فصل اول:مقدمه. 2

1-1- طرح موضوع.. 2

1-3-اهمیت مطالعه موضوع و اهداف… 5

1-4- روش شناسی و محتوای پایان‌نامه. 6

فصل دوم: بررسی منابع……….7

2-1- مقدمه. 8

2-2-مزایای تولید نقشه های موضوعی با استفاده از داده های ماهواره ای.. 8

2-3-منابع داده های سنجش از دور. 9

2-4- ویژگی های پوشش گیاهی.. 11

2-5- روش انجام مطالعات صحرایی.. 11

2-5-1- جمع آوری داده های صحرایی جهت تهیه نقشه خطر آتش…. 11

2-6- پیش پردازش تصاویر ماهواره ای.. 14

2-6-1- تصحیح هندسی.. 14

2-6-2- پردازش و بارِزسازی تصاویر ماهواره ای.. 16

2-6-3- تصاویر رنگی کاذب… 16

2-6-4- آنالیز مؤلفه های اصلی (PCA). 17

2-6-5- شاخص های پوشش گیاهی.. 18

2-6-6- فیوژن کردن تصویر. 20

2-6-7- روش های طبقه بندی.. 21

2-6-7-الف- طبقه بندی نظارت شده…21

2-6-7-ب- طبقه بندی نظارت نشده……..21

2-6-7ج-طبقه بندی ترکیبی(هیبرید)…………..22

2-7- برازش مدل رگرسیونی……….22

2-8- برآورد صحت نقشه های موضوعی حاصل از دور سنجی………24

2-9- صحت نقشه حاصل از طبقه بندی.. .24

هشت
2-10- مطالعات انجام شده در داخل و خارج کشور. 25

2-10-1مطالعات انجام شده در خارج کشور. 25

2-10-2 تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 31

فصل سوم: مواد و روش ها…35

3-1- مشخصات منطقه. 35

3-1-1-موقعیت جغرافیایی.. …….35

 

3-1-2- رژیم بارندگی و اقلیمی منطقه. ……..35

3-1-3- تعداد روزهای یخبندان.. 37

3-1-4- باد. 37

3-1-5- وضعیت زمین شناسی و پستی و بلندی های منطقه. 37

3-1-6- کاربری اراضی.. 38

3-2- مطالعه پهنه بندی خطر آتش سوزی با سنجش از دور. 40

3-2-1- انتخاب منطقه مورد مطالعه. 40

3-2-2- ابزار و داده های مورد نیاز برای مطالعه. 40

3-3- روش انجام مطالعات میدانی.. 41

3-3-1- جمع آوری داده های میدانی.. 41

3-4- پیش پردازش و پردازش داده های ماهواره ای.. 45

3-4-1- تصحیح هندسی و زمین مرجع نمودن تصاویر. 45

3-5-2- جداسازی منطقه مورد مطالعه بر روی تصویر. 45

3-4-2- استخراج اطلاعات رقومی.. 45

3-4-3- بارزسازی تصاویر. 46

3-4-5-الف- تعیین بهترین ترکیب باندی برای تصاویر رنگی کاذب……..46

3-4-5-ب- آنالیز مؤلفه­ی اصلی………….46

3-4-5-ج- فیوژن تصاویر…………..46

3-4-5-ه- تعدیل هیستوگرام……………….46

3-5-  طبقه بندی تصاویر……………. 47

3-5-1- طبقه بندی نظارت شده. 47

3-5-2- طبقه بندی نظارت نشده. 47

3-5-3- طبقه بندی ترکیبی(هیبرید). 47

3-6-تهیه نقشه کاربری اراضی………….47

3-6-1- سایه و ابر. …………….48

3-7-تهیه نقشه پوشش گیاهی.. 48

3-7-1- محاسبه شاخص پوشش گیاهی.. 48

نه
3-8- آنالیز رگرسیون و تعیین مدل.. 48

3-8-1- اعمال مدل رگرسیونی بر داده های ماهواره ای و تولید نقشه. 49

3-9- ارزیابی صحت نقشه های تولید شده. 49

فصل چهارم: نتایج…………….50

4-1- نتایج پردازش و پیش پردازش تصاویر. 50

4-1-1- نتایج پیش پردازش تصویر……..50

4-2- نتایج حاصل از پردازش تصاویر ماهواره ای برای تهیه نقشه کاربری اراضی.. 52

4-2-1- تهیه بهترین ترکیب رنگی………..52

4-2-2- آنالیز تجزیه مؤلفه اصلی.. 53

4-2-3- فیوژن تصاویر. 53

4-2-4- تعدیل هیستوگرام. 54

4-2-5- طبقه بندی تصاویر. 55

4-2-5-الف- طبقه بندی نظارت نشده. 55

4-2-5-ب- طبقه بندی نظارت شده. 55

4-2-4-ج- طبقه بندی به روش هیبرید.. 55

4-3-نتایج حاصل از طبقه بندی تصاویر. 61

4-4- پوشش گیاهی منطقه و نقشه پهنه بندی خطر آتش…. 62

4-4-1- روابط رگرسیونی و تولید نقشه. 63

4-5- طبقه بندی برای خطر آتش…. 68

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری… 79

5-1- استفاده از داده های ماهواره ای.. 79

5-2- انتخاب تصاویر ماهواره ای.. 80

5-3- تصحیح هندسی.. 80

5-4- فیوژن.. 80

5-5- آنالیز مؤلفه های اصلی.. 81

5-6- روش نمونه برداری.. 81

5-7- تعدیل هیستوگرام. 82

5-8- بهترین ترکیب باندی.. 82

5-9- طبقه بندی تصویر. 83

5-10- روش هیبرید.. 83

5-11- مقایسه روش های طبقه بندی.. 84

5- 12- مدل های آماری.. 89

5-13-1- آنالیز باندهای اصلی و درصد پوشش گیاهی.. …………..89

ده
5-13-2- نقشه حاصل از شاخص گیاهی و درصد تاج پوشش گون.. ……………….100

5-13- نقشه پوشش گیاهی………..89

5-14- نتیجه گیری……………………….102

5-15- پیشنهادات…….103

منابع………….104

یازده
چکیده انگلیسی……….112

چکیده                                                                  

آتش سوزی­های عمدی در عرصه منابع طبیعی یکی از بحران­هایی است که هر ساله خسارات غیر قابل جبرانی بر اکوسیستم­ها ی مرتعی و محیط زیست وارد می­سازد به طوری که در سال­های اخیر به عنوان یک مسئله و چالش جهانی معرفی شده است. عرصه­های منابع طبیعی ایران نیز از این امر مستثنا نیست و به دلایل مختلف هر ساله وقوع انواع آتش سوزی­ها در این عرصه­ها گزارش شده است. طبق گزارش سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور هر ساله انواع حریق­ها در سطح جنگل­ها و مراتع به دلایل مختلف بروز می­نماید. طبق همین گزارش از سال 1379 الی 1389، تعداد 14960 فقره آتش سوزی در157121 هکتار اراضی جنگلی و مرتعی کشور روی داده است. بنظر می­رسد عدد واقعی بیش از این باشد. در سال­های اخیر با افزایش فراوانی آتش سوزی­های عمدی در مراتع ، پایش پوشش­گیاهی و پهنه بندی خطر آتش امری ضروری گردیده است. شناسایی و پهنه بندی نواحی دارای خطر آتش سوزی یکی از ابزار­های اساسی به منظور دستیابی به راهکار­های مقابله با آتش سوزی در مرتعداری پایدار محسوب می­شود. یکی از کانون­های بحرانی آتش سوزی­های عمدی در استان همدان، گون­زار­های وسیع شهرستان ملایر است. لذا هدف مطالعه حاضر، تهیه نقشه نواحی دارای خطر آتش سوزی مرتع بر پایه تهیه نقشه پوشش­گیاهی گون درختچه­ای و بوته­ای به منظور مدیریت آتش گون­زارها با استفاده از تصاویر ETM+ است، تا در جهت مدیریت و حفاظت گون­زارها مدیران بتوانند برنامه ریزی نمایند زیرا با تهیه نقشه نواحی دارای خطر آتش­سوزی و برنامه ریزی برای این نواحی می­توان خطرات آن را تا اندازه­ای کاهش داده و به فعالیت­های پیشگیرانه، حفاظتی و مدیریتی در این مورد پرداخت. برای زمین مرجع کردن داده­های ماهواره­ای از 28 نقطه کنترل زمینی و نقشه­های توپوگرافی 1:50000، با اعمال روش نزدیک ترین همسایه و مدل هندسی درجه یک، RMSe کمتر از 1/0 پیکسل ، حاصل گردید. منطقه مورد مطالعه اطراف شهر ملایر در جنوب شرقی استان همدان با مساحت 70000 هکتار، است. جمع­آوری داده­های زمینی برای آنالیز تصاویر با روش نمونه برداری تصادفی طبقه­بندی شده انجام شد كه در هر واحد نمونه برداری تعداد 10 پلات بر روی محیط دایره­ای فرضی به شعاع 20 متر مستقر و درصد پوشش­گیاهی هر پلات برآورد گردید. میانگین اعداد درصد پوشش­گیاهی 10 پلات بعنوان درصد پوشش­گیاهی برای آن واحد در نظر گرفته شد .انواع آنالیز­های پردازش داده­ها­ی ماهواره­ای برای تهیه نقشه کاربری اراضی نظیر فرایند فیوژن به روش Brovey فیلتر­گذاری، تعدیل هیستوگرام، آنالیز مؤلفه­ی اصلی شاخص­گیاهی NDVI، Tasseled Cap، NDBIطبقه بندی نظارت شده و نظارت نشده انجام شد. در نهایت نقشه کاربری اراضی با استفاده از روش هیبرید و ترکیب لایه­های مختلف و روی هم گذاری آنها به دست آمد. نتیجه این طبقه­بندی به دست آمده 16 طبقه کاربری با ضریب کاپای 75/0 به شرح زیر می­باشد: 1- معادن آهن 2- اراضی حاوی آهن 3- زراعت آبی 4- تاکستان 5- زراعت دیم 6- آیش 7- مناطق مسکونی و صنعتی 8- رخنمون سنگی 9- کوه 10- معادن رس 11- خطوط ترابری 12- مسیل و آبراهه 13- فضای سبز شهری 14-. سایه رخنمون سنگی 15- اراضی دست خورده 16- مراتع و دیمزارهای رها شده . بیشترین درصد مساحت منطقه مطالعاتی مربوط به مراتع و دیمزار­های رها شده با مساحت 77/69 درصد و کمترین درصد مساحت مربوط به فضای سبز شهری با مساحت 11/0درصد است. بین داده­های درصد پوشش گیاهی جمع­آوری شده از مراتع منطقه با ارزش­های پیكسل­های نظیر تصاویر با رگرسیون گام به گام، مدل برآورد مقدار تاج پوشش گون تعیین شد. سپس این مدل بر روی تصاویر اعمال و با استفاده از تفکیک تاری و طبقه بندی مجدد، نقشه طبقات خطر آتش به دست آمد. با رگرسیون خطی چند متغییره همبستگی و روابط بین درصد پوشش گیاهی با شاخص­های گیاهی و باند­های اصلی بررسی شد. همبستگی باند 4 و 3 با درصد تاج پوشش گیاهی گون بیشتر از سایر باندها است که در برازش مدل­ها با استفاده از باند­های اصلی، از باند 4 استفاده شد. نقشه تولیدی با استفاده از مدل باند 4 با نقشه پوشش­گیاهی منطقه مطابقت دارد. همبستگی درصد تاج پوشش گیاهی با 12 شاخص گیاهی بررسی شد که شاخص TVI با ضریب همبستگی 76/0 بیشترین میزان همبستگی را نشان می­دهد.بعد از TVI ، شاخص های MND و NDVI و SAVI با ضریب همبستگی 75/0 بیشترین میزان همبستگی را دارند. در نهایت 4 طبقه از دامنه خطرآتش سوزی مراتع منطقه مورد مطالعه تحت: “خطر زیاد” با بیش از 35% تاج پوشش گون ، “خطر متوسط” با 15-35% تاج پوشش گون ، “خطر کم” با 5-15% تاج پوشش گون و دسته چهارم “مراتع بدون خطر” آتش سوزی با 0-5% تاج پوشش گون مشتق شدند. دقت و صحت کلی نقشه تولیدی با روش ماتریس خطا تعیین شد که نقشه نهایی کاپای کلی 70% دارد. نقشه به دست آمده تطبیق زیادی با مکان­های واقعی آتش گرفته طی چند سال اخیر دارد، زیرا با توجه به اختلاف 6 ساله تاریخ تصویر با زمان نمونه بردای، 90% آتش سوزی های رخ داده طی ده گذشته مربوط به طبقه “خطر زیاد” و “خطر متوسط” می­باشد. که این مناطق امروزه جزء مناطق بدون خطر طبقه بندی می­شوند، زیرا دیگر گونی برای آتش زدن در آنها باقی نمانده است. در مطالعه میدانی برای تعیین علت آتش سوزی های مراتع منطقه ملایر، مشخص شد که 100 درصد آتش سوزی­ها عمدی است و با هدف حذف گونه­های خاردار و غیر خوشخوراک غالب گون زارها اتفاق می­افتد تا با باز شدن فضا، گونه­های مرتعی خوشخوراک جایگزین گردند. بررسی مدل نهایی نشان می­دهد که شاخص­های تهیه شده با باند 3 و 4 سنجنده نقش مؤثری درمدل­های رگرسیونی ایفا کردند. نتایج کلی نشان داد که تصویر سنجنده ETM+ برای تولید نقشه کاربری اراضی و خطر آتش سوزی مناسب می­باشد.

