دکتر علی درویشی

مهندس مهریارعلی محمدی

پاییز 92

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) چکیده بهره گیری از داده های سنجش از دور منجر به شناخت و بررسی جامع پهنه های جغرافیایی  در مدت زمان کوتاه و با هزینه پایین می گردد. بهره گیری از تکنیک های تجزیه و تحلیل داده های ماهواره ای  منجر به استفاده بهینه از این داده ها جهت شناخت هر چه کامل تر منطقه مطالعاتی و پدیده ها و عوارض جغرافیایی موجود در آن می گردد.  منطقه ساحلی به عنوان یک پهنه جغرافیایی با ماهیت نسبتا دینامیک  دارای شرایط ویژة اقتصادی، تجاری تفریحی و در برخی موارد استراتژیك است. . بهره برداری بهینه از امكانات محیطی این مناطق مستلزم شناخت ویژگی های مختلف  آنها است. منطقه جاسک یکی از مناطق ساحلی محروم و البته در حال توسعه می باشد که شناخت ژئومورفولوژی آن با استفاده از نقشه لندفرم و مدل سه بعدی می تواند به برنامه ریزی و مدیریت هر چه بهتر در توسعه و آبادانی منطقه در آینده  را در پی خواهد داشت. در این تحقیق، نقشه لندفرم و مدل سه بعدی منطقه ساحلی جاسک با استفاده از تصاویر ماهواره ای Landsat، Aster  و تصاویر زوج استریو Cartosat 1  تهیه گردیده است. در تهیه نقشه لند فرم از تکنیک های ترکیبات رنگی (RGB) در باند های مختلف جهت بارزسازی خصوصیات کلی منطقه به صورت تفسیر چشمی استفاده گردید. با بهره گیری از انواع روش های طبقه بندی نظارت شده و نظارت نشده طبقه بندی عوارض انجام شد.  فیلتر بالاگذر(High Pass Filter) جهت تعیین جاده ها مورد استفاده گرفت. در اینجا با محاسبه ی NDVI میزان سبزینگی پوشش گیاهی بدست آمد. و با موزاییک سازی تصاویر لندست در دو زمان مختلف نقشه های جزر و مد ساحلی و محدوده قانونمند ساحلی (CRZ) تهیه گردید. نهایتاً با استفاده از تلفیقی از موارد فوق  نقشه لندفرم  تهیه گردید. در ادامه، DEM منطقه با استفاده از زوج تصاویر ماهواره ای Cartosat1   و ابزار Ortho Engine نرم افزار PCI Geomatica تهیه گردید. خطای DEM های استخراج شده در حد یک پیکسل بر آورد گردید. بعد از استخراج DEM با استفاده از روش سایه روشن به صورت توپوگرافی به نقشه تهیه شده لند فرم منطقه به عنوان یک لایه اضافه گردید. کلمات کلیدی: داده های ماهواره ای، جاسک، لندفرم، مدل سه بعدی   فهرست مطالب عنوان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1 فصل اول(کلیات) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..3

• مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4
• بیان مساله………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4
• سوالات اصلی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………5
• اهمیت و ضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..5
• هدف های اساسی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………6
• فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….6
• ضرورت استفاده از RS,GIS,GPS………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………6

1-7-1 ضرورت  استفاده از سسیستم اطلاعات حغرافیایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….6 1-7-2 ضرورت استفاده از سنجش از دور…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………7 1-7-3 ضرورت استفاده از سیستم موقعیت یاب جهانی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..8 فصل دوم(پیشینه تحقیق) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………10 2-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………11 2-2  پیشینه ی تحقیقات در خصوص تهیه نقشه ی لند فرم …………………………………………………………………………………………………………………………….11 2-3 پیشینه تحقیقات برای تهیه مدل سه بعدی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..16 فصل سوم(محدوده ی انتخابی، مواد و روش ها) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..22 3-1   مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..23 3-2 محدوده انتخابی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..23 3-3 موقعیت شهرستان جاسک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….23 3-4 عارضه های طبیعی شهرستان جاسک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………25 3-4-1 کوه های بشاگرد………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….26 3-4-2 جنگل های حرا……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………26 3-4-3 خلیج جاسک غربی و شرقی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….27 3-4-4 صخره های شنی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………28 3-4-5 چشمه های آبگرم پوراف…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….28 3-4-6 آب گرم سدیج……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..28 3-5 آب و هو ای شهرستان جاسک…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………28 3-6 منابع آب درشهرستان جاسک…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………29  3-6-1 آب های زیر زمینی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..29 3-6-2 آب های سطحی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………29 3-7  پوشش گیاهی ، مراتع و جنگل ها در شهرستان جاسک…………………………………………………………………………………………………………………………..31 3-8 داده های ماهواره ای ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………31 3-8-1 داده های ETM+ ماهواره لندست 7…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………31 3-8-2 داده های استر (ASTER) ماهواره ترا………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..33 3-9 ترکیب های رنگی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..34 3-10 فیلترها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………35 3-10-1 فیلتر های کاهش نویز………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………35 3-10-2 فیلتر های آشکار ساز لبه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….36 3-10-3 فیلتر های اکثریت…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….36 3-10-4 تبدیل مولفه های اصلی(PCA) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………37 3-11 تلفیق تصاویر……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..37 3-11-1 مراحل کلی تلفیق تصاویر در سطح پیکسل…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….37 3-11-2 روش های تلفیق تصاویر در سطح پیکسل……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..38 3-11-2-1 روش Brovey…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………38 3-12 شاخص های گیاهی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..39 3-12-1 شاخص گیاهی تفاضلی نرمال شده(NDVI) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….39 3-13 انواع روش های طبقه بندی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….40 3-13-1 روش های طبقه بندی نظارت نشده و نظارت شده…………………………………………………………………………………………………………………………………………41 3-13-1-1 روش های طبقه بندی نظارت نشده……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………41 3-13-1-2 روش های طبقه بندی نظارت شده…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….43 3-14 ساخت مدل سه بعدی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………44 3-15 روش تهیه نقشه و نمودار جزر و مد منطقه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….47 3-15-1 تعیین حریم CRZ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….48 فصل چهارم(پردازش داده ها و نتایج) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….49 4-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..50 4-2 پیش پردازش تصاویر ماهواره ای……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..50 4-3 ترکیب های رنگی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..52 4-4 تعیین پوشش گیاهی با استفاده از فرمول شاخص نرمال شده پوشش گیاهی NDVI: …………………………………………………………………………57 4-5 ترکیب داده ها (Data Fusion) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….58 4-6 طبقه بندی نظارت نشده…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….60 4-7 طبقه بندی نظارت شده……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..60 4-8 مشخص کردن جاده ها……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….65 4-9  نقشه جزر و مد و محدوده قانونمند ساحلی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….66 4-10 نقشه لند فرم و جزر و مد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………69 4-11 مدل سه بعدی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..70 فصل پنجم(نتیجه گیری کلی) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….73 نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..74 پیشنهاد ها         …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..77   منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………78 چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..80   فهرست شکل ها عنوان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه فصل دوم شکل 2-1: فلوچارت روش تحقیق خسروانی(1390) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………14 شکل 2-2: فلوچارت روش تحقیق ایکبال (2012) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….15 شکل 2-3: فلوچارت روش تحقیق صادقی نائینی فرد(1385) ………………………………………………………………………………………………………………………….17 شکل 2-4: الف، تصویر استریو منطفه تهران و ب، مدل سحی رقومی منطقه(فرازدل،1391) ………………………………………………………. 18 شکل 2-5: فلوچارت روش تحقیق بالتساویر(2005) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………20 فصل سوم شکل 3-1: محدوده انتخابی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..23 شکل3-2: موقعیت شهرستان جاسک …………………………………………………………………………………………………………………………………….24 شکل 3-3: نوار ساحلی شهرستان جاسک………………………………………………………………………………………………………………………………25 شکل 3-4: رشته کوه های بشاگرد در شهرستان جاسک…………………………………………………………………………………………………………..26 شکل3-5: جنگل های حرا در جاسک……………………………………………………………………………………………………………………………………..27 شکل3-6: خلیج جاسک-کناره دریای عمان……………………………………………………………………………………………………………………………27 شکل 3-7:پل رودخانه جگین…………………………………………………………………………………………………………………………………………………29 شکل 3-8:رودخانه گابریک…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….30 شکل 3-9: پل رودخانه سدیچ در دست احداث………………………………………………………………………………………………………………………..30 شکل 3-10: پوشش گیاهی منطقه جاسک………………………………………………………………………………………………………………………………..31 شکل3-11: نمایش ترکیب رنگی کاذب تصاویر لندست……………………………………………………………………………………………………………..34 شکل 3-12: مقادیر بازتابش طول موج قرمز و مادون قرمز به همراه مقادیر  NDVI  برای دو نوع پوشش گیاهی خشک و تازه………..40 شکل 3-13: برداشت داده های تصاویر استریو توسط ماهواره www.satimaging .corp.com……………………………………………….44 شکل 3-14: نمونه ای از یک زوج تصویر ماهواره ای استریو، منطقه 22 تهران(فرازدل،1390) …………………………………………………….45 شکل 3-15: تصاویری از مدل سه بعدی منطقه 6 و منطقه 2 تهران(فرازدل،1390) …………………………………………………………………….46 فصل چهارم شکل 4-1: مراحل انجام گرفته در این تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..51 شکل 4-2: تصویر رنگی حقیقی RGB 321 لندست…………………………………………………………………………………………………………………..53 شکل 4-3: تصویر رنگی کاذب RGB 742 لندست……………………………………………………………………………………………………………………54 شکل 4-4: تصویر رنگی کاذب RGB 432 لندست…………………………………………………………………………………………………………………….55 شکل 4-5: تصویر رنگی کاذب RGB 321 ASTER…………………………………………………………………………………………………………………….56 شکل 4-6: تصویر اعمال شده شاخص NDVI بر روی تصاویر ماهواره ای استر…………………………………………………………………………….57 شکل 4-7: مقایسه تصاویر ترکیب شده و تصاویر قبل از ترکیب (ترکیب رنگی کاذب 234 لندست) ……………………………………………59 شکل 4-8: طبقه بندی نظارت نشده (الف- Kmeans، ب-Isodata ) ………………………………………………………………………………………61 شکل 4-9 : چهار اجرای الگوریتم های مختلف در روش طبقه بندی نظارت شده برای تصاویر لندست …………………………………………63 شکل 4-10: چهار اجرای الگوریتم های مختلف در روش طبقه بندی نظارت شده برای تصاویر استر ……………………………………………..64 شکل4-11: جاده های مشخص شده از تصاویر ماهواره ای با اجرای فیلتر بالا گذر………………………………………………………………………..65 شکل 4-12: نمودار پارامترهای آمار ماهانه جزر و مد ایستگاه جاسک سال 1388………………………………………………………………………66 شکل 4-13: موزاییک سازی تصاویر لندست…………………………………………………………………………………………………………………………….67 شکل 4-14: خطوط جزر و مد و منطقه قانونمند ساحلی در تصاویر ماهواره ای…………………………………………………………………………….68 شکل4-15: نقشه لند فرم منطقه……………………………………………………………………………………………………………………………………………..69 شکل 4-16: تصاویر زوج استریو Cartosat1 شهرستان جاسک………………………………………………………………………………………………..70 شکل4-17: نقشه لندفرم به همراه توپوگرافی شهرستان جاسک……………………………………………………………………………………………….72   فهرست جداول عنوان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه فصل سوم جدول3-1: محدوده طول موجی باندهای تصویر برداری سنجنده ETM+ ماهواره لندست 7………………………………………………………..32 جدول3-2: محدوده طول موجی باندهای تصویر برداری سنجنده استر ماهواره ترا……………………………………………………………………..33 فصل چهارم جدول 4-1: پارامترهای آمار ماهانه جزر و مد ایستگاه جاسک سال 1388………………………………………………………………………………….66     مقدمه شناخت شکل، عوارض طبیعی و مصنوعی زمین به صورت یکپارچه در منطقه ای وسیع اگرچه از دیرباز مورد علاقه بشر و به خصوص محققان در این زمینه بوده است، اما جهت انجام این امر محمل زمان و صرف هزینه ی زیاد می شدند. امروزه این شناخت در مدت زمان کوتاه و همچنین به صرفه از لحاظ هزینه جز از طریق داده های سنجش از دور میسر نخواهد شد. نقشه لندفرم، شکل های مختلف سطح زمین و فرایندهای سهیم و مؤثر در تشکیل و تکوین آن را نمایش می دهد. تهیه نقشه لندفرم از یک سو و مدل سه بعدی با کیفیت مطلوب از سوی دیگر به بهترین نحو به این شناخت منجر خواهد شد. انواع ماهواره های زمین شناسی با سنجنده ها و قابلیت های مختلف تقریباً از سال 1943 به فضا پرتاب شده اند. تحلیل گران مطالعات زمینی با استفاده از این داده ها و مطالعات میدانی و استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی موجود به اهداف از پیش تعیین شده خود دست پیدا خواهند کرد. در واقع می توان گفت تلفیقی از علم سنجش از دور، مطالعات میدانی و سیستم اطلاعات جغرافیایی جزو لا ینفک ابزار و روش های مورد نیاز محققان مطالعات زمینی خواهد بود. همانطور که گفته شد داده های سنجش از دور ماهواره های مختلف دارای قابلیت های مختلف از تفکیک زمینی گرفته تا تفکیک طیفی، رادیومتریکی، زمانی و البته ارتفاعی را شامل می شود. تکنیک های به کار گرفته شده جهت تجزیه و تحلیل داده های ماهواره ای و استفاده بهینه از این داده ها و البته داده های قابل دسترس را تکنیک های سنجش از دور می نامند. انواع روش های تجزیه و تحلیل داده های ماهواره ای چه به صورت پیش پردازش و چه به صورت پس پردازش موجود می باشد که محقق با توجه به هدف از پیش تعیین شده خود به استفاده از آن ها خواهد پرداخت. در این مطالعه با ارائه ی کامل از روش های تجزیه و تحلیل داده های ماهواره ای به تهیه نقشه لندفرم و جزر و مد و مدل سه بعدی شهرستان ساحلی جاسک پرداخته می شود. داده های ماهواره ای که در این تحقیق استفاده خواهد شد عبارتند از داده های لندست، استر و تصاویر استریو کارتوست 1 خواهند بود. مطالعه موردی  بر روی  شهرستان ساحلی  جاسک در واقع از پوزه جاسک تا  فاصله 50   کیلومتری غرب آن و از این فاصله تقریباً تا عمق 50 کیلومتری در شمال را شامل می شود. منطقه جاسک یکی از مناطق ساحلی محروم و البته در حال توسعه می باشد که شناخت ژئومورفولوژی آن در ابتدای امر با استفاده از تهیه نقشه لندفرم و مدل سه بعدی می تواند به برنامه ریزی و مدیریت هر چه بهتر در توسعه و آبادانی منطقه در آینده منجر شود. در فصل اول این تحقیق به کلیاتی از تحقیق شامل بیان مسئله، سئوال های تحقیق، فرضیه ها، اهداف و روش تحقیق پرداخته می شود. در فصل دوم مروری بر مطالعات داخلی و خارجی صورت گرفته در این زمینه پرداخته و خلاصه ایی از روش تحقیق، نتایج به همراه محاسن و معایب این مطالعات شامل می شود. فصل سوم مواد و روش ها را شامل می شود. در این فصل با توضیحی مختصر از منطقه مورد مطالعه، ویژگی ها و خصوصیات داده های ماهواره ای استفاده شده در این تحقیق و البته به طور مختصر ویژگی ها و خصوصیات  انواع داده های ماهواره ای موجود،  بررسی و به طور کامل توضیحی از انواع روش های تجزیه و تحلیل داده های ماهواره ای در تهیه نقشه لندفرم، جزر و مد و مدل سه بعدی پرداخته می شود. فصل چهارم تجزیه و تحلیل اطلاعات صورت گرفته، و نقشه لندفرم، جزر و مد و مدل سه بعدی تهیه می شود. فصل پنجم بیان نتایج و پیشنهاد ها را شامل می شود. امید است که مطالعه حاضر در حرکتی رو به جلو برای پیشرفت تحقیقات در این زمینه مثمرثمر و مفید واقع شود. مقدمه

