بحث مزیت رقابتی از دیرباز از مهمترین موضوعات مطرح در دنیای مدیریت و تئوری­های مدیریت استراتژیک بوده است. مزیت رقابتی یکی از مهمترین مباحث در تئوری­های مدیریت استراتژیک تلقی می­شود زیرا وجود مزیت رقابتی در یک سازمان به معنای کارکردهای بهتر نسبت به رقباست و در کوتاه­مدت سودآوری و در بلندمدت بقا و رشد سازمان را تضمینمی­کند. در عصر اطلاعات که فناوری­هایی مثل وب و شبکه­های رایانه­ای گسترش یافته­اند محیط سازمان نیز متلاطم­تر شده است. با ظهور تجارت الکترونیک اهمیت مزیت رقابتی نه تنها کاسته نشده بلکه مهمتر و حیاتی­تر شده است. در یک صنعت جا افتاده، هرکدام از رقبای اصلی، مزیت رقابتی خاصی را برای خود در نظر گرفته و حفظ می­کنند (عزیزی و کریمی، 1383). رقابت­پذیری فرآیندی استکه هر نهادی می­کوشد تا از این طریق بهتر از دیگری عمل کرده و از وی پیشی گیرد. کسب توانمندی­های رقابتی در جهان امروز به یکی از چالش­های اساسی کشورهای مختلف در سطح بین­المللی تبدیل شده است (زرآبادی­پور و همکاران، 1384). طی سالهای اخیر، مزیت رقابتی در مرکز بحث استراتژی­های رقابتی قرار گرفته و بحث­های زیادی دربارۀ مزیت رقابتی مطرح شده است. با این وجود، ارائه یک تعریف دقیق از مزیت رقابتی مشکل است. مزیت رقابتی دارای مفاهیم و تعاریف متعددی است که ذیلاً به چند مورد آن اشاره می­شود: مزیت رقابتی موقعیت بی­نظیر یک سازمان در برابر رقبایش است که از طریق الگوی توسعۀ منابع، بسط پیدا می­کند (هافر و اسچندل[3]، 1978). مزیت رقابتی، ارزش­های قابل ارائه شرکت برای مشتریان است؛ به نحوی که این ارزش­ها از هزینه­های مشتری بالاتر باشند. مایکل پورتر از استادان دانشکدۀ بازرگانی دانشگاه هاروارد یکی از محققان فعال در زمینه مطالعات رقابت­پذیری است. او مزیت رقابتی را در چارچوب استراتژی رقابتی مورد توجه قرار می­دهد. وی در سال 1980 کتاب «استراتژی رقابتی» و در سال 1985 کتاب «مزیت رقابتی» را به رشته تحریر درآورده است. همچنین در سال 1990 کتاب «مزیت رقابتی ملل» را عرضه داشت که در آن «مدل الماس» در رقابت­پذیری معرفی شده است. پورتر در این مدل، رقابت­پذیری را حاصل تعامل چهار عامل اصلی می­داند: 1- فاکتورهای درونی؛ 2- شرایط تقاضای داخلی؛ 3- صنایع مرتبط و حمایت­کننده؛ 4- استراتژی، ساختار و رقابت. به اعتقاد پورتر، این فاکتورهای چهارگانه به صورت متقابل بر یکدیگر تأثیر دارند و تغییرات در هر کدام از آنها می­تواند بر شرایط بقیه فاکتورها مؤثر باشد. علاوه بر آن، دو عامل بیرونی دولت و اتفاقات پیش­بینی نشده نیز بر عوامل چهارگانه تأثیر غیرمستقیم دارند و از طریق تأثیر برآنها می­توانند در رقابت­پذیری نیز تأثیرگذار باشند. مجموعه­ای از عوامل مؤثر در تولید کالا یا خدمات، مانند مواد اولیه، کیفیت و میزان دسترسی به آن، نیروی انسانی بدون مهارت و یا ماهر و آموزش دیده، بهره­وری و خلاقیت و نوآوری نیروی انسانی، زیرساخت­ها، مسائل تکنولوژیک، میزان سرمایه و دسترسی به آن، توانمندی­ها و قابلیت­های مدیریتی و … که برای رقابت در عرصه بازارهای رقابتی ضروری است، فاکتورهای درونی را تشکیل می­دهند.

فهرست مطالب عنوان صفحه چکیده : 1 فصل نخست: کلیات تحقیق 1-1 مقدمه——– 3 1-2 بیان مساله— 3 1-3 فرضیه‌های تحقیقبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 6 1-3-1 فرضیه اصلی- 6 1-3-2 فرضیه فرعی- 6 1-4 اهداف و ضرورت‌های انجام تحقیق:————— 6 1-4-1 هدف اصلی— 6 1-4-2 اهداف فرعی بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————— 7 1-5 تعاریف و اصطلاحاتبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———— 7 فصل دوم: طلاق و بزهکاری 2-1 مبحث نخست: طلاق: ناشی از عوامل جرم زا ——- 10 2-1-1 گفتار نخست: عوامل روانی جرم ————– 10 2-1-1-1 بیماریها و اختلالات روانیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 10 2-1-1-2 شخصیت—– 14 2-1-2 گفتار دوم: عوامل اجتماعی و محیطی جرم —– 23 2-1-2-1 محیط اجتماعیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————- 23 2-1-2-2 محیط اقتصادیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————- 25 2-1-2-3 محیط سیاسیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————— 26 2-2 مبحث دوم: طلاق: ثمرۀ جرم بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 27 2-2-1 گفتار نخست: طلاقبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———– 27 2-2-2 گفتار دوم: بررسی عوامل موثر بر طلاق از دیدگاه نظری 29 2-2-2-1 نظریه همسان همسریبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——— 29 2-2-2-2 نظریه مبادلهبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————- 30 2-2-3 گفتار سوم: عوامل موثر درطلاق————— 31 2-2-3-1 اعتیاد—- 32 2-2-3-2 تفاوت‌ پایگاه اجتماعی و فرهنگی———— 32 2-2-3-3 مشکلات اقتصادیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———— 32 2-2-3-4 مشکلات جنسیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————— 33 2-2-3-5 آشنا شدن زنان با حقوق خودبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 33 2-2-3-6 تحول در ساختارهای فرهنگی و اجتماعی——- 34 2-2-3-7 کاهش آستانه‌ی صبر و سازشبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 36 2-2-3-8 آرمان‌زدگی- 36 2-2-3-9 رشد نیافتگی زوجینبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 36 2-2-4 گفتار چهارم: آسیب شناسی طلاق————— 37 2-2-4-1 آثار و عوارض منفی طلاق بر زنان مطلّقه——— 37 2-2-4-2 آثار و عوارض منفی طلاق برای مردان———— 38 2-2-4-3 آثار و عوارض منفی طلاق برای فرزندان———- 38 2-3 مبحث سوم :پیشینه تحقیقات انجام شده درارتباط با بزه کاری وطلاق- 38 2-3-1 گفتار نخست: تحقیقات انجام شده داخلی و خارجی در ارتباط با بزه کاری و طلاق— 38 2-3-2 گفتار دوم: چالش‌ها، تهدیدها و عوامل تسهیل كننده طلاق 42 فصل سوم: روش تحقیق 3-1- مقدمه——- 45 3-2- روش و طرح تحقیقبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———— 45 3-3- جامعه و نمونه آماریبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 45 3-4- ابزار تحقیق- 45 3-4-1- روائی پرسشنامهبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———– 46 3-4-2- پایایی پرسشنامهبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———- 46 3-5- روش تجزیه و تحلیل داده­هابلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 47 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 4-1. مقدمه——- 49 4-2. یافته­های توصیفی تحقیقبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—— 49 4-2-2 توصیف نظرات پاسخگویان درخصوص مولفه‌های بزهکاری زوجین 53 4-2-2-1 عوامل درونی و بیرونیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—– 53 4-2-2-2 مولفه‌های اجتماعیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——— 54 4-2-2-3 مولفه‌های اقتصادیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——— 54 4-2-2-4 مولفه‌های فرهنگیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———- 55 4-2-2-4 مولفه‌های خانوادگیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 55 4-3 یافته‌های استنباطیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———– 56 4-3-1 همبستگی بین متغیرهابلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——- 56 4-3-2. تعیین صحت مدل رگرسیون و بررسی تاثیر مدل ارائه شده 56 4-4. رگرسیون تک متغیره و چند متغیره به روش ENTER 57 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 5-1- مقدمه——- 65 5-2- یافته­های آمار توصیفیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——- 65 5-3 یافته­های آمار استنباطیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—— 65 5-3-1 نتیجه فرضیه نخستبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———- 65 5-3-2 نتیجه فرضیه دومبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———– 65 5-3-3 نتیجه فرضیه سومبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———– 66 5-3-4 نتیجه فرضیه 4بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 66 5-3-5 نتیجه فرضیه 5بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 67 5-3-6 نتیجه فرضیه 6بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 67 5-3-7 نتیجه فرضیه 7بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 67 5-4 بحث و نتیجه گیریبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———— 68 5-4-1 فرضیه نخست– 68 5-4-2 فرضیه دوم— 68 5-4-3 فرضیه سوم— 69 5-4-4 فرضیه چهارم- 69 5-5 خلاصه