واژگان کلیدی: پهنه بندی خطر آتش، ملایر، گون، تصاویر ماهواره ای، ETM+

1-1- طرح موضوع

جنگلها و مراتع یکی از مهمترین و با ارزش ترین مواهب الهی است که نه تنها به عنوان میراثی گرانبهاء از گذشتگان بلکه امانتی است که در اختیار ابناء بشر قرار گرفته تا نسل های آینده، ضمن بهره برداری مناسب، نسبت به حفظ و صیانت آن اقدام نمایند [16] .به همین دلیل، برای مدیریت و بهره برداری بهینه مراتع باید شناخت دقیق از اجزاء اکوسیستم های مرتعی داشته و واکنش آن­ها در برابر دخالت ها و تغییرات گوناگون بررسی نمود [36]. مراتع از نظر علم اکولوژیک، اکوسیستمی پویا و از نظر شناخت آن پدیده پیچیده طبیعی است، در حالت طبیعی و نرمال اجزای تشكیل دهنده همواره با هم در حالت تعادل قرار دارند. هنگامی كه تحت تأثیر یك یا چند عامل مخرب طبیعی یا مصنوعی قرار می­گیرند، با توجه به نوع و شدت اثر آنها، ممكن است حالت تعادل یا قدرت خودتنظیمی آنها ضعیف گشته و یا از بین برود [72]. اساساً گیاهان در جنگل ها و مراتع همیشه در معرض آسیب­های طبیعی و تخریب قرار دارند. هرگونه تغییرات مضر و قابل اندازه گیری در کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا توان زیستی منابع طبیعی که موجب از دست رفتن یا کاهش کمی و کیفی خدمات منابع طبیعی مانند کارکرد های فیزیکی و بیولوژیکی آن گردد، اصطلاحاً تخریب یا آسیب منابع طبیعی نامیده می­شود [46]. اصطلاحا” گفته می­شود که “در سیستم اغتشاش یا بی نظمی به وجود آمده است”. یکی از عوامل اصلی ایجاد اغتشاش در بسیاری از اکوسیستم­ها آتش سوزی است. آتش­سوزی طبیعی و یا مصنوعی، به لحاظ اثرات سریع ویرانگری که دارد نقش کلیدی در تغییر شکل ساختار و پویایی مراتع بازی می­کند [71،83،88،99].

مسئله آتش سوزی مسئله ای نیست که به امروز و فردا بسنده شود بلکه امری است که از گذشته­های دور و سالیان متمادی به طور طبیعی وجود داشته و به مرور زمان با آمدن انسان به عرصه، مقدار و تعداد آتش سوزی افزایش یافت [30]. در تاریخ مذکور است که رومی ها و سایر ساکنان منطقه مدیترانه، بیش از٢٠٠٠ سال است که سوزاندن بقایای گیاهان را انجام می­دهند [87]. سرخ پوستان ساکن آمریکا نیز گاهی برای بدست آوردن محصول بیشتر، چمنزارها را آتش میزدند [87]. این روش در ایران برای جلوگیری از گسترش گیاهان مهاجم خاردار در پروژه های اصلاح مراتع به کاربرده نمی­شود ولی در کشورهای دیگر مانند استرالیا و آمریکا به عنوان یک روش اصلاحی محسوب می­شود [35].

آتش سوزی در عرصه منابع طبیعی یکی از بحران هایی است که هر ساله خسارات غیر قابل جبرانی بر اکوسیستم ها و محیط زیست وارد می­سازد به طوری که در سال­های اخیر به عنوان یک مسئله و چالش جهانی تبدیل شده است. عرصه­های منابع طبیعی ایران نیز از این امر مستثنا نیست و بنا به هر دلیلی هر ساله شاهد وقوع انواع آتش سوزی­ها در این عرصه­ها هستیم. طبق گزارش سازمان جنگل­ها مراتع و آبخیزداری کشور هر ساله شاهد بروز انواع حریق­ها در سطح جنگل­ها و مراتع هستند که به دلایل مختلف بروز می­نماید. طبق گزارش سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور از سال 1379 الی 1389، تعداد 14960 فقره آتش سوزی رخ داده که در مجموع 157121 هکتار در جنگل ها و مراتع کشور روی داده است [28].

آتش سوزی را از لحاظ علل بروز به دو دسته: طبیعی و غیرطبیعی تقسیم می­كنند:

در آتش سوزی­های طبیعی یا خود سوزی، آتش سوزی در اثر تخمیر و فعل و انفعالات شیمیای مواد آلی و لاشبرگ روی هم انباشته در روی زمین و به دام افتادن نور و انرژی حرارتی تابشی خورشید در آنها و همچنین رعد و برق ایجاد می­شود [16]. در عرض­های جغرافیایی شمالی که پوشش جنگلی فراوان تر است، رعد و برق عامل اصلی آتش سوزی می­باشد [117]. آتش سوزی­های ناشی از فعالیت­های انسانی غیر طبیعی قلمداد می­شود و خود به دو دسته آتش سوزی عمدی و غیرعمدی تقسیم می­شود. آتش سوزی­های عمدی عملاً توسط برخی از افراد برای دستیابی به اهداف خاصی ایجاد می­شوند، مثل تبدیل اراضی جنگلی و مرتعی به زمین­های زراعی با هدف تصاحب اراضی منابع طبیعی و یا تغییر تیپ گیاهی و گونه­های غیر خوشخوراک به گونه­های جایگزین مناسب، ایجاد چراگاه به منظور تأمین علوفه بیشتر برای چرای دام از جمله این موارد است که موجب آتش سوزی و وارد شدن خسارت به منابع طبیعی می­گردد. در آتش سوزی­های غیرعمد که در اثر بی توجهی و سهل انگاری صورت می­گیرد می­توان به سهل انگاری در حین گردشگری و تفرج افراد اتفاق می­افتد که در اثر مثلاً پرتاب ته سیگار یا کبریت روشن در مسیر جاده­ها، آتش زدن سرشاخه­ها برای ایجاد گرما با اهداف مختلف زیاد گزارش شده است. همچنین سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی در مزارع یا بروز آتش سوزی در اثر عملیات عمرانی یا مواد منفجره اشاره کرد که موجب آتش سوزی و وارد آمد خسارت به منابع طبیعی جنگل و مرتع می‌گردد [16].

از دیدگاه جهانی، آتش سوزی هایی که توسط انسان به صورت آگاهانه و یا ناآگاهانه شکل می­گیرند به مراتب بیش تر از آتش سوزی­های طبیعی است [68]. بررسی­ها نشان می­دهد که در جهان تقریبا 80-90% از آتش سوزی ها به دلایل انسانی رخ می­دهد، چنانچه در اروپا 5% از کل آتش سوزی­ها در اثر عوامل طبیعی رخ می­دهد [65]. در ایران و به طور مثال در استان اصفهان از تاریخ 1389 تا تاریخ 1390 تعداد 390 فقره آتش سوزی در مراتع استان گزارش شده که 100 درصد آنها عمدی و با هدف تغییر گونه­های غالب مرتعی صورت گرفته است [16]. آتش به عنوان یک عامل بوم شناختی می­تواند بر اجزای تشکیل دهنده هر اکوسیستم اثرات مثبت یا منفی داشته باشند [112]. آتش سوزی پوشش گیاهی پدیده ای جهانی است که در اکثر نواحی گرمسیری، معتدل و سردسیری رخ می­دهد بطور طبیعی اتفاق می­افتد [68]. آتش سوزی با توجه به شرایط آب و هوایی هر منطقه و نوع پوشش گیاهی اثر­های متفاوتی بر روی گونه­های مختلف دارد [112].

مطالعات صورت گرفته اثرات آتش سوزی ها را به 3 گروه کلی تأثیرات آتش پوشش گیاهی، خاک و محیط و اتمسفر تقسیم بندی می­کنند. در ذیل به اختصار به توضیح در مورد نکات ذکر شده پرداخته می شود.