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود تکه هایی از متن به عنوان نمونه : ***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***   چکیده : افزایش نیاز به روغن های گیاهی و محدود بودن زمین های حاصلخیز و منابع آب موجب شده است تا گیاهان روغنی با سازگاری بیشتر همچون گلرنگ(Carthamus tinctorius L. )مورد توجه قرار گیرند.گزینش لاینهای مناسب جهت تلاقی و شناسایی تلاقی های با عملكرد بالایکی از  وقت گیرترین و پر هزینه ترین مراحل در پروژه های اصلاحی هیبرید ها می باشد.در این مطالعه سعی شده با مقایسه روشهای كلاسیك تخمین هتروزیس با استفاده از روش دای آلل و روشهای نوین مبتنی بر ماركرهای مولكولی پتانسیل ماركرهای ISSRرا در تخمین خصوصیات و عملکرد F1 وشناسایی تلاقی های برترقبل از انجام آزمایشات مزرعه ای مورد ارزیابی قرار گیرد و ارتباط بین هتروزیس و فاصله ژنتیكی بر اساس ماركرهای  مولکولی ISSRارزیابی گردد.همچنین ترکیب پذیری عمومی و خصوصی والدین و نحوه کنترل ژنتیکی صفات مورد بررسی قرار گرفت . میزان GCA وSCA برای تمامی صفات معنی دار و مثبت بود که نشان از اثرات توام افزایشی و غیر افزایشی در کنترل این صفات دارد. نتایج حاصل از آنالیز نشان داد که تمام صفت بیشتر تحت کنترل اثرات فوق غالبیت قرار دارند. تلاقی P1*P2 بیشترین ترکیب پذیری خصوصی برای صفت عملکرد و تعدادطبق در بوته را داشتند. بیشترین میزان هتروزیس برای صفت  ارتفاع تا اولین شاخه فرعی (83/0-) بود.بیشترین همبستگی بین میزان هتروزیس و فاصله ژنتیکی بر اساس مارکر های مولکولی ISSR مربوط به صفت عملکرد ( **30 r= )می باشدکه همبستگی قابل قبولی برای این صفت می باشد، اما برای سایر صفات همبستگی معنی داری مشاهده نشد. کلید واژها: گلرنگ،هتروزیس، نشانگر ISSR، دای آلل.   فهرست مطالب  1     فصل اول    1 2    فصل دوم   7 2-1 تاریخچه کشت و تولید گلرنگ      7 2-2 خاستگاه و ژنتیک گلرنگ      8 2-3  طبقه بندی و سیتوژنتیک گلرنگ      9 2-4 مصارف گلرنگ      10 2-5  تنوع ژنتیکی و اهمیت آن   11 2-6     تنوع ژنتیکی در مقابل تنوع جغرافیایی   12 2-7      اهمیت ایران از نظر منابع ژنتیکی   13 2-8   بررسی تنوع ژنتیکی   13 2-9     روش های آماری بررسی تنوع ژنتیکی   14 2-10 تجزیه کلاستر. 15 2-11 تجزیه به مولفه  های اصلی   15 2-12   معیار های فاصله یا شباهت ژنتیکی   16 2-13      روش های برآورد تنوع ژنتیکی با استفاده از نشانگرها 16 2-14  نشانگر مولکولی ISSR.. 21 2-15      روش های تجزیه و تحلیل داده های مولکولی برای مطالعه روابط تکاملی   24 2-16 ارزیابی درخت فیلوژنتیکی   26 2-17    هتروزیس و عوامل موثر در بروز آن   26 2-17-1 فوق غالبیت… 27 2-17-2 غالبیت… 28 2-17-3 اثرات متقابل ژنی.. 28 2-17-4 سایر عوامل موثر در هتروزیس     29 2-18 روش های به نژادی گلرنگ      33 2-19   روشهای تخمین و پیش بینی هتروزیس و قابلیت ترکیب پذیری   34 2-20      کاربرد مارکرهای مورفولوژیکی در تخمین هتروزیس و قابلیت ترکیب پذیری   34 2-21   روشهای بیومتری و طرحهای آزمایشی   35 2-22 روش تلاقی دی آلل.. 36 3    فصل سوم   39 3-1 تهیه مواد گیاهی   39 3-2    آزمایشات مزرعه ای و انجام تلاقی ها 39 3-3    بررسی مولکولی ژنوتیپ های گلرنگ      40 3-3-1  استخراج DNA ژنومی.. 40   3-3-2 اندازه گیری کمیت و کیفیت DNA   40 3-4 آغازگرهای ISSR.. 41 3-5  انجام واکنش PCR.. 42 3-6  الکتروفورز محصول PCR   44 3-7 آنالیز های آماری   44 3-8 آنالیز داده های مولکولی ISSR.. 45 4     فصل چهارم   47 4-1  تعداد روز تا شروع گلدهی   48 4-2 تعداد روز تا متوسط گلدهی   51 4-3 تعداد روز تا پایان گلدهی   52 4-4   ارتفاع تا اولین شاخه فرعی   55 4-5 تعداد شاخه فرعی   57 4-6  تعداد طبق در بوته  58 4-7 ارتفاع کل گیاه. 60 4-8  وزن صد دانه  61 4-9 عملکرد  63 4-10    تجزیه خوشه ای صفات مورفولوژیکو صفات مولکولی   66 4-11کیفیت DNA استخراج شده با استفاده از ژل آگارز 1 درصد.. 67 4-12تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های گلرنگ با استفاده از نشانگر مولکولی ISSR   67 4-13 همبستگی بین فاصله ژنتیکی بدست آمده بر اساس داده های مولکولی مارکر های ISSR  و میزان هتروزیس برای صفات مورد بررسی………………………………………………………………………. 69 5   فصل پنجم   73 5-1 نتیجه گیری کلی   73 5-2 پیشنهادات : 74   فهرست اشکال: شکل  ‏4–1: خط رگرسیونWr-Vrبرای صفت تعداد روز تا شروع گلدهی Wr=aVr+b، Wr(کواریانس نتاج –والد) ،Vr (واریانس والدین )، نقاط ژنوتیپ های P1تا P10می باشند. 49 شکل  ‏4–2: خط رگرسیون Wr-Vr برای صفات تعداد روز تا متوسط گلدهی. Wr=aVr+b،Wr(کواریانس نتاج –والد) ،Vr (واریانس والدین )، نقاط ژنوتیپ های P1تا  P10می باشند. 52 شکل‏4–3:خطرگرسیون Wr-Vr برای صفت تعداد روز تا پایان گلدهی . Wr=aVr+b،Wr(کواریانس نتاج –والد) ،Vr (واریانس والدین )، نقاط ژنوتیپ های P1تا P10 می باشند. 53 شکل  ‏4–4:خط رگرسیون Wr-Vr  برای صفت فاصله تا اولین شاخه فرعی .Wr=aVr +b،Wr(کواریانس نتاج –والد) ،Vr (واریانس والدین )، نقاط ژنوتیپ های P1تا P10می باشند. 56 شکل  ‏4–5: خط رگرسیون Wr-Vr  برای صفت تعداد شاخه فرعی در بوته Wr=aVr+b،Wr(کواریانس نتاج –والد) ،Vr (واریانس والدین )، نقاط ژنوتیپ های P1تا P10می باشند . 58 شکل  ‏4–6: رگرسیون Wr-Vr  برای صفت تعداد طبق در گیاه W=aVr + b،Wr(کواریانس نتاج –والد) ،Vr (واریانس والدین )، نقاط ژنوتیپ های P1تا P10می باشند. 59 شکل  ‏4–7: خط رگرسیون Wr-Vr برای صفت ارتفاع گیاه .Wr=aVr +br، Wr(کواریانس نتاج –والد) ،Vr (واریانس والدین )، نقاط ژنوتیپ های P1تا P10می باشند. 61 شکل  ‏4–8: خط رگرسیون Wr-Vr  برای صفت وزن صد دانه Wr=aVr + b،Wr(کواریانس نتاج –والد) ،Vr (واریانس والدین )، نقاط ژنوتیپ های P1تا P10می باشند. 62 شکل  ‏4–9: خط رگرسیون Wr-Vr  برای صفت عملکرد . Wr = aVr + b، Wr(کواریانس نتاج.. 64 شکل  ‏4–10: گروه بندی 10 ژنوتیپ والدینی گلرنگ بر اساس صفات مورفولوژیک با استفاده از روش UPGMA (1تا10 به ترتیب والدهایP1 تاP10  )می باشند. 66 شکل ‏4–11: بارگذاری DNA بر روی ژل آگارز یک درصد (ستونها از چپ به راست به ترتیب ژنوتیپ های p1 تا p10 می باشند ). 67 شکل  ‏4–12:الگوی تکثیر توسط آغازگر 5′ – (TCC)5 RY-3′ 68 شکل  ‏4–13: دندروگرام  10 والد گلرنگ بر اساس فاصله ژنتیکی نی با روش UPGMA با استفاده از داده های مولکولی ISSR . 69      فهرست جداول: جدول ‏3–1:مشخصات آغاز گرهای ISSR مورد استفاده. 42 جدول ‏3–2:  اجزاء مخلوط واکنش PCR برای تکثیر آغاز گرهای ISSR.. 43 جدول ‏3–3: برنامه چرخه حرارتی واکنش PCR  برای تکثیر توسط آغازگرهای ISSR . 43 جدول ‏4–1 :خلاصه تجزیه واریانس صفات بر اساس روش 2 گریفینگ در تلاقی دای آلل لاین های اینبرد گلرنگ. 50 جدول ‏4–2: مقادیر ترکیب پذیری عمومی لاین های اینبرد گلرنگ برای برخی صفات مورد بررسی با استفاده از تلاقی دای آلل. 54 جدول ‏4–3: برآورد پارامترهای ژنتیکی برخی صفات مورد بررسی در تلاقی دای آلل لاینهای اینبرد گلرنگ     65 جدول ‏4–4:   مقدار ماتریس تشابه 10 ژنوتیپ والدی گلرنگ بر اساس مارکر مولکولی ISSR.. 68 جدول ‏4–5: ضرایب همبستگی بین فاصله ژنتیکی حاصل از داده های مولکولی ISSR  با میزان HPH و HMP برای صفات مورد بررسی در نتاج حاصل از تلاقی دای آلل لاینهای اینبرد گلرنگ. 70 جدول ‏4–6: مقدار  فاصله ژنتیکی والدین بر اساس داده های مولکولی ISSR  و میزان HHP (هتروزیس نسبت به والد برتر) و HMP (هتروزیس نسبت به میانگین والدین ) برای صفت عملکرد  در تلاقی های دای آلل لاین های گلرنگ. 71  

1    فصل اول

 مقدمه  افزایش نیاز به روغنهای گیاهی و محدود بودن زمین های حاصلخیز ومنابع آب موجب شده استتا گیاهان دانه ای و روغنی با سازگاری بالا همچون گلرنگ  (Carthamus tinctorius L.)مورد توجه قرارگیرند.کشت گلرنگ در ایران به عنوان یکی از مراکز عمده کشت وکار این محصول در دنیای قدیم (نولز،1969) همچنان رواج داشته و در حال توسعه می باشد. گلرنگ در گذشته بیشتر به منظور تهیه رنگدانه قرمز برای استفاده در صنایع رنگرزی و همچنین برای رنگ اغذیه کشت می شد و زراعت آن به منظور استحصال روغن خوراکی از سال 1336 در ایران آغاز گردید (زینعلی، 1378).تولید گلرنگ در ایران با متوسط 700 کیلوگرم در هکتار با متوسط جهانی آن (2000 کیلوگرم در هکتار) فاصله زیادی دارد(زینعلی ،1378).افزایش تولید گلرنگ و توانایی رقابت آن با سایر دانه های روغنی در ایران نیازمند اصلاح ارقامی با عملکرد دانه و میزان روغن بالا می باشد. از این رو افزایش عملکرد و میزان روغن دانه از اهداف مهم اصلاحی این گیاه به شمار می روند. افزایش عملکرد در واحد سطح که مهمترین راه نجات بشر از فقر و گرسنگی استعمدتاً متکی بر اصلاح و ایجاد ارقام پر محصول با خصوصیات و پتانسیل های کمی و کیفی بالا می باشد و تنوع ژنتیکی اساس و پایه کار اصلاح نباتات است.یک اصلاح گر در صورتی می تواند در برنامه های اصلاحی خود موفق باشدکه شانس انتخاب مواد مناسب و تنوع برای او وجود داشته باشد.گاهی انتقال حتییک ژن مفید و با ارزش ازمنابع بومی و یا خویشاوندان وحشی آنها چه از طریق روشهای معمول اصلاح نباتات و چه از طریق تکنیک های پیشرفته مهندسی ژنتیک می تواند تحول عظیم و غیر قابل تصوری در سرنوشت و تولید آن محصول در یک کشور ویا مناطق وسیعی از جهان ایجاد کند.این ژنها عمدتاً در ارقام بومی و خویشاوندان وحشی آنها طی قرن های متمادی بوجود آمده استکه می تواند در بهبود گیاه مورد استفاده قرار بگیرد (فرشاد فر،1377). ایران و برخی ازکشورهای منطقه از جمله افقانستان، پاکستان… خاستگاه و مبداء بسیاری از گونه های گیاهان زراعی و خویشاوندان وحشی آنها محسوب شده و از تنوع ژنتیکی بسیار بالایی بر خوردار هستند.گیاه شناسان ایران معتقدند که حدود 12-10 هزار گونه گیاهی در ایران وجود دارد که این تنوع بیش از تنوع گیاهی در قاره اروپا است. این موضوع عمدتاً به دلیل وسعت، تنوع آب و هوایی و جغرافیایی کشور است.اما به دلیل عوامل نا مساعد محیطی،چرا و بهره برداری بی رویه دام،توسعه صنعتی،کشاورزی مدرن و غیره،این ثروت عظیم و با ارزش خدادادی در حال فرسایش شدید و نابودی است (وجدانی،1375). یکی از نتایج اجتناب ناپذیرکشاورزی مدرن که مبتنی بر استفاده از واریته های اصلاحی با حداکثر عملکرد و کیفیت قابل قبول می باشدکاهش تنوع ذخایر ژنتیکی است.اگر چه تخمین این کاهش تنوع ژنتیکی مشکل و یا غیر ممکن می نماید اما در این که تعداد بسیاری از ژنها ی مفید از دست رفته اند و ذخایر ژنتیکی با سرعت فزاینده ای در حال کاهش است و محصولات زراعی عمده در معرض تهدید روز افزون شرایط محیطی نا مناسب و تنش های زیستی و غیر زیستی قرار گرفته اندتردیدی نیست بنابراین امروزه آگاهی از منابع تنوع ژنتیکی و مدیریت آنها به عنوان اجزای مهم برنامه ها و طرح های اصلاح نباتات تلقی می شوند(قره یاضی،1385). گلرنگ از قدیمی ترین گیاهان شناخته شده نزد انسان استکه از قدیم بعنوان یک گیاه دارویی مورد کشت قرار می گرفته است ودانه گلرنگ دارای 50-30 درصد روغن و 25-15 درصد پروتئین است.روغن گلرنگ فاقد کلسترول بوده واز نظر کیفیت تغذیه ای تقریبا مشابه زیتون است (داجو و ماندل،1996). از آنجایی که تاکنون گلرنگ جزو گیاهان زراعی مهم دنیا محسوب نمی شده است منابع و اطلاعات موجود در ارتباط با آن زیاد نیست.این گیاه در هند و مکزیک در حال حاضر دارای اهمیت زیادی است (داجوو ماندل،1996 و سنگام و همکاران،2005). در بین گیاهان روغنی متداول در دنیا گلرنگ تنها گیاه بومی کشور می باشد و ایران به عنوان یکی از مراکز اولیه پیدایش شناخته شده است (ویس،2009). لذا بدیهی است که در خصوص این گیاه کشور ایران از ذخیره ژرم پلاسم قوی و غنی برخوردار باشد.بنابراین شناخت خصوصیات توده های گلرنگ و امکان بهره گیری بهتر و بیشتر از این منابع متنوع ژنی در برنامه های اصلاحی از اهمیت زیادی بر خوردار است. اولین گام در اصلاح گلرنگ داشتن جمعیتی با تنوع بالا است تا بتوان از داخل آن انتخاب مناسبی انجام داد.برای تولید هیبرید و استفاده از پدیده هتروزیس انتخاب والدین اولیه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.وجود فاصله ژنتیکی مناسب بین ارقام از جمله عواملی استکه می تواند ما را در این امر کمک کند.زیرا برای صفات کمی هرچه فاصله ژنتیکی بین والدین از یکدیگر بیشتر باشد نتاج حاصل از تلاقی متنوع تر خواهند بود و احتمال مشاهده نتاج برتر از والدین بیشتر خواهد بود.بنابراین شناخت اجزایی از گیاه که نقش عمده ای در تولید عملکرد نهایی دارند و ارتباط بین آنها و میزان وراثت پذیری صفات از جمله مواردی هستند که در اصلاح این گیاه مانند سایر گیاهان باید مورد توجه قرار بگیرد (ارزانی،1383). با توجه به تنوع ژنتیكی قابل توجه برای این گیاه در ایران اطلاع از نحوه كنترل ژنتیكی صفات و میزان هتروزیس، اصلاح گر را در تعیین بهترین روش اصلاحی كه دارای بیشترین بازدهی باشد یاری می نماید. یكی از مباحث بسیار با اهمیت در طول دوره اصلاح نباتات كشف پدیده هتروزیس میباشد كه امروزه از دیدگاه اصلاح كنندگان نبات به صورت یك پدیده بیولوژیك و به صورت برتری نتاج نسبت به میانگین والدین و یا والدبرتر تعریف می شود (لامکی،1993 ). از آنجایی که هتروزیس با اثرات متقابل آللهای مختلف در یک مکان ژنی ارتباط دارد،استفاده از اختلاف ژنتیکی بر اساس مارکر مولکولی جهت گزینش والدین در پروژه های اصلاحی پیشنهادشده است (سرنا،1997).گزینش لاینهای مناسب جهت تلاقی و شناسایی تلاقی های با عملكرد بالایکی از  وقت گیرترین و پر هزینه ترین مراحل در پروژه های اصلاحی هیبرید ها می باشد (ملچینجر،1990). در طول دو دهه گذشته تعداد قابل توجهی از مطالعات وجود همبستگی بین فاصله ژنتیكی بر اساس ماركرهای ملكولی(  AFLP،RAPD،SSR,RFLP)یا آیزوزایم ها را با كارایی هیبرید ها و هتروزیس تایید كرده است (پالز،1996). در این مطالعه سعی خواهد شد با مقایسه روشهای كلاسیك تخمین هتروزیس و روشهای نوین مبتنی بر ماركرهای مولكولی پتانسیل ماركرهای ISSR را در تخمین خصوصیات و عملکرد F1 وشناسایی تلاقی های برترقبل از انجام آزمایشات مزرعه ای  مورد ارزیابی قرار گیردو ارتباط بین هتروزیس و فاصله ژنتیكی بر اساس ماركرهای ISSR سنجیده شود.

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود تکه هایی از متن به عنوان نمونه : فهرست مطالب: فصل اول: مقدمه 1-1- بیان مسئله …………………………………………………………………………………………………………………. 3 1-2- اهمیت پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….. 4 1-3- اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………………… 5 1-3-1- هدف کلی پژوهش …………………………………………………………………………………………….. 5 1-3-2- اهداف جزئی پژوهش ……………………………………………………………………………………….. 5.   فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش 2-1- مبانی نظری پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 7 2-1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………… 7 2-1-2-  مروری بر روند تحوّل علم در ایران……………………………………………………………………. 8 2- 1-3- استفاده از روش‏های کمّی در حوزه کتابداری و اطلاع‏رسانی………………………… 9 2-1-3-1- کتاب‏سنجی …………………………………………………………………………………………… 10 2-1-3-2- کتابخانه‏سنجی ………………………………………………………………………………………. 10 2-1-3-3- اطلاع‏سنجی……………………………………………………………………………………………. 10 2-1-3-4- وب‏سنجی ………………………………………………………………………………………………. 11 2-1-3-5- علم‏سنجی ……………………………………………………………………………………………… 12 2-1-3-5-1- تولید علم …………………………………………………………………………………….. 12 2-1-3-5-2- زبان تولیدات علمی …………………………………………………………………… 12 2-1-3-5-3- نوع تولیدات علمی …………………………………………………………………… 12 2-1-3-5-4- استناد………………………………………………………………………………………….. 12 2-1-3-5-5- تحلیل استنادی…………………………………………………………………………….. 13 2-1-3-5-6- ضریب تأثیر…………………………………………………………………………………… 14 2-1-3-5-7- پراستنادترین نویسندگان……………………………………………………………… 14 2-1-3-5-8- پرکارترین نویسندگان…………………………………………………………………… 14 2-1-3-5-9- مشارکت علمی……………………………………………………………………………… 15 2-2- پیشینه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………… 15 2-2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….. 15 2-2-2- مطالعات انجام شده در داخل کشور…………………………………………………………………. 16 2-2-2-1- تحقیقات انجام شده در سطح کشور……………………………………………………. 16 2-2-2-2- تحقیقات انجام شده در سطح دانشگاه‌ها و مؤسسات دولتی……………… 18 2-2-2-3- تحقیقات انجام شده در سطح دانشگاه آزاد اسلامی…………………………… 23 2-2-3- مطالعات انجام شده در خارج کشور………………………………………………………………… 24 2-2-4- جمع‏بندی………………………………………………………………………………………………………….. 28 2-3- سؤالات پژوهش …………………………………………………………………………………………………………. 29 2-4- تعاریف مفهومی و عملیاتی…………………………………………………………………………………………. 30 2-4-1- تعاریف مفهومی…………………………………………………………………………………………………. 30 2-4-2- تعاریف عملیاتی ……………………………………………………………………………………………….. 30   فصل سوم: روش‏شناسی پژوهش 3-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………….. 32 3-2- روش پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………… 33 3-3- جامعه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………. 33   3-4- روش و ابزار گردآوری داده‏ها ……………………………………………………………………………………. 34 3-5- روش تجزیه و تحلیل داده‏ها ……………………………………………………………………………………… 34   فصل چهارم: یافته‌ها 4-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………….. 38 4-2- روند تولید اطلاعات علمی نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های 1985 تا 2009 بر اساس پایگاه وب‏آوساینس……………………………………………………………………………… 38 4-3- زبان تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ………………………………………………………………… 40 4-4- نوع تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی …………………………………………………………………. 41 4-5- پوشش موضوعی تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی…………………………………………….. 42 4-6- سهم تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ……………………………………………………………… 44 4-7- میزان اثربخشی تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی …………………………………………….. 45 4-8- مجلات منتشرکننده تولیدات دانشگاه آزاد اسلامی و ضریب تأثیر آنها ………………… 46 4-8-1- مجلات منتشرکننده تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وب‏آوساینس………………………………………………………………………………………………………. 46 4-8-2- ضریب تأثیر مجلات منتشرکننده تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ……… 47 4-9- پرکارترین نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی ……………………………………………………………. 49 4-10- پراستنادترین نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی ……………………………………………………. 52 4-11- میزان مشارکت نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی………………………………………………….. 54   فصل پنجم: بحث، نتیجه‏گیری و پیشنهادات 5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………. 56 5-2- سؤالات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………… 56 5-2-1- سؤال اوّل پژوهش: روند تولید اطلاعات علمی نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی در سال‏های 1985 تا 2009 بر اساس پایگاه وب‏‏آوساینس چگونه است؟……………………………………………………………………………………………………………………. 56 5-2-2- سؤال دوّم پژوهش: نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی بیشتر به کدام زبان تولیدات خود را در پایگاه وب‎آوساینس در سال‎های 1985 تا 2009 منتشر کرده‏اند؟………………………………………………………………………………………………… 57 5-2-3- سؤال سوّم پژوهش تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در در پایگاه وب‎آوساینس در سال‎های 1985 تا 2009 از نظر نوع تولیدات چگونه است؟……………………………………………………………………………………………………… 58 5-2-4- سؤال چهارم پژوهش: پوشش موضوعی تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وب‎آوساینس در سال‌های 1985 تا 2009 چگونه است؟……… 59 5-2-5- سؤال پنجم پژوهش: تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در مقایسه با کل تولیدات ایران در پایگاه وب‎آوساینس در سال‎های1985 تا 2009چه سهمی دارد؟………………………………………………………………………………………………… 60 5-2-6- سؤال ششم پژوهش میزان اثربخشی مقالات نوشته شده توسط نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وب‎آوساینس در سال‎های 1985 تا 2009 چگونه است؟……………………………………………………………………. 60 5-2-7- سؤال هفتم پژوهش نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی، در سال‎های 1985 تا 2009 تولیدات خود را بیشتر در کدام مجلات به چاپ رسانده‏اند و ضریب تأثیر این مجلات چگونه است؟………………………………………………………. 61 5-2-8- سؤال هشتم پژوهش پرکارترین نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وب‎آوساینس در سال‎های 1985 تا 2009 چه کسانی هستند؟………………….. 62 5-2-9- سؤال نهم پژوهش پراستنادترین نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وب‎آوساینس در سال‎های سال‎های 1985 تا 2009 چه کسانی هستند؟…… 62 5-2-10- سؤال دهم پژوهش میزان مشارکت نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وب‎آوساینس در سال‎های 1985 1985 تا 2009 چگونه می باشد؟…………… 63 5-3- نتیجه‏گیری…………………………………………………………………………………………………………………… 63 5-4- محدودیت‏های پژوهش………………………………………………………………………………………………… 64 5-5- پیشنهادات برآمده از پژوهش……………………………………………………………………………………… 65 5-6- پیشنهاداتی برای پژوهش‏های آینده …………………………………………………………………………. 65   فهرست منابع و مآخذ منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………. 66 منابع انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………….. 73   پیوست پیوست 1………………………………………………………………………………………………………………………………… 76 پیوست 2………………………………………………………………………………………………………………………………… 77   فهرست جدول ها جدول 4-1. تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی به تفکیک زبان …………………………………………. 40 جدول 4-2. نوع تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ……………………………………………………………. 41 جدول 4-3. سهم تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی از تولیدات ایران ……………………………… 44 جدول 4-4. میزان اثربخشی تولیدات دانشگاه آزاد اسلامی …………………………………………………… 45 جدول4-5. مجلات با بیش ترین شمار تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وب‏آوساینس ………………………………………………………………………………………………………………… 46 جدول 4-6. ضریب تاثیر مجلات منتشرکننده تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی …………… 48 جدول 4-7. دسته‏بندی نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی بر اساس فراوانی تولیدات ………….. 50 جدول 4-8. پرکارترین نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی ……………………………………………………….. 51 جدول 4-9 دسته‏بندی نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی بر اساس فراوانی استناد ……………… 52 جدول 4-10. پراستنادترین نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وب‏آوساینس …………. 53   فهرست نمودارها نمودار 4-1- روند رشد نمایی تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در طول سال‏های 1989 تا 2009 ………………………………………………………………………………………………………….. 39 نمودار 4-2 – پوشش موضوعی تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی …………………………………… 43 نمودار 4-3- سهم تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی از تولیدات ایران ……………………………. 44 نمودار 4-4- میزان اثربخشی تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ………………………………………. 45 نمودار 4-5- وضعیّت مشارکت نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی ………………………………………….. 54 چکیده دانشگاه‏ها به عنوان یکی از مراکز عمده تولید اطلاعات علمی، نقش اساسی در رشد و توسعه هر کشور ایفا می کنند. پژوهش حاضر با هدف بررسی تولید علم دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وب‏آوساینس از سال 1985 تا پایان سال 2009 میلادی صورت گرفته است. این پژوهش با استفاده از روش علم­سنجی انجام گرفت. یافته‏های پژوهش حاکی از آن است که تولید علم دانشگاه آزاد اسلامی در 25 سال مورد بررسی، به طور متوسط از روند رشد صعودی برخوردار بوده است. بیش‌تر تولیدات علمی به زبان انگلیسی و در قالب مقاله پژوهشی منتشر شده و حوزه‏ موضوعی فنی و مهندسی بیش‏ترین تولیدات علمی را در خود جای داده‏ است. نتایج هم‌چنین نشان داد سهم دانشگاه آزاد اسلامی از تولیدات ایران به تدریج افزایش یافته و سال 2009 به بیش‏ترین مقدار رسیده است. میانگین استناد به هر مدرک در دانشگاه آزاد اسلامی 39/2 مورد می‌باشد. مجله Applied Mathematics and Computation منتشرکننده بیش‏ترین تعداد از تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی است. هم‏چنین مجلات حوزه موضوعی ایمنی‏شناسی بالاترین میانگین ضریب تأثیر را در میان مجلات منشرکننده تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی دارا می‏باشد. در میان نویسندگان مسئول از دانشگاه آزاد اسلامی، روستائیان به عنوان پرکارترین و فلاح‏باقرشیدایی به عنوان پراستنادترین تعیین شدند. بررسی میزان مشارکت نویسندگان نیز نشان داد که بیش‏ترین مشارکت مربوط به مدارک 3 نویسنده‏ای می‏باشد. مقدمه ‌توان و ظرفیت علمی هر کشور، یکی از معیارهای ارزیابی توسعه پایدار آن کشور محسوب می‏شود. ارتقای این توان مستلزم بهبود وضعیّت تولید اطلاعات علمی است. اهمیّت تولید اطلاعات علمی و نقش آن در توسعه پایدار موجب شده است که فعالیّتهای علمی- پژوهشی که به تولید اطلاعات علمی منجر می‎شوند، در چند دهه اخیر بیشتر مورد مطالعه و بررسی قرار بگیرند. در حال حاضر برای ارزیابی تولیدات علمی از روش‏های متعددی استفاده می‏شود. یکی از این روش‏ها استفاده از شاخص‏های علم‏سنجی است. علم‏سنجی به بررسی ویژگی‏های اطلاعات علمی پرداخته و تولیدات علمی کشورها، سازمان‏ها و پژوهشگران را مورد مطالعه، ارزیابی و مقایسه قرار می‏دهد (امین پور، کبیری و ناجی، 1387). از آنجا که بیش‌تر فعالیّت‏های پژوهشی، اغلب در قالب انتشارات علمی و در انواع مختلف از جمله مقالات علمی منتشر می‏شود، سنجش آن‏ها می‏تواند مبنایی مناسب برای شناخت وضعیّت تولید اطلاعات علمی محسوب گردد (داورپناه، 1381). البته سنجش تعداد مقالات علمی به عنوان شاخصی کمّی، به تنهایی برای این شناخت کافی نیست، بلکه استنادهای مرتبط با آن یا اثربخشی تولیدات نیز دارای اهمیّت است (ستوده، 1383؛ کازرانی، 1387). از جمله سازمان‏هایی که پایه و اساس توسعه هر کشور محسوب شده و با پیشرفت خود، پیشرفت و توسعه پایدار کشور را تضمین می‏کنند مؤسسات علمی و پژوهشی هستند. از این رو ارزیابی تولیدات علمی آنها از اهمیّت خاصی برخوردار می‏باشد (ابراهیمی، 1386). در این میان دانشگاه‏ها به عنوان مهم‏ترین مراکز فعالیّت‏های پژوهشی و تولید علم، در توسعه علمی نقشی تعیین‏کننده دارند.

بررسی ضمان درک و احکام مربوط به آن

استاد راهنما

دکتر حمید مسجد سرایی

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)    

چکیده ضمان درک همان گونه که درکتب فقهی مورد بحث قرارگرفته است عبارت است از این که در صورتی است که کسی ضمانت کند که ازعهده ثمن برآیدمثلاکسی چیزی را می خردو احتمال می دهد که مبیع یا برخی از آن مال کس دیگری باشد دراین حالت کسی ضامن می شود وبگوید اگر مبیع ،حق درآمد ومعلوم شد که فروشنده مالک مبیع نبوده است وآن غیر راضی به معامله نشودیا خللی در بیع ظاهر شودوموجب بطلان آن گرددد من ضامن هستم تا ثمن را به تو(مشتری) برگردانم .ضمان عهده ثمن نیز به آن گفته می شود. دراین تحقیق مهم ترین احکام مرتبط باضمان درک از منظر فقه ومتون موضوعه مورد بررسی وکنکاشی قرار گرفته است یافته اصلی این تحقیق آن است که اگر کسی برای عهده ثمن ضامن مشتری شود ضمانتش لازم است ودر هرموردی که عقد بیع اساسا باطل باشد ماننداین که معلوم شود مبیع،متعلق به دیگری است. همچنین اگرشخصی از طرف بایع زمین برای مشتری ضمانت کندکه در صورت خریدن زمین وپس از کاشتن درخت واحداث ساختمان اگر معلوم شود که زمین متعلق به دیگری است او ضامن احداث ساختمان وکاشتن درختی باشد که مشتری ایجاد کرده است طبق نظر برخی ازفقها چنین ضمانتی صحیح است وبرخی از فقها این ضمانت راصحیح نمی دانند زیرا سبب درهنگام قلع بنا ودرخت به وجود می آید ودرزمان عقد وجود ندارد. کلمات کلیدی:ضمان درک،ضامن،بایع،مستحق للغیر مقدمه معاملات ضمان درک ،یکی از انواع معاملات اسلامی است که در مقایسه با سایر معاملات بیشتر و پیشتر مبتلابه جامعه بوده و هست .دراین راستا فقها و حقوقدانان مشهور به فحص و بررسی درمتن و ماهیت آن و حتی به حواشی ان نیز اهتمام ورزیده اند و از دیگر سو ،به علت اختلافی بودن ماهیت این عقد بین فقهای اهل تشیع و تسنن ،دامنه بحث بسیار گسترده و وسیع گردیده است از جمله عناوین متفرّع بریع در قانون مدنی ضمان درك می‏باشد(ماده 390 تا 393) منظور از ضمان درك این است كه مورد معامله متعلق به شخص دیگری غیر از فروشنده در آیدكه فروشنده مالك مبیع نبوده و حق فروش آن را نیز نداشته است و در اصطلاح فقهی مبیع مستحق للغیر درآید چنین فروشنده‏ای می‏باید ثمنی را كه به عنوان عوض قرارداری دریافت كرده مسترد نماید و به جبران خسارت خریدار جاهل به تعلق مال به غیر نیز بپردازد چنانکه بخش اول ماده 391قانون مدنی می گوید(در صورت مستحق لغیر درآمدن کل یا بعض از مبیع باید ثمن مبیع را مسترد دارد) اینچنین مسئولیتی در هر حال عهده فروشنده مال به متعلق به غیر مستقر است و عدم تصریح به آن از سوی طرفین خللی به حقوق خریدار وارد نمیسازد بدین سان ضمان درك ناظر به تعهداتی است كه برای فروشنده مال غیر پیش بینی شده است و متضمن مخصوص جزء آن كه گفته شد نمی باشد. این تحقیق در پنج فصل ارائه می شود در فصل اول ضمن بیان كلیاتی در مورد تحقیق ضمان درك مبیع به بیان سابقه تاریخی در فقه و مفهوم دقیق آن می‏پردازیم در فصل دوم مباحث مقدماتی حقوقی و تعاریف وانواع ضمان ودر فصل سوم مباحث حقوقی ضمان درک ودرفصل چهارم به آثار حقوقی ضمان درک ودر پایان به نتیجه گیری وارائه پیشنهاداتی در این زمینه می پردازیم . 1-1 بیان مساله در تعریف ضمان درک آمده است که هرگاه کسی چیزی را بخرد واحتمال دهد که مبیع یا برخی ازآن مال کس دیگری باشد در اینحالت کسی ضامن شود وبگویداگر مبیع حق غیر درآمد وراضی به معامله نشد یا خللی در بیع ظاهر شودوموجب بطلان آن گرددضامن است که ثمن را به مشتری بر گرداندوخسارات وارده به مشتری ومالک راجبران نماید. یکی از مسائلی که در قانون مدنی آمده است مبحث ضمان درک است که نویسندگان این قانون رادر شمار تعهدات ناشی از عقد بیع شمرده اند.ماده 362دروضع قوانین مربوط به ضمان درک(مواد393-390)از مقررات فقه امامیه در خصوص مقررات مربوط به فروش مال غیر در معاملات فضولی وخیار تبعض صفقه غصب تبعیت کرده که این امر باعث نوعی تعارض در برخی مواردمربوط به ضمان درک(م 391ق م یا برخی از موارد بیع فضولی267-364)شده است. 1-2پیشینه تحقیق اکثرفقها در کتب فقهی و در باب بیع به ضمان درک یا عهده پرداخته­اند وفروعاتی رادر این زمینه مطرح نموده­اند. شارحین حقوقی وقانون مدنی نیز در این خصوص تحقیقاتی ارائه نموده­اند از جمله درکتاب حقوق مدنی دکتر ناصر کاتوزیان درزمینه عقود معین قسمت بیع ودرمقاله نگرشی بر ضمان درک در حقوق مدنی ایران آقای سید علی علوی ومقاله آقای شبانعلی جباری تحقیقاتی صورت گرفته است. ضمان درك مبیع كه فرع بر فضولی بودن بیع است و در حالت عدم تنفیذ این معامله مطرح می‏شود، در كتب فقهی جایگاه خاص دارد و آثار ردّ معامله بر مال غیر و جریان ضمان بایع دال بر رد ثمن مفصلاً بررسی شده است. منتها در این زمینه نكته ای حائز اهمیت است و آن اینكه گرچه تحقق ضمان درك و آثار آن در فقه بررسی شده است، ولی كمتر فقیهی صراحتاً عنوان (ضمان درك) را به كار برده و بیشتر فقها صرفاً پس ار بیان احكام فضولی و فرض رد معامله از سوی مالك به آثار عدم تنفیذ مالك در ابطال معامله و تعهد به استرداد ثمن و پرداخت خسارات و به طور كلی به بررسی روابط فیمابین (فضول و خریدار) و (مالك و خریدار) پرداخته‏اند اما عنوان این مسئولیت را ضمان درك ننهاده اند. 1-3 هدف تحقیق بی گمان، قانون مدنی ایران در نظام حقوقی این مرز و بوم از امتیاز و اتقان چشمگیری برخوردار است، بگونه‏ای كه از بدو تصویب آن تاكنون به ندرت دستخوش تغییرات و تحولات قانونگذاری واقع شده است، و البته این امر معلول عوامل گوناگونی است كه مهمترین آنها، انطباق این قانون با اعتقادات جامعه و فرهنگ حاكم بر آن می‏باشد. چرا كه نویسندگان قانون مدنی، در تدوین این مجموعه، به غیر از قوانین اروپایی مانند فرانسه و سویس تا حد بسیار زیادی تحت تأثیر مقررات فقهی و آراء فقهای شیعه بوده‏اند تا جائی كه بسیاری از عبارات این قانون برگردان لفظ به لفظ عبارات فقهای امامیه است، به ویژه آنكه به موجب اصل 11 متمم قانون اساسی سال 1325 ق (1285 ش، 1907 م) تصویب قوانین مخالف شرع اسلام و مذهب شیعه دوازده امامی ممنوع اعلام شده بود. از اینرو تلاش و سعی نویسندگان این قانون بر این بوده است كه هنگامی از مفاهیم حقوق خارجی بهره گرفته شود كه این مفاهیم با مقررات حقوق امامیه سازگار و قابل انطباق باشد. ولی متأسفانه این تلاش در همه زمینه‏ها موفق نبوده و ورود برخی مقررات حقوق خارجی در پیكره قانون مدنی باعث نوعی ناهمگونی و احیانا تعارض میان برخی مواد شده است. به هر حال یكی از مسایلی كه در این قانون آمده است مبحث ضمان درك است كه نویسندگان این قانون آن را در شمار تعهدات ناشی از عقد بیع صحیح شمرده‏اند (ماده 362 ق.م) كه در این مورد از حقوق مدنی فرانسه پیروی شده است ولی از سوی دیگر در وضع قوانین مربوط به ضمان درك (مواد 393 – 390 ق.م) از مقررات فقه امامیه در خصوص مقررات مربوط به فروش مال غیر (معاملات فضولی) و خیار تبعض صفقه و غصب تبعیت شده كه این امر باعث نوعی تعارض در برخی مواد مربوط به ضمان درك (م 391 ق.م) با برخی از مواد بیع فضولی (مواد 264 ـ 247 ق.م) شده است . وهدف ازاین پایان نامه مدلل ساختن قوانین ناظر به ضمان درک است که به بررسی تطبیق ضمان درک در فقه وحقوق مدنی پرداخته شود تا از ناهمگونی وتناقض در مبنای حقوقی وقانونی وفقهی جلو گیری ورفع ابهام شودوروشن ساختن ریشه هاو وضع این موارد می باشد 1-4 سوالات وفرضیات تحقیق سوالات وفرضیاتی که در این پایان نامه مطرح می شود وما بدنبال پاسخ به آن هستیم عبار تند از: 1-مقررات ضمان درک نسبت به مثمن هم جاری است یا خیر؟

پژوهش حاضر با هدف تعیین سلامت سازمانی در کتابخانه های شهرداری اصفهان بر اساس مولفه های نظریه مایلز انجام شد. در این پژوهش از روش توصیفی_ پیمایشی بهره جویی و برای دستیابی به اهداف تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد و پایایی پرسشنامه پس از انجام یک مطالعه مقدماتی بین 30 نفر از اعضای نمونه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ 95/0 محاسبه گردید. جامعه آماری تحقیق شامل 158 نفر از کتابداران کتابخانه های شهرداری اصفهان بود. نمونه گیری به روش تصادفی ساده متناسب با حجم، و حجم نمونه 121 نفر، بر اساس فرمول کوکران مشخص شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS در دو سطح آمار توصیفی ( فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار، و واریانس در قالب جدول و نمودار ) و آمار استنباطی ( آزمون­های تک نمونه ای، هتلینگ، تحلیل واریانس یک راهه، و آزمون تعقیبی ال. اس. دی ) انجام شد. یافته های تحقیق نشان داد که میانگین مولفه های تمرکز بر هدف، کفایت ارتباطات، توزیع بهینه قدرت، اتحاد و همبستگی، نوآوری و سازگاری با محیط بیشتر از سطح متوسط آن و مولفه های کاربرد منابع، روحیه، خودمختاری و کفایت حل مشکلات کمتر از سطح متوسط می باشد (P=0/05). متغیر های جمعیت شناختی جنسیت، رشته تحصیلی، میزان تحصیلات، و نوع کار با مولفه های سلامت سازمانی مایلز تفاوت معناداری نداشت و متغیر سابقه خدمت در خصوص مولفه توزیع بهینه قدرت تفاوت معناداری داشته است. در مجموع نتایج تحقیق نشان داد که میزان سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان کمتر از سطح متوسط می‌باشد.      کلیدواژه ها: سلامت سازمانی، کتابخانه های عمومی، مدیریت کتابخانه­ها. فهرست مطالب عنوان                                                                                                                        صفحه فصل اول: کلیات تحقیق

• شرح و بیان مسئله پژوهش 2
• اهداف پژوهش 5

1-3.                                                                                                                                                                                                  اهمیت و ارزش پژوهش 6

• کاربرد نتایج پژوهش 6

1-5.                                                                                                                                                                                                    سوالات پژوهش    7

• تعاریف مفهومی و عملیاتی ……………………………………. 7

فصل دوم: ادبیات تحقیق 2-1. سلامت سازمانی …………………………… 12 2-1-1. تعریف سلامت سازمانی ……………………. 12 2-1-2. ویژگی های سلامت سازمانی ………………… 15 2-1-2-1. نمایی از سازمان سالم ………………… 15 2-1-2-2. ویژگی های سازمان های سالم ……………. 18 2-1-3. سازمان ناسالم ………………………… 18 2-1-3-1. پیامدهای ضعف سلامت …………………… 19 2-1-3-2. شیوه های مقابله با ضعف سلامت ………….. 20 2-1-4. منابع سلامت سازمانی ……………………. 20 2-1-5. نظریه های سازمان سالم …………………. 21 2-1-6. مولفه های سلامت سازمانی ………………… 24 2-1-7. ارزش های سلامت سازمانی …………………. 25 2-1-8. ابعاد سازمان سالم …………………….. 25 2-1-9. شرح مولفه های سازمان سالم از نظر مایلز ….. 27 2-1-9-1. تمرکز بر اهداف ……………………… 28 2-2-9-1-1- ویژگی های اهداف …………………… 30 2-1-9-1-2. تعیین اهداف در کتابخانه ها …………. 30 2-1-9-1-3. مدیریت بر مبنای هدف در کتابخانه ها ….. 32 2-1-9-2. کفایت ارتباطات ……………………… 33 2-1-9-2-1. مفهوم ارتباط  …………………….. 33 2-1-9-2-2. شیوه های ارتباط …………………… 34 2-1-9-2-3- ارتباطات در کتابخانه ها ……………. 36 2-1-9-2-4. ضرورت های اساسی ارتباط سازمانی ……… 37 2-1-9-2-5. موانع سازمانی ارتباط ………………. 38 2-1-9-2-6. جریان های ارتباطی …………………. 38 عنوان                                                                                                                          صفحه 2-1-9-3. توزیع بهینه قدرت ……………………. 40 2-1-9-3-1. مدیریت مشارکتی ……………………. 41 2-1-9-3-2. اهداف مدیریت مشارکتی ………………. 42   2-1-9-3-3. مدیریت مشارکتی در کتابخانه …………. 42 2-1-9-4. کاربرد منابع ……………………….. 43 2-1-9-4-1. شرح اصل پیتر ……………………… 45 2-1-9-4-2. کاربرد منابع در کتابخانه …………… 46 2-1-9-5. اتحاد و همبستگی …………………….. 47 2-1-9-5-1. اتحاد و همبستگی در کتابخانه ها ……… 48 2-1-9-6. روحیه ……………………………… 49 2-1-9-7. نوآوری …………………………….. 50 2-1-9-7-1. خلاقیت و نوآوری ……………………. 50 2-1-9-7-2. تفکر تحلیلی و تفکر خلاق …………….. 51 2-1-9-7-3. خلاقیت در سازمان …………………… 51 2-1-9-7-4. تسهیل خلاقیت و نوآوری در سازمان ……… 52 2-1-9-7-5. خودنوسازی سازمان ………………….. 53 2-1-9-8. خودمختاری ………………………….. 53 2-1-9-9. سازگاری با محیط …………………….. 54 2-1-9-9-1. سازماندهی ………………………… 55 2-1-9-9-2- سازگاری با محیط در کتابخانه ها ……… 55 2-1-9-9-3. اصلاح بوروکراسی کتابخانه ای …………. 57 2-1-9-10. کفایت حل مشکلات …………………….. 58 2-1-9-10-1. تصمیم گیری ………………………. 58 2-1-9-10-2. تعاریف تصمیم گیری ………………… 59 2-1-9-10-3. تصمیم گیری در کتابخانه ها …………. 59 2-1-9-10-4. شیوه های تصمیم گیری ………………. 60 2-1-9-10-5. مراحل تصمیم گیری …………………. 61 2-1-10. اعمال، ارزیابی و کنترل سلامت سازمانی ……. 62 2-1-10-1. اعمال سلامت سازمانی …………………. 62 2-1-10-2. ارزیابی سلامت سازمانی ……………….. 62 2-1-10-3- کنترل سلامت سازمانی …………………. 63 2-2. کتابخانه عمومی …………………………. 64 2-2-1. اهداف کتابخانه عمومی ………………….. 65 2-2-2. ویژگی های کتابخانه ها …………………. 65 عنوان                                                                                                                            صفحه 2-2-2-1. کتابخانه عمومی به مثابه نهادی اجتماعی …. 65 2-2-2-2-  کتابخانه ها به عنوان سازمان …………. 66 2-2-2-3. کتابخانه به منزله سازمان دیوانسالارانه …. 69 2-3. پیشینه پژوهش …………………………… 71 2-3-1. تحقیقات داخلی ………………………… 71 2-3-2. تحقیقات خارجی ………………………… 72 2-3-3. جمع بندی …………………………….. 73 فصل سوم: روش شناسی پژوهش 3-1. روش پژوهش ……………………………… 75 3-2. جامعه پژوهش ……………………………. 76 3-3. برآورد حجم نمونه ……………………….. 76 3-4. روش و طرح نمونه­‌گیری …………………….. 76 3-5. ابزار گردآوری داده‌ها ……………………. 77 3-5-1. روایی پرسشنامه ………………………… 77 3-5-2. پایایی پرسشنامه ………………………. 77 3-6. شیوه جمع آوری اطلاعات و رعایت جنبه­های اخلاقی … 78 3-7. روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها ……………… 78 3-8. جمع بندی فصل …………………………… 79 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته­ها 4-1. بررسی وضعیت جمعیت­شناختی …………………. 80 4-1-1. توزیع فراوانی و درصد آزمودنی­‌ها بر اساس جنسیت 80 4-1-2. توزیع فراوانی و درصد آزمودنی­‌ها بر حسب رشته تحصیلی 81 4-1-3. توزیع فراوانی و درصد آزمودنی­‌ها بر­حسب سابقه خدمت    81 4-1-4. توزیع فراوانی و درصد آزمودنی­‌ها بر­حسب میزان تحصیلات 82 4-1-5. توزیع فراوانی و درصد آزمودنی­‌ها بر­حسب نوع کار در کتابخانه     83 4-2. بررسی سؤال‌های پژوهش …………………….. 84 فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری 5-1. خلاصه موضوع و روش‌ها ……………………… 99 5-2. بحث و نتیجه گیری ………………………. 100 5-3. محدودیت‌های پژوهش ………………………. 103 5-4. پیشنهادهای کاربردی …………………….. 103 5-5. پیشنهادهایی جهت پژوهش‌های آتی ……………. 104 منابع……………………………………… 105 پیوست……………………………………… 111 مقدمه سازمان‌ها به عنوان موجود زنده‌ای که دارای هویتی مستقل از اعضای خود بوده، تصور شده به گونه‌ای که با ‌این هویت جدید می توانند، رفتار کارکنان را تحت تاثیر قرار دهند. ‌این شخصیت و هویت می تواند دارای بیماری و یا سلامت سازمانی باشد (ساعتچی، 1385). انتخاب نامناسب، استفاده نامطلوب از مهارت‌ها، عدم جو مناسب برای شکوفایی خلاقیت‌ها می تواند سلامت و ارتقاء سازمان را به خطر بیاندازد. وقتی که به افراد مقام یا پستی داده می شود که متناسب با شأن آنها نبوده منجر به نافرمانی، غیبت از کار، تاخیر و استعفا می شود. چنانچه در سازمان جریان ارتباطات در تمام سطوح به صورت چند جانبه و باز بر قرار نشود و اعتماد کامل بین بخش‌های مختلف وجود نداشته باشد، سوء تفاهم و ناهماهنگی ‌ایجاد می شود. زمانی که اهداف مشخص نباشد، ابهام در هدف‌ها ‌ایجاد شده و در نتیجه تلاش و هماهنگی از طرف کارکنان در جهت تحقق اهداف انجام می پذیرد. مدیریت در نظام اداری، رکن اساسی توسعه و پیشرفت است و حرفه کتابداری و کتابخانه در هیچ دوره‌ای فاقد ‌این ارکان نبوده است (رحیمی، 1390، ص57). لذا در این پژوهش به بررسی سلامت سازمانی در کتابخانه های شهرداری اصفهان بر اساس مولفه های مایلز به عنوان مکانیزمی که امور مربوط به مدیریت را برای پیشبرد و پیشرفت سازمان و کتابخانه ها به عنوان سازمان هدایت می کند، پرداخته می شود. در ‌این بخش به شرح و بیان مسئله پژوهش پرداخته شده است. سپس به ذکر اهداف، ارزش و کاربرد نتایج آن مبادرت می شود. در ادامه سوالات پژوهش مطرح و در نهایت تعریف‌های مفهومی و عملیاتی اجزای مسئله تبیین شده است.

•  شرح و بیان مسئله پژوهش

توسعه و تکامل اشکال مختلف زندگی در جوامع انسانی، سازمان‌های متنوع و متعددی را بوجود آورده است. توسعه نیازمندی‌های متعددی که منشا آن تکامل و تغییر شکل زندگی انسان در جوامع مختلف می‌باشد، بر اهمیت سازمان افزوده است. تنوع و تعدد وظایف سازمان ایجاب می‌کند که بر طبق اصول و موازینی تشکیل گردد. آنچه در کلیه سازمان‌های انسانی مشاهده می‌شود، و به اصطلاح وجه مشترک جمیع آنها محسوب شده، اجتماع گروهی از افراد است که به طور دسته جمعی تحت رهبری سلسله مراتب سازمانی با امکانات محدود به منظور تحقق مقاصد خاصی همکاری می‌کنند. بدین ترتیب، سازمان عبارت است از ‌یک رشته روابط منظم و عقلایی که بین افرادی که وظایف پیچیده و متعددی را انجام می‌دهند، و کثرت تعداد آنان به قدری است که نمی‌توانند با هم در تماس نزدیک باشند، به منظور تامین هدف‌های مشترک خاصی برقرار می‌گردد (اقتداری، 1370، ص 104). مدیران در متن سازمان‌ها عمل کرده و تمام سازمان‌ها متشکل از افراد و اشیاء هستند. چستر برنارد[1]، پنج عنصر اصلی را که سازمان از آن تشکیل می‌شود، شناسایی کرده است: 1. بدنه؛ 2. وابستگی متقابل؛ 3. منابع؛ 4. توان عمل؛ و 5. محصول. با استفاده از این مفاهیم، وی هر دو نفر ‌یا بیش از دو نفر (بدنه) را که به این نتیجه برسند که می‌توانند با همکاری (وابستگی متقابل) به اهداف مشترک برسند و منابعی نظیر پول، مواد اولیه، کار و وقت خود (منابع) را در اختیار گیرند و از آن برای انجام فعالیت‌ها (توان عمل) استفاده کنند تا به نتیجه دلخواه (محصول) برسند،‌ یک سازمان می‌داند. کتابخانه‌ها تمام این مشخصات را دارند، افراد در آنها برای فراهم آوری اطلاعات کار کرده و منابع مختلف را که برای فراهم آوری دسترسی به اطلاعات سازمان داده‌، به کار می‌گیرند. سازمان‌ها واحدهای اجتماعی هستند که برای دستیابی به اهداف معین شکل گرفته‌اند. انسان‌ها از آن جهت به سازمان پیوسته که اهداف آن را تا حدی با اهداف شخصی و ‌یا حرفه‌ای خود ‌یکی می‌دانند. سازمان رشد و تغییر کرده و اهداف آن نیز تغییر می‌کنند. اهداف سازمان ممکن است چنان تغییر کند که بنیانگذاران آن به زحمت بتوانند آن را بازشناسند (اونز، 1388، ص 70). چالش محوری مدیریت در قرن جاری این است که سازمان، نقش پیشگام در امر دگرگونی داشته باشد. باید توجه داشت که تغییرات و تحولات سازمانی دارای پیامدهایی است و هر سازمانی که با تغییر و تحول مواجه می‌شود باید با این پیامدها به روش مناسبی برخورد نماید. شاید تغییرات ژرف موثر بر افراد، دگرگونی‌هایی نظیر تغییر در باورها، ارزش‌ها و مفروضات باشد که نتیجه آن تاثیرگذاری بر عملکرد افراد و در نتیجه، تاثیرگذاری بر سلامت سازمانی است. تغییرات می‌توانند انگیزه و شوق و نگرش کارکنان را تحت تاثیر قرار داده و بر عملکرد آنان تاثیر گذاشته و سلامت سازمان را دستخوش تغییر نمایند (توفیقی و همکاران، 1389). با گستردگی مفهوم سازمان‌ها، سازمان به عنوان ” سیستم باز ” در نظر گرفته شده و به‌ یک موجود زنده که دارای ‌یک سیستم هماهنگ می‌باشد، تشبیه شده است (اسپکتور[2] 2003). این سیر پیشرونده در مفهوم سازمان باعث شده سازمان‌ها به عنوان موجود زنده‌ای که دارای هویتی مستقل از اعضاء خود بوده، تصور شوند (سید جوادین، 1384) به گونه‌ای که حتی می‌توانند با هویت جدید و به خاطر شرایط و اصول حاکم بر خود، رفتار کارکنان را نیز تحت تاثیر قرار دهند. وقتی هویتی منسجم و مستقل به سازمان نسبت داده شد، سیر تفکر به سمت و سویی رفت که این شخصیت و هویت می‌تواند دارای سلامت سازمانی[3] و ‌یا بیماری سازمانی[4] باشد. ‌یک سازمان سالم قادر است مانند فردی سالم، به حیات خود ادامه دهد، به مقاصد خود برسد، موانع موجود در سر راه خود را بشناسد، برنامه‌ریزی کند، اجرا کند (ساعتچی، 1383) و به عنوان ‌یک سازمان‌ یادگیرنده[5] عمل نماید. وقتی از سلامت سازمانی صحبت می‌شود، منظور فقط فقدان بیماری کارمند نیست، بلکه نگرانی از سلامت جسمی تا سلامت ذهنی و احساسات نیروی کار است. توسعه سلامت سازمانی از طریق درگیری مفید کارمندان، احساس خوبی از کار ایجاد می‌کند و سلامتی نیروی کار، عملکرد را مدام افزایش می‌بخشد (هاکت و بیسیو[6]، 1996، ص 327). مایلز (1996) اولین نظریه پرداز سلامت سازمانی در محیط آموزشی است به نظر ماتیو مایلز[7]، سلامت سازمانی عبارت است از دوام و بقای سازمان در محیط خود و سازگاری با آن و ارتقاء و گسترش توانایی خود برای سازگاری بیشتر. مایلز می‌گوید: ” سلامت سازمانی نه تنها به وضعی فراتر از اثربخشی کوتاه مدت سازمان دلالت دارد، بلکه اشاره آن بر مجموعه‌ای از خصایص سازمانی نسبتا پردوام است. بدین معنی که‌ یک سازمان سالم ضمن پایداری و بقا در محیط، در دراز مدت به قدر کافی با آن سازگار شده، توانایی لازم را برای حفظ و بقای خود در محیط ایجاد کرده و گسترش می‌دهد ” (توفیقی، 1389). مایلز ویژگی‌های سازمان سالم را در تامین سه نیاز اصلی ‌یعنی نیازهای وظیفه‌ای که شامل هدف‌ها، انتقال اطلاعات راه‌های نفوذ و تاثیرگذاری به منظور تصمیم‌گیری ارتباط دارد و سه ویژگی اول را در بر می گیرد، نیازهای بقاء شامل سه ویژگی دوم، و نیازهای رشد و توسعه سازمان که شامل چهار مولفه دیگر دانسته و ابعاد سلامت سازمانی به صورت ده مولفه تمرکز بر هدف، کفایت ارتباطات، توزیع بهینه قدرت، کاربرد منابع، اتحاد و همبستگی، روحیه، نوآوری، خودمختاری، سازگاری با محیط، کفایت حل مشکلات بیان می‌کند (هوی و میسکل، 1378، ص 36). تقریبا ‌یک سوم عمر هر کارمند در محیط کار وی سپری می‌شود؛ لذا فراهم آوری شرایط مطلوب در محیط کار، میزان غیبت، و ترک خدمت کارکنان را کاهش می‌دهد و به ماندگاری آنان در سازمان منجر می‌شود. بی‌تردید، وجود عوامل رفاهی و تامین معیشت تا حد زیادی آسایش فکری و آرامش خیال کارکنان هر سازمان را تامین کرده و موجب رضایت شغلی می‌شود (کول[8]، 2005). ماروین فایرمن[9] در سال 1979 شاخص‌های تمرکز بر هدف، ارتباطات مناسب، برابری قدرت (تساوی کارکنان در دستیابی و تاثیر گذاری بر رهبر ‌یا رئیس سازمان)، بهره‌گیری از منابع (توانایی مدیر برای استفاده از استعدادهای کارکنان)، جاذبه سازمان، روحیه کارکنان، نوآوری، خودگردانی (ظرفیت کارکنان در عدم نیاز به مدیر)، سازگاری با محیط و توانایی حل مسئله را برای ارزیابی سلامت سازمانی معرفی کرد (توفیقی و همکاران، 1389). کتابخانه‌ها و آرشیو‌ها در اصل به منظور اداری و برای نگاهداری سوابق برای اداره ‌یک امپراطوری ایجاد شدند. با گذشت زمان این موسسات تغییر کردند و کارهای دیگری بر عهده گرفتند. کتابخانه عمومی در طول چندین قرن به تدریج به صورت ‌یک نهاد اجتماعی درآمد. ایدئولوژی هر حرفه باید در بردارنده هسته اصلی ارزش‌های اخلاقی نیز باشد. از 1850 ارزش‌های اخلاقی مشروعیت بخش کتابخانه‌های عمومی بوده است. این ارزش‌ها مبتنی بر این فرض بوده که مطالعه منشا پیشرفت فردی و خیر اجتماعی است؛ از این اعتقاد “ایمان” به حکومت و “شهروندان آگاه” برآمد و تامین هزینه تامین کتاب و اطلاعات مجانی را برای تمام اعضای جامعه از محل بودجه عمومی توجیه کرد (ماک[10]، 1994، 76- 77). در دهه1960 پذیرش تغییر را ارزش بنیادی برای کتابخانه‌های عمومی دانستند. دهه 1970 در ادامه برنامه اجتماعی دهه 1960 بر نقش کتابخانه‌های عمومی در خدمت به کل جامعه تاکید می‌شد (اونز، 1388، ص 42). بین‌ یک موسسه تجاری و‌ یک نظام اطلاع‌رسانی وظایف مشابه قابل توجهی وجود دارد. هر دو اهداف مشخصی دارند. هر دو وظایف مدیریتی چون برنامه ریزی، استخدام کارکنان، تهیه مواد و پول را بر عهده دارند؛ هر دو اصول و دیدگاه مدیریتی اولیه را برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده خویش به کار می‌برند و هر دو در ارتباط با استفاده کنندگان برای ارزیابی، بازنگری ‌یا استقرار اهداف و مقاصد جدید برای سازمان در تعامل­اند. تنها تفاوت عمده این است که در ‌یک موسسه تجاری کارآیی در قالب “سود”‌یا “درآمدهای مالی” اندازه‌گیری می‌شود در حالی که در ‌یک کتابخانه و‌ یا نظام اطلاع‌رسانی کارآیی در قالب “خدمت” ارزیابی می‌شود. بنابراین در ‌یک موسسه تجاری، اهداف و مقاصد بر محور سودآوری، ولی در‌ یک نظام کتابخانه‌ یا اطلاع‌رسانی بر محور خدمت استوار است. برای این که ‌یک سازمان به اهداف خود برسد نیازمند اداره و مدیریت هدف دار است. برای این منظور ‌یک ترکیب سازمانی بر پا می‌شود، ‌یک صلاحیت و مجوز اداری داده می‌شود و‌ یک دستگاه مدیریتی منصوب می‌گردد. همه کتابداران و مدیران اطلاعاتی به طور طبیعی در نقش‌های محوله خویش، مدیران و نه تنظیم کنندگان خط مشی اداری هستند، دلیل آن این است که همه کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی بخشی از ‌یک واحد سازمانی بزرگتر (آزمایشگاه، موسسه و ‌یا دانشگاه و غیره) هستند؛ و چنین فرض می‌شود که آنها باید در قالب اهداف، خط مشی، سیاست‌ها، مراحل اجرایی و مقرراتی که توسط امور اداری وضع شده کار کنند. عملیات موثر در هر نظامی، خواه موسسه تجاری و ‌یا نظام اطلاع‌رسانی بر وظایفی مشخص بنا شده است، در هر سطحی از ‌یک سازمان، مدیر، شخصی کلیدی است که وظایف مشخصی را برای رسیدن به هدفی معین اجرا می‌کند. وظایف اصلی هفت گانه مدیر عبارتند از: خلاقیت؛ برنامه ریزی؛ سازماندهی؛ ایجاد انگیزه؛ ارتباط؛ کنترل؛ تصمیم گیری. علاوه بر وظایف تعدادی اصول مدیریت وجود دارد که مدیر را برای اجرای بهتر عملیات مدیریتی کمک و راهنمایی می‌کند. هنری فایول [11] چهارده اصل را که برای اکثر سازمان‌ها تحت حادترین شرایط، حتی امروزه قابل اجرا است این گونه بیان می‌کند: تقسیم کار؛ اختیار و مسئولیت؛ انضباط؛ وحدت فرماندهی؛ وحدت رویه؛ همسو نمودن خواست‌های فردی با خواست‌های جمعی ‌یا تبعیت علائق فردی از علائق جمعی؛ پاداش؛ تمرکزگرائی؛ خط فرماندهی؛ نظم؛ برابری؛ اثبات شغلی؛ ابتکار؛ روح جمعی. بنابراین، کتابخانه و مرکز اطلاع‌رسانی نیز‌ یکی از نهادهای اجتماعی است که همانند همه اندام‌های دیگر جامعه نیازمند اداره خوب، کارآ، و اثربخش است. کتابخانه به لحاظ کمی و کیفی و از نظر وظیفه اطلاع‌رسانی، آموزشی، کمک آموزشی، و تفریحی که بر عهده دارد باید در جامعه مطرح باشد. ادامه زندگی بالنده کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی جز از راه مدیریت صحیح میسر نیست. مدیریت کتابخانه و نظام اطلاع‌رسانی به ویژه در جهان امروز از چند جهت قابل توجه است:

• معمولا چون کتابخانه و مرکز اطلاع‌رسانی، واحدی مستقل نیست و تابع واحدهای بزرگتری است لازم است که برای حفظ و گسترش موجودیت خود، اهمیت، و حساسیت‌های آن به مدیران ارشد تفهیم شود.
• از جهت گران بودن کتاب و مواد اطلاعاتی، سرمایه گذاری در این گونه مراکز در مقایسه با سایر بخش‌ها فوق العاده چشمگیر و قابل توجه است. بدیهی است انتظار بهره وری و پویایی بیشتر از این نهاد معنوی و فرهنگی دور از انتظار نیست. مدیران کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی با توجه به سرمایه گذاری‌های انجام شده باید به این امر تحقق بخشند.
• کتابخانه و مرکز اطلاع‌رسانی نه تنها ابزار دست مدیران مافوق و موجب سربلندی و افتخار و نشانه توجه عمیق آنان به مسائل آموزشی و فرهنگی ‌یک سازمان است بلکه به لحاظ این که ابزار بلافصل و واسطه تحقیق و پژوهش به شمار می‌آید، لازم است تا بهره وری و اثربخشی خود را به ویژه در امر تحقیق و پژوهش به اثبات برساند. به هر اندازه پژوهش گرانقدر باشد کتابخانه و مرکز اطلاع‌رسانی نیز باید در کنارش واجد ارزش‌های والا باشد و کتابدار بتواند با اشراف و احاطه‌ای که به مجموعه دارد خود را به عنوان مشاور تحقیق مطرح کند (سینق، 1373).

با توجه به موارد ذکر شده و این که کتابخانه ها اصولا بخشی از سازمان ها و وابسته به سازمان های بزرگتر می باشند و از آن جایی که شهرداری اصفهان دارای کتابخانه های متعدد در سطح این شهر می باشد لزوم بررسی چنین موضوعی مشهود است. بنابراین تحقیق حاضر سعی دارد تا سلامت سازمانی را بر اساس مدل مایلز در کتابخانه‌های عمومی شهرداری اصفهان مبتنی بر مولفه‌های تمرکز بر هدف، کفایت ارتباطات، توزیع بهینه قدرت، کاربرد منابع، اتحاد و همبستگی، روحیه، نوآوری، خودمختاری، سازگاری با محیط، کفایت حل مشکلات و در بین کتابداران و با توجه به عوامل جمعیت شناختی (جنسیت، رشته تحصیلی، سطح تحصیلات، سابقه خدمت، و نوع کار) مورد بررسی قرار دهد. 1-2 اهداف پژوهش هدف اصلی این تحقیق تعیین میزان مولفه‌های سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان است. بر این مبنا اهداف فرعی به قرار ذیل ترسیم شده است. اهداف فرعی

1. تعیین میزان مولفه ” تمرکز بر هدف ” در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان؛
2. تعیین میزان مولفه ” کفایت ارتباطات ” در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان؛
3. تعیین میزان مولفه ” توزیع بهینه قدرت ” در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان؛
4. تعیین میزان مولفه ” کاربرد منابع ” در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان؛
5. تعیین میزان مولفه ” اتحاد و همبستگی ” در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان؛
6. تعیین میزان مولفه ” روحیه ” در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان؛
7. تعیین میزان مولفه ” نوآوری ” در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان؛
8. تعیین میزان مولفه ” خودمختاری ” در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان؛
9. تعیین میزان مولفه ” سازگاری با محیط ” در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان؛
10. تعیین میزان مولفه ” کفایت حل مشکلات ” در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان؛
11. تعیین تفاوت بین نظرات کارکنان کتابخانه‌های شهرداری اصفهان در مورد میزان مولفه‌های سلامت سازمانی و متغیرهای جمعیت شناختی (جنسیت، رشته تحصیلی، سطح تحصیلات، سابقه خدمت، و نوع کار) آنان.

1-3. اهمیت و ارزش پژوهش سلامت سازمانی در اقتصاد پویای معاصر از ضرورت‌های اساسی محسوب می شود، از طرفی کتابخانه‌های عمومی در کشورهای مختلف به سرعت در حال پیشرفت بوده و باید از سلامت سازمانی برخوردار بوده تا بتوانند از توان خود در جهت تحقق اهداف سازمان بهره جویی کنند. بنابراین سازمان‌ها روش‌های مناسب و جدیدی را جستجو کرده تا بهترین مفهوم از سلامت سازمانی را در آینده نشان دهند. تغییرات سریع و دنباله دار در اقتصاد، فناوری، مشاغل و ساختارهای سازمان همچنان ادامه دارد، اما هرگز روان‌شناسی سلامت سازمانی برای فهم استرس در محل کار آنقدر ضروری در نظر گرفته نشده است. انجام پژوهش‌هایی در زمینه سلامت سازمانی، موجب فهم رفتارهای سالم در محیط‌های کاری شده و مشکلات بیماری سازمانی را شناسایی می کند (الکساندر استاماتیوس[12]، 2005). سلامت سازمانی، فرصت‌هایی را برای استفاده از منابع و امکانات مهم و مطلوب در سازمان، ارائه می‌دهد و به آسیب‌شناسی سازمان پرداخته و دلایل موفقیت و شکست سازمان را در برنامه‌ها بررسی می‌کند (هیلتون براون[13]، 1997). سلامت سازمانی می‌تواند از طریق بهبود روابط کاری و اثربخشی کارکنان بر عملکرد آنها تاثیرات مثبتی بگذارد. از طریق سلامت سازمانی می‌توان استعدادهای اعضا را شناسایی کرد تا با استفاده از آنها، اهداف سازمانی به شکل مطلوبی تحقق پیدا کند (کاترین[14]، 2007). در واقع اگر در کتابخانه‌ها، سلامت سازمانی در سطح بالایی قرار داشته باشد، با استفاده از منابع موجود می‌توان استعدادهای بالقوه کارکنان را در زمان مناسب و با صرف حداقل هزینه‌ها به فعلیت تبدیل کرد و از آنها در جهت افزایش بهره وری کتابخانه‌ها استفاده نمود. به نظر می‌رسد که در سازمان‌های موفق و سالم کارکنان از تمام تلاش خود در جهت اهداف سازمان استفاده می‌کنند و هویت شکل‌یافته آنها موجب افزایش احساس مسئولیت پذیری فرد خواهد شد (امیدیان و شکرکن، 1382). پس این موضوع اهمیت تحقیق را نشان می‌دهد. اهمیت و ارزش این پژوهش در کتابخانه‌های عمومی به شناسایی بنیادهای سلامت سازمانی کمک کرده و می‌تواند جنبه‌های سلامت سازمان را مورد شناسایی قرار دهد.

• کاربرد نتایج پژوهش

1. استفاده مدیران سازمان فرهنگی تفریحی، و معاونت کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به منظور بهبود مدیریت سازمانی کتابخانه‌ها؛
2. استفاده مدیران نهاد کتابخانه‌های عمومی شهر اصفهان به منظور تأکید بر حوزه‌های مدیریت کتابخانه‌های مزبور؛
3. استفاده مدیران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سطح کلان کشور.

1-5.     سوالات پژوهش  سوال اصلی به چه میزان مولفه‌های سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به کار گرفته می‌شود؟ سوالات فرعی

1. به چه میزان مولفه ” تمرکز بر هدف ” سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به کار گرفته می‌شود؟
2. به چه میزان مولفه ” کفایت ارتباطات ” سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به کار گرفته می‌شود؟
3. به چه میزان مولفه ” توزیع بهینه قدرت ” سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به کار گرفته می‌شود؟
4. به چه میزان مولفه ” کاربرد منابع ” سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به کار گرفته می‌شود؟
5. به چه میزان مولفه ” اتحاد و همبستگی ” سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به کار گرفته می‌شود؟
6. به چه میزان مولفه ” روحیه ” سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به کار گرفته می‌شود؟
7. به چه میزان مولفه ” نوآوری ” سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به کار گرفته می‌شود؟
8. به چه میزان مولفه ” خودمختاری ” سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به کار گرفته می‌شود؟
9. به چه میزان مولفه ” سازگاری با محیط ” سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به کار گرفته می‌شود؟
10. به چه میزان مولفه ” کفایت حل مشکلات ” سلامت سازمانی در کتابخانه‌های شهرداری اصفهان به کار گرفته می‌شود؟
11. آیا بین نظرات کارکنان کتابخانه‌های شهرداری اصفهان در میزان کاربرد مولفه‌های سلامت سازمانی و متغیرهای جمعیت‌شناختی (جنسیت، رشته تحصیلی، سطح تحصیلات، سابقه خدمت، و نوع کار) آنان تفاوت وجود دارد؟

• تعاریف مفهومی و عملیاتی

سلامت سازمانی الف. تعریف مفهومی: از نظر ماتیو مایلز[15]  عبارت است از دوام و بقای سازمان در محیط خود و سازگاری با آن و ارتقاء و گسترش توانایی خود برای سازگاری بیشتر. سلامت سازمانی نه تنها به وضعی فراتر از اثربخشی کوتاه مدت سازمان دلالت دارد، بلکه اشاره آن بر مجموعه‌ای از خصایص سازمانی نسبتا پردوام است. بدین معنی که ‌یک سازمان سالم ضمن پایداری و بقا در محیط، در دراز مدت به قدر کافی با آن سازگار شده، توانایی لازم را برای حفظ و بقای خود در محیط ایجاد کرده و گسترش می‌دهد (توفیقی، 1389، ص173-179). ب. تعریف عملیاتی: میزان کاربرد مولفه‌های سلامت سازمانی با پرسشنامه محقق ساخته که شامل 36 سوال است و در بخش پیوست مشاهده می شود، اندازه گیری شده است. تمرکز بر اهداف [16] الف. تعریف مفهومی: در سازمان سالم، هدف‌ یا هدف‌های سیستم برای اعضای آن کاملا روشن و قابل پذیرش است. با وجود این، روشنی هدف و پذیرش آن را باید برای سلامت سازمانی شرطی لازم و ناکافی دانست. همچنین، هدف‌ها باید با توجه به منابع موجود و در دسترس، قابل حصول و مناسب و کم و بیش همخوان و موافق با خواست‌ها و تقاضاهای محیط باشند (علاقه بند، 1378، ص 18-22). ب. تعریف عملیاتی: میزان کاربرد مولفه تمرکز بر هدف است که بر اساس پرسش‌های شماره 1 تا 4 پرسشنامه سنجیده شده است. کفایت ارتباطات [17] الف. تعریف مفهومی: چون سازمان‌ها مثل گروه‌های کوچک، سیستم‌های رویاروی همزمان نیستند، گردش و انتقال ارتباطات در آنها اهمیت زیادی دارد. کفایت ارتباط، بدان معنا است که ارتباطات نسبتا عاری از تخریب در جهت افقی و عمودی و همچنین متقابلا بین سازمان و محیط آن وجود دارد و اطلاعات به خوبی در گردش است. در‌ یک سازمان سالم، فشارهای درونی موجود، بی‌درنگ حس می‌شوند. اطلاعات کافی برای تشخیص دشواری‌های آن موجود است و کارکنان سازمان، اطلاعات مورد نیاز را بدون انجام تلاش‌های زاید ‌یا مراجعه به این و آن، ‌یا تشکیل جلسات مکرر، به راحتی بدست می‌آورند (علاقه بند، 1378، ص 18-22). ب. تعریف عملیاتی: میزان کاربرد مولفه کفایت ارتباطات است که بر اساس پرسش‌های شماره 5 تا 8 پرسشنامه سنجیده شده است. توزیع بهینه قدرت [18] الف. تعریف مفهومی: در سازمان سالم، توزیع قدرت نفوذ و تاثیرگذاری نسبتا عادلانه است. زیردستان می‌توانند در جهت بالا تاثیرگذار باشند و مهم‌تر از آن هر مافوقی می‌تواند بر مافوق تاثیر بگذارد در چنین سازمانی، گرچه بدون تردید تعارض میان گروهی مثل هر گروه انسانی مشاهده می‌شود، ولی مبارزات میان گروهی برای دستیابی به قدرت تلخ و ناخوشایند نیست. همکاری بین افراد جایگزین اعمال اجبار آشکار‌ یا پنهان می‌شود. همبستگی در روابط متقابل به جای رئیس – مرئوسی مورد توجه قرار می‌گیرد. در سازمان سالم نفوذ و تاثیرگذاری، نه از مقام شخصیت‌ یا سایر عوامل نامربوط، بلکه از دانایی، شایستگی و داشتن اطلاعات مرتبط با کار سرچشمه می‌گیرد (علاقه بند، 1378، ص 18-22). ب. تعریف عملیاتی: میزان کاربرد مولفه توزیع بهینه قدرت است که بر اساس پرسش‌های شماره 9 تا 11 پرسشنامه سنجیده شده است. کاربرد منابع[19] الف. تعریف مفهومی: وقتی ‌یک شخص سالم در حد استعداد و قابلیت خود کار می‌کند؛ به عبارت دیگر، نظام اداری او را در جهت هدف و در سطح مقتضی به همکاری برمی انگیزد. در سطح سازمان، سلامت تلویحا می‌رساند که دروندادهای سیستم، بویژه کارکنان آن، به نحوی اثربخش مورد استفاده قرار می‌گیرند. هماهنگی کلی در سازمان چنان است که افراد نه بیشتر از حد کار کنند و نه بیکار و باطل می‌مانند. در سازمان سالم، افراد ممکن است زیاد کار کنند ولی احساس نمی‌کنند که خلاف میل خود ‌یا علیه خود و سازمان عمل می‌کنند. میان خواست‌های افراد و انتظارات شغلی آنان تناسب وجود دارد. افراد در حد معقولی احساس خودیابی می‌کنند، به عبارت دیگر، نه تنها در انجام کار خود احساس خوبی دارند بلکه در جریان همکاری با سازمان حس می‌کنند که شخصا‌ یاد می‌گیرند، رشد می‌کنند و شکوفا می‌شوند (علاقه بند، 1378، ص 18-22). ب. تعریف عملیاتی: میزان کاربرد مولفه کاربرد منابع است که بر اساس پرسش‌های شماره 12 تا 15 پرسشنامه سنجیده شده است. اتحاد و همبستگی[20] الف. تعریف مفهومی: شخص سالم، کسی است که معنای روشنی از هویت خود دارد و خود را می‌شناسد و علاوه بر آن خود را دوست دارد. موضع و نگرش او نسبت به زندگی طوری است که حتی وقتی که پاره‌ای از رفتارهایش ناخوشایند ‌یا غیرموثر است، احساس حقارت و خواری نمی‌کند. بنابراین، سلامت سازمانی بدان معناست که سازمان خود را می‌شناسد، اعضای آن به عضویت در آن جذب شده می‌خواهند در سازمان باقی بمانند، تحت تاثیر آن قرار گیرند و آن را تحت تاثیر قرار دهند (علاقه بند، 1378، ص 18-22). ب. تعریف عملیاتی: میزان کاربرد مولفه اتحاد و همبستگی است که بر اساس پرسش‌های شماره 16 تا 19 پرسشنامه سنجیده شده است. روحیه[21] الف. تعریف مفهومی: سابقه این مفهوم در ادبیات روانشناختی و جامعه‌شناسی چنان مبهم است که کاربرد آن را با تردید روبرو می‌سازد. معنای ضمنی آن رفاه، خوشی ‌یا رضایت است. البته، رضایت برای وجود سلامت کافی نیست. شخص ممکن است ضمن این که با موفقیت، هیجانات، کینه‌ها و تعارض‌های درونی خود را نفی کند، اما اظهار کند که احساس رضایت و خوشی می‌کند. با وجود این، کاربرد مفهوم روحیه در سطح سازمان سودمند است. روحیه عبارت است از حالتی حاصل از احساسات فردی که بر حول آن احساس‌های رفاه، رضایت و انبساط خاطر قرار دارد. فقدان روحیه حاصل احساس‌های ناراحتی فشارهای ناطلبیده و نارضایتی است (علاقه بند، 1378، ص 18-22). ب. تعریف عملیاتی: میزان کاربرد مولفه روحیه است که بر اساس پرسش‌های شماره 20 تا 23 پرسشنامه سنجیده شده است.