تحقیق— 70 5-6- پیشنهادات تحقیقبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———— 78 5-6-1- پیشنهادات برخاسته از تحقیق————— 78 5-6-2- پیشنهاداتی برای محققین دیگر————– 78 منابع———— 80 فهرست جداول عنوان صفحه جدول 3-1. چگونگی توزیع سؤالات پرسشنامه براساس مولفه‌های تحقیق 46 جدول 2-3. بررسی پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ- 47 جدول ( 4-1). توصیف نمونه آماری بر اساس سن———- 49 جدول (4-2). توصیف نمونه آماری بر اساس تحصیلات——- 50 جدول (4-3). توصیف نمونه آماری بر اساس سابقه کاری پاسخگویان 51 جدول (4-4) : آزمون کلموگرف-اسمیرنف ( بررسی نرمال بودن داده ها)- 52 جدول (4-5). وضعیت پاسخگویی افراد نمونه به سئوالات مربوط به عوامل درونی وبیرونی—- 53 جدول (4-6). وضعیت پاسخگویی افراد نمونه به سئوالات مربوط به مولفه‌های اجتماعی- 54 جدول (4-7) وضعیت پاسخگویی افراد نمونه به سئوالات مربوط به مولفه‌های اقتصادی- 54 جدول (4-8). وضعیت پاسخگویی افراد نمونه به سئوالات مربوط به مولفه‌های فرهنگی– 55 جدول (4-9). وضعیت پاسخگویی افراد نمونه به سئوالات مربوط به مولفه‌های خانوادگیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————— 55 جدول (4-10). ماتریس همبستگی پیرسون بین متغیرها– 56 جدول (4-11). عوامل درونی وبیرونی موثربر شخصیت بزه کار وطلاق 57 جدول (4-12). بین مولفه‌های اجتماعی (شغل زوجین بزه کار) وطلاق 58 جدول (4-13). بین مولفه‌های اقتصادی (درآمد زوجین بزه کار) وطلاق 58 جدول (4-14). بین مولفه‌های فرهنگی (آموزش وسواد زوجین) بزه کار وطلاق————- 59 جدول (4-15). بین مولفه‌های خانوادگی ( بزهکاری) وطلاق 60 جدول (4-16). میانگین، انحراف معیار دیدگاه پاسخگویان بر اساس گروه­های سنی مختلف—- 61 جدول (4-17). بررسی دیدگاه پاسخگویان در زمینه تاثیر بزهکاری زوجین برطلاق بر اساس گروه‌های سنی مختلفبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد- 61 جدول (4-18) میانگین، انحراف معیار دیدگاه پاسخگویان در زمینه تاثیر بزهکاری زوجین برطلاق -بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد–62 جدول (4-19). بررسی دیدگاه پاسخگویان در زمینه تاثیر بزهکاری زوجین برطلاق بر اساس سطح تحصیلاتبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 62 جدول (4-20). بررسی دیدگاه پاسخگویان در زمینه تاثیر بزهکاری زوجین برطلاق بر اساس سطح تحصیلات آزمون توکی————- 63 جدول (5-1) بررسی نتایج فرضیه‌های تحقیق———– 68 فهرست نمودارها عنوان صفحه نمودار 4-1. توصیف نمونه آماری بر اساس سن———– 49 نمودار 4-2. توصیف نمونه آماری بر اساس تحصیلات——- 50 نمودار 4-3. توصیف نمونه آماری بر اساس سابقه خدمت پاسخگویان 69 چکیده هدف از انجام این پژوهش بررسى تاثیر بزهکاری زوجین بر طلاق و راهكارهاى پیشگیرى از آن بوده است. روش تحقیق توصیفى از نوع پیمایشى است. در رساله پیش رو در نظر داریم که ابتدا بزهکاری را از دیدگاه های مختلف شرح داده سپس به صورت پیمایشی تببین نماییم که تا چه هاندازه بزهکاری زوجین بر طلاق در این شهرستان تاثر داشته و در ادامه علل و عوامل گوناگون مؤثر بر طلاق با استفاده از مطالعات كتابخانه‌اى مانند (پایان نامه‌ها، كتب، مقالات، مجلات، نشریه‌ها و نمایه‌هاى نوشته شده در زمینه آسیب شناسى طلاق) و نیز مصاحبه با 25 نفر از قضات محترم دادگاه خانواده، اساتید جامعه شناسى و حقوق، مطلقان و كارشناسان دادگسترى پرسشنامه‌اى 27 ماد‌ه‌اى استخراج شد و در اختیار افراد نمونه تحقیق كه شامل 214 نفر از افراد مرتبط با موضوع (کسانی که دارای پرونده طلاق یا مرتبط با موضوع در این زمینه بودند) شهرستان لردگان قرار داده شد. براى تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون‌های تحلیل واریانس و رتبه بندی استفاده شد نتایج نشان داد كه تمام عوامل مؤثر بر طلاق از قبیل عوامل فردى و شخصیتى، اقتصادى، فرهنگى و اجتماعى در حد زیاد بر روى مسئله طلاق اثرگذار است همچنین سوال و ابهام اصلی این پژوهش که همان بزهکاری زوجین بوده بر طلاق تاثیر داشته و می توان گفت که تاثیر آن مستقیم می باشد. همچنین در آخر مهمترین راهكارهاى پیشگیرى از طلاق ارائه گردید. واژگان كلیدی: بزهکاری، طلاق، مولفه‌های فرهنگی، اجتماعی، زوجین، بزه. فصل نخست: کلیات تحقیق 1-1 مقدمه بزهکاری از واژة لاتین«delinquer» به معنای خطا کردن گرفته شده است (بیرو ١٣٨٢، ١٥) بزهکاری در فارسی سه معنا دارد که معنای اول آن مجرمیت، معنای دوم آن توده و جمع جرایم و معنای سوم آن مجموعة جرایم ارتکابی در زمان و مکان معین فارغ از نوع آن است اقدام به عملی که برخلاف موازین، مقررات، قوانین و معیارها و ارزش فرهنگی هر جامعه باشد، در آن جامعه بزهکاری یا جرم تلقی خواهد شد و کسانی، که مرتکب چنین اعمال خلافی می‌شوند مجرم یا بزهکار نامیده خواهند شد (فرجاد ١٣٨٣،42). در این تحقیق، منظور از بزهکاری کلیة اعمالی است که قانون گذار از آن به عنوان جرم نام برده و برای آن مجازات زندان در نظر گرفته است متأسفانه در زمان حاضر شمار چشم گیری از زندانیان، زوجینی هستند که به علت ارتکاب جرایم گوناگون، از کانون خانواده جدا شده و در زندان به سر می‌برند، گرچه بزهکاری ممکن است علل متفاوت و متعددی داشته باشد، ولی این تحقیق به بررسی و تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر بزهکاری زوجین بر طلاق، پرداخته است. طلاق به عنوان یك مسئله اجتماعی كه در برگیرنده انحلال قانونی ازدواج و جدایی زن وشوهر می‌باشد، به لحاظ تأثیرات گسترده در روند رشد جمعیت و همچنین دگرگونی ساختارخانواده حائز اهمیت به سزایی می‌باشد. به واسطه همین امر، سازمان ثبت احوال در كنار درج دو واقعه مرگ و میر و ولادت به ثبت آمار ازدواج و طلاق‌های جاری سالانه می‌پردازد و این آمارها به عنوان منبع بررسی‌های كارشناسی توسط صاحب نظران و محققان مورد بهره برداری واقع می‌شوند. 1-2 بیان مساله بی هیچ شبهه‌ای طلاق از دشوارترین پدیده‌های اجتماعی از دیدگاه پژوهشی است (ساروخانی 1376؛ به نقل از مرادی 1380، 24). فروپاشی روابط زوجین شایعترین جلوه تعارض شدید است. در آماری که از سازمان مربوطه اخذ گردید و طبق آمار ثبت احوال کشور آمار طلاق از ۷/۱۰ درصد در سال ۸۴ به ۱/۱۲ درصد در سال ۸۵ رسیده است. بیشترین درصد طلاق زنان، در سنین ۱۶ تا ۳۵ و بیشترین طلاق مردان در سنین ۲۰ تا ۴۰ سال اتفاق می‌افتد. طبق همین آمار بالغ بر ۷۵ درصد طلا‌ق‌ها مربوط به زوجین با کمتر از ۱۰ سال سنوات زناشویی می‌شود. همچنین آمار تکان‌دهنده‌تر اینکه ۵۰ درصد طلا‌ق‌ها نیز در ۴ سال اول زندگی اتفاق می‌افتند. در سال ۸۵ به ترتیب استان‌های تهران، کرمانشاه، قم، کردستان و بوشهر ۵ استان دارای بالا‌ترین نسبت طلاق به ازدواج بوده‌اند و استان‌های ایلا‌م، سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری، یزد و خراسان جنوبی دارای کمترین میزان طلاق بوده‌اند. لذا وجود قم در بین ۱۵ استان اول (با بالا‌ترین میزان طلا‌ق) فرضیه <استان‌های مذهبی دارای کمترین نرخ طلاق هستند را به‌طور کل نفی می‌کند، اما به دلیل اینکه در هیچ یک از مراحل حقوقی و قانونی طلا‌ق، علت وقوع ثبت نمی‌شود با عدم وجود آمار دقیق روبه‌رو هستیم و در نتیجه امکان بررسی آماری علل و عوامل موثر بر بروز طلاق به عنوان یکی از پدیده‌های اجتماعی که آسیب اجتماعی تزلزل خانواده را به همراه دارد وجود ندارد. با این حال براساس تحقیقات ملی انجام شده توسط معاونت اجتماعی سازمان بهزیستی ۵ علت اصلی درخواست طلاق از بین ۳۶ علت بر طبق پرونده‌های مختومه در سال‌های ۸۴ و ۸۵، اعتیاد به مواد مخدر، درآمد ناکافی جهت اداره زندگی، ضرب و شتم، تنفر و عدم علا‌قه، سوءظن و بدبینی گزارش شده است.