هدفهای جزئی…………………………………………………………………………………………………………. 10
سوالات اصلی…………………………………………………………………………………………………………. 11
سوالات جزئی…………………………………………………………………………………………………………. 11
تعریف واژگان و اصطلاحات……………………………………………………………………………………… 12
تعریف واژگان و اصطلاحات …………………………………………………………………………………….. 12
فصل دوّم : ادبیات وپیشینه پژوهش
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………… 16
مفاهیم وتعاریف فناوری اطلاعات وارتباطات………………………………………………………………….. 17
سیر تاریخ تحول وپیشرفت فناوری اطلاعات وارتباطات……………………………………………………. 29
نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در بهبود کیفیت آموزش………………………………………………… 30
مواد و وسایل آموزشی………………………………………………………………………………………………. 31
امکانات وخدمات فناوری اطلاعات وارتباطات………………………………………………………………… 32
اینترنت ( شبکه ی شبکه ها)……………………………………………………………………………………….. 32
کاربردهای اینترنت وانواع فعالیت های اینترنتی………………………………………………………………… 33
امکانات وسرویس های اینترنتی ………………………………………………………………………………….. 34
پست الکترونیکی ……………………………………………………………………………………………………. 34
سرویس انتقال پرونده های کامپیوتری……………………………………………………………………………. 35
کتابخانه دیجیتالی ( الکترونیکی )…………………………………………………………………………………. 35
گروه های خبری …………………………………………………………………………………………………….. 36
ایجاد مدارک بر روی شبکه جهانی وب…………………………………………………………………………. 36
جستجوی خودکار(موتورهای جستجو)………………………………………………………………………….. 36
ارتباط سمعی وبصری……………………………………………………………………………………………….. 37
کامپیوتر…………………………………………………………………………………………………………………. 37
کاربرد ونقش کامپیوتر در آموزش…………………………………………………………………………………. 38
چند رسانه ای………………………………………………………………………………………………………….. 41
نرم افزارها……………………………………………………………………………………………………………… 41
تلویزیون………………………………………………………………………………………………………………… 42
ویدئو …………………………………………………………………………………………………………………… 42
مزایای کاربرد فناوری اطلاعات وارتباطات درآموزش ………………………………………………………. 42
نقش واهمیت آموزش و پرورش در توسعه ی فناوری اطلاعات وارتباطات……………………………. 43
برنامه درسی……………………………………………………………………………………………………………. 44
عناصر برنامه درسی………………………………………………………………………………………………….. 47
نقش فناوری اطلاعات وارتباطات در برنامه ی درسی……………………………………………………….. 49
روش ها و فنون تدریس……………………………………………………………………………………………. 56
روش سخنرانی………………………………………………………………………………………………………… 58
روش نمایشی…………………………………………………………………………………………………………. 60
آموزش برنامه ای……………………………………………………………………………………………………… 61
روش یادگیری تاحد تسلط…………………………………………………………………………………………. 62
روش بحث گروهی………………………………………………………………………………………………….. 63
روش مشارکتی………………………………………………………………………………………………………… 65
روش واحدها………………………………………………………………………………………………………….. 67
روش حل مساله………………………………………………………………………………………………………. 69
فناوری اطلاعات و ارتباطات ونقش معلمان……………………………………………………………………. 75
پیشینه پژوهش
تحقیقات داخلی………………………………………………………………………………………………………. 79
تحقیقات خارجی…………………………………………………………………………………………………….. 85
جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………… 88
فصل سوّم : روش شناسی پژوهش
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………… 19
جامعه، نمونه و روش نمونه گیری………………………………………………………………………………… 92