الف) اثرات آتش بر پوشش گیاهی

در مورد اثرات آتش بر پوشش گیاهی و یا گون­ های گیاهی می­توان به حذف یا کاهش معنی دار گیاهان چوبی نامرغوب، افزایش تولید و خوشخوراکی علوفه، از بین بردن علف های خشک، بلند و با کیفیت پایین و تجدید علوفه تازه، آزاد کردن مواد مغذی گیاه و لاشبرگ در خاک، تغییر در الگوی توالی و منابع گیاهی، تغییر در میزان جست زنی در گونه­های مختلف، شکستن خواب بذر و

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                           صفحه

چکیده  …………………………………………………………………………………………………………. 1

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………….. 2

الف – بیان مسئله ……………………………………………………………………………………….. 2

ب- اهمیت و ضرورت پژوهش ……………………………………………………………………….. 4

ج- پیشینه و سابقه پژوهش  …………………………………………………………………………….. 5

د- اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………….. 5

ه- محدودیتها و مشکلات در راه پژوهش   …………………………………………………………….. 5

و- فرضیه های پژوهش  ……………………………………………………………………………….. 6

ز- روش پژوهش  ………………………………………………………………………………………. 7

ح- سازمان پژوهش  ……………………………………………………………………………………. 7

بخش اول

کلیات ، مفاهیم و مبانی نظری پژوهش

فصل اول : تحلیل و بررسی جرم سرقت …………………………………………………….. 9

1-1-  تعریف سرقت ………………………………………………………………………………………. 9

سرقت در لغت ………………………………………………………………………………………………….. 9
سرقت در فقه ………………………………………………………………………………………………..  10
سرقت در حقوق ………………………………………………………………………………………………. 12
1-2-  تحلیل جرم سرقت ………………………………………………………………………………….. 12

1-2-1- جایگاه سرقت در میان جرایم …………………………………………………………………………………….12

1-2-2- عناصر متشکله جرم سرقت ……………………………………………………………………………………… 14

1-2-2-1- عنصر قانونی ………………………………………………………………………………………………………….. 14

1-2-2-2-  عنصر مادی …………………………………………………………………………………………………………… 15

1-2-2-3- عنصر روانی ……………………………………………………………………………………………………………

 

16

1-2-3- انواع سرقت ………………………………………………………………………………………………………. 17

1-2-3-1- سرقت مستلزم حد به معنی اخص …………………………………………………………………………………….. 18

1-2-3-2- سرقت های تعزیری ………………………………………………………………………………………………………18

فصل دوم : انگیزه ارتکاب جرم ……………………………………………………………. 26

2-1- جایگاه انگیزه ……………………………………………………………………………………… 26

2-1-1- مفهوم و ماهیت انگیزه ………………………………………………………………………………………… 26

2-1-2- انگیزه مجرمانه در حقوق کیفری اسلام ……………………………………………………………………….27

2-1-3- نگرش اندیشمندان حقوق جزا و مکاتب در خصوص انگیزه ……………………………………………….. 28

2-2- تاثیر انگیزه …………………………………………………………………………………………. 29

2-2-1- تاثیر انگیزه در تحقق جرم ……………………………………………………………………………………….29

2-2-3- تاثیر انگیزه مجرمانه در تحمل کیفر …………………………………………………………………………. 30

2-2-3- تاثیر انگیزه در مسئولیت کیفری ……………………………………………………………………………… 32

فصل سوم : جرم شناسی سرقت …………………………………………………………… 34

3-1- کلیات جرم شناسی ………………………………………………………………………………….. 34

3-1-1- تعریف جرمشناسی و موضوعات آن  ………………………………………………………………………….. 34

3-1-2- مفاهیمی در علل سنجی جرایم  …………………………………………………………………………………..36

3-1-2-1-  علت ……………………………………………………………………………………………………………………  36

3-1-2-2-  شرط ……………………………………………………………………………………………………………………. 37

3-1-2-3-  انگیزه ………………………………………………………………………………………………………………….. 37

3-1-2-4-  عامل ……………………………………………………………………………………………………………………. 38

3-1-3- مرور برخی از مکاتب و نظریه های جرم شناسی ………………………………………………………………. 39

3-1-3-1- مکتب کلاسیک ……………………………………………………………………………………………………………. 39

3-1-3-2- مکتب اثباتی (تحققی) …………………………………………………………………………………………………… 40

3-1-3-3- مکتب شیکاگو (نظریه زیست بوم انسانی) …………………………………………………………………………….. 40

3-1-3-4- نظریه معاشرت ترجیحی  …………………………………………………………………………………………………41

3-1-3-5- نظریه یادگیری اجتماعی ………………………………………………………………………………………………… 41

3-1-3-6- نظریه نابهنجاری (آنومی) ………………………………………………………………………………………………. 42

3-1-3-7- نظریه فشار ………………………………………………………………………………………………………………. 42

3-1-3-8- نظریات فرهنگی و خرده فرهنگی ………………………………………………………………………………………. 43

3-1-3-9- نظریه کنترل اجتماعی …………………………………………………………………………………………………… 43

3-2- بزه دیده شناسی سرقت …………………………………………………………………………….  44

3-2-1- مفهوم بزه دیده …………………………………………………………………………………………………… 44

3-2-2- سرقت و بزه دیده ………………………………………………………………………………………………… 44

3-2-2-1 نقش بزه دیده در اجرای حد ……………………………………………………………………………………………. 44

3-2-2-2- سرقت و نقش بزه دیده ……………………………………………………………………………………………….. 45

3-2-3- جبران خسارت بزه دیده ………………………………………………………………………………………… 45

3-2-3-1- شیوه های  جبران خسارت …………………………………………………………………………………………… 46

3-2-3-2- شیوه های پرداخت غرامت …………………………………………………………………………………………….46

فصل چهارم : پیشگیری از جرم …………………………………………………………… 48

4-1- کلیات و مفاهیم پیشگیری ………………………………………………………………………….. 48

4-1-1- تعریف و ماهیت پیشگیری ……………………………………………………………………………………… 48

4-1-1-1- تعریف لغوی …………………………………………………………………………………………………………… 48

4-1-1-2- معنای اصطلاحی ………………………………………………………………………………………………………..49

4-1-2- انواع پیشگیری از جرم ………………………………………………………………………………………….. 50

4-1-2-1- پیشگیری های متداول …………………………………………………………………………………………………. 51

4-1-2-2- پیشگیری های جدید ……………………………………………………………………………………………………. 52

4-1-3- اهمیت و ضرورت پیشگیری از جرم  …………………………………………………………………………..55

4-2- پیشگیری از منظرهای مختلف …………………………………………………………………….. 55

4-2-1- پیشگیری از منظر قرآن …………………………………………………………………………………………..55

4-2-2- پیشگیری از منظر قوانین …………………………………………………………………………………………58

4-2-3- پیشگیری از منظر لایحه پیشگیری از جرم …………………………………………………………………….. 59

بخش دوم

تحلیل و بررسی داده های آماری و ارائه راهکارهای پیشگیرانه

فصل اول : وضعیت فردی و خانوادگی ……………………………………………………. 62

1-1- عوامل فردی ………………………………………………………………………………………… 62

1-1-1- ساختار جنسی و سن مجرمین ………………………………………………………………………………….. 62

1-1-2- مشخصات جسمی و سلامت …………………………………………………………………………………….. 65

1-1-2-1- وضعیت جسمانی ………………………………………………………………………………………………………  67

1-1-2-2- وضعیت روانی   ……………………………………………………………………………………………………….. 68

1-1-3- میزان تحصیلات ………………………………………………………………………………………………….. 68

1-2- وضعیت خانوادگی ………………………………………………………………………………….. 69

1-2-1- خانواده اصلی (پدری) …………………………………………………………………………………………. 69

1-2-1-1- تعداد نفرات خانواده ………………………………………………………………………………………………….. 71

1-2-1-2- تحصیلات والدین  …………………………………………………………………………………………………….. 72

1-2-1-3- کنترل از سوی خانواده ………………………………………………………………………………………………. 72

1-2-1-4- خصوصیات شخصیتی پدر سارق ……………………………………………………………………………………. 73

1-2-1-5- وضعیت پدر یا مادر از نظر زنده یا متوفی بودن …………………………………………………………………… 74

1-2-2- خانواده شخصی …………………………………………………………………………………………………….75

1-2-2-1- تاهل …………………………………………………………………………………………………………………….. 76

1-2-2-2- سرنوشت و تعداد فرزندان …………………………………………………………………………………………….  77

1-2-3-3- تحصیلات همسر و ارتباط با اعضاء خانواده ………………………………………………………………………… 78

1-2-3- طلاق و علت آن …………………………………………………………………………………………………….. 80

فصل دوم : وضعیت اجتماعی و اقتصادی …………………………………………………. 83

2-1- وضعیت اجتماعی ………………………………………………………………………………….. 83

2-1-1- موقعیت و وضعیت محل سکونت ………………………………………………………………………………. 83

2-1-2- نقش اعتقادات مذهبی ، دوستان و رسانه …………………………………………………………………….  85

2-1-2-1- مذهب ……………………………………………………………………………………………………………………85

2-1-2-2- دوستان ………………………………………………………………………………………………………………… 87

2-1-2-3- رسانه …………………………………………………………………………………………………………………… 90

2-1-3- تابعیت و مهاجرت ………………………………………………………………………………………………… 93

2-2- وضعیت اقتصادی …………………………………………………………………………………. 96

2-2-1- جرم و شرایط اقتصادی ……………………………………………………………………………………….. 96

2-2-2- شغل و میزان درآمد ……………………………………………………………………………………………. 97

2-2-3- وجه حاصل از سرقت ………………………………………………………………………………………….. 100

فصل سوم: بررسی سرقت در نمونه های آماری  ……………………………………… 102

3-1- بررسی سرقت……………………………………………………………………………………… 102

3-1-1- سرقت در فرد و خانواده اش …………………………………………………………………………………. 102

3-1-1-1- اولین سرقت در فرد سارق  ………………………………………………………………………………………… 102

3-1-1-2- نوع سابقه سرقت در فرد …………………………………………………………………………………………… 104

3-1-1-3- نقشه برای ارتکاب سرقت ………………………………………………………………………………………….. 104

3-1-1-4- اولین و آخرین سرقت ………………………………………………………………………………………………. 105

3-1-1-5- چگونگی قرار گرفتن در مسیر سرقت …………………………………………………………………………….. 106

3-1-1-6- سابقه سرقت در خانواده سارق …………………………………………………………………………………… 107

3-1-2- انتخاب زمان ، مکان ، سوژه ………………………………………………………………………………….. 107

3-1-2-1- زمان ……………………………………………………………………………………………………… 108

3-1-2-2- مکان ………………………………………………………………………………………………………. 109

3-1-2-3- سوژه ……………………………………………………………………………………………………… 110

3-1-3- انگیزه سرقت …………………………………………………………………………………………………… 110

3-2- بررسی آماری و تاثیر اعتیاد ، مجازات و زندان بر مجرمین …………………………………  112

3-2-1- بررسی آماری سرقت در جامعه مورد پژوهش ……………………………………………………………. 112

3-2-2- تاثیر اعتیاد بر سرقت ………………………………………………………………………………………… 115

3-2-3- تاثیر مجازات و زندان بر سارقین …………………………………………………………………………… 119

3-3- عوامل و افراد موثر در سرقت (از نظر سارقین) ………………………………………………. 122

فصل چهارم : ارائه راهکارهای پیشگیرانه از سرقت …………………………………. 124

4-1- راهکارهای دینی ………………………………………………………………………………….. 124

4-2- راهکارهای خانوادگی …………………………………………………………………………….  126

4-3- راهکارهای اقتصادی ……………………………………………………………………………..  128

4-4- راهکارهای طراحی محیطی ………………………………………………………………………  131

نتیجه گیری  ……………………………………………………………………………………………..  133

پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………….  136

منابع و ماخذ …………………………………………………………………………………………….  139

پیوست الف  …………………………………………………………………………………………….. 141

پیوست ب  ……………………………………………………………………………………………….  144

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………… 145

 