(سازمان ثبت احوال کشور) تقریباً هیچ زن و شوهری با نیت طلاق با هم وصلت نمی‌کنند (بهاری 1377-1379، 25). اما تحولات جریان ‌زندگی زن و شوهرها را به سمت اختلاف، درگیری، جدایی روانی- عاطفی و گاه طلاق سوق می‌دهد (بهاری 1388، 25). مراجعان متقاضی طلاق دو نوع اند: 1. کسانی که برای بحران طلاق خواستار کمک هستند و 2. کسانی که می‌خواهند مسایل زیر بنایی را حل کنند (استورم و اسپرنکل 1982، 164). زایش ناموزون جمعیت و توزیع نامتعادل آن، آلودگی‌های زیست محیطی، بحران‌های اقتصادی، افزایش بیكاری، مهاجرت‌های دسته‌جمعی، حاشیه‌نشینی در كلان شهرها، نزاع‌های قومی و افزایش جرم و جنایت از جمله مسائلی هستند كه بر میزان بزهكاری زوجین می‌افزاید. ارتكاب جرم و عمل خلاف به قشر اجتماعی یا جنس معینی اختصاص ندارد. زن یا مرد در جایگاه‌های اقتصادی و اجتماعی متفاوت، از راه‌های گوناگون فرصت‌هایی برای عمل خلاف پیدا می‌كنند. افزایش ناموزون جمعیت و توزیع نامتعادل آن، آلودگی‌های زیست محیطی، بحران‌های اقتصادی، افزایش بیكاری، مهاجرت‌های دسته‌جمعی، حاشیه‌نشینی در كلان شهرها، نزاع‌های قومی و افزایش جرم و جنایت از جمله مسائلی هستند كه توجه بسیاری از صاحب‌نظران مسائل اجتماعی را جلب كرده‌اند. چرا كه جرایم نه‌تنها افزایش یافته‌اند، بلكه طیف‌وسیعی از اعمال خلاف، از استعمال موادمخدر گرفته تا سرقت‌های مسلحانه و آدم‌ربایی و سوءاستفاده‌های مالی را دربرمی‌گیرد. این اعمال صدالبته مختص مردان نیست. گروهی از جمع خلافكاران را زوجین تشكیل می‌دهند. مسئله جرم و بزهكاری، كه در پی مسائل و مشكلات اجتماعی دیگر نظیر فقر و بیكاری و بحران‌های اقتصادی و اجتماعی و دگرگونی در قوانین و الگوهای اجتماعی، خلاصه، بر هم خوردن تعادل در نظم اجتماعی پدید می‌آید، منحصر به مردان نیست. زنان نیز از صدمات این مشكلات اجتماعی مصون نیستند و زندگی آنان، به دلیل ابعاد نقش‌‌ها و مسئولیت‌هایشان، كه با توجه به ساختار طبقاتی آنها شكل می‌گیرد، بر اثر آنها دستخوش بحران و نابسامانی می‌گردد. در این بررسی، سعی بر این بوده است كه با توجه به آراء گوناگونی كه در زمینه جرم و بزهكاری، به‌ویژه جرایم زوجین وتاثیر آن برطلاق، مطرح شده است رابطه آن دو با شرایط اجتماعی و اقتصادی افراد مجرم سنجیده شود. شاید تذكر این نكته خالی از اهمیت نباشد كه ارتكاب جرم و عمل خلاف به قشر اجتماعی یا جنس معینی اختصاص ندارد. زن یا مرد در جایگاه‌های اقتصادی و اجتماعی متفاوت، از راه‌های گوناگون فرصت‌هایی برای عمل خلاف پیدا می‌كنند. طلاق در لغت جدا شدن زن و مرد، رها شدن از قید نکاح و رهایی از زناشویی است. طلاق در زمره غم انگیزترین پدیده‌های اجتماعی است. تعادل انسانها را بر هم می‌زند، همان طور که بر جامعه آثاری شوم برجای می‌گذارد. به درستی می‌توان گفت هیچگاه مطالعه آسیب شناسی اجتماعی و انحرافات اجتماعی و بزهکاری اجتماعی بدون توجه به طلاق کامل نخواهد بود. به تعبیر دیگر هر جامعه که در جستجوی سلامت است باید این پدیده را مهار کند. (ساروخانی 1376، 18) بررسی آمار موجود نیز نشان دهنده روند رو به رشد آمار طلاق در کشور است بطوری که از 3/6 در ده هزار نفر در سال 75 به 4/9 در 10000 نفر در سال 1380 افزایش یافته است (تیرگری 1386، 44). جدیدترین اطلاعات آماری ایران در مورد طلاق بیانگر افزایش آمار آن می‌باشد. به گزارش اداره کل روابط عمومی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، طی 6 ماهه اول سال 1391 تعداد طلاق‌های خلعی، بائن و رجعی به ترتیب 17، 17 و 32 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش نشان می‌دهد. مقایسه آمار قوه قضاییه در سال 1392، در مورد میزان ازدواج‌ها و طلاق‌های به ثبت رسیده بیانگر این است که تعداد ازدواج‌های سال 92 فقط 1161 فقره بیشتر از طلاق بوده است. ایران چهارمین کشور جهان از نظر میزان طلاق معرفی شده است. این افزایش سریع و رو به رشد جدایی و طلاق زوج‌ها، موجب نگرانی تحلیل‌گران اجتماعی شده است. از طرف دیگر با توجه به پیامد‌های متعدد منفی طلاق از جمله به‌خطر افتادن سلامت روانی زوج‌ها و فرزندانشان، میزان تصادفات اتومبیل منجر به مرگ، شیوع فزاینده بیماری‌های جسمانی، خودکشی، خشونت و قتل برای زوجین و خطر افسردگی، انزوا، مشکلات سلامتی و عملکرد تحصیلی پایین برای فرزندان وجود دارد. مسأله اصلی ما در این پژوهش این است که بزهکاری زوجین چه تأثیری بر طلاق دارد و بزهکاری کدامیک از این دو بیشترین اثر را خواهد داشت؟ با بررسی عوامل موثر بر بزهکاری والدین و شاخص‌ها و مؤلفه‌های مهمی که در این زمینه نقش دارند، و مقایسه آن با عوامل طلاق می‌توان نقش و تأثیر بزهکاری بر شکل گیری طلاق را بررسی و پیگیری کرد. همچنان که تأثیر نوع بزهکاری در وقوع طلاق یکی از مسائل مهمی است که نیاز به بررسی دارد. شکل (1-1) نمایش مدل تحلیلی بررسی عوامل موثر بر بزهكاری والدین 1-3- سوال‌ها و فرضیه‌های تحقیق 1-3-1- سوالات تحقیق: بزهکاری چه تاثیری بر طلاق در زوجین داشته و آیا این موضوع در شهرستان لردگان موضوعیت داشته یا خیر؟ عوامل درونی و بیرونی بزهکار بر طلاق تاثیر داشته یا خیر؟

1-2- بیان مسئله. 4 1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش…. 8 1-4- اهداف پژوهش…. 10 1-5- فرضیه‌های پژوهش…. 10 1-6- متغیرها و تعاریف آنها 11 1-6-1 تعاریف نظری متغیرها 11 1-6-2 تعاریف عملیاتی متغیرها 12 1-7- تعاریف اصطلاحات.. 13 فصل دوم: پیشینه تحقیق. 15 2-1 شخصیت.. 16 2-2 تعاریف شخصیت.. 16 2-3 حوزه‌های شخصیت.. 18 2-3-1 ساختار. 19 2-3-2 فرآیند. 19 2-3-3 رشد و نمو. 20 2-3-4 آسیب شناسی روانی و تغییر رفتار. 22 2-4 مضامین عمده در نظریه شخصیت.. 22 2-4-1 وحدت رفتار و مفهوم خویشتن.. 24 2-4-2 سطوح مختلف آگاهی و مفهوم ناهشیار. 25 2-4-3 رابطه بین شناخت، عواطف و رفتار مشهود. 26 2-4-4 اثرات گذشته، حال و آینده بر رفتار. 26 2-5 نظریه‌های شخصیت.. 27 2-5-1 نظریه روان كاوی در شخصیت.. 27 2-5-2 زیگموند فروید 27 2-5-3 نظریه روان پویشی فروید(روانكاوی در شخصیت): 29 2-5-4 سطوح شخیت: هشیار3، نیمه هشیار2 و ناهشیار. 29 2-5-5 ساختار شخصیت: نهاد، من و فرامن.. 30 2-6 نظریه نوروان كاوی.. 33 2-6-1 كار گوستاو یونگ 33 2-6-2 نكات برجسته ی نظریات یونگ… 36 2-7 روان شناسی فردی.. 36 2-7-1 آلفرد آدلر. 36 2-7-2 بررسی نظریات آدلر. 37 2-8 نظریه اختلالات شخصیتی.. 39 2-8-1 كارن هورنای.. 39 2-8-2 بررسی نظریات هورنای.. 40 2-9 نظریه روان پزشکی بین فردی.. 41 2-9-1 هری استاك سالیوان.. 41 2-9-2 بررسی نظریات سالیوان.. 42 2-10 تظریه پدیدار شناختی (فرد- محور) 43 2-10-1 كارل راجرز…………………………………………………………………………………………… 43 2-10-2 بررسی نظریات و كارهای راجرز. 44 2-10-3 تشکیل رویکرد پدیدار شناختی راجرز. 45 2-10-4 ساختار شخصیت از دیدگاه راجرز. 46 2-11 نیازهای زیستی و روانی در پیدایی شخصیت.. 47 2-11-1آبراهام مازلو……………………………………………………………………………………… 47 2-12 نظریه رویكرد صفات در شخصیت.. 48 2-12-1گوردون آلپورت………………………………………………………………………………….. 48 2-12-2 بررسی نظریات آلپورت.. 49 2-13 نظریه چندبعدی شخصیت.. 51 2-13-1هانس ج آی سنك………………………………………………………………………………… 51 2-13-2بررسی نظریات آیسنک………………………………………………………………………… 52 2-13-3 ابعاد اساسی شخصیت.. 53 2-14 نظرریه رویكرد تحلیلی عاملی صفات.. 54 2-14-1ریموند كوته……………………………………………………………………………………….. 54 2-14-2 بررسی نظریات كتل در شخصیت.. 54 2-15 نظریات رابطه شغل و شخصیت.. 56 2-15-2 شخصیت نوع A.. 59 2-15-3 شخصیت نوع B.. 60 2-16 بررسی چند خصوصیت شخصیتی در شغل.. 62 2-16-1 اثر كانون كنترل.. 62 2-16-2 ماكیاول گرایی 63 2-16-3 مناعت طبع یا عزت نفس. 65 2-16-4 سازگاری با موقعیت.. 66 2-16-5خطر پذیری………………………………………………………………………………………… 67 2-17 شخصیت از دیدگاه اسلام و قرآن.. 68 2-17-1 شخصیت در قرآن.. 69 2-18 تیپ شناسی.. 71 2-19 نظریه‌های تیپ شناسی.. 73 2-19-1 زندگینامه. 73 2-19-2نظریات رورشاخ در سنجش شخصیت…………………………………………………… 74 2-19-3 تیپ شناسی در تست رورشاخ. 75 2-20 ظریه ساخت بدن و خلق وخوی.. 76 2-21 نظریه شلدن (ریخت شناسی) 78 2-22 نظریه تیپ گال و جمجمه شناسی روانی: 79 2-23 تیپ‌شناسی یونگی.. 79 2-23-1 اساس درك واقعی ذهنی از نظر یونگ… 79 2-23-2 كاركردهای غیر عقلانی.. 80 2-23-3 كاركردهای عقلانی.. 80 2-23-4 روابط كاركردی.. 81 2-23-5 انواع كاركرد. 82 2-23-6 تیپ‌های روان‌شناختی یونگ… 84 2-23-7 توصیف تیپ‌های شانزده‌گانه. 85 2-23-8 اهمیت شناخت تیپ‌های روانشناختی.. 90 2-23-9 نقد تیپ شناسایی یونگی.. 91 2-24 اثر بخشی 93 2-25 شاخصهای اثربخشی از دیدگاههای مختلف… 94 2-25-1 كمرون و ویتون: 94 2-25-2 سی‌شور: 95 2-25-3 آرجریس: 95 2-25-4 پیترز وواترمن: 95 2-25-5 مالفورد: 96 2-25-6 بس و هرسی – بلانچارد. 97 2-25-7 هوی و میكسل و چستر بارنارد. 97 2-25-8 كالدول و اسپینكس…. 97 2-25-9 لوتانز و همكارانش…. 97 2-25-10 دیدگاه راجرز و همكاران: 98 2-25-11مطالعات بسكر و چیرنز: 99 2-25- 12 مدل پارسونز: 99 2-26مقایسه ی دیدگاههای ارزشیابی اثر بخشی سازمانی.. 100 2-27 نظریات جدید در اثربخشی.. 101 2-27-1 مطالعات رابرت واترمن وتام پترز. 101 2-28 مدلهای ارزیابی اثربخشی.. 102 1- مدل هدف منطقی: که سازمان را در رسیدن به اهدافش کاملا ارزیابی می کند. 102 2-29 نظریه ریچارد ال دفت.. 104 2-29-1 روش مبتنی بر تامین هدف… 104 2-29-2 روش مبتنی بر تامین منابع. 105 2-29-3 روش مبتنی بر فرآیند درونی.. 106 2-29-4 روش مبتنی بر تامین رضایت گروه‌های ذی نفع. 108 2-30 كارهای دیگران.. 110 2-30-1 تحقیقات انجام گرفته در مورد تیپ شناسی یونگی.. 110 2-30-1-1 تحقیقات خارج از كشور. 110 2-30-1-2 تحقیقات انجام گرفته در داخل كشور. 113 2-30-2 اثر بخشی.. 118 2-30-2-1 تحقیقات انجام شده در داخل كشور. 118 2-30-2-2 تحقیقات انجام گرفته در خارج از كشور. 121 2-31 استنتاج و نتیجه گیری.. 126 2-32 لگوی نظری پژوهش…. 