ابزار جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………….. 95
روایی پرسشنامه………………………………………………………………………………………………………. 99
پایانی پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………….. 99
نحوه اجرای پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده………………………………………………………………………… 99
روش آماری تجزیه وتحلیل داده ها……………………………………………………………………………… 100
فصل چهارم : توصیف داده ها
مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………… 102
توصیف ویژگی های جمعیت شناختی پاسخگویان…………………………………………………………… 102
بررسی توصیفی داده ها…………………………………………………………………………………………….. 105
سایریافته ها…………………………………………………………………………………………………………… 136
توصیف وتجزیه وتحلیل مصاحبه………………………………………………………………………………… 133
توصیف وتجزیه وتحلیل مشاهده…………………………………………………………………………………. 152
فصل پنجم:
خلاصه ونتیجه گیری
مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………… 156
یافته های مربوط به سوالات……………………………………………………………………………………….. 156
سایر یافته های تحقیق………………………………………………………………………………………………. 163
محدودیت های تحقیق……………………………………………………………………………………………… 164
پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………. 165
منابع…………………………………………………………………………………………………………………….. 167
ضمائم
فهرست جدولها
عنوان صفحه
جدول شماره (2-1) سیر تاریخی تحول و پیشرفت ICT …………………………………………………. 24
جدول شماره (2-2) ویژگی های عناصر، در مراحل متفاوت ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به
برنامهی درسی ……………………………………………………………………………………………………….. 48
جدول شماره (2-3) مقایسه رویكردهای یاددهی یادگیری مكاتب رفتارگرایی و ساختارگرایی …… 54
جدول شماره (3-1) رشته تدریس، تعداد مدارس و تعداد معلمان ……………………………………….. 94
جدول شماره (3-2) اطلاعات مربوط به پرسشنامه معلمان ………………………………………………… 97
جدول شماره (4-1) توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب جنس ……………………………. 102
جدول شماره (4-2) اطلاعات توصیفی در خصوص ویژگی های سنی و مدت زمان خدمت در آموزش و پرورش پاسخگویان ………………………………………………………………………………………………………….. 103
جدول شماره (4-3) توزیع فراوانی و درصد بر حسب استفاده معلمان از كامپیوتر و نرم افزارهای
كامپیوتری در كلاس………………………………………………………………………………………………. 105
جدول شماره (4-4) ارزیابی سطح معناداری از طریق آزمون خی دو …………………………………. 106
جدول شماره (4-5) فراوانی و درصد انتخاب هر گزینه در خرده مقیاس استفاده از كامپیوتر و
نرم افزارهای كامپیوتری …………………………………………………………………………………………. 108
جدول شماره (4-6) توزیع فراوانی و درصد بر حسب استفاده معلمان از اینترنت و سرویسهای
اینترنتی در كلاس …………………………………………………………………………………………………. 110
جدول شماره (4-7)ارزیابی سطح معناداری از طریق خی دو…………………………………………….. 110
جدول شماره (4-8) فراوانی و درصد انتخاب هر گزینه در خرده مقیاس استفاده از اینترنت و
سرویس های اینترنتی………………………………………………………………………………………………. 113
جدول شماره (4-9) توزیع فراوانی و درصد بر حسب استفاده ی معلمان…………………………… 114
جدول شماره (4-10) ارزیابی سطح معناداری از طریق خی دو …………………………………………. 115
جدول شماره (4-11) فراوانی و درصد انتخاب هر گزینه در خرده مقیاس تلویزیون و ویدئو پروژكتور 116
جدول شماره (4-12) آزمون T تک متغیره برای بررسی میزان استفاده معلمان از فناوری اطلاعات و
ارتباطات…………………………………………………………………………………………………………….. 117