فهرست جداول

جدول  شماره 3-1 : جبران خسارت بزه دیده    ……………………………………………………………………………. 47

جدول  شماره 1-2 : ساختار جنسیتی مجرمین در نمونه آماری     ………………………………………………………. 63

جدول  شماره 1-3 : ساختار جنسیتی مجرمین در پرونده های مورد بررسی در پژوهش  …………………………….. 63

جدول  شماره 1-4 : وضعیت سن مجرمین در پروند ه های مورد بررسی  ……………………………………………… 65

جدول  شماره 1-5 : وضعیت جسمی مجرمین ……………………………………………………………………………… 66

جدول  شماره 1-6 : وضعیت تحصیلات مجرمین …………………………………………………………………………… 69

جدول  شماره 3-7 : مقایسه جرم سرقت با سایر جرایم علیه اموال و مالکیت در شهر مشهد ………………………… 113

جدول  شماره 3-8 : مقایسه انواع سرقت های انجام شده در محدوده زمانی پژوهش در شهر مشهد ………………. 113

جدول  شماره 3-9 : مقایسه انواع سرقت های انجام شده در محدوده زمانی پژوهش در محدوده حرم مطهر رضوی 113

جدول  شماره 3-10 : مقایسه جرم سرقت با جرم اعتیاد و استعمال مواد در شهر مشهد  …………………………… 114

جدول  شماره 3-11 : نوع سرقت های انجام شده در پرونده های مورد بررسی در شهر مشهد   …………………… 114

جدول شماره 3-12 : سایر آمار حاصله از پرونده های مورد بررسی …………………………………………………. 115

 

فهرست نمودارها

نمودار شماره 1-1 : عنصر مادی سرقت حدی …………………………………………………………………………….. 16

نمودار شماره 1-2 : وضعیت سنی مجرمین ……………………………………………………………………………….. 64

نمودار شماره 1-3 : وضعیت جسمی مجرمین  …………………………………………………………………………….. 66

نمودار شماره 1-4 : وضعیت جسمی و سلامت مجرمین ………………………………………………………………….. 68

نمودار شماره 1-5 : وضعیت تحصیلات مجرمین ………………………………………………………………………….. 69

نمودار شماره 1-6 :  تعداد نفرات خانواده اصلی غیر والدین  ……………………………………………………………  71

نمودار شماره 1-7 :  تحصیلات والدین سارقین   ………………………………………………………………………….  72

نمودار شماره 1-8 : وضعیت کنترل از سوی پدر و خانواده سارقین  ……………………………………………………  73

نمودار شماره 1-9 : خصوصیات پدر سارقین  …………………………………………………………………………….. 74

نمودار شماره 1-10 : وضعیت پدر یا مادر از نظر زنده یا متوفی بودن …………………………………………………  75

نمودار شماره 1-11 : وضعیت سرپرستی در خصوص افرادی که والدین آنها فوت نموده اند   ………………………. 75

نمودار شماره 1-12 : وضعیت تاهل در نمونه آماری  …………………………………………………………………….. 77

نمودار شماره 1-13 : تعداد فرزندان در خانواده شخصی …………………………………………………………………. 77

نمودار شماره 1-14 : تاثیر وضعیت سارقین در سرنوشت فرزندانشان از نظر خود سارقین  …………………………. 78

نمودار شماره 1-15 : میزان تحصیلات همسر مجرمین سرقت …………………………………………………………… 79

نمودار شماره 1-16 : میزان ارتباط با اعضاء خانواده ……………………………………………………………………. 79

نمودار شماره 1-17 : میزان وضعیت طلاق در خانواده اصلی  ………………………………………………………….. 81

نمودار شماره 1-18 : وضعیت طلاق در خانواده شخصی  ……………………………………………………………….. 81

نمودار شماره 1-19 : علل طلاق در خانواده شخصی  ……………………………………………………………………. 82

نمودار شماره 2-20 : موقعیت منزل از نظر محل قرار گرفتن    …………………………………………………………. 84

نمودار شماره 2-21 : وضعیت محل سکونت  ……………………………………………………………………………… 85

نمودار شماره 2-22 : وضعیت اعتقادی و میزان مصرف مشروب در سارقین     ……………………………………… 87

نمودار شماره 2-23 : وضعت ایمانی دوستان ……………………………………………………………………………… 88

نمودار شماره 2-24 : حساسیت و کنترل دوستان از سوی پدر  ………………………………………………………….. 89

نمودار شماره 2-25 : وضعیت چگونگی گذراندن بیشترین وقت توسط سارقین     …………………………………….. 89

نمودار شماره 2-26 : وضعیت نوع علاقه به فیلم ها  …………………………………………………………………….. 91

نمودار شماره 2-27 : تاثیر فیلم بر ارتکاب جرم سرقت     ……………………………………………………………….. 92

نمودار شماره 2-28 : وضعیت تابعیت مجرمین     ………………………………………………………………………… 94

نمودار شماره 2-29 : وضعیت مهاجرت    …………………………………………………………………………………. 96

نمودار شماره 2-30 : شغل پدر سارق   ……………………………………………………………………………………. 98

نمودار شماره 2-31 : شغل سارق    ……………………………………………………………………………………….. 99

نمودار شماره 2-32 : درآمد سارق و پدرش    ………………………………………………………………………….. 100

نمودار شماره 2-33 : چگونگی صرف وجه حاصل از سرقت    ……………………………………………………….. 101

نمودار شماره 3-34 : اولین سرقت در فرد سارق  ……………………………………………………………………… 103

نمودار شماره 3-35 : نوع سابقه سرقت در نمونه آماری     ………………………………………………………….. 104

نمودار شماره 3-36 : اولین و آخرین سرقت    …………………………………………………………………………. 105

نمودار شماره 3-37 : چگونگی قرار گرفتن در مسیر سرقت    ……………………………………………………….. 106

نمودار شماره 3-38 : وضعیت سابقه سرقت در اطرافیان سارق    ……………………………………………………. 107

نمودار شماره 3-39 : زمان سرقت از نظر روز یا شب بودن    ……………………………………………………….. 108

نمودار شماره 3-40 : زمان سرقت در ساعات مختلف شبانه روز     …………………………………………………. 109

نمودار شماره 3-41 : وضعیت وحل و موقعیت سرقت     ……………………………………………………………… 110

نمودار شماره 3-42 : انگیزه سرقت    …………………………………………………………………………………… 112

نمودار شماره 3-43 :مقایسه درصد جرم سرقت با سایر جرایم علیه اموال و مالکیت در سه ماه نخست سال 92 در شهرمشهد ……. 113

نمودار شماره 3-44 : نوع مواد مخدر مصرفی از سوی سارقین  ……………………………………………………… 117

نمودار شماره 3-45 : موجبات ارتکاب جرم بواسطه اعتیاد  ……………………………………………………………. 119

نمودار شماره 3-46 : رابطه فرد با مواد مخدر    ……………………………………………………………………….. 119

نمودار شماره 3-47 : تاثیر مجازات در اصلاح (از نگاه سارقین)    …………………………………………………… 121

نمودار شماره 3-48 : تاثیر زندان بر مجرمین    ………………………………………………………………………… 121

نمودار شماره 3-49 : افراد مقصر در ارتکاب سرقت (از نظر سارقین)     ……………………………………………. 122

نمودار شماره 3-50 : عوامل موثر در ارتکاب جرم سرقت (از نظر سارقین)     ……………………………………… 123

 

چکیده

سرقت یکی از جرایم شاخص در هر جامعه ای بوده و با توجه به لطمه زدن به اموال و شیوه های همراه با خشونت آن همیشه ناامنی را در پی داشته و برای کاستن این گونه جرایم می طلبد علل و انگیزه آن مشخص گردد. هدف کلی پژوهش شناسایی عوامل و انگیزه موثر بر سرقت در شهر مشهد می باشد، این پژوهش از نوع کاربردی و به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده و همچنین به تعدادی از پرونده های مرتکبین این جرم مراجعه گردیده است.

در این پژوهش با بررسی وضعیت های مختلف افرادی که مرتکب جرم سرقت شده اند این نتیجه حاصل می شود که گزینش ارتکاب بزه سرقت از سوی هر یک از این افراد پی آمد شرایط گوناگون فردی و اجتماعی است که ممکن است هر فردی را به این نتیجه نامیمون برساند. و عمدترین انگیزه در ارتکاب جرم سرقت، کسب مال است. اصولاً انگیزه در ارتکاب جرم سرقت موثر نبوده ولی در تحمل کیفر و تعیین نوع و میزان مجازات موثر می باشد. البته تاثیر انگیزه را در جرمی مانند سرقت که هم دارای مجازات حدی و هم دارای مجازات های تعزیری است باید به دو گروه تقسیم کرد و میان این دو گروه تفکیک قایل شد.

مراحل تحقیق این موضوع را روشن می کند که بین متغیر هایی مانند محیط اجتماعی نامناسب، وضعیت بد خانوادگی، فقر مادی، دچار شدن به سوء مصرف مواد مخدر، بیکاری با ارتکاب جرم سرقت رابطه معناداری وجود دارد. هر چند ممکن است این رابطه شدت و ضعف داشته ولی اتصال زنجیروار بیشتر این موارد به هم کاملاً رویت می شود و به سختی می توان بیان کرد که کدام یک از این عوامل و شرایط زمینه ساز اصلی ارتکاب بزه سرقت از سوی سارقین است ولی بی شک برخی از آنها نقش پررنگ تری در این دایره علل بازی می کنند. آنچه ضروری به نظر می رسد توسل به راهکارهای پیشگیرانه به ویژه پیشگیری اجتماعی و وضعی جهت کاستن از آمار بالای این جرم می باشد.