128 فصل سوم: توصیف داده ها……………………………………………………………………….. 129 3-1 مقدمه. 130 3-2 روش اجرای پژوهش…. 130 3-2-1 برآورد حجم نمونه. 131 3-3 ابزار گرد آوری داده‌ها 132 3-3-1 تاریخچه و توصیف (MBTI) 133 3-3-2 نمره گذاری پاسخنامه. 135 3-3-3 توصیف تیپهای شانزده گانه. 136 3-5 اعتبار پرسشنامه‌ها 140 3-5-1 اعتبار پرسشنامه شخصیتی، تیپ نمای مایزر – بریگز. 141 3-5-2 اعتبار پرسشنامه اثر بخشی: 142 3-5-3 اعتبار درونی پرسشنامه. 143 3-5-4 اعتبار زمانی.. 143 3-6 محاسبه روایی: 144 3-6-1 محاسبه روایی پرسشنامه شخصیتی مایرزبریگز. 144 3-6-2 محاسبه روایی پرسشنامه اثر بخشی: 146 3-7 روش‌های آماری.. 146 3-8 ویژگی‌های تحقیق: 146 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………. 147 4-1 تجزیه و تحلیل یافته‌های تحقیق.. 148 4-2 توصیف یافته‌های تحقیق.. 149 4-3 آزمون فرضیات تحقیق.. 161 4-3-1 فرضیه فرعی اول.. 165 4-3-2 فرضیه فرعی دوم. 166 4-3-3 فرضیه فرعی سوم. 167 4-3-4 فرضیه فرعی چهارم. 168 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………… 169 5-1 هدف و مسائله ی پژوهش…. 170 5-2 نتایج فرضیه اصلی.. 170 5-3 نتایج مربوط به فرضیه فرعی اول.. 172 5-4 نتایج مربوط به فرضیه فرعی دوم. 173 5-5 نتایج مربوط به فرضیه فرعی سوم. 175 5-6 نتایج مربوط به فرضیه فرعی چهارم. 176 5-7 نتیجه گیری كلی.. 177 5-8 محدودیتها: 180 5-9 پیشنهادات.. 181 فهرست منابع: 182 منابع انگلیسی.. 187 پیوست و ضمائم : 189 چكیده: پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه بین تیپهای شخصیتی مدیران و اثر بخشی آنان در مدارس ابتدایی ناحیه 5 مشهد انجام گرفت. فرضیه اصلی این پژوهش این است كه بین تیپهای شخصیتی مدیران و اثر بخشی آنان رابطه وجود دارد. جامعه آماری این تحقیق مدیران می‌باشند كه گروه مورد بررسی 104 نفر می‌باشند كه از میان آنها 40 نفر به عنوان نمونه برگزیده شدند حجم نمونه برای گروه ذی نفعان 120 نفر می‌باشد كه هر دو نمونه به شیوه ی نمونه گیری تصادفی ساده بوسیله را یا نه انتخاب شدند ابزار گرد آوری اطلاعات در این پژوهش 2 پرسش نامه به شرح زیر می‌باشد. پرسشنامه تیپ شخصیتی مایرز- بریگز كه پرسشنامه هنجار شده است و برای تعیین تیپ شخصیتی توسط مدیران پاسخ داده شده است. پرسشنامه اثر بخشی مدیر كه توسط محققین ساخته شده و توسط اساتید مدیریت اجرا و تایید گردیده است كه این پرسشنامه توسط گروه ذینفعان (معلمین، انجمن اولیاء، مربیان و دانش آموزان) پاسخ داده شد. روش تحقیق در این بررسی همبستگی است و برای آزمون فرضیه اصلی از آزمون جداول توافقی استفاده شده است برای تحلیل داده‌ها از نرم افزار (SPSS) استفاده شده است، نتایج بدست آمده عبارتند از: بین تیپ شخصیتی مدیران و اثر بخشی آنان رابطه وجود دارد. مدیرانی كه دارای تیپ شخصیتی “ESTJ” هستند از اثر بخشی بالایی برخوردارند. مدیرانی كه دارای تیپ شخصیتی “ISTJ” هستند از اثر بخشی بالایی برخوردار هستند. مدیرانی كه دارای تیپ شخصیتی “”ESTP هستند از اثر بخشی متوسط برخورداند. مدیرانی كه دارای تیپ شخصیتی “ISTP” هستند از اثر بخشی پایین برخورداند. نتایج بدست آمده گویای این مطلب است كه مدیرانی كه تیپهای خاصی شخصیتی داشته باشند اثر بخشی بیشتری دارند. Abstract Present research was accomplished for relationship consideration between managers personality brigade and their effectivity in elementary schools of fire region in Mashhad. Mashhad. Main hypothesis in this research is relationship between managers personality brigade and their effectivity. Managers are statistical in this research that considered guoup ars 104 persons. 40 persons for among them were selected as sample. Model volume is 120 persons for beneficiany group that both of sampes with simple accidential sampling were chosen by computer Instruments of information gathering are 2 questionnaires that consisted of: (1) questionnaire of personality brigade Mirez- Brigez is manner questionnaire and it has reponsed for assigning personality brigade by managers. (2) questionnaire of manager effectivity has made by researchers. It has confirmed and excuted by management masters and this questionnaire has responsed by beneficiary group (teachers- parents and students association). Research style is forming a union in this consideration and was used examination of agreemental tables for examination of main hypothesis . In this project, was used”spss” software for analyzing information that consisted of : (1) there is relationship between managers personality brigade and thir effectiveity. (2) the managers with “ESTJ” personality brigade have high effectivity. (3) the managers with “ISTJ” personality brigade have high effectivity. (4) the managers with “ESTP” personality brigade have mean effectivity. (5) the managers with “ISTP” personality brigade have low effectivity 1 مقدمه هم اكنون بیش از نیم قرن از زمانی كه پیتردراكر برای توصیف گروه جدیدی از كاركنان كه سرمایه زمین و یا نیروی كار دیگر ابزار اصلی تولیدشان تلقی نمی‌گردد بلكه توجه شان بر استفاده موثر از دانایی معطوف می‌شد و منجر به ابداع واژه كاركنان دانایی شد نمی‌گذرد و امروزه كاركنان دانایی یا بهتر بگویئم دانشگران حرفه ای درصد بزرگ و رو به رشدی از كاركنان بزرگترین و موفق ترین سازمان‌های دنیا را تشكیل می‌دهند. برایان و جویس ) قدمی و همکاران 1384) از سوی دیگر چرا تعداد زیادی از مردم موقعیت‌های خود را برای موفقیت از بین می‌برند این تنها به این علت نیست كه این مدیران جدید هوش و مهارت لازم را برای شغل ندارند، این مدیران از آثار و خصوصیات فردی خود، ایدئولوژی‌ها و رفتارها روی انسان‌ها آشنایی نداشته و به موفقیت نمی‌رسند، در واقع توانایی خویش را قبل از پریدن در یك دیگ بزرگ آبجوش ازریابی نمی‌كنند (ابدالی، 1384) در این جهان موج سوم به سیطره ای دست می‌یابد كه به شیوه‌های تازه خلق و بهره برداری از دانایی مبتنی است تافلر (جعفری،1374) امروزه سازمانهای آموزشی مخصوصا مراكز آموزش عالی رسالت تربیت انسانهای متخصص و نیز تولید دانش را در جامعه بر عهده دارند (رئوفی 1383) بنابراین آموزش و پرورش همگانی در همه مراحل آن و آموزشهای تخصصی و كاربردی برای كاركنان وكارمندان بخش‌های عمومی‌و خصوصی به عنوان یكی از بزرگترین صنایع جهان شناخته شده است و هر كشوری در جهان سالانه بخش بزرگی از درآمدهای ملی خود را برای گسترش و بهبود كارهای آموزشی و پرورشی به كار می‌بندد و همواره برای افزایش این سرمایه گذاری تلاش می‌كند زیرا سودآور و كار ساز بودن آن در پیشرفت شاخص توسعه در فراهم آوردن نیروی انسانی كاردان و متخصص و پرورش مردم با فرهنگ و آگاه كه سرمایه گذاری‌های مادی را می‌افزاید است. وایلز (طوسی 1382) سرمایه‌های انسانی بخشی از ثروت ملل هستند و گردش امور در آینده در گرو استعداد و قریحه انسانی است. بنابراین مزیت راهبردی و اقتصادی در آینده نصیب سازمانهایی خواهد شد كه بتوانند در بازار، گروهی متنوع، مشتمل بر بهترین و درخشانترین استعداد‌های انسانی را جذب كنند. (امینی 1378)(حمیدی1383) مدیران برای آنكه بتوانند درسمت خود كار آمد وموفق باشند باید از نظر ویژگی‌های شخصیتی با شغل خود انطباق داشته باشند زیرا كه این عدم انطباق باعث عدم موفقیت آنها در وظایف محوله خواهد شد. رابینز (پارسائیان و اعرابی1379) در این پژوهش سعی بر این است كه به بررسی روابط بین تیپهای شخصیتی مدیران و اثر بخشی آنان بپردازد، تا شاید بتوانیم گامی‌هر چند كوچك در جهت تعیین معیار متناسب در انتخاب مدیران اثر بخش برای مهمترین سازمان در امور تربیت دانشگران حرفه ای در عصر برتری خرد برداریم 1-2- بیان مسئله كنون كه عصر مدیریت و رهبری است و موفقیت نهادها و سازمانها تا حدود زیادی به كار آیی و اثر بخشی عملكرد مدیران بستگی دارد (میر كمالی 1375) وجوب دقت سازمانها در انتخاب مدیران توانمند كه قادر باشند با اتخاذ تدابیر و شیوه‌های بایسته به ویژه در دستگاه آموزش و پرورش زمینه را برای تجلی و بروز استعدادها و خلاقیت همه ی معلمان و متعلمان همواره سازد بیشتر آشكار می‌شود (صافی 1374) اگر افراد از نظر شخصیت متناسب با شغل و حرفه ای باشند كه انجام می‌دهند متوجه خواهند شد كه برای انجام وظیفه ای كه به آنها محول شده از استعداد و توانایی‌های لازم برخوردارند و از این رو موفق تر خواهند شد رابینز (پارسایئان و اعرابی1379) از طرف دیگر عواملی كه در انتخاب شغل دخالت دارند با عواملی كه باعث موفقیت می‌شوند متفاوتند (به پروژه 1377). اینكه فرد داوطلب شغل الگوی خاص فكری، احساسی، رفتاری متناسب، با شغل را دارد (باكینگهام و كافمن 1380) از مهمترین مسائل در برگزیدن مدیران است زیرا كه مدیران بخاطر تفاوتهای فردی و شخصی مسائل را به شیوه‌های مختلف مدیریت می‌كنند و انجام وظایف و نحوه عمل آنها محصول دو مسئله ی مهم یعنی ویژگیهای شخصیتی و شیوه مدیریتی است كه اتخاذ می‌كنند (گوئل كهن 1378). مدیران نقش تعیین كننده ای را در اثر بخشی سازمانها از جمله سازمانهای آموزشی به عهده دارند چرا كه اثر بخشی سازمان را می‌توان از طرق توانایی مدیر در به حداكثر رساندن تعامل بین ساختار و فرآیند سازمان اندازه گیری كرد. (شیرازی 1374)، حالا باید دیدآیا عوامل درونی شخصیت از قبیل عواطف، احساسات، تفكر، یادیگری و هوش و یا عوامل برونی مثل شیوه قضاوت و ادراك یا تاثیر ارتباطی با موفقیت و اثر بخشی مدیران دارد یا خیر؟

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 2 فصل اول کلیات تحقیق 1-1.بیان مسأله……………………………………………………………………………………………….. 4 1-2. پرسش اصلی تحقیق(مسائله تحقیق)……………………………………………………………… 5 1-3. اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………….. 5 1-4.فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………………… 5 1-5.هدف كاربردی…………………………………………………………………………………………. 5 1-6.محدودیتهای تحقیق…………………………………………………………………………………… 6 فصل دوم مرور منابع 2-1.مفهوم شهر………………………………………………………………………………………………. 8 2-1-1.مفهوم ساخت شهر………………………………………………………………………………… 8 2-1-2.فضا و فضای شهری……………………………………………………………………………… 10 2-1-3.اهداف برنامه ریزی کاربری اراضی شهری ………………………………………………….. 10 2-1-3-1.اهداف کلان……………………………………………………………………………………… 10 2-1-3-2. اهداف خرد…………………………………………………………………………………….. 11 2-1-4.معابر شهری…………………………………………………………………………………………. 11 2-1-4-1.طبقه بندی معابر شهری……………………………………………………………………….. 12 2-1-5.مفهوم كلان شهر……………………………………………………………………………………. 12 2-1-6.مشخصات كلان شهرها…………………………………………………………………………… 13 2-2. مفهوم توسعه …………………………………………………………………………………………. 13 2-2-1.تاریخچه مطالعات توسعه شهری……………………………………………………………….. 14 2-2-2.توسعه کالبد شهری………………………………………………………………………………… 15 2-2-3.اشکال توسعه فیزیکی……………………………………………………………………………… 15 2-2-4.توسعه فیزیکی نواحی شهری جهان……………………………………………………………. 15 فهرست مطالب عنوان صفحه 2-2-5.توسعه فیزیکی نواحی شهری کشورهای توسعه یافته………………………………………. 16 2-2-6.توسعه فیزیکی نواحی شهری در کشورهای درحال توسعه……………………………….. 16 2-2-7.توسعه فیزیکی شهرها در ایران………………………………………………………………….. 17 2-3.نقش شیب در برنامه ریزی شهری…………………………………………………………………. 17 2-3-1.شیب مورد نیاز برای طراحی های شهری ……………………………………………………. 18 2-4. سوابق تحقیق………………………………………………………………………………………….. 18 2-4-1.سوابق تحقیق در جهان……………………………………………………………………………. 18 2-4-2.سوابق تحقیق در ایران…………………………………………………………………………….. 19 2-4-3.سوابق تحقیق در محدوده مورد مطالعه………………………………………………………… 20 فصل سوم روش اجرای تحقیق 3-1.موقعیت جغرافیایی شهرستان رشت……………………………………………………………….. 23 3-2.داده ها…………………………………………………………………………………………………… 25 3-2-1. اقلیم شهر رشت…………………………………………………………………………………… 25 3-2-1-1.دما ………………………………………………………………………………………………… 25 3-2-1-2.بارندگی…………………………………………………………………………………………… 25 3-2-1-3.برف……………………………………………………………………………………………….. 26 3-2-1-4.رطوبت نسبی……………………………………………………………………………………. 26 3-2-1-5.باد…………………………………………………………………………………………………. 26 3-2-2.زمین شناسی شهر رشت………………………………………………………………………….. 26 3-2-3. توپوگرافی شهر رشت……………………………………………………………………………. 28 3-2-4. کاربری اراضی شهری رشت……………………………………………………………………. 29 3-2-5. شیب شهر رشت………………………………………………………………………………….. 29 3-3. روش کار………………………………………………………………………………………………. 32 3-3-1.نوع روش تحقیق…………………………………………………………………………………… 32 3-3-2. روش گردآوری اطلاعات(میدانی،كتابخانه ای و…)……………………………………….. 32 3-3-3. ابزار گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………. 32 فهرست مطالب عنوان صفحه 3-3-4.روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………………… 32 3-3-5. بررسی مکانهایی که بیشترین مشکل آب گرفتگی را دارند………………………………. 32 3-3-6.دلیل آبگرفتگی در سطح شهر رشت…………………………………………………………… 33 3-3-7. مقدار حجم ورودی روانابها به کانالهای جمع آوری آبهای سطحی شهر رشت…….. 35 فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق 4-1.ویژگی های جغرافیایی شهر رشت………………………………………………………………… 38 4-1-1.توپوگرافی شهر…………………………………………………………………………………….. 39 4-1-2.شیب شهر و جهات توسعه………………………………………………………………………. 41 4-1-2-1.شیب های مؤثر در عمران شهر……………………………………………………………… 43 4-1-3. نزولات جوی در شهر رشت…………………………………………………………………… 43 4-1-3-1. بارندگیهای شدید بالای 100 میلی متر در شهر رشت…………………………………. 44 4-2.نقاط بحرانی شهر رشت از نظر بروز سیل……………………………………………………….. 45 4-2-1.حركت آب های سطحی…………………………………………………………………………. 48 4-2-2.آبهای سطحی اطراف شهر……………………………………………………………………….. 50 4-2-3.موقعیت مسیل ها…………………………………………………………………………………… 51 4-3.توسعه شهر رشت……………………………………………………………………………………… 54 4-3-1.جهات و مناطق توسعه……………………………………………………………………………. 54 4-3-2.عوامل طبیعی و عوارض زمینی (عوامل محدود كننده توسعه شهر)……………………… 56 4-3-3.عمده ترین تنگناها و محدودیتهای توسعه……………………………………………………. 59 4-3-4.روند توسعه ی فضایی شهر رشت ……………………………………………………………… 59 4-3-5.محدودیتهای توسعه ی کالبدی شهر رشت…………………………………………………….. 62 4-3-6.عوامل مؤثّر در توسعه ی فیزیكی شهر رشت………………………………………………….. 63 4-3-7.تعیین توان محیط شهر رشت……………………………………………………………………. 69 4-3-8.ارزیابی پیامدهای توسعه شهر رشت…………………………………………………………… 70 4-4.دفع فاضلاب…………………………………………………………………………………………… 71 فهرست مطالب عنوان صفحه 4-4-1.مشكلات دفع فاضلاب…………………………………………………………………………… 72 4-4-1-1.آلودگی آبهای سطحی…………………………………………………………………………. 73 4-4-1-2.آلودگی منابع آب زیرزمینی………………………………………………………………….. 73 4-5-معضلات و مشکلات ناشی از آب گرفتگی در سطح شهر رشت………………………….. 79 4-5-1.عوامل ایجادآبگرفتگی درشهر…………………………………………………………………… 81 فصل پنجم بحث و نتیجه گیری و پیشنهادات 5-1.بحث……………………………………………………………………………………………………… 83 5-2.آزمون فرضیات………………………………………………………………………………………… 83 5-3.نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………… 84 5-4. پیشنهادات……………………………………………………………………………………………… 85 منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………….. 87 چکیده: امروزه با گسترش شهرها و رشد آهنگ شهر نشینی ، همچنین افزایش مشکلات و معضلات ناشی از این فرایند و اهمیت یافتن مدیریت یکپارچه و توسعه متوازن، همه جانبه و پایدار شهر، بحث بهسازی زیر ساخت های موجود شهری بیش از پیش قوت یافته است.در این راستا بهسازی شبکه معابر شهری و همچنین شبکه فاضلاب شهری به عنوان شریانی مهم و حیاتی دارای اهمیت ویژه ای می باشد. مساله مهم در این تحقیق پاسخ به این سوال است که مشکلات و معضلات زیرساختی کلانشهر رشت باتوجه به پایین بودن شیب عمومی در شهرچه اثرات وپیامدهایی بر توسعه شهری دارد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی– تحلیلی ، بر پایه مطالعات اسنادی و کتابخانه ای بوده و برای جمع آوری اطلاعات مربوطه از کتابها ، تحقیقات و مقالات و طرح جامع رشت استفاده شده است.وهدف از آن شناخت مشکلات زیرساختی و ارائه راهکار جهت رفع آنها می باشد.نتایج تحقیق نشان داد که علت اصلی آبگرفتگی‌های سطح شهر رشت هجوم آبهای سطحی سرگردان ناشی از بارندگی‌های شدید از سمت زمین‌های سپیدرود به سمت پشت مخابرات مرکز شش، کوی باهنر، کوی جماران، کوی معلولین، جاده جیرده، کوی حمیدیان، کوی صف سر و … بوده و با بالا آمدن سطح آب رودخانه های زرجوب، گوهررود و کانال‌های زهکش حاشیه شهر،(نقاط تخلیه فاضلاب شهر رشت) خروجی لوله ها به زیر آب می‌روند و باعث کاهش تخلیه جریان آبهای سطحی می‌شوندو به دلیل شیب کم زمین بسیاری از نقاط شهر دچار آبگرفتگی می شود. از سوی دیگر ساخت و سازهای گسترده در سطح شهر که با وارد کردن نوخال‌ های ساختمانی، شیرابه‌های بتن و همچنین استفاده از ماشینهای سنگین باعث انسداد و تخریب شبکه‌های فاضلاب شده و در مواقع بارندگی‌های شدید ایجاد بحران می کند. معابر شهری و همچنین کانالهای هدایت آب و فاضلاب شهری بر اثر گذر زمان و عدم توجه به بازسازی و لایروبی آنها دچار تخریب فیزیکی و اکولوژیکی و به تبع آن کاهش عملکرد می شوند.همچنین به دلیل اینکه وظیفه جمع آوری آبهای سطحی و فاضلاب شهری در رشت، به صورت سنتی توسط یک شبکه واحد صورت می گیرد ، بحث جداسازی شبکه فاضلاب شهری و آبهای سطحی از یکدیگر از اهمیت دوچندان برخوردار شده است. واژگان کلیدی: معابر شهری، فاضلاب شهری، آبگرفتگی، بارندگی‌های شدید، شهر رشت مقدمه اصولا استقرار و پیدایش یك شهر بیش از هر چیز تابع شرایط محیطی و موقعیت جغرافیایی است، زیرا عوارض و پدیده های طبیعی در مكان گزینی، پراكندگی، حوزه نفوذ، توسعه فیزیكی، زیر ساختی شهر و امثال آن اثر قاطعی دارند و گاه به عنوان یك عامل مثبت و زمانی به صورت یك عامل منفی و بازدارنده عمل می كنند . در هنگام احداث شهرها باید به دینامیسم محیط طبیعی مثل سیل، زلزله ، باد، گسل … توجه كافی مبذول داشت وگرنه شهر در آینده دچار مشكل خواهد شد . لذا شایسته است قبل از وقوع حوادث تلخ، دردناك و پرهزینه، مسئولان در هنگام احداث شهرها نسبت به پیش بینی وقوع وقایع اتفاقیه دغدغة لازم را داشته باشند و احساس مسئولیت كنند و علاوه بر اهمیت دادن به مطالعات زیر ساختی شهر، كار را به متخصصان امر بسپارند. البته ناگفته نماند كه علاوه بر مطالعات زیر ساختی، سایر مطالعات جغرافیایی نیز در مكان گزینی شهرها و برنامه ریزی شهری اهمیت فوق العاده ای دارند و بی توجهی به آن ها خسارات جبران ناپذیری را در آینده به وجود خواهد آورد. نیاكان ما در گذشته در مكان گزینی شهرها، بیشتر به تجربه تكیه داشتند كه در بسیاری از مواقع با علم روز هماهنگ نبود، ولی امروزه زندگی سادة آن زمان به زندگی پیچیدة شهری تبدیل شده است و مردم شهرهای پیشرفته و صنعتی با سیستم فاضلاب، مترو و آسمانخراش و … مأنوس شده اند . در زمان های قدیم اگر مكانی دور از دسترس سیل بود یا موقعیت پناهگاهی و یا سوق الجیشی می داشت، سایر عوامل مؤثر در مكان گزینی شهر را تحت الشعاع قرار می داد و یا مورد بی توجهی قرار می گرفت؛ اما در عصر جدید، زیر ساختهای شهری برای مسئولان و مردم اهمیت زیادی دارد و در صورت غفلت و بی توجهی به آن خسارات جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. معابر از ارکان اصلی یک شهر شمرده می شوند در واقع جابجایی ساکنین یک شهر وابسته به شبکه معابر آن شهر (كه در خدمت حمل و نقل عمومی و نیمه عمومی و سایر مدها است) می باشد. علاوه بر معابر شهری که شامل آزاد راهها ، بزرگراه ها ، خیابان ها ، پیاده روها می شوند؛ شبکه هدایت آبهای سطحی و فاضلاب داخل شهر ها از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. شبکه هدایت آبهای سطحی عموماً با هدف سود رسانی به بشر و در جهت تامین آب مورد نیاز شهر ها ، جمع آوری و خروج فاضلاب شهری و صنعتی ، خروج رواناب و کاهش خسارات ناشی از سیل مورد استفاده قرار می گیرند. معابر شهری و همچنین کانالهای هدایت آب و فاضلاب شهری بر اثر گذر زمان و عدم توجه به بازسازی و لایروبی آنها دچار تخریب فیزیکی و همچنین کاهش عملکرد می شوند با توجه به تخریب های فیزیکی و اکولوژیکی صورت گرفته در آن ها بحث بهسازی معابر و فاضلاب شهری از اهمیت دوچندان برخوردار شده است . 1-1.بیان مسأله منطقه كلانشهری جدیدترین پدیده و شكل فضایی اسكان بشر است، بطوریكه برخی از صاحبنظران برجسته علوم شهری و منطقه‌ای آنرا نوع چهارم اسكان تلقی كرده‌اند.این پدیده حاصل نیروها و فرایندهای متمركز كننده ثروت،‌ قدرت،‌ جمعیت و فعالیت‌های انسانی در شهر مركزی – كلانشهر و سپس بازتوزیع این تمركز در محدوده فضایی – كالبدی پیرامون آن – منطقه كلانشهری است. به همین دلیل است كه تنوع و پیچیدگی درونی فوق‌العاده در هر دو وجه فضایی – كالبدی و عملكردی، خصلت ذاتی اینگونه مناطق به شمار می‌آید.تفرق و پیچیدگی ذاتی مذكور را می‌توان ریشه اصلی «مسئله مدیریت مناطق كلانشهری» دانست، مسئله‌ای مشترك در تمام اینگونه مناطق. چگونگی مواجهه نظری و عملی با این مسئله است كه سبب شده است تا امروزه مناطق كلانشهری نقشی دوگانه در جوامع مختلف ایفا كنند: موتور و عامل توسعه در برخی جوامع (كشورهای پیشرفته) و عامل ناكارآمدی فرایند توسعه و مصرف كننده منابع در جوامع در حال توسعه.

حمد و ستایش خداوند و پیامبران به ویژه نبی مکرم اسلام حضرت محمد صلوات الله علیه و خاندانش از پُر بسامدترین واژه های دیباچه ی متون فارسی است. در آغاز قرآن، خداوند کریم با آوردن سوره حمد در صدد بر آمده است تا اشرف مخلوقات را از زبان خود شکر گزاری بیاموزد و با آوردن بیست و چهار بار ترکیب «الحمد لله» در کل قرآن آن را مورد تأکید قرار دهد. نهج البلاغه که گرد آوری منتخبی از خطبه های امیر المومنین علی علیه السلام است به تأسّی از قرآن ایراد شده است؛ خطبه ی اوّل کامل به وصف و ستایش خالق هستی و بر شمردن نعمت های خداوند و سیر خلقت تا آفرینش آدم علیه السلام و پیامبران و توصیف پیامبر ختمی مرتبت اختصاص یا فته است که از خطبه های بی نظیر آن حضرت است؛ این خطبه، تأثیری نمایان در نویسندگان و شعرای عرب و عجم گذاشته است. سی و شش خطبه ی دیگر نیز با حمد و سپاس خداوند آغاز می شود. شعرا و نویسندگان به تأسّی از این خطبه آغاز سخن خود را به شکر گزاری از خداوند باری تعالی و برشمردن نعمت های او و ستایش نبی مکرّم اسلام صلوات الله علیه اختصاص داده اند. این پژوهش با بررسی 44 کتاب در موضوعات مختلف سعی کرده است تأثیر سخنوری امام علی علیه السلام را در متون فارسی -که آغازگر سبک جدیدی در نویسندگی به شمار می رود- از قرن چهارم مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد کلید واژه: امام علی(ع)؛ نهج البلاغه؛ متون فارسی؛ تأثیرگذاری. فهرست مطالب: مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………1 فصل اوّل: کلیات………………………………………………………………………………………………………………………7 تبیین موضوع و اهمّیّت آن. ……………………………………………………………………………………………………….8 سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………8 فرضیّات تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………..8 روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….9 پیشینه ی تحقیق: ……………………………………………………………………………………………………………………..9 واژگان کلیدی…………………………………………………………………………………………………………………………..9 فصل دوّم:…………………………………………………………………………………………………………………………….11 فضایل امام علی (ع) ………………………………………………………………………………………………………………12 کلام امام علی (ع) ………………………………………………………………………………………………………………….15 تألیفات پیش از نهج البلاغه……………………………………………………………………………………………………..19 بازتاب شخصیّت و کلام امام علی(ع) در ادب فارسی………………………………………………………………….21 فنّ خطابه ……………………………………………………………………………………………………………………………..23 تاریخ خطابه…………………………………………………………………………………………………………………………..23 خطابه در صدر اسلام………………………………………………………………………………………………………………24 ویژگی های خطابه در صدر اسلام…………………………………………………………………………………………….26 فصل سوّم………………………………………………………………………………………………………………………………27 معنای واژه ی حمد…………………………………………………………………………………………………………………28 3-1 انواع حمد الهی………………………………………………………………………………………………………….29 3-1-1حمد قولی……………………………………………………………………………………………………………………29 3-1-2حمد فعلی……………………………………………………………………………………………………………………29 3-3-3حمد حالی…………………………………………………………………………………………………………………..29 دلایلی که فقط خدا را شایسته حمد می دانیم…………………………………………………………………………….29 به دلایل زیر حمد سبب دوری از بلا، ذكر شده است:………………………………………………………………….31 تفاوت حمد و مدح ……………………………………………………………………………………………………………….32 معنای واژه ی تحمید……………………………………………………………………………………………………………….33 معنای واژه ی دیباچه……………………………………………………………………………………………………………….34 گذری بر دیباچه نویسی…………………………………………………………………………………………………………..35 3-1اصطلاحات ادبی……………………………………………………………………………………………………………….36 3-1-1تلمیح………………………………………………………………………………………………………………………….36 3-1-2تضمین………………………………………………………………………………………………………………………..36 3-1-3براعت استهلال…………………………………………………………………………………………………………….37 3-1-4 سجع………………………………………………………………………………………………………………………….37 انواع سجع……………………………………………………………………………………………………………………………..37 3-4-1سجع متوازی………………………………………………………………………………………………………………..37 3-4-2سجع مطرف…………………………………………………………………………………………………………………37 3-4-3سجع متوازن…………………………………………………………………………………………………………………37 فصل چهارم……………………………………………………………………………………………………………………………38 4-1 متون ادبی……………………………………………………………………………………………………………………….40 4-1-1 شاهنامه………………………………………………………………………………………………………………………40 4-1-2 دیوان ناصر خسرو……………………………………………………………………………………………………….46 4-1-3. مقامات حمیدی………………………………………………………………………………………………………….49 چهار مقاله………………………………………………………………………………………………………………….50 4-1-5ترجمه کلیله و دمنه……………………………………………………………………………………………………….53 4-1-6 التوسل الی الترسل……………………………………………………………………………………………………….55 4-1-7 منطق الطیر………………………………………………………………………………………………………………….57 الهی نامه……………………………………………………………………………………………………………………61 خسرو و شیرین………………………………………………………………………………………………………….63 4-1-10هفت پیکر………………………………………………………………………………………………………………….65 4-1-11مخزن الاسرار……………………………………………………………………………………………………………..67 4-1-12 سِندباد نامه……………………………………………………………………………………………………………….69 . مرزبان نامه………………………………………………………………………………………………………………72 المعجم فی المعاییر اشعار العجم…………………………………………………………………………………74 4-1-15 بوستان……………………………………………………………………………………………………………………..76 4-1-16گلستان………………………………………………………………………………………………………………………79 4-1-17 مجالس سبعه…………………………………………………………………………………………………………….83 4-1-18 گلستان هنر……………………………………………………………………………………………………………….85 4-1-19 مجمع الفصحا……………………………………………………………………………………………………………87 نثر تاریخی……………………………………………………………………………………………………………………………..90 4-2متون تاریخی……………………………………………………………………………………………………………………91 4-2-1 ترجمه تاریخ طبری……………………………………………………………………………………………………..91 4-2-2 بیان الادیان………………………………………………………………………………………………………………….93 4-2-3 مجمل التواریخ…………………………………………………………………………………………………………….94 4-2-4 سیرت رسول الله…………………………………………………………………………………………………………96 4-2-5 عقد العلی للموقف الاعلی…………………………………………………………………………………………….98 4-2-6 راحه الصدور و آیه السرور……………………………………………………………………………………………99 نثر دینی و اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………. 101 4-3 متون دینی…………………………………………………………………………………………………………………….101 4-3 -1خصال……………………………………………………………………………………………………………………..101 4-3-2 قابوسنامه………………………………………………………………………………………………………………….103 4-3-3 جامع الحکمتین…………………………………………………………………………………………………………106 4-3-4 کیمیای سعادت………………………………………………………………………………………………………….108 4-3-5 کتاب النقض……………………………………………………………………………………………………………..110 4-3-6 اخلاق ناصری…………………………………………………………………………………………………………..112 4-3-7 اوصاف الاشراف………………………………………………………………………………………………………..114 4-3-8 معراج السعاده……………………………………………………………………………………………………………115 نثر عرفانی……………………………………………………………………………………………………………………………117 4-4 کتب عرفانی…………………………………………………………………………………………………………………118 4-4-1 کنز السالکین……………………………………………………………………………………………………………..118 4-4-2 شرح شطحیات………………………………………………………………………………………………………….120 4-4-3 اسرار التوحید فی المقامات شیخ ابوسعید ابو الخیر…………………………………………………………122 4-4 -4 مرصاد العباد…………………………………………………………………………………………………………….124 4-4-5 مصباح الهدایه…………………………………………………………………………………………………………..128 4-5 کتب علمی…………………………………………………………………………………………………………………..130 4-5-1 هدایه المتعلمین فی الطب…………………………………………………………………………………………..131 4-5-2 نفایس الفنون فی عرایس العیون…………………………………………………………………………………..132 نثر داستانی…………………………………………………………………………………………………………………………..133 4-6 کتب داستانی…………………………………………………………………………………………………………………134 4-6-1 ترجمه ی فرج بعد از شدّت………………………………………………………………………………………..134 4-6-2 عجایب المخلوقات……………………………………………………………………………………………………137 4-6-3 راحه الارواح…………………………………………………………………………………………………………….139 4-6-4 آداب الحرب و الشجاعه……………………………………………………………………………………………..141 فصل پنجم: نتیجه گیر ی……………………………………………………………………………………………………… 143 فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………….147 فهرست منابع عربی……………………………………………………………………………………………………………….153 فهرست مقالات…………………………………………………………………………………………………………………….154 مقدمه: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یَبْلُغُ مِدْحَتَهُ الْقَائِلُونَ وَ لَا یُحْصِی نَعْمَاءَهُ الْعَادُّونَ وَ لَا یُؤَدِّی حَقَّهُ الْمُجْتَهِدُونَ الَّذِی لَا یُدْرِكُهُ بُعْدُ الْهِمَمِ وَ لَا یَنَالُهُ غَوْصُ الْفِطَنِ الَّذِی لَیْسَ لِصِفَتِهِ حَدٌّ مَحْدُودٌ وَ لَا نَعْتٌ مَوْجُودٌ»1 «وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالدِّینِ الْمَشْهُورِ وَ الْعَلَمِ الْمَأْثُور وَ الْكِتَابِ الْمَسْطُورِ وَ النُّورِ السَّاطِعِ وَ الضِّیَاءِ اللَّامِعِ وَ الْأَمْرِ الصَّادِعِ إِزَاحَةً لِلشُّبُهَاتِ وَ احْتِجَاجاً بِالْبَیِّنَاتِ وَ تَحْذِیراً بِالْآیَاتِ وَ تَخْوِیفاً بِالْمَثُلَاتِ».2 با نزول قرآن بر پیامبر صلی الله علیه و آله و رسمیّت یافتن دین مبین اسلام نقطه عطفی در تاریخ شکل گرفت. اعراب با تبلیغ دین اسلام ابتدا روح و روان ایرانیان را که خواهان عدالت و برابری و تشنه ی حقیقت و هدایت بودند تسخیر کردند. سپس در سال 21ه.ق به آسانی مرزهای ایران را در نوردیدند. ایرانیان گرچه از همان آغاز ورود اسلام تا قرن هفتم تحت تسلط اعراب قرار گرفتند، اما آن چه آن ها را اقناع می کرد آشنایی با آموزه ها و اندیشه های متعالی اسلام و مفاهیم ناب قرآن بود. زمانی که اعراب جاهلی گرفتار فخر و مباهات قبیله ای بودند و تنها داشته ی خود را که هنر کلامی بود، در ارتقای عشیره و بی رقیب نشان دادن خود به کار می بردند و «خطبه ها و اشعارشان را در ظاهر با لباس زیبای عروس الفاظ، که بر قامت عفریت های بدمنش و عفونت بار معانی پوشانده شده بود، ایراد می کردند».3 ________________________ نهج البلاغه،خطبه ی اوّل. همان، خطبه ی دوّم. خاقانی، محمد، جلوه های بلاغت در نهج البلاغه، تهران، انتشارات بنیاد نهج البلاغه، چاپ دوم، 1390، ص16. قرآن، در مقابل سرشار از مفاهیم ناب و محتوای سرشار از اندیشه های متعالی انسانی بود که البته با زبانی فاخر و آهنگین بیان می شد. اعراب متعصب گرچه ابتدا قرآن را کلام پیامبر دانستند، اما زود دریافتند که قادر به گفتن حتی یک آیه نظیر آیات کلام الله مجید نیستند. پیامبر اسلام صلوات الله علیه و جانشین برحقّش امام علی علیه السلام با استعانت از سبک این معجزه الهی، آموزه های قرآنی و دینی را با زبانی فاخر و آهنگین برای مردم تبیین نمودند. آن چه امروز از سخنان پیامبر در قالب احادیث برای ما باقی مانده است خود گویای همین مطلب است. خطبه های امام علی (ع) تا قبل از جمع آوری نهج البلاغه تعداد آن به چهار صد می رسید قرن ها به سبب مزیّن بودن به فصاحت و بلاغت و مفاهیم انسان ساز به صورت شفاهی، سینه به سینه بین دوستداران و اهل قلم نقل می شد. ابن ابی الحدید، در شرح نهج البلاغه نوشته است: ابن نباته از خطیبان زبان آور و ادیبان سده ی چهارم آشکارا همه ی مایه های هنری و ادبی خویش را وامدار گنجینه ی سخنان علی(ع) می داند و می نویسد: «گنجینه هایی از خطابه از بر کردم که هر چه از آن بر می دارم و هزینه می کنم بیش تر می شود و انبوه تر می گردد و آن گنجینه ها چیزی نیست جز صد فصل از سخنان و مواعظ علی (ع). عبد الحمید عامری، کاتب مروان بن محمد، آخرین خلیفه اموی، می گوید: «هفتاد خطبه از خطبه های اَصلَع1 را از بر کردم و این خطبه ها در ذهنم چون چشمه ای پی در پی جوشید».2 امام علی(ع) که به تأسی از قرآن، خطبه ها یش را ایراد می فرمود خیلی زود بین دوست و دشمن به عنوان فصیح ترین و بلیغ ترین خطیب قرن اوّل اسلام شناخته شد.3 بلاغت کلام ایشان چنان آشکار است که وقتی محض بن ابی محض به معاویه گفت از نزد کُند زبان ترین مردم نزد تو آمدم. معاویه، با همه کینه توزی ها و حق کُشی ها، برآشفت و سر او فریاد کشید و گفت: خاموش، وای بر تو چگونه علی را چنین می گویی؟ سوگند به خدا هیچ کس جز علی آیین فصاحت و شیوه ی بلاغت را برای قریشیان بنیاد ننهاد.4 هر چند خطیب بودن ایشان در مقابل سایر محسنات یکی از هزار و اندکی از بسیار بود، اما به حقیقت باید گفت که شرایط سخنوری که در توافق سخن با اوضاع و احوال است برای هیچ ادیبی مانند _____________________________ اَصلَع یعنی کسی که موی جلوی سرش ریخته است. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1377، ج1، ص2808. (عبد الحمید به سبب وابستگی به دستگاه اموی نام آن حضرت را با تعبیر طنز آمیزی می آورد). ابن ابی الحدید، عزالدین ابوحامد، شرح نهج البلاغه، ج1، قم، ناشر کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول،1337، ص24. یزدان پرست، حمید، امام علی(ع) تهران، اطلاعات، 1388، ص332. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج6، ص279. امام علی(ع) جمع نشده است. زیرا پس از قرآن و کلام پیامبر (ص) سخنان وی بزرگ ترین نمونه بلاغت است.1 بیان دیدگاه سخن سنجان و دیدگاه ادیبان برجسته ی عرب نشان دهنده جایگاه بلاغی حضرت است. زیرا این ها هم خود عرب زبانند و هم سخنوران و سخن شناسانی بزرگ و برجسته و آگاه به رمز های بلاغت. از این رو داوری شان را در این باره باید سنجید. به خصوص که عمده آن ها غیر شیعه اند و شائبه تعصب در گفتارش پیش نمی آید. جاحظ که مرد تیز نظر و اهل تسنن بود در کتاب بلاغی اش «البیان و التبیین» پس از آوردن این سخن امام علی (ع) «قیِمةُ کُلُ المَرءِ مَا یُحسِنُه» دیدگاه بلاغی امام را مطرح می کند و می نویسد: «اگر از این کتاب جز همین یک جمله را نمی یافتم آن را شافی و کافی و بی نیاز کننده می یافتم».2 رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در کتاب علی فراتر از ذهن آورده اند: «در باب زندگی امیر المؤمنین شما یک اقیانوس را در نظر بگیرید. احاطه به همه ی ابعاد این اقیانوس در یک نگاه که هیچ، در یک مطالعه ی طولانی هم برای انسان میسر نیست، از هر طرف وارد شوید دنیایی از عظمت را مشاهده می کنید. … اگر این بخش از اقیانوس را رها کنید و از بخش دیگر وارد شوید باز همین ماجراست. … این مبالغه نیست. … این بازتاب عجز انسانی است».3 با این که یکی از بزرگترین ابعاد شخصیتی امام علی (ع) بلاغت و سخنوری ایشان است تقریباً مورد غفلت واقع شده است. یکی از موانع و مشکلات این پژوهش نیز همان کمبود منابع و مراجع و آثار تخصصی در باب سخنوری امام علی(ع) است. حال با این عظمت و شهرتی که پیرامون بلاغت و شیوه سخنوری ایشان است. نهج البلاغه سید رضی که جمع آوری سخنان بلاغی مولا است در سال 400ه. ق فراهم شده است. بعد ها شروح نهج البلاغه به تأسّی از سید رضی صور خیال را در این کتاب ارزشمند کاویده اند، شروحی نظیر شرح ابن میثم بحرانی، ابن ابی الحدید، ملا فتح الله کاشانی، عبدالرّحمن عتایقی، سید محمد تقی شوشتری، حبیب الله هاشمی خویی و … . کتاب موجز دیگری تحت عنوان «درآمدی بر صنایع ادبی در کلام امام علی(ع)» نوشته کریم زمانی، ضمن آوردن سخنانی از مولا که دارای صنایع لفظی بود، نمونه هایی از علم بیان را از شرح ابن میثم آورده است. ________________________ چمن خواه، عبد الرسول، صور خیال در نهج البلاغه، نوید شیراز، شیراز، 1384، ص61. جاحظ، ابو عثمان، البیان و التبیین، ج1، تحقیق علی ابو ملحم، بیروت، دار و مکتبة الهلال، الطبعة الثانیة 1412ق، ص87. خامنه ای، سید علی، علی فراتر از ذهن، تهران، امیر کبیر، چاپ اوّل 1379، ص149. دکتر محمد خاقانی در کتاب «جلوه های بلاغت در نهج البلاغه از منظر علم بیان و بدیع» استشهاداتی را از شرح ابن ابی الحدید و ابن میثم استخراج و تحلیل کرده است. همان طور که گفته شد سید رضی رحمة الله علیه در سال 400 ه.ق با ذوق و سلیقه و ادبی که داشت تعدادی از خطب را که به زعم او جنبه ادبی و بلاغی بیشتری داشت را گزینش و انتخاب نمود و ذیل نام نهج البلاغه فراهم آورد. که شامل 241 خطبه، 79 نامه و 489 کلمه قصار است. نهج البلاغه مانند قرآن سرشار از فصاحت و بلاغت است و تشابهات فراوانی میان این دو کتاب شریف می توان یافت که راز این شباهت ها را می توان در این کلام مولا دانست که فرمود: «وَإِنَّ الْكِتَابَ لَمَعِی مَا فَارَقْتُهُ مُذْ صَحِبْتُهُ»1 چه، قرآن با من است، از آن هنگام كه یار آن گشتم، از آن جدا نبودم. خطبه ی اوّل نهج البلاغه، مانند سوره ی حمد، محتوایش ستایش خداوند باری تعالی است، البته با تفضیل و اطناب نه ایجازی که در سوره حمد می بینیم. در این خطبه امام علی (ع) اقرار می دارند که هیچ خطیبی قادر به وصف خدا نیست و هر عقلی از شناخت او عاجز است، صفت ها از او جداست سپس سخن را به سمت آفرینش جهان می برد. سخنان امام علی (ع) در طرح این گونه بحث ها همچون قرآن کریم است که به زبان موعظه از هر پدیده محسوس یا معقول نمونه ای روشن و قابل درک در پیش چشم شنونده قرار می دهد. پس آرام آرام او را با خود به سر منزلی می برد که باید بدان برسد به آستان پروردگار یگانه. آن جا که سخن در خلقت آسمان و زمین و آفتاب و ماه و ستاره و کوه هاست به زبان اندرز یاد می دهد که آن چه آفریدگار به آفریدگان بخشید خیر محض است، اما انسان ناسپاس حقّ این همه نعمت را نمی گذارد و از راه خدا به راه شیطان روی می آورد.2 در ادامه کلام را به سمت فلسفه ی رسالت پیامبران می کشاند تا آنان، به بندگان هشدار دهند که حقّ میثاق الست را بگذارند و نعمت فراموش کرده را به خاطر آورند و نعمت های چون آسمان رفیع، زمین وسیع، حیات و ممات، بیماری و بلا و نعمت پیامبران که باید قدردان و سپاس گزار آن باشند و البته خود زبان به ستایش پیامبر می گشاید و با ذکر چند جمله حق سخن را در توصیف ایشان ادا می کند. این خطبه به علّت در بر داشتن تحمیدیه، خطبه ی توحیدیه نیز نامیده می شود هر چند سی و هفت خطبه ی دیگر نیز در آغاز مدح و ستایش خداوند را دارند، امّا این خطبه جلوه ای دیگر در نهج البلاغه یافته است. شعرا و نویسندگان که گوهرشناسان سخن اند به خوبی این سبک بدیع علی(ع) را دریافته اند و با تمام _______________________ نهج البلاغه، خطبه 122. همان، خطبه ی 1. تلاش و اهتمام کوشیده اند تا آن را در دیباچه های خود مورد تقلید و نظیره گویی قرار دهند آن موقع که زبان به مدح خدا و پیامبر و نعمت های خالق می گشایند کلام علی(ع) را می توان در بطن سخن آن ها چون رگه های طلا در دل معدن سنگ دنبال نمود، همین تلمیح و تضمین های نهج البلاغه ای است که رنگ جاودانگی بر کتاب آن ها زده و اعتبار و ارزش بخشیده است. بنابراین می توان گفت نویسندگان ایرانی پس از قرآن از هیچ گفته ای به اندازه گفتار علی(ع) بهره نبرده اند و هیچ زیور ارزنده ای را چون سخنان او نیافته اند تا آرایش گفته ها و نوشته های خود سازند. از دیگر شواهدی که شعرا و نویسندگان در آفرینش دیباچه ها، به نهج البلاغه ی امیر مؤمنان نظر داشته اند کلام آهنگین و سجع به کار رفته در سخن ایشان است. نویسندگان با هنرنمایی تمام، همچون خطبه ی اوّل نهج البلاغه، مدح و ستایش خداوند را در ظرف بلورین سجع ها ریخته و درون و بطن کلام را هم پای هم به اوج علیین رسانده اند. از آن جا که این پژوهش به دنبال کشف تأثیر پذیری مقدمه ها و دیباچه های متون فارسی از خطب نهج البلاغه به ویژه خطبه توحیدیه است. تمرکز و مطالعات روی همین خطبه صورت گرفت در مواردی هم برای تکمیل موضوع از خطبه ها ی دیگر با همین محتوا و همچنین آیات قرآنی استفاده گردید. با توجه به مسبوق به سابقه نبودن این موضوع و نبودن پژوهشی راهگشا در این مورد، ابتدا با استعانت از باب علم1و دست توسل زدن به دامن ایشان پای در این میدان نهاده شد. کتب نثری که دارای دیباچه بودند، به شش گروه تقسیم شد و ذیل هر عنوان، تعدادی منتخب از بهترین ها آورده شد. در گام بعدی با مطالعه، کتبی دیگر از متون نظم انتخاب و به موارد قبلی اضافه گردید که در مجموع تعداد آن ها به 44 مورد رسید. به این ترتیب ذیل کتب ادبی 19؛کتاب تاریخی 6؛کتاب دینی 8؛کتاب، عرفانی 5 کتاب؛ علمی 2 کتاب و داستانی 4 کتاب ذکر گردید. با مشورت استاد راهنما و مشاور کتب هر بخش به ترتیب قرن آورده شد تا تحوّل سبکی نیز در آن ها نماینده شود. در گام بعدی با یادداشت برداری از دیباچه ها، قسمت هایی که به نظر نویسنده برگرفته از خطبه ی اوّل یا تحت تأثیر کلام مولا بود فیش برداری گردید و در پایان هر دیباچه، سخنان مشابه مولا همراه با ترجمه ذکر گردید. به علّت ترجمه ادبی دکتر سید جعفر شهیدی در این پژوهش نهج البلاغه با ترجمه ایشان مبنا قرار گرفت. در انتها با جمع بندی فیش ها و مطالب گرد آوری شده و با راهنمایی استادان ________________________ اشاره به حدیث نبوی که می فرماید: «أَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ‏ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا». كلینى، محمد بن یعقوب، اصول كافی ج1، قم‏ دار الحدیث‏ چاپ اوّل،‏ 1429، ص605. مطالب در چهار فصل گنجانده شده و در آغاز هر فصل پیش گفتار و در انتهای آن نتایج حاصل شده ذکر گردید. نویسنده در پایان ضمن تمسک جستن به آستان رفیع مولا و استمداد از حضرت ایشان در دنیا و آخرت، با عذر تقصیر، اعتراف می کند که آستان بلند و بزرگوار ایشان را، قد کوتاه علم و دانش مَزجاة حقیر، یارای دست رسیدن نیست. عنقا شکار کس نشود دام باز چین که عنقا را بلند است آشیانه