جدول شماره (4-13) ارزیابی سطح معناداری از طریق خی دو …………………………………………. 118
جدول شماره (4-14) فراوانی و درصد انتخاب هر گزینه در مورد نقش ICT در روش تدریس . 120
جدول شماره (4-15) ارزیابی سطح معناداری از طریق خی دو………………………………………….. 121
جدول شماره (4-16) فراوانی و درصد انتخاب هر گزینه در مورد نقش ICT در تهیه و تولید مواد
آموزشی……………………………………………………………………………………………………………….. 123
جدول شماره (4-17) ارزیابی سطح معناداری از طریق خی دو………………………………………….. 124
جدول شماره (4-18) اطلاعات توصیفی در مورد موانع كاربرد ICT در برنامه درسی……………… 126
جدول شماره (4-19) آزمون U من ویتنی بین مدارسی كه ازICT استفاده می كنند با مدارسی
كه از ICT استفاده نمی كنند……………………………………………………………………………………. 127
جدول شماره (4-20) میزان استفاده از ICT و نقش ICT در روش تدریس و تهیه مواد آموزشی
به تفکیک جنسیت………………………………………………………………………………………………….. 129
جدول شماره (4-21) ضریب همبستگی بین میزان استفاده از ICT و نقش ICT در روش تدریس
و تهیه مواد آموزشی با سن معلمان ……………………………………………………………………………. 130
جدول شماره (4-22) ضریب همبستگی بین روش تدریس و میزان استفاده از اینترنت، تلوزیون
و ویدئو پروژكتور و کامپیوتر …………………………………………………………………………………… 132
جدول شماره (4-23) ضریب همبستگی بین میزان استفاده از اینترنت، تلوزیون و کامپیوتر در تهیه و
تولید مواد و منابع آموزشی ………………………………………………………………………………………. 133
جدول شماره (4-24) مشاهده امکانات مدارس …………………………………………………………………………………… 154
جدول شماره (5-1) مراحل چهارگانه و سوالات مربوط ……………………………………………………………………… 161
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار شماره (4-1) فراوانی جنسیت …………………………………………………………………………. 103
نمودار شماره (4-3) میزان استفاده معلمان از كامپیوتر و نرمافزارهای كامپیوتری در كلاس………… 105
نمودار شماره (4-6) میزان استفاده معلمان از اینترنت و سرویس های اینترنتی ………………………. 109
نمودار شماره (4-7) میزان استفاده ی معلمان از تلویزیون و ویدئو پروژكتور در كلاس…………….. 110
فهرست هیستوگرام ها
عنوان صفحه
هیستوگرام شماره (4-2)(الف): میزان سن پاسخ دهندگان………………………………………………. 104
هیستوگرام شماره (4-2)(ب): مدت زمان خدمت معلمان در آموزش و پرورش …………………. 104
چکیده
امروزه تغییرات ناشی از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی تاثیر بسزایی بر كار و زندگی مردم گذاشته و با همه سبكها و روشهای گذشته به مقابله پرداخته است. بطوریكه هر چه زمان میگذرد ناكارآمدی نظامهای آموزشی بیشتر آشكار می شود و نیاز به تحول در نظام آموزشی متداول بیشتر احساس می شود. اساسا نیاز به تغییر در نظامهای آموزشی نیازی ذاتی است. هر رویكرد جدیدی نیز به هر تقدیر بر نظامهای آموزشی تاثیر گذار هستند. در چنین اوضاعی كه ICT به عنوان رویكرد جدید تمام ابعاد زندگی بشر را متاثر كرده است، سادهاندیشی است اگر تصور كنیم این رویكرد بر نظام آموزشی ما بیتاثیر خواهد بود. بنابراین عاقلانهتر آنست كه به جای ایستادن در مقابل موج نوآوریهای آموزشی سوار بر این امواج شویم (چوبینه، 1382). با توجه به تاثیرات غیر قابل انكار فناوری اطلاعات و ارتباطات بر كلیهی فرایندهای یاددهی یادگیری در این پژوهش به بررسی نوع و میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در روشهای تدریس، نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در تهیه و تولید مواد آموزشی، موانع كاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسی، مراحل