واژگان کلیدی: سرقت، علل ارتکاب، انگیزه، پیشگیری

 

مقدمه

در تبیین علل و انگیزه سرقت نظرگاههای متفاوتی طرح شده است و این نشان دهنده عوامل متعدد در وقوع سرقت می باشد. باید دید که سرقت از چه عوامل و علل اجتماعی و اقتصادی و یا حالات هیجانی که آنها نیز ممکن است زائیده شرایط اقتصادی و اجتماعی باشند ناشی می گردد و یا بر اثر شرائط خاصی پدید می آیند یا بر اثر تکرار، تثبیت شده اند سرقت یک نوع رفتار خاص نیست بلکه گسترده ای از رفتارهای متعدد است. در بوجود آمدن آن یک علت وجود ندارد، بطور کلی عوامل و انگیزه های مختلفی از جمله خانواده، فقر مادی، فرهنگی و اجتماعی، بیکاری، مهاجرت و غیره در آن تاثیر گذار است پس چندین عامل به هم گره خورده موجب بروز سرقت می شود گاهی عوامل مختلف می توانند نوعی رفتار را باعث شوند و گاهی نیز انواع مختلفی از رفتارها می توانند از عوامل مشابهی ناشی گردند. این تحقیق که جهت بررسی علل و انگیزه موثر بر سرقت به منظور ارائه راهکارهای مناسب جهت پیشگیری و مبارزه با سرقت در شهر مشهد می باشد سعی دارد عوامل و انگیزه ای که موجب بروز سرقت در مشهد می گردد را بررسی نماید.

الف – بیان مسئله

یکی از قدیمی ترین جرایم اموال که شاید از همان ابتدای پیداش مفهوم مالکیت در میان جوامع بشری به آن مبتلا بوده و معمولاً مجازا ت های سختی برای مرتکبین آن در ادیان و جوامع مختلف پیش بینی شده است جرم سرقت می باشد این جرم به دلیل سهل تر بودن ارتکاب آن ((در مقایسه با جرایمی مثل کلاهبرداری)) و محسوس بودن منفعت حاصل از آن ((در مقایسه با جرایم علیه اشخاص)) بخش اعظم جرایم ارتکابی در کشورهای مختلف را تشکیل می دهد و همین کثرت وقوع توجه خاص حقوقدانان را به آن ایجاب می کند امروزه در اکثر کشورهای جهان جرم سرقت به دلیل تنوع گوناگون آن به انواع مختلفی که هر یک شرایط خاص و مجازات مخصوص به خود را دارد تقسیم بندی شده است که در این مـــیان می توان به سرقت ساده، مقرون به آزار و تهدید، سرقت در شب و نظایر آن ها را نام برد.

اما در خصوص انتخاب جرم سرقت بعنوان موضوع تحقیق باید بگوییم در درجه اول نبود تحقیقی کامل که به جنبه های جرم شناسی این جرم بپردازد و هم ایجاد راهی تازه برای محققین، قضات و وکلاء باز نماید تا با برخورد با این جرم از دیدگاه خشک حقوق جزا به یک نگرش جرم شناسانه و نگاه به علل جرم که در نهایت در تعیین میزان مجازات و دفاع از حقوق مجرمین و بزه دیدگان موثر باشد تغییر دیدگاه دهند و در درجه دوم اهمیت و مرتبه این جرم در جدول جرایم در جامعه به ویژه جامعه آماری مورد نظر تحقیق چه از لحاظ تعداد زیاد مجرمین و چه از نظر بار روانی آن برای جامعه ما را بر آن داشت تا تحقیق را بر این

مبنا استوار نماییم.

همچنین سرقت از باسابقه ترین جرایم بشری است که در جامعه های مختلف به شیوه های گوناگون دیده می شود این پدیده در طول زمان دستخوش دگرگونی ها و تغییرات زیادی شده اما تنها چیزی که از بدو پیدایش و شکل گیری آن تا کنون ثابت مانده، زشتی و مذمت ماهیت آن است با گذشت زمان، شیوه ها و روشهای سرقت نوع اموال و اشیاء مسروقه و وسایل و ابزار مورد استفاده برای ارتکاب آن تغییر یافته است به تعبیر دیگر چون در عصر ما موارد و وسایل گوناگون سرقت و گرایش به آن تغییر یافته، مقابله با آن نیز دشوارتر شده است. (حسینی 1390، 69)

با توجه به آنچه گفته شد و نیز حضور نگارنده در مجتمع قضایی ویژه سرقت (مجتمع قضایی شهید قدوسی مشهد) این انگیزه به وجود آمد تا موضوع پایانه نامه به سمت موضوع سرقت سوق داده شود.

بدیهی است برای رسیدن به چنین هدفی داشتن لوازم و شروطی لازم است لذا بنای کار را پس از مشورت با اساتید راهنما و مشاور و دیگر دوستان دست اندکار مسائل قضائی و حقوقی بر  جمع آوری اطلاعات پرونده ها، پرسشنامه از محکومین این جرم و مصاحبه با مجرمین دیدم که سارق بودن آن ها قطعی شده است ( پرونده هایی که منتهی به صدور قرار مجرمیت و کیفرخواست در دادسرا شده است و نیز پرونده هایی که در نوبت رسیدگی بوده و یا نسبت به آن حکم صادر شده است) در این خصوص از پرونده های سرقت سه ماه نخست سال 1392 استفاده و بصورت تصادفی یکصد نفر از این سارقین بعنوان نمونه های آماری انتخاب و مورد مصاحبه قرار می گیرند.

برای شناخت هر مطلبی می باید بدواً اطلاعات کلی در زمینه آن بدست آورد و سپس به جزئیات توجه نمود و آن را مورد مطالعه و بررسی قرار داد. لذا آمار به کاملترین شکل اطلاعات و حقایق مربوط به هر موضوعی را روشن می سازد و بهترین وسیله ای است که مشخصات موضوع با جامعه مورد نظر را با در نظر گرفتن اوضاع کیفی آنها بیان می دارد. لذا برای رسیدن به این منظور و غنی کردن پژوهش مورد نظر علاوه بر پرکردن پرسشنامه و مصاحبه با متهمین، تعدادی از پرونده های متهمین سرقت مورد بررسی قرار گرفته و طی فرمی برخی از اطلاعات از این پرونده ها استخراج و همچنین از سیستم ثبت پرونده های قضایی (cms) برای استخراج پاره ای از اطلاعات آماری و مواردی در مورد جرم سرقت استفاده می نماییم.

موضوع دیگری که باید به آن پرداخته شود سوالات پرسش نامه و چرایی انتخاب و ترتیب آن هاست بی شک جهت جامع بودن پرسش نامه باید تمام جوانب سنجیده شود که در این خصوص نگارنده

فهرست مطالب

 عنوان                                                             صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1-مقدمه…………………………………………………… 2

1-2- بیان مسئله……………………………………………… 5

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق…………………………………….. 11

1-4- اهداف تحقیق……………………………………………. 13

1-5- فرضیه ها ……………………………………………… 13

1-6-سوالات پژوهش ……………………………………………. 13

1-7- تعاریف نظری و عملیاتی…………………………………… 14

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

الف)مبانی نظری…………………………………………….. 16

1 درد …………………………………………………….. 16

1-1- تعریف درد……………………………………………… 16

1-2- انواع درد …………………………………………….. 18

1-3- طبقه بندی درد …………………………………………. 20

1-4- آستانه ی درد و ادراک……………………………………. 20

1-5- نظریه های درد………………………………………….. 22

1-5-1- نظریه اختصاصی بودن درد………………………………… 22

1-5-2- نظریه تصمیم حسی………………………………………. 22

1-5-3- نظریه الگو…………………………………………… 23

1-5-4- نظریه کنترل دریچه…………………………………….. 24

1-5-5- نظریه امروزی درد……………………………………… 24

1-6- درد مزمن………………………………………………. 25

1-6-1- انواع درد مزمن……………………………………….. 26

1-7- همه گیر شناسی درد مزمن………………………………….. 26

1-8- چندبعدی بودن درد ………………………………………. 28

1-9- جنبه روانشناختی درد…………………………………….. 31

1-10- تئوری های اخیر درد مزمن ……………………………….. 32

1-11- افسردگی و اضطراب در مبتلایان درد مزمن…………………….. 33

1-12- سبب شناسی درد مزمن…………………………………….. 34

 

1-13- اهداف درمانی درد مزمن………………………………….. 34

1-13-1- پیشگیری و درمان درد مزمن……………………………… 35

1-13-2- اصول درمانی عمومی……………………………………. 36

1-13-3- طبقه بندی داروهای مورد استفاده در درد مزمن……………… 37

1-13-4- درمان های روانشناختی برای درد…………………………. 38

1-14- سردرد مزمن……………………………………………. 39

1-14-1- سبب شناسی سردرد مزمن…………………………………. 39

1-14-2- علائم سردرد مزمن……………………………………… 40

1-14-3- فاکتورهای سردرد مزمن…………………………………. 44

1-14-4- درمان سردرد…………………………………………. 44

1-15- مدیریت درد……………………………………………. 47

1-15-1- برنامه های مدیریت درد………………………………… 49

1-15-2- رویکرد روانشناختی در مدیریت درد……………………….. 50

2- شناخت…………………………………………………… 51

2-1- تعاریف فراشناخت………………………………………… 52

2-2- ریشه های تاریخی مفهوم فراشناخت…………………………… 53

2-3-مولفه های فراشناخت بر اساس دیدگاه فلاول…………………….. 55

2-4- باورهای فراشناختی………………………………………. 59

3- تنظیم هیجان……………………………………………… 62

3-1- تعریف تنظیم هیجان………………………………………. 63

3-2- تاریخچه تنظیم هیجان…………………………………….. 65

3-3- چهارچوب تنظیم هیجان…………………………………….. 66

3-4- تنظیم هیجان و اسیب شناسی روانی…………………………… 68

3-5- مدل گروس در تنظیم هیجان…………………………………. 69

3-6- درد و تنظیم هیجان………………………………………. 70

3-7- تنظیم شناختی هیجان……………………………………… 71

3-8- راهبردهای تنظیم هیجان…………………………………… 76

4- شناخت و درد……………………………………………… 78

5- هیجان و درد …………………………………………….. 78

6- رابطه هیجان با شناخت……………………………………… 79

ب) پیشینه تحقیقاتی…………………………………………. 80

تحقیقات انجام شده در خارج از کشور……………………………. 80

تحقیقات انجام شده در داخل کشور………………………………. 86

ج) جمع بندی……………………………………………….. 88

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- روش تحقیق……………………………………………… 91

