبله… و در فصل سوم :به برخی از مفاهیم اجتماعی در سوره بقره تحت عناوینی چون : تعاون و همکاری ، ربا ، انفاق وقصاص، روزه ، وصیت و… پرداخته است.و در نهایت با نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد و راهکار و جدول نمایه آیات این رساله به پایان میرسد. واژگان کلیدی : قرآن ، سوره بقره ، سیاست ، اجتماع فصل اول :کلیات و مفهوم شناسی بخش اول :کلیات تحقیق بخش دوم : مفهوم شناسی و بخش سوم:آشنایی اجمالی با سوره (بقره) بخش اول :کلیات تحقیق: مقدمه قرآن كریم دریایی عمیق، موّاج و سرشار از دُرّ و گوهرهای دست یافتنی است، از آن جهت كه هر كسی به فراخور حالش می‏تواند، از آن بهره مند شود، «فسنیسره للیسری» نامیده شده است. ولی تا به حال اندكی از این گوهرهای ناب به دست انسانها رسیده است، خصیصه دیگر قرآن كریم وزانت و سنگینی استدلالهای آن می باشد تا جایی كه به عنوان قول ثقیل سنلقی علیك قولاً ثقیلاَ» خوانده شده است، اما چرا با وجود آسانی فهم و برخورداری از استدلالهای محكم و غیر قابل خدشه آن، تعداد محدودی از این مائده آسمانی بهره مند شده اند؟ زیرا شرط اساسی فهم، درك و دستیابی به قرآن كریم «لایمسه الا المطهـرون» می‏باشـد، بنابراین تا مسلمـانان نتوانند چهره دل را، با آب پاكی و صفا بشویند، نمی توانند غبار مهجوریت از چهرة این گوهر آسمانی بزدایند و به معانی بلند و نورانی آن دست یابند و از گوهرهای نهفته در آن بهره گیرند. هر زمانی كه بحث قرآن كریم به میان می‏آید این سؤال در ذهن آدمی ‏نقش می‏بندد كه آیا قرآن مجید كه دارای بطن های زیادی است، فقط به توحید و آخرت توجه داشته و یا اینكه به مسائل حكومتی، اجتماعی، حقوقی و . . . هم پرداخته و اگر به این مسائل هم توجه نموده تا چه اندازه آن را بسط و گسترش داده است؟!آیات سیاسی و آیات اجتماعی قرآن در دو حوزه کاملاً جدا بررسی می‌شوند، چون حوزه اجتماعیات و سیاسیات دو حوزه مجزاست.[1] در قرآن کریم بیشتر آیاتی که قابلیت تطبیق بر مسائل اجتماعی دارند، مشخص و روشنند، همانند آیات سوره مبارکه حشر که شماری از مسائل اجتماعی در آن‌ها آمده است. لیکن آیات سیاسی قرآن واضح و شفاف نیستند. چه بسا یک آیه شریفه را از جهات گوناگون بتوان تفسیر سیاسی کرد, گرچه در ظاهر هیچ ارتباطی با مسائل سیاسی نداشته باشد. ادعای ما این نیست که در این نوشتار تمام آیات سیاسی قرآن بیان گردیده است؛ بلکه دقت نظر دوباره همراه ذوق و سلیقه در آیات کریمه، می‌تواند برداشت سیاسی از آیاتی دیگر را به دست دهد.

فهرست جدول‌ها ‌ح فهرست تصاویر و نمودارها ‌ط فصل اول:کلیات پژوهش 1 1-1. پیش درآمد. 1 1-2. بیان مسئله. 1 1-۳. اهداف پژوهش…. 3 1-۴. فرضیه‌های پژوهش…. 4 ۱-۵. اهمیت و ضرورت پژوهش…. 4 1-۶. جنبه نو بودن پژوهش…. 5 1-7. تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق.. 5 فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه پژوهش 7 2-1. پیش درآمد. 8 2-2. اختلال سوء مصرف و وابستگی به مواد. 8 2-2-1. مبانی نظری.. 8 2-2-1-1. تاریخچه. 8 2-2-1-2. تعریف و ویژگی‌ها 9 2-2-2. مواد مخدر 10 2-2-3. تحمل وابستگی و ترک… 13 2-3. سبب شناسی و مبانی نظری وابستگی به مواد. 14 2-3-1. نظریات روان پویشی.. 14 2-3-2. نظریات رفتاری.. 14 2-3-3. نظریات شناختی.. 14 2-3-4. نظریات فیزیولوژیک… 14 2-3-4-1. عوامل ژنتیک… 15 2-3-4-2. فرضیه مزاج. 15 2-3-4-3. مکانیسم‌های شیمیایی مغزی.. 15 2-3-4-4. عوامل عصب شناختی.. 19 2-4. درمان وابستگی به مواد. 20 2-4-1. درمان‌های روان شناختی.. 21 2-4-1-1. درمان روان پویشی.. 21 3-4-1-2. شبکه درمانی.. 21 2-4-1-3. درمان رفتاری، شناختی و انگیزشی.. 21 2-4-1-4. گروه درمانی.. 22 2-4-2. درمان‌های دارویی.. 22 2-4-2-1. روش‌های سم زدایی سریع و فوق سریع. 22 2-4-2-2. کلونیدین.. 23 2-4-2-3. لفکسیدین.. 23 2-4-2-4. بوپرونورفین.. 23 2-4-2-5. متادون.. 23 2-4-3. درمان‌های عصب روان شناختی.. 24 2-4-3-1. برق نگاری مغزیEEG… 24 2-5. ولع مصرف.. 29 2-6. افسردگی.. 30 2-7. نوروفیدبک… 32 2-7-1. بیوفیدبک… 32 2-7-2. نوروفیدبک… 35 2-7-3. مبانی نظری نوروفیدبک… 37 2-7-4. پروتکل‌های درمانی نورفیدبک رایج در وابستگی به مواد. 39 2-8. ولع مصرف و افسردگی در افراد وابسته به مواد مخدر 41 2-9. نوروفیدبک و درمان افراد وابسته به مواد مخدر 43 ۲-10. پیشینه در داخل کشور 44 ۲-11. پیشینه در خارج از ایران.. 45 2-11-1 مطالعات EEG و QEEG… 45 2-11-2. نوروفیدبک… 49 2-12. جمع بندی.. 53 فصل سوم:روش پژوهش 54 3-1. پیش درآمد. 55 ۳-۲. روش پژوهش…. 55 3-2-1.سه ویژگی متمایز طرح‌های مورد منفرد. 56 3-2-2. طرح‌های آزمایشی مورد منفرد در مقایسه با طرح‌های گروهی.. 58 3-۳. جامعه پژوهش…. 59 ۳-۴. نمونه‌گیری.. 59 3-5. شرکت کنندگان.. 59 3-6. ابزار 61 3-6-1. دستگاه نوروفیدبک… 61 3-6-2.پرسشنامه اندازه گیری ولع مصرف هروئین.. 61 3-6-3.پرسشنامه افسردگی بک… 62 3-7.شیوه‌ی اجرا 62 3-8.نحوه تحلیل داده‌ها 62 فصل چهارم: یافته‌های پژوهش 71 4-1.پیش درآمد. 72 4-1. فرضیه 1: تأثیر درمان نوروفیدبک بر کاهش ولع مصرف.. 73 4-1-1. تحلیل دیداری نمودار تأثیر درمان نوروفیدبک بر کاهش ولع مصرف شرکت‌کننده الف… 75 4-1-1-1.تحلیل درون موقعیتی دادههای شرکت‌کننده الف… 75 4-1-1-2.تحلیل بین موقعیتی دادههای شرکت‌کننده الف… 78 4-1-2.تحلیل دیداری نمودار تأثیر درمان نوروفیدبک بر کاهش ولع مصرف شرکت‌کننده ب.. 82 4-1-2-1.تحلیل درون موقعیتی دادههای شرکت کننده ب.. 82 4-1-2-2.تحلیل بین موقعیتی دادههای شرکت‌کننده ب.. 85 4-1-3.تحلیل دیداری نمودار تأثیر درمان نوروفیدبک بر کاهش ولع مصرف شرکت‌کننده ج. 89 4-1-3-1.تحلیل درون موقعیتی دادههای شرکت کننده ج. 89 4-1-3-2.تحلیل بین موقعیت دادههای شرکت کننده ج. 92 4-2.فرضیه 2: تأثیر درمان نوروفیدبک بر کاهش افسردگی.. 96 4-2-1.تحلیل دیداری نمودار تأثیر درمان نوروفیدبک بر کاهش افسردگی شرکت‌کننده الف… 98 4-2-1-1.