چهارگانه كاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات، تاثیر میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در عملكرد تحصیلی دانش آموزان پرداخته شده است، تا شاید گامی كوچك در جهت روشن نمودن ارزش و سودمندی كاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل معلمان و دانش آموزان مدارس متوسطه بابل در سال تحصیلی 88-87 بود. نمونه ی آماری معلمان 196 نفر و نمونهی آماری دانش آموزان شامل كل دانش آموزان مقاطع اول، دوم، سوم رشتههای علوم انسانی، تجربی و ریاضیفیزیك بود. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده استفاده شده است. ضریب آلفای كرانباخ پرسشنامه 1/78 بود. از نرم افزار SPSS برای تجزیه و تحلیل دادههای بدست آمده از پرسشنامه استفاده شد. با بهره گرفتن از روشهای آماری توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، نمودار و جدول) و روش های آماری استنباطی (آزمون T، ضریب همبستگی و U من ویتنی) به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. یافته ها نشان داد که میزان استفاده از ICT در میان معلمان كمتر از حد متوسط است. معلمان بیشترین نقش ICT را در روش تدریس باعث پیاده شدن روش های مورد علاقه دانش آموزان و استفاده از روش های مختلف تدریس و … میدانند. همچنین معلمان بیشترین میزان استفاده از ICT را در تهیه و تولید مواد و منابع آموزشی در تكثیر راحت جزوات با بهره گرفتن از پرینتر و مطالعه اطلاعات گردآوری شده از اینترنت و … و كمترین میزان استفاده را در تهیه و ساخت نرم افزارهای آموزشی و گفتگوی اینترنتی با متخصصان بیان كردند. از مهمترین موانع موجود در مدارس برای استفاده از ICT را تعداد ناكافی رایانه و فرصت زمانی اندك تدریس بیان نمودند. این موانع در مصاحبه نیز كمبود امكانات، تعداد زیاد دانش آموزان و ناآشنایی با ICT را موانع موجود برای استفاده از ICT دانستند. در مشاهده نیز وضعیت مدارس، گویای كمبود امكانات و كمتوجهی به كاربرد ICT بودند. تجزیه و تحلیل مصاحبهها نیز نشان دادند كه استفاده از ICT در برخی مدارس در مرحله ظهور كننده و در برخی دیگر در مرحلهی كاربردی قرار دارد. آخرین نتایج این تحقیق نیز حاکی از نقش مثبت استفاده از ICT در مدارس بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان داشت.
کلید واژه ها: فناوری اطلاعات و ارتباطات، برنامه درسی، روشها و فنون تدریس، مواد آموزشی
مقدمه
از جمله عرصههایی كه در چند سال اخیر مورد هجوم فناوری اطلاعات قرار گرفته، عرصه آموزش و یادگیری است. با وجود اینكه از دوهزار سال قبل تا كنون، بسترها و سیستم های آموزش و یادگیری – در مقایسه با سایر مقوله ها نظیر پزشكی – تغییرات بسیار كمی داشته است، لیكن اكنون به مدد فناوری اطلاعات مدتی است كه تحولات آغاز شده است. اگر دهه آخر قرن بیستم را دهه اطلاعات نامگذاری كردند، دهه اول قرن بیست و یكم را عصر دانش[1] (بولز[2]،2000) نامیده و هدف از این نامگذاری را توسعه همه جانبه دانش و آگاهی بشری دانسته اند. در چنین شرایطی طبیعی است كه برای كسی كه قصد حركت در شاهراه اطلاعاتی را دارد، روش های سنتی و قدیمی آموزش و یادگیری كارایی خود را از دست می دهند و انسان برای همگام شدن با محیط در حال تغییر باید به دنبال ریشه ها و رویه های جدیدی برای انتقال دانش و افزایش آگاهی باشد. تمدن موج سوم برای افزایش دانش افراد جامعه به ابزار قدرتمندی نیاز داشت كه به موقع، كم هزینه، سریع و معتبر باشد. به نظر می رسد كه این ابزار قدرتمند فناوری اطلاعات و ارتباطات باشد.