3-2- جامعه آماری……………………………………………. 91

3-3- نمونه آماری و حجم آن……………………………………. 91

3-4- متغیرهای پژوهش…………………………………………. 92

3-5- ابزار جمع آوری اطلاعات…………………………………… 92

3-5-1- مقیلس راهبردهای تنظیم شناختی هیجان……………………… 92

3-5-2- پرسشنامه باورهای فراشناختی…………………………….. 97

3-5-3- پرسشنامه درد مک گیل…………………………………… 99

3-6- روش اجرا……………………………………………… 100

3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………….. 100

فصل چهارم: نتایج و یافته های تحقیق

4-1- یافتهای توصیفی ……………………………………….. 103

4-2- یافته های استنباطی…………………………………….. 105

4-2-1- فرضیه اول…………………………………………… 105

4-2-2- فرضیه دوم…………………………………………… 107

4-2-3- سوال تحقیق………………………………………….. 108

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری و پیشنهادات

5-1- بحث و نتیجه گیری………………………………………. 115

5-2- نتیایج حاصل از آزمون فرضیات و سوال پژوهش…………………. 116

5-3-نتیجه گیری…………………………………………….. 123

5-4- محدودیت ها……………………………………………. 125

5-5- پیشنهادات برای تحقیقات بعدی…………………………….. 125

5-6- پیشنهادات کاربردی……………………………………… 126

فهرست منابع و ماخذ

منابع…………………………………………………….. 127

ضمایم…………………………………………………….. 143

چکیده انگلیسی     148

مقدمه

درد در خدمت یک هدف مهم یعنی هشدار به شما برای آسیب دیدگی عضوی از بدن مانند رگ به رگ شدن مچ پا و یا سوختگی دست است. درد مزمن، اغلب پیچیده تر از این است. اگرچه مردم فکر می کنند که درد احساسی کاملا فیزیکی است ولی درد دارای عواملی بیولوژیکی، روانشناختی و هیجانی است. علاوه بر این، درد مزمن می تواند سبب احساساتی همچون خشم، ناامیدی، غم و اندوه و اضطراب شود. بنابراین برای درمان موثر درد باید جنبه های فیزیکی، هیجانی و روانشناختی را نیز لحاظ کرد (انجمن روانشناسی آمریکا[1]،2012). درمان های پزشکی، از جمله دارو، عمل جراحی، توانبخشی و ورزش درمانی ممکن است برای درد مزمن مفید باشد. اما درمان های روانشناختی نیز بخشی مهم از مدیریت درد است. درد و مدیریت افکار، هیجانات و رفتاری که همراه با ناراحتی است می تواند به شما در کنار آمدن موثر با درد کمک کند و در واقع درد شما را کاهش دهد(فیلدز[2] و همکاران، 1991؛ به نقل از هنسن[3]، 2005). مدیریت درد[4] شاخه ای پزشکی با به کارگیری رویکردی چندرشته ای برای کاهش درد و رنج و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به درد است (واجوکی[5]، 2013). تیم مدیریت درد شامل پزشک، روانشناس، فیزیوتراپ، کاردرمانگر است (انجمن درد انگلستان، 2010). مدیریت موثر بلند مدت نیاز به تلاش هماهنگ این گروه دارد. در تحقیقات مشخص شده است که 80-85 % بیماران مبتلا به درد هیچ آسیب علی ندارند و در عوض دارای مشکلات روانشناختی و هیجانی اند ( ویگنا[6]، 2011). عوامل روانشناختی نقش مهمی در تشدید درد مزمن دارد ( براون، سی مور، دردی، جونز[7]، 2008). در مدیریت درد تنطیم هیجان[8] نقش مهمی ایفا می کند (پاکوت، کرگوت و دوب[9]،2005؛ کانلی، کف، افلک، اندرسون، واتر و لاملی[10]، 2007). مهارت های عمومی تنظیم هیجان ( به عنوان مثال مهارت هایی که می تواند برای تنظیم موفقیت آمیز طیف وسیعی از هیجانات به کار گرفته شود) به چند دلیل حائز اهمیت هستند: اول: هیجانات منفی که لزوما در شاخص های تشخیصی اختلالی خاص به آن اشاره نشده، عموما نشانه ی رفتاری مرتبط با اختلال هستند (مانند نشانه های خشم در شراب خواری؛ نشانه های غم و اندوه در سوء مصرف مواد). دوم: هیجانات منفی لزوما در معیارهای تشخیصی ذکر نشده اغلب در استفاده از راهبردهای مقابله ای موثر و اجرای راهبردهای یادگرفته شده در طول درمان تداخل ایجاد می کند ( به عنوان مثال اضطراب در استفاده از راهبردهای فعال حل مسئله در بیماران افسرده ممانعت ایجاد می کند؛ خلق افسرده و احساس ناامیدی مانع از درگیر شدن بیماران مضطرب در موقعیت های هراس انگیز می شود) در آخر اینکه مشکل بسیاری از افرادی که به بیش از یک اختلال دچار هستند ( برکینگ[11] و همکاران، 2008؛ به نقل از کروگر و مارکون[12]،2006) را می توان تا حدودی با نقص در مهارت های تنظیم هیجان توضیح داد (به عنوان مثال عدم توانایی در پذیرش احساسات خود منجر به پاسخ های مختلفی از جمله اجتناب یا نشخوار فکری می شود که در نهایت باعث اختلالات گوناگونی از جمله اضطراب و افسردگی می شود). فاکتورهای شناختی نیز قویا با ناتوانی در ارتباط است. طیف وسیعی از مفاهیم شناختی در ایجاد و پایداری درد نقش اساسی ایفا می کنند (کف[13] و همکاران، 2004؛ به نقل از روجی[14] و همکاران، 2009، ترک[15] و همکاران، 2002). مفاهیم شناختی شامل خودکارامدی (بندورا[16]،1997؛ به نقل از روجی و همکاران، 2009)، سبک های مقابله ای شناختی (لازاروس[17]، 1984؛ به نقل روجی و همکاران، 2009)، شرایط اجتناب – ترس (لتهام، 1983؛ لیین و همکاران،1955؛  به نقل از روجی و همکاران 2009)، باورهای مرتبط با بیماری (لونتال و همکاران، 1980؛ به نقل از روجی و همکاران، 2009)  می باشد. در مطالعات مختلف، ارتباط مناسبی بین باورهای مرتبط با درد و عملکرد دیده شده است برای مثال مدت درد (ویلیامز و ترون[18]،1989؛ به نقل از دیسویک[19]، 2004) و ثبات درد (هردا [20]و همکاران، 1994، ویلیامز و همکاران، 1994؛ به نقل از دیسویک، 2004) ارتباط موثری با شدت درد دارند. باورهای مرتبط با درد در ثبات (هردا و همکاران،1994؛ به نقل از دیسویک، 2004؛ استراد، تورن[21]، جنسن[22] و بوتبی، 2000) و پایداری درد (تورنر[23]، جنسن و رومانو[24]، 2000، ویلیامز و همکاران، 1994؛ به نقل از دیسویک، 2004) ارتباط قوی با علت شناسی روانشناختی اختلالات دارد. این باورها راجع به ماهیت درد با نتایج درمانی ضعیف و استرس روانی همراه است (هردا و همکاران، 1994، ویلیامز و همکاران، 1994؛ به نقل از دیسویک، 2004)کسانی که در درمان باورها را نادیده می گیرند درمان موثر را تضعیف می کنند (ویلیامز و همکاران، 1994؛ به نقل از دیسویک،2004). به نظر می رسد در زمینه ی باورهای مرتبط با درد، فاجعه سازی از درد و کنترل درونی فاکتورهای مهمی باشند ( اسمیت[25] و همکاران، 2006). با انجام این پژوهش به بررسی رابطه ی بین تنظیم هیجان و باورهای فراشناختی با مدیریت درد می پردازیم که می تواند گامی مثبت در جهت تعیین ارتباط متغیرهای هیجانی و شناختی با مدیریت درد باشد.

1-2-بیان مساله:

درد تجربه ی رایج هر انسانی از تولد تا مرگ است (بوری، ولان و مازور[26]، 2013 ). طیف وسیعی از بیماری ها شامل درد به عنوان یک نشانه ی بارز است و همچنین درد رایج ترین علت برای مراجعه به مراکز درمانی است (بوری و همکاران، 2013؛ به نقل از کرنز و همکاران، 2003، کلوا و همکاران، 2005، ترک و همکاران، 2001، برنال[27]، 2004 ). درد مزمن دردی است که بیش از 6 ماه طول بکشد، دارای عللی غیر خطرناک هستند و به روش های درمانی موجود پاسخ نمی دهند و ممکن است در طول زندگی بیمار پایدار باقی بماند (دانجیک[28]، 1999؛  به نقل از دیسویک،2004). افراد در درد مزمن طیف وسیعی از سازگاری را نشان می دهند که از دخالت کم در زندگی روزمره تا ناتوانی کلی متغیر است ( پارک و سونتی[29]، 2010). درد می آید و می رود و یا ممکن است پایدار باشد همچنین ممکن است خفیف یا شدید باشد. درد در افراد مختلف منحصر به فرد است و می تواند در طول زمان تغییر کند (کارتر[30]، 2013). هنگامی که درد به طور موثر درمان یا رها نشود، ممکن است اثرات مضری بر روی تمام جنبه های کیفیت زندگی داشته باشد. بیماران مبتلا به درد مزمن در تمام جنبه های کیفیت زندگی پایین تر از افراد عادی هستند (دیسویک و همکاران، 2004). درد می تواند بر روی جنبه های مختلف زندگی اثر منفی داشته باشد که برخی از این اثرات منفی عبارتست از: محدودیت توانایی در عملکرد (خواب، کار، ورزش و انجام کارهای روزمره)، کاهش یا افزایش اشتها، کاهش صمیمیت با شریک زندگی، آهسته کردن فرایند بهبود پس از بیماری یا عمل جراحی، اختلال در توانایی بدن در مقابله با عفونت، دگرگونی خلق (کارتر، 2013)، ایجاد استرس، تداخل با ظرفیت عملکردی و اختلال در اجرای نقش های خانوادگی، اجتماعی و شغلی (ترک، 1996؛ به نقل از دیسویک، 2004). درد شامل مدارهای پیچیده ی حسی، هیجانی، شناختی، فرهنگی و غیره است ( سیمون، المن، برسوک[31]، 2014، زنگی، گارات، هاگن، استنتون[32]، 2009، دیسویک، 2004). به همین دلیل در زمینه ی مدیریت درد نیازمند رویکردی یکپارچه در زمینه های دارویی، روانی هستیم ( انجلر، بارانووسکی، اولیویرا، النیل، هوگس، مسلینک، افون و ویلیامز[33]، 2013، هنسن، 2005). انواع مختلفی از درد وجود دارد که شامل درد حاد و مزمن است که شایع ترین دردها سردرد و کمردرد می باشند (بوری و همکاران، 2013).  سردرد ها انواع مختلفی دارند که برخی از آن ها مزمن می باشد. منظور از سردرد مزمن، دردی است که بیش از 3 ماه و حداقل 15 روز در ماه طول کشده باشد (کرومبی[34] و همکاران به نقل از مسگریان و همکاران، 1391). علت بسیاری از این سردرد ها نا مشخص است و علت اصلی سردرد مزمن قابل شناسایی نمی باشد (مایو، 2012). اما عوامل مختلفی در سردرد مزمن نقش موثری ایفا می کنند که شامل عوامل هیجانی، فیزیکی، عوامل بیرونی و غیره می باشد (کنی، 2011). مدیریت درد یک رویکرد چند رشته ایست که در سال های اخیر بسیار به آن توجه شده است ( لوریگ و همکاران، 1999، بیکر[35] و همکاران، 2000، کوران و همکاران، 2001، دیسویک و همکاران؛ 2004 ؛ به نقل از یتسه[36] و همکاران، 2011). این رویکرد شامل پرداختن به قسمت های مختلف درد است و به عنوان یک مدل یکپارچه با هدف تشویق مشارکت فعال و افزایش ظرفیت مقابله برای کنترل درد می باشد (یتسه و همکاران، 2011).  لازم به ذکر است که به دلیل وجود مضرات درمان دارویی، نیازمند کاهش درد افراد از طریق راهبردهای مقابله ای مناسب و تنظیم هیجان و پذیرش درد هستیم ( کمپبل، اندرو، سیپیو، فلورس، فلیوو و کف[37]، 2009). تحقیقات به رابطه ی درد و هیجان اشاره کرده اند(پاکوت، کرگوت، دوب،2005، کانلی، کف، افلک، لاملی، اندرسون، واترز، 2007، زنگی، کارات، هاگان، استنسون، منکل، فینست، 2009، بورن، موریک[38]،  2011، میدن دروپ، لاملی، جاکوب، دورمن، بیجما، گینن[39]، 2008). نوسانات روزانه در متغیر های مرتبط با هیجان مانند خشم، غم و استرس ارتباط مثبت با نوسانات درد در همان روز در میان بیماران مبتلا به درد مزمن داشته است (افلک[40] و همکاران، 1994؛ به نقل از نیلر[41] و همکاران 2005، گرین وود[42] و همکاران، 2003).  علاوه بر این، سایر عوامل هیجانی نیز نقش مهمی در درد دارند که شامل عواطف منفی، استرس، اضطراب و مقابله ی ضعیف ( زنگی و همکاران، 2009) و باورها و رفتارهای اجتنابی هستند( پین کاس[43] و مک کراکر، 2013). در مدیریت درد تنطیم هیجان نقش مهمی ایفا می کند (پاکوت، کرگوت و دوب،2005، کانلی، کف، افلک، لاملی، اندرسون و واتر[44]، 2007). تنظیم هیجان به عنوان فرایندهای بیرونی و درونی مسئول نظارت و ارزیابی و اصلاح واکنش های هیجانی به ویژه در خصوصیات زمانی و فشرده برای به هدف رساندن فرد تعریف شده است (برکینگ و همکاران، 2008). بر اساس این تعریف تنظیم هیجان شامل 9 مولفه می باشد که عبارتست از: (1) توانایی پردازش آگاهانه ی هیجانات (برای مثال لیستک و اید[45]، 2003)، (2) شناسایی هیجانات (برای مثال باگبی[46] و همکاران، 1994، فلدمن[47] و همکاران، 2001)، (3) تفسیر درست هیجانات مرتبط با حس های بدنی (داماسیو[48]، 1994، مارشسی[49] و همکاران، 2005)، (4) فهم برانگیختن هیجانات ( گرو  و کندال[50]،2002)، (5) حمایت از خود در شرایط آشفتگی هیجانی (گیلبرت[51] و همکاران، 2002)، (6) تغییر فعالانه ی هیجانات منفی به منظور احساس بهتر داشتن ( کاتانزارو و گرینوود[52]، 1994؛ سالوی[53] و همکاران،1995)، (7) پذیرش هیجانات ( گرینبرگ، [54]2002، هایس[55] و همکاران، 1999، لیهی[56]، 2002)، (8) انعطاف پذیر بودن و تحمل هیجانات منفی ( زین[57]، 2003، کوباسا[58] و همکاران،1982)، (9) مقابله با موقعیت های هیجانی استرس زا برای دست یابی به اهداف مهم ( هایس و همکاران،1996، مارگراف و برکینگ[59]، 2005). همانطور که اشاره شد، در درد عوامل گوناگونی همچون فاکتورهای هیجانی و شناختی سهیم هستند. از میان عوامل مختلفی که با درد مرتبط است، به نظر می رسد که با توجه به ماهیت ادراکی درد، عوامل شناختی یکی از برجسته ترین فاکتورها در درد باشد. متغیرهای شناختی مختلفی می تواند نقش میانجی در تجربه ی درد داشته باشد که مهم ترین این عوامل عبارتند از: باورهای مرتبط با درد، ادراک کنترل درد، انتظارات مرتبط با درد، خطاهای شناختی، حافظه و غیره (مورنو[60] و همکاران، 1999). درد با انتظارات و باورها همراه است (اطلس و واگر[61]، 2012). باورهای مرتبط با درد می تواند نقش موثری در راه های مقابله با درد، پایبندی به برنامه های درمان و پاسخ های بیمار به برنامه های مداخله داشته باشد (اسکوارتز و کول، 1985، ریلی و کول، 1988، ویلیامز و تورن، 1989؛ به نقل از مورنو و همکاران، 1999). ویلیامز و تورن (1989) سه بعد از باورهای افراد با درد مزمن را شناسایی کردند. اول بعد زمانی است یعنی درد در زندگی فرد وجود دارد و ممکن است ادامه دار باشد؛ دوم اینکه درد پدیده ای مرموز و کمتر درک شده می باشد؛ و سوم حس مقصر دانستن خود است که بدین معناست که خود فرد باعث ایجاد این درد شده است (مورنو و همکاران، 1999). باورها راجع به درد، اهمیت آن، مفهوم سازی در مورد علل آن، ارزیابی توانایی های هر فرد برای مدیریت درد و خطاهایی در پردازش اطلاعات (سبک های غلط تفکر)، همه ی این موارد می تواند در تجربه ی درد فرد اثرگذار باشد. در کل می توان گفت که باورها از مولفه های فراشناختی تشکیل می شود که کنش وری تفکر و سبک مقابله را هدایت می کند و نیز از آن تاثیر می پذیرد (سالاری فر و پوراعتماد، 1390). فراشناخت ها بر پردازش هیجانی، از طریق تاثیر دانش و راهبردهای فراشناختی بر روی تغییر باورها اثر می گذارد ( ولز و همکاران، 2000؛ کروکران و همکاران، 2008 به نقل از سالاری فر و پوراعتماد، 1390). همچنین از لحاظ عصب شناختی مشخص شده است که مداری که تنظیم هیجان را در مغز کنترل می کند، همان مداری است که فراشناخت را نیز کنترل می کند. فراشناخت در کودکان و بزرگسالان همانند یک مدیر اجرایی عمل می کند که وظیفه اش تجزیه و تحلیل اطلاعات جدید، قضاوت در مورد فاصله فرد تا هدف، تخصیص توجه، انتخاب استراتژی، تلاش برای ارائه راه حل، نظارت بر موفقیت یا شکست در عملکرد فعلی و تصمیم گیری برای تغییر استراتژی های مختلف می باشد (فلاور و میلر، 1990 به نقل؛ از فرناندز[62] و همکاران، 2000). مدل فراشناختی دو نوع باور فراشناختی را معرفی می کند، باور فراشناختی مثبت باورهایی هستند که به فواید و سودمندی های درگیر شدن در فعالیت های شناختی خاص مانند نگرانی، نشخوار فکری[63]، پایش تهدید[64] و … مربوط می شوند؛ باورهای فراشناختی منفی باورهایی هستند که به کنترل ناپذیری[65] معنی اهمیت و خطرناک بودن افکار و تجربه های شناختی[66]  مربوط می شوند (پورنامداریان، بیرشک، اصغرنژاد، 1390). در رابطه با نقش باورهای فراشناختی در مدیریت درد هیچ گونه تحقیقی انجام نگرفته است.

سوال مطرح شده در این پژوهش عبارتست از اینکه سهم هر کدام از متغیرهای راهبردهای تنظیم هیجان ، باورهای فراشناختی (جداگانه و در ارتباط با هم) در مدیریت درد چه اندازه است؟ به بیان دیگر مسیر ترسیم شده برای ارتباط متغیرهای تنظیم هیجان (شامل مقصر دانستن خود، مقصر دانستن دیگران، پذیرش، توجه مجدد به برنامه ریزی، توجه مثبت مجدد، تمرکز بر تفکر، باز ارزیابی مثبت، در جای حقیقی خود قرار دادن، مصیبت بار تلقی کردن) و باور فراشناختی (شامل باورهای مثبت درباره نگرانی، باورهای کنترل ناپذیری و خطر، باورهایی درباره ی کفایت شناختی، باورهای فراشناختی عمومی منفی در ارتباط با نیاز به کنترل، باورهای فراشناختی در ارتباط با خودآگاهی شناختی) با کاهش درد در افراد دچار سردرد مزمن چگونه است؟

1-3-ضرورت انجام تحقیق

طیف وسیعی از بیماری ها شامل درد به عنوان یک نشانه ی بارز است و همچنین درد رایج ترین علت برای مراجعه به مراکز درمانی است (بوری و همکاران ، 2013به نقل از کرنز[67] و همکاران، 2003، کلوا و همکاران، 2005، ترک و همکاران، 2001، برنال، 2004 ).همانطور که اشاره شد درد از چندین فاکتور شناختی، هیجانی، فردی، فرهنگی و غیره تشکیل شده است (سیمون، المن، برسوک، 2014، زنگی، گارات، هاگن، استنتون، 2009، دیسویک، 2004).بنابراین برای درمان موثر باید همه ی این عوامل را لحاظ کنیم ( انجلر، بارانووسکی، اولیویرا، النیل، هوگس، مسلینک، افون و ویلیامز، 2013، هنسن، 2005). باید روش هایی غیردارویی برای کاهش درد افراد مطرح شود تا افراد مبتلا به درد مزمن از داروهای مسکن کمتر استفاده کنند و از مضرات این داروها در امان باشند (هنسن، 2005، بوری، ولان و مازور، 2013، تاسو و هورنستین، 2004). نتایج این پژوهش شامل این دستاورد است که کدام یک از راهبردهای تنظیم هیجان و باورهای فراشناختی می تواند در کاهش درد افراد مبتلا به درد مزمن موثر باشد. تا کنون تحقیقات اندکی به ارتباط نقش تنظیم هیجان و یا باورهای فراشناختی پرداخته اند، پس این پژوهش می تواند مسیر تازه ای را در باب پژوهش های مرتبط با درد روشن کند.  این پژوهش علاوه بر افزایش سطح اطلاعات در این حوزه، می تواند از لحاظ کاربردی نیز مفید باشد و زمینه ی تحقیقات آتی مرتبط با این موضوع را نیز فراهم کند. از آنجایی که افراد مبتلا به درد مزمن در حال افزایش است و مصرف داروهای مسکن در ایران به طرز قابل توجهی افزایش یافته است، ضرورت انجام این تحقیق احساس می

پایان نامه زنان سرپرست خانوار:نظریه کنش و مسائل زنان
نظریه کنش

برخلاف نظریه های قبلی که  همگی جنبه های ساختاری و کلی داشتند و با دید کلی و ساختی به بررسی مسائل زنان پرداختند طرفداران نظریه کنش از جنبه دیگری به طرح مسئله می پردازند به نظر آنان اگر چه خانوادهای زن سرپرست مشکلات متعددی دارند (به دلیل تحصیلات کم و تبعیض در بازار کار ) ولی این مسئله به معنای آن نیست که ایشان مطلقا از این شرایط تاثیر می گیرند و نمی توانند بر مشکلات خود فایق آیند . به عبارت دیگر نمی توان این گونه از زنان قربانی و منفعل در برابر شرایط دانست بلکه باید با بررسی تجربه های شخصی این زنان راههای مبارزه با شرایط حاکم بر زندگی آنان را از نزدیک شناخت .