تحلیل درون موقعیتی دادههای شرکت‌کننده الف… 98 4-2-1-2.تحلیل بین موقعیتی دادههای شرکت‌کننده الف… 101 4-2-2.تحلیل دیداری نمودار تأثیر درمان نوروفیدبک بر کاهش افسردگی شرکت‌کننده ب.. 105 4-2-2-1.تحلیل درون موقعیتی دادههای شرکت کننده ب.. 105 4-2-2-2.تحلیل بین موقعیتی دادههای شرکت‌کننده ب.. 108 4-2-1.تحلیل دیداری نمودار تأثیر درمان نوروفیدبک بر کاهش افسردگی شرکت‌کننده ج. 112 4-2-3-1.تحلیل درون موقعیتی دادههای شرکت کننده ج. 112 4-2-3-2.تحلیل بین موقعیتی دادههای شرکت‌کننده ج. 115 فصل پنجم: بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها 120 5-1. پیش درآمد. 121 ۵-۲. پاسخ به پرسش‌های پژوهش…. 121 ۵-۲-۱. پرسش نخست… 121 ۵-۲-2. پرسش دوم. 122 ۵-۳. نتیجه‌گیری.. 123 ۵-۴. محدودیت‌ها 124 ۵-۵. پیشنهاد برای پژوهش‌های آتی.. 124 5-6. پیشنهادات کاربردی.. 125 منابع 126 پیوست‌ها 134 پیوست1. پرسشنامه ولع مصرف هروئین( HCQ-45) 135 پیوست2. پرسشنامه افسردگی بک(BDI) 140 پیوست3. نمره گذاری پرسشنامه ولع مصرف هروئین( HCQ-45) 142 پیوست4. نمره گذاری افسردگی بک (BDI) 143 پیش درآمد اختلال مربوط به مصرف مواد، مجموعه علائم شناختی، رفتاری و روانشناختی است که باعث می‌شود علیرغم مشکلات موجود در زمینه‌ی مواد، فرد به استفاده از مواد ادامه دهد (DSM-V[1]). در این دسته اختلالات، محور اصلی مشکلات، ولع[2] شدید و اجتناب ناپذیر بیمار به ادامه مصرف مواد است؛ عاملی که ریشه اصلی عود و شکست‌های درمانی شناخته شده است (کافمن،2001؛ به نقل از دهقانی و رستمی،1389). همچنین در بیماران وابسته به مواد اختلالات سلامت روانی از جمله افسردگی شایع است (وزارت بهداشت کانادا، 1384؛ حاجی حسنی، شفیع آبادی، پیر ساقی و کیانی پور، 1391). آمارهای جهانی حاکی از شیوع 200 میلیونی وابستگی به مواد، اعم از مواد افیونی سبک یا سنگین و مواد طبیعی یا مصنوعی است (هاشمی، 1383). نتایج بررسی‌های انجام شده؛ در مورد اعتیاد در ایران هم طی چهار دهه اخیر در نوسان بوده است. به گونه‌ای که در سال 1390، برآورد بین جمعیت 15 تا 64 سال (طبق سرشماری 1385، معادل 50 میلیون نفر) برابر با یک میلیون و سیصد و بیست و پنج هزار نفر اعلام شده است (صرامی، قربانی و مینویی، 1392). در سبب شناسی اختلال وابستگی به مواد، نظریه‌های گوناگون بر عوامل بین فردی، عوامل رفتاری –روانی و عوامل زیستی – ژنتیکی تأکید دارند (زکریایی، 1382). در سال‌های اخیر در حوزه سبب شناسی این اختلال ابعاد عصب شناختی، مورد توجه قرار گرفته است. طی 30 سال گذشته فعالیت‌های علمی بسیاری جهت کشف ظرفیت ذهن برای تأثیر بر بدن و شناخت راه‌هایی که ذهن روی بدن و عملکردهای آن تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می پذیرد؛ از جمله ارتباط مغز و روان انجام شده است (لاورنس[3]، 2002). پژوهش حاضر به دنبال بررسی شیوه‌ی درمانی جدید نوروفیدبک در کاهش ولع مصرف و بهبود میزان افسردگی بیماران وابسته به مواد مخدر تحت درمان نگهدارنده متادون[4] است. 1-2. بیان مسئله اهمیت تجربه ولع مصرف در وابستگی به مواد، تداوم اعتیاد به مواد، پدیده‌ی بازگشت و شکست‌های درمانی در پژوهش‌های بسیاری مورد تأیید قرار گرفته است. ولع مصرف مواد، یك موقعیت انگیزشی قدرتمند یا گرایش شدید به ولع مصرف در فرد معتاد است. با وجود اهمیت این پدیده در ادامه فرآیند سوءمصرف، تا كنون ساز و كارهای روانشناختی و عاطفی مرتبط با این پدیده هنوز به طور كامل شناخته نشده اند، پژوهش‌ها نشان داده اند كه نشانه‌های محیطی مربوط به مواد، می توانند به ایجاد ولع مصرف در معتادان، بیانجامند (هیمن[5]،2011؛ آبرامز[6]، 2000؛ انستیتو ملی سوءمصرف مواد،1996؛ چایلدرس[7]، اهرمن[8]، روزنش[9]، روبینز[10] و اُبراین[11]، 1992؛ آلترمن و همکاران،1990). در دسته اختلالات مربوط به مواد، محور اصلی مشکلات، ولع شدید و اجتناب ناپذیر بیمار به ادامه مصرف مواد است؛ عاملی که ریشه اصلی عود و شکست‌های درمانی شناخته شده است (کافمن،2001؛ به نقل از دهقانی و رستمی،1389). پس ضروری به نظر می‌رسد که به پدیده‌ی ولع مصرف بیشتر پرداخته شود. از ولع مصرف مواد تعاریف گوناگونی شده است، ولی به هر حال ولع مصرف مواد را می‌توان یک تجربه‌ی شخصی و یک پدیده‌ی چند بعدی آمیخته با میل و هوس به دست آوردن یک احساس خوشایند و یا غلبه بر یک احساس ناخوشایند دانست (اختیاری،2008). همچنین در بیماران وابسته به مواد اختلالات سلامت روانی از جمله افسردگی شایع است (سمپل[12]، پترسون[13] و گرانت[14]،2005؛ وزارت بهداشت کانادا، 1384؛ حاجی حسنی، شفیع آبادی، پیر ساقی و کیانی پور، 1391). همچنین اگر ولع مصرف مواد برطرف نشود می‌تواند باعث رنج‌های روانشناختی مثل ضعف، بی اشتهایی، اضطراب، بی خوابی، پرخاشگری و افسردگی گردد (آدولوراتو[15]، لگیو[16]، آبن آولی[17] و گاسبارینی[18]،2005). اختلالات افسردگی[19] در DSM-V به عنوان دسته‌ی جداگانه قرار گرفته است. ویژگی مشترک همه این اختلالات وجود غم است، احساس تهی بودن، یا تحریک پذیری خلق و خوی، همراه با تغییرات جسمی و شناختی است که به طور قابل توجهی بر ظرفیت فرد برای عملکرد تاثیر می‌گذارد (DSM-V).

فصل یک مقدمه. ….. 2 فصل دو اهمیت رسوب واكس 2-1- مشکلات رسوب واکس.. 5 2-2- توصیف واكس.. 7 2-2-1 – تبلور واكس.. 7 2-2-2- رسوب واکس(wax deposition) 8 2-3- ماهیت واكس.. 11 2-4- عوامل موثر در تشكیل رسوب واكس.. 19 فصل سه تئوری های واكس 3-1- تئوری هیدرودینامیكی واكس.. 24 3-1-1 نفوذ مولكولی.. 25 3-1-2- نفوذ براونین.. 25 3-1-3- پراكندگی برشی.. 26 3-1-4- نشست گرانشی.. 26 3-1-۵- ورقه ورقه شدن رسوبات واكسی.. 27 3-2- مدل دینامیكی رسوب.. 27 3-3- رسوب پارافین در سیستم های جریان تكفازی.. 29 3-4- رسوب پارافین در سیستم های جریان چند فازی.. 30 3-4-1-اثر ترکیب سیال.. 32 3-4-2- اثر الگوی جریان.. 32 3-5- مروری بر روش های ته نشینی واكس.. 34 3-5-1- معرفی مدل ریگ، رایدال و رونینگسن.. 34 3-5-2- مدل متزین(Matzain) 37 3-5-3- مدل هیدرو(Hydro) 40 3-5-4- مدل دانشگاه میشیگان(University of Michigan Model) 42 3-6- شبیه سازی واكس توسط نرم افزار الگا(OLGA) 43 3-7- پارامترهای واكس.. 44 فصل چهار تئوری های مختلف تعادل ترمودینامیکی رسوب واکس 4-1- تعادل فازی.. 48 4-2- بررسی ترمودینامیكی تشكیل رسوبات واكس.. 53 4-2-1 مدل لیرا-گالنا.. 54 4-2-2-مدل اریكسون.. 55 4-2-3-مدل پدرسن و مدل های تصحیح شده ی آن.. 55 4-2-4-مدل وُن.. 56 4-2-5-مدل كوتینیو.. 56 4-3-بررسی تفصیلی مدل های ارائه شده.. 57 4-4- ترمودینامیک تعادل بخار،مایع و جامد.. 64 فصل پنج پیشینه ی تحقیق مقدمه.. 67 5-1- پیشینه ی تحقیق.. 67 فصل شش انجام كار مقدمه.. 74 6-1-مدل وُون(Won’s model) 74 6-1-1-فرضیات مدل وُن.. 74 6-2- توصیف مدل وون(وون 1986).. 75 6-3-مدل پدرسن(Pedersen ) 80 6-3-1- مفروضات مدل پدرسن.. 82 6-3-2- توصیف مدل پدرسن.. 83 6-4- محاسبات جداسازی آنی سه فازی.. 86 6-5- ارائه الگوریتم.. 88 6-5-1- محاسبات جداسازی آنی دو فازی.. 88 6-5-2 مقادیر حدس اولیه ی …… 89 6-5-3- محاسبات جداسازی آنی دو فازی با استفاده از مدل وون 90 6-5-4- محاسبات جداسازی آنی 3 فازی.. 91 6-5-5- محاسبات تعادل سه فازی.. 95 6-6- اصلاح مدل وون.. 96 6-6-1- مفروضات مدل اصلاح شده.. 97 6-6-2- مدل اصلاح شده وون.. 98 6-6-3- روش حل برای استفاده از مدل اصلاح شده وون.. 103 6-7- محاسبات دینامیكی مدل ارائه شده.. 104 6-7-1-تغییر متغیر.. 114 6-8- مشخصه هپتان.. 116 6-8-1- ضریب شكست نور.. 117 6-8-2-ثابت گرانروی ثقلی.. 118 6-8-3- روش ریاضی-دابرت جهت تعیین مشخصه هپتان در محاسبات جداسازی آنی سه فازی 119 6-8-4-خواص بحرانی و ضریب بی مركزی.. 121 6-9- بررسی اثر حضور آب بر دمای تشکیل واکس.. 123 6-9-1-شرح برنامه نویسی.. 124 فصل هفت نتایج 7-1- بهینه سازی مدل وُون.. 129 7-2- پیش بینی محاسبات حاصل از جداسازی آنی سه فازی.. 137 7-3- شرح نتایج بررسی اثر حضور آب بر روی دمای تشكیل واكس.. 142 7-4- نتایج حاصل از مدلسازی دینامیکی جریان.. 148 فصل هشت نتیجه گیری و پیشنهادات 8-1- نتیجه گیری.. 155 پیشنهادات……………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 158 فهرست منابع.. 160 پیوست ها پیوست (1)……………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 172 پیوست (2)……………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 175 فهرست جدول ها عنوان صفحه جدول 2-1: خواص فیزیكی و شیمیایی واكس های پارافینی-میكروكریستال و پترولاتوم، 10 جدول 2-2: تركیب درصد و خواص گروه های تشكیل دهنده واكس.. 14 جدول 2-3 :نقاط شناخته شده و تعریف شده در گذار فازهای مواد نفتی 22 جدول 6-1: ثابت های معادله ی 6-22.. 82 جدول 7-1: تركیب اجزاء نفت.. 130 جدول 7-2: اجزاء نفت استفاده شده در جداسازی آنی سه فازی.. 138 جدول 7-3: جدول 1: نفت شماره 2 هوآن کوآن و همکاران… 141 جدول 7-4: دمای تجربی تشکیل واکس برای [(1-x)nC14+xnC16]… 143 جدول 7-5: نتایج مدل جدیدبر مبنای محاسبه ضرایب فعالیت NRTL برای فاز مایع و UNIQUAC برای فاز جامد(16C–14C).. 144 جدول 7-6: دمای تجربی تشکیل واکس برای[(1-x)nC14+xnC15]… 145 جدول 7-7: نتایج مدل جدیدبر مبنای محاسبه ضرایب فعالیت NRTL برای فاز مایع و UNIQUAC برای فاز جامد(15C–14C).. 145 فهرست شکل ها عنوان صفحه شكل 2-1- شدت رسوب واكس.. 6 شكل 2-2- نمونه های مولكول های تشكیل دهنده واكس.. 13 شكل 2-3- نحوه تشخیص دمای تشكیل.. 15 شكل 2-4- نمودار فازی دما-فشار برای رسوب واكس محاسبه شده توسط نرم افزار WAXModel 16 شکل 2-5- نمودار فشار-دما-ترکیب برای یک نمونه رسوب واکس، محاسبه شده توسط نرم افزار WAXModel،.. 17 شكل 2-6- یك نمونه از نمودار فازی نفت كه ممكن است انواع انتقال فازها را تجربه كند.. 21 شکل 4-1- اختلاف پتانسیل شیمیایی جزء خالص i. 49 شكل 4-2- دسته بندی مدلهای ترسیب واكس.. 54 شكل 4-3- مدل چند جامدی ارائه شده توسط لیرا گالنا و فیروزآبادی 58 شكل 6-1- تعادل جامد-مایع در مدل وون.. 75 شكل 6-2- تعادل جامد-مایع پدرسن.. 83 شكل 6-3- جداسازی آنی 3 فازی.. 86 شکل 6-4- حلالیت food grade wax در حلال.. 115 شكل 6-5- مشكل تجمیع كردن.. 117 شکل 6-6- میزان کیفی سه فاز در حال تعادل در فرآیند تشکیل واکس 124 شكل 7-1- درصد واكس رسوب كرده بر حسب تابعیت دما برای نفت سیستمA 131 شكل7-2-مقایسه میزان درصد واكس برای سیستم A حاصل از مدل اصلاح شده و مدل های دیگر.. 132 شكل 7-3- میزان درصد واكس نفت B بر حسب دما.. 133 شكل 7-4- مقایسه میزان درصد واكس نفت B از مدل های مختلف.. 134 شكل 7-5- میزان درصد رسوب در دما های مختلف برای نفت سیستم C 135 شكل 7-6- مقایسه درصد رسوب واكس نفت C بر حسب دما برای مدل های مختلف 136 شکل 7-7- مقایسه پیش بینی حاصل از معادلات حالت PR و SRK.. 139 شکل 7-8- مقایسه پیش بینی حاصل از معادلات PR و ER.. 140 شکل 7-9- محاسبات میزان واکس رسوب کرده و فازهای موجود بر حسب دما 142 شکل 7-10-تغییرات در دمای تشکیل واکس با کسر مولی گلیکول در فاز آبی در کسرهای مولی مختلف C14برای حداکثر آب در نظر گرفته شده در کنار فاز آلی 146 شکل 7-11-تغییرات در دمای تشکیل واکس بر حسب میزان فاز آبی برای کسر مولی های مختلف C14 در فاز آلی (این اختلاف دما، اختلاف دمای تشکیل واکس در شرایط معلوم و حداقل حضور فاز آبی است.).. 147 شکل7-12-تغییرات در حلالیت گلیکول در فاز آلی نسبت به میزان حداقل فاز آبی بر حسب مقدار فاز آبی برای کسر مولی های مختلف C14 در فاز آلی 148 شکل7-13-میزان نهایی آلفا(aspect ratio) برای کریستال های واکس در لایه ژل رسوب کرده به عنوان تابعی از شدت جریان و دمای دیواره.. 149 شکل7-14-تأثیرات دما بر روی ضخامت لایه رسوب برای540 Re=، نتایج مدلسازی در مقابل داده های آزمایشگاهی سینگ و همکاران.. 150 شکل7-15-تأثیر نرخ جریان بر روی ضخامت لایه برای دمای دیواره 3/8 سانتی گراد، نتایج مدلسازی در مقابل داده های آزمایشگاهی سینگ و همکاران 150 شکل7-16-تأثیر نرخ جریان بر روی ضخامت لایه برای دمای دیواره 3/8 سانتی گراد، نتایج مدلسازی در مقابل داده های آزمایشگاهی سینگ و همکاران 151 شکل 7-17-مقادیر آلفا برای دماهای مختلف دیواره جهت بهینه سازی نتایج کار حاضر 152 شکل7-18-نتایج مدلسازی پس از انجام بهینه سازی مقادیر آلفا و در نظر گرفتن انتقال حرارت با محیط.. 153 مقدمه یكی از مهمترین مسائل در صنایع نفت، رسوب مواد آلی سنگین موجود در نفت خام است، كه طی مراحل تولید، حمل و نقل و فرآوری نفت رخ می‌دهد. رسوب این مواد در مخازن، چاههای نفت، پمپ‌ها، تانك‌های ذخیره‌سازی، لوله‌های انتقال و تجهیزات پالایش، باعث اتلاف هزینه‌های فراوان می‌گردد. با پیش‌بینی مكان تشكیل رسوب می‌توان به كمك روش‌های مكانیكی، شیمیایی و یا تغییر شرایط محیطی، برای از بین بردن یا كاهش رسوب اقدام نمود. كریستالیزاسیون و رسوب تركیبات واكسی منجر به بروز مشكلات زیادی در مراحل تولید، انتقال، ذخیره سازی و انجام فرآیندهای مختلف مربوط به نفت خام و یا مشتقات آن می‌شود. شركت‌های نفتی در سراسر دنیا به دلیل كاهش تولید، هزینه‌ مواد شیمیایی مورد نیاز، انسداد خطوط لوله و افزایش انرژی مصرفی ناشی از ایجاد رسوبات، سالیانه میلیاردها دلار زیان می‌بینند. با كاهش ذخایر موجود و افزایش بهره‌برداری از مخازن نفت‌های سنگین و مخازن نفتی دور از ساحل، استفاده از روش‌های جدید و كارآمد برای رفع این مشكلات به یك ضرورت تبدیل شده است. نفت خامی كه از اعماق زمین استخراج می شود، شامل هیدروكربورهای سنگین و نیمه سنگین است كه اشكال مختلف و خصوصیات متفاوت دارد. هیدروكربورهای سنگین شامل واكس ها، مواد آسفالتنی و رزین ها هستند كه می توانند به صورت جامد، در تركیبات ظاهر شوند كه در این بین، واكس ها اهمیت خاصی دارند.تغییر عواملی مانند دما، فشار و تركیب اجزای سبك در تركیبات نفتی، سبب تشكیل رسوب های واكس پارافینی جامد در این تركیبات می شود. رسوب واكس تشكیل شده به طور عمده شامل پارافین ها، نفتن ها و به مقدار كمی از دیگر هیدروكربورها، مانند آروماتیك هاست. تشكیل این رسوبات در مرحله اول می تواند منافذ زیرزمینی را مسدود كرده، باعث كاهش شدید نفوذ پذیری آنها شده و راندمان استخراج نفت را كاهش دهد. در مراحل بعدی نیز تشكیل رسوبات، مشكلات زیادی را به دنبال خواهد داشت. به عنوان مثال تشكیل رسوبات واكس در خطوط انتقال نفت خام، می تواند باعث گرفتگی لوله ها و افزایش مقاومت در برابر جریان و در نتیجه افت فشار جریان شده و علاوه بر افزایش توان مورد نیاز جهت پمپ نمودن سیال، موجب استهلاك زودرس تاسیسات شود. تشكیل رسوبات واكس در تجهیزات پروسسی مانند مبدل های حرارتی و خطوط لوله كاهش كارآیی این تجهیزات را به دنبال دارد.با توجه به اینكه در فرآیندهای روغن سازی یكی از مراحل اصلی فرآیند، جداسازی واكس می باشد، اهمیت این پدیده مشخص می گردد. مساله تشكیل رسوب واكس و عوامل موثر بر آن، سالهای متمادی مورد بحث پژوهشگران بوده و اكثر روش ها و مدلهایی كه جهت توصیف و پیش بینی این پدیده ارائه شده اند، توافق ضعیفی با داده های آزمایشگاهی دارند و از هیچكدام نمی توان به عنوان یك راه حل عمومی، جهت پیش بینی این پدیده، استفاده كرد. این مدلها اغلب دمای پیدایش واكس و میزان رسوب تشكیل شده را بالاتر از مقدار تجربی و آزمایشگاهی آن، تخمین می زنند.با توجه به توضیحات یاد شده، پیش بینی دمای تشكیل رسوبات واكس و در نظر گرفتن این دما در طراحی تجهیزات مربوط به استخراج، تولید و بهره برداری از نفت خام یا برش های نفتی، اهمیت خاصی دارد. مدل سازی ترمودینامیكی، یكی از راههای بررسی این پدیده است.[1-6

عنوان صفحه فصل اول: طرح تحقیق 1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1 1-2- شرح و بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………………………….4 1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..6 1-4- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………….8 1-4-1- هدف اصلی …………………………………………………………………………………………………………………………………………..8 1-4-2- اهداف جزئی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..8 1-5- پیش فرض های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….9 1- 6 – فرضیه­های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………..9 1-7 – محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………….10 1-7-1 – محدودیت­هایی که کنترل آن­ها در اختیار محقق نبود……………………………………………………………………10 1-7-2- محدودیت­هایی که کنترل آن­ها در اختیار محقق بود………………………………………………………………………10 1-8- تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه­های تحقیق…………………………………………………………………………………………..10 1-8-1- تعاریف مفهومی………………………………………………………………………………………………………………………………….10 1-8-2- تعاریف عملیاتی…………………………………………………………………………………………………………………………………12 فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق 2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………14 2-2- یوگا………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….14 2-2-1- تاریخچه یوگا………………………………………………………………………………………………………………………………………15 2-2- 2- فلسفه یوگا…………………………………………………………………………………………………………………………………………16 2-2- 3- فواید یوگا………………………………………………………………………………………………………………………………………….16 عنوان صفحه 2-2- 4- انواع یوگا…………………………………………………………………………………………………………………………………………..18 2-2- 5- مراحل هشت­گانه یوگا……………………………………………………………………………………………………………………..19 2-2- 6- تمرینات یوگا……………………………………………………………………………………………………………………………………20 2-2- 6- 1-آسانا…………………………………………………………………………………………………………………………………………….21 2-2- 6- 1-1- تفاوت بین تمرینات بدنی یوگا(آسانا) و دیگر تمرینات بدنی………………………………………………22 2-2- 6- 1-2- مشخصات یک آسانای مطلوب…………………………………………………………………………………………… 23 2-2- 6 – 2- اصل ریلکس یا شاواسانا…………………………………………………………………………………………………………..23 2-2- 6- 2-1- کاربرد شاواسانا……………………………………………………………………………………………………………………..24 2-2- 6- 3- پرانایاما……………………………………………………………………………………………………………………………………..24 2-2- 6- 3-1- کاربرد پرانایاما…………………………………………………………………………………………………………………….25 2-3- ایروبیک(هوازی)………………………………………………………………………………………………………………………………….26 2-3- 1- مشخصات تمرین هوازی……………………………………………………………………………………………………………….27 2-3- 2- تأثیر تمرینات استقامتی بر روی اکسیداسیون چربی…………………………………………………………………..28 2-3- 3- تأثیر تمرینات استقامتی بر حداکثر اکسیژن مصرفی…………………………………………………………………..30 2-3- 4- تأثیر تمرینات استقامتی بر روی فشارخون………………………………………………………………………………….31 2-3- 5- تأثیر تمرینات استقامتی بر روی ضربان قلب……………………………………………………………………………….33 2-3- 6- سازگاری­های تنفسی با تمرینات استقامتی…………………………………………………………………………………34 2-3- 7- تأثیر تمرینات استقامتی بر روی ذخایر کراتین فسفات………………………………………………………………36 2-3-8- تأثیر تمرینات استقامتی بر روی سطح مقطع تارهای عضلانی……………………………………………………37 2-4 – ترکیب بدن……………………………………………………………………………………………………………………………………..38 2-4-1- عوامل اثرگذار بر ترکیب بدنی……………………………………………………………………………………………………..39 2-4-2- روش­های ارزیابی ترکیب بدن……………………………………………………………………………………………………..41 2-4-3- کاهش وزن …………………………………………………………………………………………………………………………………41 2-4-3-1- راه­های کاهش وزن و کنترل آن…………………………………………………………………………………………….42 عنوان صفحه 2-4-3-1-1- کاهش وزن با شیوه­ی رژیم غذایی……………………………………………………………………………………42 2-4-3-1-2- کاهش وزن با فعالیت ورزشی همراه با اصلاح الگوی تغذیه……………………………………………..42 2-4-3-1-3- کاهش وزن از طریق افزایش فعالیت بدنی……………………………………………………………………….43 2-4-4- مکانیزم کاهش اشتها بر اثر ورزش……………………………………………………………………………………………43 2-5- استقامت قلبی- عروقی……………………………………………………………………………………………………………………44 2-5-1- حداکثر اکسیژن مصرفی……………………………………………………………………………………………………………..45 2-5-2- عوامل موثر بر حداکثر اکسیژن مصرفی……………………………………………………………………………………..46 2-6- فشارخون…………………………………………………………………………………………………………………………………………48 2-6-1- عوامل موثر بر فشارخون……………………………………………………………………………………………………………..48 2-6-2- پرفشارخونی………………………………………………………………………………………………………………………………..49 2-7- عوامل موثر بر ضربان قلب……………………………………………………………………………………………………………….51 2-7-1- مکانیزم­های کنترل کننده قلب…………………………………………………………………………………………………..52 2-7-1-1- مکانیزم­های عصبی………………………………………………………………………………………………………………….52 2-7-1-2- مکانیزم­های کنترلی هورمون­ها……………………………………………………………………………………………….53 2-7-1-3- درون­دادهای محیطی………………………………………………………………………………………………………………53 2-8- تنفس………………………………………………………………………………………………………………………………………………..54 2-8-1-ظرفیت حیاتی بافشار……………………………………………………………………………………………………………………54 2-8-2- حجم هوای بازدمی با فشار در یک ثانیه…………………………………………………………………………………….54 2-8-3- تهویه­ی ارادی بیشینه…………………………………………………………………………………………………………………55 2-8-4- تغییرات حجم ریوی……………………………………………………………………………………………………………………56 2-9- توان بی­هوازی…………………………………………………………………………………………………………………………………..56 2-9-1- عوامل موثر بر توان بی­هوازی………………………………………………………………………………………………………56 2-10- انعطاف­پذیری…………………………………………………………………………………………………………………………………58 2-10-1- روش­های توسعه­ی انعطاف­پذیری…………………………………………………………………………………………….58 عنوان صفحه 2-10-2- کاربردهای انعطاف­پذیری………………………………………………………………………………………………………….59 2-10-3- عوامل اثر گذار بر انعطاف­پذیری……………………………………………………………………………………………….59 2-11- قدرت عضلانی……………………………………………………………………………………………………………………………….61 2-11-1- عوامل موثر بر قدرت عضلانی……………………………………………………………………………………………………61 2-12- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………….63 فصل سوم: روش تحقیق 3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………69 3-2- نوع پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………..69 3-3- جامعه آماری و نمونه آماری………………………………………………………………………………………………………………69 3-4- مراحل انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..70 3-5- متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………70 3-5-1- متغیر مستقل………………………………………………………………………………………………………………………………..70 3-5- 2- متغیرهای وابسته…………………………………………………………………………………………………………………………70 3-6- ابزار اندازه­گیری و جمع آوری داده­ها……………………………………………………………………………………………….71 3-6-1- روش اندازه­گیری متغیرهای مورد بررسی……………………………………………………………………………………71 3-6-1-1- قد…………………………………………………………………………………………………………………………………………….71 3-6-1- 2- وزن…………………………………………………………………………………………………………………………………………71 3-6-1-3- ضخامت چین پوستی 4 موضع سه سر، فوق خاصره، شکم، ران……………………………………………71 3-6-1-3-1- ضخامت چین پوستی ناحیه­ پشت بازو………………………………………………………………………………..72 3-6-1-3-2- ضخامت چین پوستی ناحیه­ فوق خاصره…………………………………………………………………………….72 3-6-1-3-3- ضخامت چین پوستی ناحیه­ شکمی…………………………………………………………………………………….72 3-6-1-3-4- ضخامت چین پوستی ناحیه­ جلوی ران……………………………………………………………………………….72 3-6-1-4- نسبت کمر به لگن…………………………………………………………………………………………………………………….72 عنوان صفحه 3-6-1-5- توان هوازی……………………………………………………………………………………………………………………………….73 3-6-1-6- ضربان قلب………………………………………………………………………………………………………………………………..73 3-6-1-7- فشارخون…………………………………………………………………………………………………………………………………..74 3-6-1-8- شاخص­های ریوی……………………………………………………………………………………………………………………74 3-6-1-9- توان بی­هوازی عضلات پا………………………………………………………………………………………………………..74 3-6-1-10- انعطاف­پذیری………………………………………………………………………………………………………………………..75 3-6-1-10-1- انعطاف­پذیری بشین و برس…………………………………………………………………………………………….75 3-6-1-10-2- انعطاف­پذیری خیزتنه………………………………………………………………………………………………………75 3-6-1-11- قدرت دست…………………………………………………………………………………………………………………………..76 3-7- روش انجام تمرینات…………………………………………………………………………………………………………………………76 3-7-1- گروه ایروبیک……………………………………………………………………………………………………………………………….76 3-7-2- گروه یوگا……………………………………………………………………………………………………………………………………..77 3-8- روش­های آماری……………………………………………………………………………………………………………………………….78 فصل چهارم: یافته­های تحقیق 4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….79 4-2- یافته­های توصیفی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….79 4-3- آزمون فرضیه­های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………81 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………..97 5-2- خلاصه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………..97 5-3- یافته­های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..98 5-4- بحث…………………………………………………………………………………………………………………………………………………99 عنوان صفحه 5-4-1- عوامل ترکیب بدنی……………………………………………………………………………………………………………………….99 5-4-2- توان بی­هوازی و توان هوازی……………………………………………………………………………………………………..101 5-4-3- فشارخون سیستولی و فشارخون دیاستولی………………………………………………………………………………103 5-4-4- ضربان قلب…………………………………………………………………………………………………………………………………104 5-4-5- شاخص­های ریوی……………………………………………………………………………………………………………………..106 5-4-6- انعطاف­پذیری…………………………………………………………………………………………………………………………….107 5-4-7- قدرت دست………………………………………………………………………………………………………………………………109 5-5- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………….110 5-6- پیشنهادهای تحقیقی……………………………………………………………………………………………………………………110 5-6- پیشنهادهای کاربردی…………………………………………………………………………………………………………………..110 پیوست1. رضایت­نامه………………………………………………………………………………………………………………………………111 پیوست2. مشخصات فردی نمونه­ها………………………………………………………………………………………………………..112 منابع ومأخذ……………………………………………………………………………………………………………………………………………113 مقدمه امروزه توجه به کیفیت زندگی و تلاش برای ارتقاء سطح تندرستی و پیشگیری از امراض مختلف از اولویت­های ملی است و نه فقط مجامع علمی، تخصصی و طبی، بلکه عامه مردم نیز بطور روزافزونی از تأثیرات عمیق شیوه زندگی بر میزان سلامت جسمی و روحی و کیفیت زندگی، آگاه شده­اند. اهمیت فعالیت بدنی به عنوان بخش مکمل یک زندگی سالم گسترش یافته است. علاوه بر این، شواهد علمی دال بر فواید سلامت بخشی تمرین و ورزش در حال افزایش است (1). تمرین در پیشگیری از بیماری فقر حرکتی مؤثر است. بیماری فقر حرکتی ناشی از فعالیت جسمانی کم است. بیماران مبتلا به فقر حرکتی به کاهش انعطاف­پذیری، انحطاط قلب و عروق، ضعف عضلات و استخوان، سوء عملکردی روده و مثانه دچار می­شوند. عدم فعالیت جسمانی عامل خطرناکی در آمادگی برای امراض قلبی و سکته­ی قلبی است. به علاوه فشارخون و چاقی از عوامل مهم و خطرناک مرتبط با امراض قلبی هستند که با تمرینات بدنی منظم قابل کنترل هستند(2). گسترش شناخت رابطه روح، جسم و ذهن به تمایل فزاینده­ی انجام تمرینات سلامتی سنتی از قبیل یوگا منجر شده است. لغت یوگا[1] خود به ذهن دانا و حکیم اطلاق می­شود، و به معنی وحدت و یگانگی است (3). هاتا یوگا از دو واژه­ تشکیل یافته­است. (ها) به معنای خورشید و (تا) به معنای ماه که به ترتیب به منزله روح و فکر آدمی می­باشند. در واقع این دو اشاره به انرژی مثبت و منفی بدن آدمی دارند که در یوگا به تعادل می­رسند (4). بیشتر سبک های یوگا بر اساس مسیر هشت گانه­ای شامل حرکات بدنی، تمرینات تنفسی، گام­های موثر بر تمرکز حواس، مراقبه و رفتارهای اخلاقی است، که در جهت تقویت تمرکز و آرام کردن فکر عمل می­کند. اگر ورزش یوگا به طور صحیح انجام شود می­تواند بر سطوح ساختاری، فیزیولوژی، احساسی- روانی و روحی اثرات قابل توجهی بگذارد (5). تنفس خوب تأثیرات زیادی در کیفیت زندگی انسان می­گذارد. در واقع نه تنها ضامن سلامتی فیزیکی است, بلکه باعث تقویت حالات احساسی و هیجانی شده و تعادل روحی, روانی را نیز به دنبال دارد (6). به اعتقاد سانگ[2] فشارهای ذهنی و جسمی اساس نتیجه تنفس سریع­تر، ضربان قلب تندتر و انقباض رگ­های خونی می باشند که سبب می­شوند تا قلب سخت­تر کار کند و فشار خون بالا برود. در تمرینات یوگا به دلیل برقرار کردن ارتباط منظم با انجام آگاهانه­ی تمرینات بدنی، جریان خون تحریک شده و فشار خون بالا کاهش می­یابد (7). روش های یوگا می­تواند برای نیازهای مردم با هر وضعیت جسمی و هر سنی از 5 سال به بالا مناسب باشد. حتی اگر برخی از افراد نتوانند بعضی از فعالیت­های فیزیکی لازم را انجام دهند، باز هم قادر خواهند بود تا از تکنیک­های، تنفسی و تفکری آن بهره­مند گردند (8). اصول یوگا آرامش روانی، تعادل و هماهنگی ارکان روان انسان را تامین می­نماید و نوید دهنده­ی بهبود معنی­داری در بهزیستی جسمی و روانی است (9). چاقی یک مشکل همه­گیر تندرستی است و تقریبا 20 % بزرگسالان تا حدی دارای وزن زیادی هستند. چاقی و اضافه وزن رول مهمی را در بیماری­های گوارشی و مسائل بهداشتی و یا کوتاه شدن زمان زندگی بازی می­کنند (10). یوگا بهترین روش شناخته شده در ایجاد وضعیتی مناسب برای کنترل وزن محسوب می­شود. در این ورزش به گردش خون، تنفس و غده تیروئید که در کنترل وزن نقش اساسی دارد توجه شده­است. تمرین­های کششی و تنفسی یوگا علاوه بر تسکین عضلات و سیستم عصبی، مستقیما بر هضم غذا تأثیر می­گذارد و به متعادل شدن وزن کمک می­کند. علارغم توصیه پزشکان بر استفاده از پروتئین در کاهش وزن، یوگا بر آرامش فکری تاکید می­کند (11). عواملی همچون استقامت و قدرت عضلانی برای سلامتی مهم هستند. این عوامل در حفظ وضعیت قامت و بهبود ظاهر شخص مفید هستند؛ زیرا قدرت عضلانی محافظت کننده­ای نیرومند برای مفاصل است و از آسیب­های مفصلی می­کاهد. میلیون­ها نفر از مردم از کمر درد رنج می­برند و ضعف عضلات شکم و فقدان انعطاف­پذیری در این عارضه مؤثر است. تقویت عضلات و توسعه­ی انعطاف­پذیری به بهبود کمر درد کمک می­کند(3). کاهش در انعطاف­پذیری حتی موجب اختلال در حفظ راستای قامت و به دنبال آن بروز درد می­شود که در نهایت محدود شدن دامنه­ی حرکتی و یا درد مفصلی مزمن را به دنبال دارد. همچنین افزایش قدرت به بهبود و حفظ عضلات و مقدار سوخت و ساز پایه، کاهش خطر آسیب­ها، جلوگیری از پوکی استخوان، کاهش کمر درد، تسکین دردهای آرتروز، بهبود سلامت روانی و احتمالا کاهش و کنترل فشارخون، بهبود سطح کلسترول و به ویژه کنترل قند خون کمک می­کند(1). تحقیقات زیادی نشان داده­اندکه یوگا قدرت عضلات و انعطاف­پذیری را افزایش می­دهد(12, 13, 14, 15). همچنین امروزه متخصصان مختلف اروپایی و آمریکایی به این نکته پی برده­اند، که یوگا به دلایل علمی تسکین بخش اعصاب است، زیرا بیشتر ارگان­های بدن به وسیله­ی اعصاب کنترل می­شوند، که سرچشمه­ی آن­ها در ستون مهره­ها قرار دارند. همچنین اغلب درد­های مفصلی به وسیله­ی برخی از مهره­های تیره پشت تولید می­گردند؛ و یا جابجاشدن مهره­ها باعث ایجاد فشار بر روی سلسله اعصاب می­گردد (16). یکی دیگر از ورزش­هایی که اخیرا در کشور ما بخصوص در بین زنان طرفداران زیادی پیدا کرده است، ورزش ایروبیک می­باشد. ورزش ایروبیک[3] یا حرکات موزون به عنوان یکی از شیوه­های تمرینی برای کسب آمادگی جسمانی به کار می­رود. این شیوه تمرینی امروزه به شکل ورزشی مفرح و مهیج و پرطرفدار جلوه کرده و در دهه­ی ۱۹۶۰ سال­های آغازین خود را سپری کرد و در سال ۱۹۸0 در زمره­ی پر طرفدارترین ورزش دنیا به حساب آمد (17). این تمرینات علاوه بر ایجاد سازگاری­های قلبی- تنفسی به کارایی دستگاه تنفس می­افزاید. تمرین هوازی مداوم و با شدت متوسط به بالا علاوه بر کاهش تنش عضله (تنش عضله ممکن است، ایجاد درد کند) با کاهش در حالت اضطراب، فشارخون و ضربان قلب همراه است (18). مدارک قابل توجهی نشان می­دهند که شرکت در تمرین ایروبیک فواید فیزیولوژیک و روان شناختی مهمی دارد (19). همچنین ورزش ایروبیک سبب افزایش سطح بتا اندورفین که باعث بهبود افسردگی و مشکلات روانی می­شود، خواهد شد (20). به نظر می­رسد یکی از روش­های تعاملی که بر ابعاد جسمانی انسان به خوبی تأثیر گذاشته و باعث پرورش آن­ها می­شود، تمرینات یوگا و ایروبیک ­باشد. از این­رو می­توان از این روش­ها­ برای بهبود بعضی اختلالات و بیماری­های روحی و جسمی افراد و یا به عنوان روش کمکی در درمان استفاده نمود. با توجه به اینکه این دو ورزش در کشور ما هواداران زیادی پیدا کرده، لذا این پژوهش می­تواند اطلاعات مفیدی را در حیطه­ی تمرینات یوگا و ایروبیک و اثرات آن در اختیار محققین و متخصصان تربیت بدنی و علوم ورزشی قرار دهد. 1-2- شرح و بیان مسئله پیشرفت تکنولوژی فعالیت انسان را از بدنی به فکری هدایت کرده­است. انسان امروز به میزان زیادی عدم فعالیت را تجربه می­کند که یک امر مهم در پیدایش بیماری­های مختلف است. این امر موجب به خطر افتادن سلامتی و کاهش عملکرد اعضای حرکتی، قلبی- عروقی، دستگاه تنفس و دیگر اندام­های بدن می­گردد. کاهش توانایی­های عملکردی بدن انسان در دنیای مدرن، با افزایش بیماری­های فشارخون و چاقی همراه است. این بیماری­ها از جمله مواردی هستند که با فعالیت­های بدنی منظم می­توانند درمان شوند (21). یکی از روش­های جدید که در این زمینه می­تواند مؤثر واقع شود، ورزش یوگا است. تمرینات یوگا باعث بهبود قابل ملاحظه­ای شاخص­های سلامت عمومی و قلبی­-­ عروقی و همچنین موجب بهبود جنبه­های مرتبط با سلامتی و آمادگی جسمانی می­گردد، بدون اینکه دارای اثرات جانبی نامطلوب خاصی باشد (22). همچنین تمرینات یوگا در بهبود عوامل روانی و کاهش اضطراب و استرس اثرگذار است (23). بر طبق نتایج تحقیق شستوپال[4] شرکت دانشجویان درکلاس­های یوگا فواید جسمانی و روانی مثبتی را از طریق افزایش تغییرات در خود پنداری و عزت نفس و مولفه­های انعطاف پذیری و استقامت فراهم می­آورد(24). تمرینات یوگا علاوه بر بهبود چشم­گیر در انعطاف­ تنه و همسترینگ (25)، سبب افزایش قدرت و بهبود کارایی تنفس می­شود(26، 27). در بیماران مبتلا به سرطان، انجام تمرینات یوگا می­تواند علائم بیماری را کنترل کرده، استرس را کاهش دهد و کیفیت زندگی بیماران را ارتقاء بخشد (28). تمرینات یوگا باعث کاهش فعالیت سامانه­ی عصبی مرکزی و خودکار در طی تمامی حالت­های پراسترس می­شود و با کاهش فعالیت سامانه عصبی سمپاتیک سبب کاهش کاتکولامین پلاسما می شود، حتی در برابر برخی از تمرین­ها مانند پرانایاما، بسیاری از عوامل زیستی­ـ شیمیایی مانند کولین استراز سرم، لیپید سرم، کلسترول سرم و قند خون کاهش پیدا می­کند(29). در اغلب فعالیت­های بدنی، هدف انجام حرکات جسمانی بدون دخالت فکر است، اما در یوگا چنین نیست زیرا هدف نهایی انجام هر حرکت در کمال هوشیاری فکر می­باشد یا به عبارتی با اندیشه متمرکز، هر حرکت با بهره­گیری از فکر و فارغ از هر احساس دیگری انجام می­شود به همین جهت روح و جسم در تمرینات یوگا توام می­شوند (11). در طول جلسات یوگا تمرین ها در وضعیتی اجرا می شوند که در یک زنجیره از توالی حرکات به یکدیگر متصل هستند که این زنجیره­ها بدون تکرار است. شواهد نشان می­دهد که اجرای منظم این توالی حرکات باعث بیشتر شدن انعطاف پذیری جسمی، قدرت عضلات و افزایش زنده­دلی و کاهش فشارهای روانی می­شود و بیماری قلبی- عروقی را کاهش می­دهد (30). اساس ورزش ایروبیک از حرکات موزون و سنتی کشورهای اروپایی است. شیوه تمرینی ایروبیک موجب توسعه و افزایش آمادگی هوازی می­شود و این مسأله موجب افزایش قدرت، سرعت و هماهنگی بین اعصاب و عضلات، انعطاف پذیری و چابکی می­شود. در اجرای حرکات ایروبیک تمرکز ذهنی از اهمیت بسزایی برخوردار است. این مسأله موجب رشد ذهنی و توسعه خلاقیت می­شود (31). بررسی­ها نشان می­دهد که فعالیت بدنی (هوازی) با تکرار­، شدت و مدت مناسب و بر اساس برنامه­های منظم، مزایای چشمگیری در برداشته و در مواردی موجب پیشگیری از گسترش برخی بیماری­ها می­شوند. اگر چه تمرینات هوازی می­تواند موجب بهبود عملکرد سیستم­ها و بخش­های مختلف بدن از قبیل تنفس و انتقال اکسیژن، قلب و عروق، سیستم عصبی، سیستم غدد داخلی، حجم خون عضله و ترکیب بدن می­شود ولی اغلب از بعد سلامتی نیز مورد توجه است و می­تواند منجر به کاهش فشارخون، چربی، کلسترول و تری­گلیسرید، ناراحتی­های ارتوپدی و بیماری­های قلبی شود (1). کوپر محقق و فیزیولوژیست معروف معتقد است که، تمرینات ورزشی هوازی کلیدی است برای گشودن دری که آن را تندرستی جسمانی و روانی می­نامند. به نظر تعدادی از محققان همچون بلو[5] و کاواناف، نقش معجزه آمیز دویدن در کاهش افسردگی انکارناپذیر است(32). شرکت در فعالیت­های بدنی ریتمیکی، هماهنگی همه­ی اندام­ها و دستگا­ه­های بدن را بالا می برد و نقش محافظتی بر توانایی عملکردی قلبی- عروق، دستگاه تنفس، غدد، اعضای حرکتی و دستگاه­ عصبی دارد. طبق تحقیقات انجام شده توسط نویسنده­های مختلفی همچون دوراسکویک و همکاران[6] (1992)، پاتون و همکاران[7] (1996)، اسچمیت و همکاران[8] (2001)، چمبلیس[9] (2005) و کوستیک و همکاران[10] (2006) تأثیر مثبت فعالیت­های بدنی ایروبیک در جهت بهبود کیفی توانایی­های عملکردی، ترکیب بدنی و قدرت عضلات را تأیید کرده­اند (21). با توجه به توسعه­ی زندگی شهر نشینی و بیماری­های ناشی از آن و اثرات مختلف تمرینات یوگا و ایروبیک روی سیستم­های مختلف بدن، نیاز به انجام تحقیقات بیشتری در این زمینه احساس می­شود، لذا در این تحقیق، محقق برآن است که تأثیر تمرینات ویژه­ی یوگا و ایروبیک را روی میزان ترکیب بدنی، توان هوازی، فشارخون، ضربان قلب، شاخص­های ریوی، توان بی­هوازی، انعطاف­پذیری و قدرت دست زنان غیرورزشکار دچار اضافه وزن را را مورد مطالعه و اثرات این دو ورزش را باهم مورد مقایسه قرار دهد. با شناخت تأثیرات مثبت فیزیولوژیکی این ورزش­ها می­توان گام مثبتی در جهت پیشگیری و درمان برخی بیماری­ها برداشت و باعث ارتقاء سلامت جسمی و روانی شد. 1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق پایه و بنیان یک زندگی موفق و سرشار از تلاش و سازندگی، سلامتی است. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی, سلامتی عبارت است از سلامتی جسمانی, روانی و اجتماعی فرد. سلامتی همواره به عنوان تعادل فیزیولوژیکی و تعادل پویای عناصری که شکل دهنده و عمل کننده ارگانیسم وجودی انسان در رابطه با نیازمندی­های بیرونی هستند, تعریف شده است. این تعادل پویا با نیروی جسمانی و روانی و با کارائی بیومکانیک غدد مترشحه داخلی و با قدرت منسجم, غیر ارادی دستگاه عصبی به حیات خود ادامه می­دهد (18). کاهش قابل ملاحظه­ای در فعالیت­های بدنی افراد جامعه به علت داشتن زندگی ماشینی دیده می­شود. مردم روز به روز بی­تحرک­تر شده و بسیاری از افراد فقط در اوقات فراغت امکان انجام فعالیت­های بدنی و ورزشی را پیدا می­کنند. این امر علاوه بر اینکه منجر به آتروفی عضلات و ضعف جسمانی کل ارگانیسم انسان می­شود, احتمال ابتلا به بیماری­های قلبی- عروقی ناشی از تصلب شراین را برای آن­ها شدید می­نماید, لذا تحرک فیزیکی از وسایلی است که برای این افراد ارزش بالایی پیدا می­کند (1). از طرف دیگر, بررسی عوامل فیزیولوژیکی و آمادگی جسمانی نه تنها به دلیل پیشگیری از بیماری­های جسمانی و روانی بلکه به دلیل بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی نیز دارای اهمیت است. روشن است که ارزش اقتصادی فشار روانی و عدم تناسب عوامل فیزیولوژیکی بدن افراد، در مواردی چون مخارج مربوط به دوران غیبت از کار، هزینه­ی ترخیص بیمار و صورت حساب بیمارستان و غیره، کاملا در خور توجه است (33). همچنین تمرینات یوگا و ایروبیک برای زنان که نمی­توانند در محافل عمومی ورزش کنند، می­تواند مفید باشد. فعالیت بیش از اندازه سیستم عصبی سمپاتیک باعث تنش، بی­خوابی ونهایتا انواع بیماری مهلک مانند سرطان می­شود. هاتایوگا قادر به کنترل فعالیت سیستم سمپاتیک خواهد بود که با کنترل این سیستم می­توان ضربان قلب را آهسته کرد (34). بدن با عملکرد طبیعی ریه­ها، اکسیژن موردنیاز خود را دریافت و دی­اکسید کربن را دفع می­کند. با وجود این در افراد زیادی دیده شده­ است که اختلال در عملکرد ریوی باعث می­شود که انتقال اکسیژن در خون مختل و تحمل فعالیت ورزشی آنها محدود می­شود. علت اختلال در عملکرد ریوی می­تواند آسم، انواع حساسیت­ها، نایژه تنگی ناشی از ورزش و غیره باشد. یوگا باعث عمیق نفس کشیدن و موزون شدن آن می­شود و اختلالاتی مانند پرتهویه­ای و تنگی نفس را درمان یا از پیشرفت آن جلوگیری می­کند (35). با انجام فعالیت بدنی که توام با دقت و تنفس باشد، احشا و غدد مترشحه داخلی تحریک و عملکرد آن­ها بهبود می­یابد. حرکت و تنفس توام جریان خون را بهبود می­بخشد و در مرحله اول بر دستگاه اعصاب مرکزی و خودکار اثر گذار است (36). اثرات تمرینات یوگا بر افسردگی، اضطراب، اختلالات مرتبط با استرس (37) و نیز بی­خوابی مزمن به روشنی بیان گردیده است (38). شاواسانا به عنوان قسمتی از تمرینات یوگا قادر به افزایش توانمندی فرد در موقعیت­های استرس زا می­باشد (39).