در برخی  از شهر های آفریقا ی غربی زنان معتقدند در نبود مردان بهتر میتوانند خانواده را سازماندهی کنند در مکزیک زنان سرپرست خانوار زندگی تنها را بهتر از زندگی مردان غیر مسئول می دانند  سایر بررسی ها نشان میدهد که سرپرستی خانواده در خانواده های زن سرپرست موجب افزایش استقلال و آگاهی طبقاتی زنان شده است .  (همان)

در حوزه جامعه شناسی زنان سرپرست با مسائل ومشکلاتی نظیر عدم دسترسی به فرصتهای شغلی مناسب سطوح پایین تر تحصیلات در بین فرزندان شان افزایش بزهکاری فقر در ابعاد مختلف روبرو هستند (همان)

بنابراین در شبکه خویشاوندی  و در ارتباط با اقوام و آشنایان ودر عین حال چگونگی گذران اوقات فراغت آنان خلائهای جبران ناپذیری به وجود می آید (رابرتسون ،1372،136) .

طرفداران نظریه طبقاتی نیز اولا آسیب پذیری و فقر زنان سرپرست خانوار را پدیده ای عمومی می داند ثانیا علت اصلی آن را به نظام اقتصادی نابرابر یعنی سرمایداری نسبت میدهند (همان) .

از سوی دیگر با توجه به دیدگاه اقتصادی وضعیت اشتغال زنان بعد از فوت شوهر به دلیل وابستگی به او در زمان حیات وعدم حمایت سازمان های از او دچار مشکلات عدیدی میگردد در این ارتباط موضوع خود اشتغالی و کارافرینی مطرح می گردد که زنان سرپرست خانوار می تواند با آموزش مهارت در نتیجه افزایش توانای های خود و دریافت وام و اعطای سهام به آنها از سوی سازمان ها به نوعی مورد حمایت قرار گرفته وخود کفا شوند .

چارچوب نظری

(نظریه کارکردگرایی ساختاری در دیدگاه کلی مبتنی بر دو نظریه عمده کشمکش دارندوف و نظریه توافق پارسونز است که نظریه توافق، ارزشها و هنجارهای مشترک را برای جامعه بنیادی می انگارد و بر نظم اجتماعی مبتنی بر توافقهای ضمنی تاکید می ورزد و نیز دگرگونی اجتماعی را دارای آهنگی کند و سامانمند می دانند. برعکس، نظریه کشمکش بر چیرگی برخی از گروه های اجتماعی بر برخی دیگر تاکید می ورزد و نظم اجتماعی را مبتنی بر دخل و تصرف و نظارت گروههای مسلط می انگارد و دگرگونی اجتماعی را دارای آهنگی سریع و نابسامان می داند جورج ریتزر 1980) .

(بسیاری بر این باورند که کارکردگرایی ساختاری بر نظریه جامعه شناسی مسلط بوده است. در این نظریه

 

نباید دو اصطلاح ساختاری و کارکردی را لزوما با هم به کار برد، هر چند که معمولا این کار را انجام می دهند. ساختارهای یک جامعه را بدون توجه به کارکردهای آن برای ساختارهای دیگر می توان بررسی کرد. به همین سان، کارکردهای انواع فراگردهایی را که ممکن است ساختاری به خود نگیرند، نیز می توان به تنهایی بررسی کرد. با این همه، توجه به دو عنصر، شاخص کارکردگرایی ساختاری است همان) .

(مارک آبراهامسون استدلال می کند که کارکردگرایی ساختاری ماهیت یکپارچه ای ندارد و او سه نوع کارکردگرایی ساختاری را برمی شمرد. نخستین نوع کارکردگرایی فردگرایانه است که بر نیازهای کنشگران و انواع ساختارهای بزرگ به عنوان پاسخ های کارکردی به این نیازها پدیدار می شوند، تاکید می شود. نوع دوم کارکردگرایی فیمابینی است که در این نوع کارکرد گرایی بر روابط اجتماعی به ویژه مکانیسمهایی که برای سازگاری با فشارهای موجود در این روابط به کار برده می شود، تاکید می گردد. نوع سوم کارکردگرایی اجتماعی است که رهیافت غالب را در میان جامعه شناسان هوادار کارکرد گرایی ساختاری تشکیل می دهد که این نوع از کارکردگرایی بیشتر به ساختارهای اجتماعی و نهادهای پهن دامنه جامعه، روابط داخلی میان آنها و نیز تاثیر های مقید کننده آنها روی کنشگران، توجه دارد.که رهیافت غالب ما در این تحقیق این نوع از کارکردگرایی است و در این زمینه اشاره ای به خدمات و نظریه پردازی های تالکت پارسونز اشاره می شود. پارسونز معتقد است که چهار تکلیف است که برای تمام نظام ها ضرورت دارد

تطبیق (تطبیق دادن هر نظام با موقعیت اطرافش)

پایان نامه جذب مشتریان بانک:بانکداری اسلامی
بانکداری اسلامی :

از جمله دستاوردهای بسیار مهم و در خور انقلاب اسلامی در عرصه اقتصادی را باید اجرای کامل بانکداری بدون ربا عنوان کرد . پتانسیلهای فراوان و توان بالقوه موجود در قوانین و مقررات بانکداری بدون ربا به حدی است که در صورت اجرای صحیح و مبتنی بر شناخت درست آن می تواند به راحتی بسیاری از مشکلات موجود در عرصه های مختلف اقتصادی کشور را برطرف نماید . لازمه این امر شناخت دقیق این قوانین و پتانسیلهای موجود و اجرای کامل و صحیح آن است( ماهنامه بانک سپه ، 1385 ، ص2 ).

در بانکداری اسلامی رابطه بین دو طرف وکیل و موکل می باشد اما در بانکداری ربوی رابطه بین دوطرف داین و مدیون می باشد . عناصر تشکیل دهنده دین که از مشخصه های بانکداری ربوی می باشد به شرح زیر می باشد :

دین که معرف اصل بدهی است .
دوره باز پرداخت که زمان بازپرداخت اصل و بهره بدهی را در بر می گیرد .
بهره که علاوه بر اصل بدهی ، پرداخت آن الزامی است وجزء لاینفک نظام ربوی به شمار می رود.
در واقع هر گونه زیادتی بر دین چنانچه از قبل شرط و تعیین شده باشد ربا نام دارد . در بانکداری ربوی ، بانک به عنوان بدهکار مکلف به باز پرداخت اصل و بهره متعلق به آن می باشد و مشتری نیز به عنوان

 

بدهکار مکلف به باز پرداخت اصل وام و بهره متعلقه به آن می باشد . اما در بانکداری اسلامی ، بانک بر اساس وکالت تام الاختیار سپرده های سرمایه گذاری را که مشاعا تجهیز شده است به مصارف مختلف می رساند و سود حاصل از عملیات را پس از کسر حق الوکاله مقرر بیت سپرده گذاران تقسیم می کند و مشتری مکلف به باز پرداخت تسهیلات اعطایی است( سررشته ، ص7).

2-2-4-  بانکداری الکترونیک :

گسترش همه جانبه تجارت الکترونیک در دنیا و تمایل افراد و بنگاههای اقتصادی به استفاده از این نوع تجارت یکی از بحث های ضروری در جامعه کنونی است . تاثیرات این پیشرفت بر صنعت بانکداری کاملا مشهود است .زمان شروع بانکداری الکترونیک در دنیا به سال 1918 میلادی باز می گردد. اما در ایران در اواخر دهه 1360 بانکهای کشور به سیستم اتوماسیون عملیات بانکی و رایانه ای کردن ارتباطات خود توجه نشان دادند . حرکت به سمت بانکداری الکترونیک از اوایل دهه 1370 آغاز شد و پس از آن کارتهای اعتباری ، خودپردازها ، سیستمهای گویا و . . . وارد خدمات نوین بانکی شدند . پیدایش ابزارهای نوین در صنعت بانکداری به همراه تقاضای روزافزون مشتریان برای دستیابی به خدمات آسان تربانکی ، این صنعت را دچار تحولی شگرف نموده است .” بانکداری الکترونیک ” عبارتست از : فن آوریهای پیشرفته نرم افزاری و سخت افزاری بر شبکه مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی به صورت الکترونیکی که می تواند باعث حذف نیاز به حضور فیزیکی مشتری در شعبات بانکها شود . در این سیستم کانالهای مختلف بانکداری با هم تلفیق می شوند ، سیستمهای جزیره ای یکپارچه می شوند ، مدیریت اطلاعات و ارتباطات با مشتریان بهبود می یابد ، رضایت مشتریان بیشتر می شود ، در بسیاری از هزینه ها صرفه جویی می شود و . . . اما در ایجاد و پیاده سازی سیستم بانکداری الکترونیک باید امکان پذیر بودن آن را در ارتباط با محیط فنی ، اقتصادی ، مالی ، نیروی انسانی و . . . مورد توجه قرار داد .

سیستم جاری طلایی ، خدمات دستگاههای عابر بانک ، 1ATM ، POS 2، سفر کارت ، سامانه تسویه ناخالص آنی (ساتنا) ، سیستم پایا ، شبکه پاس ( پرداخت الکترونیک سپه ) ، موبایل بانک ، خدمات اینترنتی و . . . همگی جزء بانکداری الکترونیک محسوب می شوند .

 

1 .Automatic Teller Machine

2 .Point Of Sale

لینک جزییات بیشتر و دانلود این پایان نامه: