1-2- تعریف موضوع. 2

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 4

1-4- اهداف تحقیق.. 5

1-5- سوالات تحقیق.. 5

1-6- فرضیه های تحقیق.. 7

1-7- قلمرو تحقیق.. 8

1-7-1- بعد موضوعی: 8

1-7-2-بعد زمانی: 8

1-7-3-بعد مكانی: 8

1-8- کاربردهای متصور از تحقیق.. 9

1-9- محدودیت‌های تحقیق.. 9

1-10- واژگان عملیاتی تحقیق.. 9

1-10-1- تحلیل رفتگی (فرسودگی شغلی) 9

1-10-2- فشار روانی.. 10

1-10-3- شخصیت… 10

1-10-4- مسخ شخصیت… 10

1-10-5- فرسودگی هیجانی.. 11

1-10-6- کاهش کفایت شخصی.. 11

1-10-7- برونگرایی: 11

1-10-8- توافق‌پذیری.. 12

1-10- 9- وجدان کاری.. 12

1-10-10- ثبات هیجانی.. 13

1-10-11- گشودگی.. 13

1-11- پیشینه و جنبه نوآوری تحقیق.. 13

فصل دوم: ادبیات تحقیق.. 18

2-1- بخش اول: شخصیت… 19

2-1-1- تعریف شخصیت… 19

2-1-2- منشا شخصیت… 20

2-1-3- دیدگاه‌های شخصیت… 26

2-1-3-1- دیدگاه‌های روان‌کاوی.. 26

2-1-3-2- دیدگاه‌ رفتاری و دیدگاه شناختی اجتماعی.. 26

2-1-3-3- دیدگاه‌های انسانگرا 27

2-1-3-4- دیدگاه‌های صفتی.. 29

2-1-4- نظریه‌های شخصیت… 30

2-1-4-1- برونگرایی و درونگرایی یونگ… 30

2-1-4-2- ویژگی‌های شخصیت آلپورت… 30

2-1-4-3- ویژگی‌های شخصیتی کتل.. 32

2-1-4-4- نظریه نوع آیزنک… 34

2-1-4-5- شاخص نوع مایرز- بریگز. 35

2-1-4-6- مدل پنج عاملی.. 37

2-1-4-6-1- رابطه ابعاد شخصیت و عملکرد: 41

2-1-4-6-2- رابطه شخصیت و فرهنگ: 43

2-1-4-6-3- پیشینه‌ی نظری طرح پنج عاملی شخصیت… 43

2-1-4-6-4- مقیاس‌های آزمون NEO PI-R.. 45

2-1-4-6-5- تعامل صفت- وضعیت… 51

2-1-4-7- تناسب شخصیت با شغل هالند. 51

2-1-5- ویژگی‌های مهم شخصیتی.. 54

2-1-5-1- قدرت طلبی (ماکیاولیسم) 54

2-1-5-2- کانون کنترل. 55

2-1-5-3- عزت نفس… 56

2-1-5-4- خود باوری.. 57

2-1-5-5- خود شیفتگی.. 58

2-1-5-6- خودپایشی.. 59

2-1-5-7- مخاطره پذیری و مخاطره گریزی.. 59

2-1-5-8- الگوی رفتاری نوع الف و ب… 60

2-1-5-9- خودکامگی: 61

2-1-5-10- انگیزش پیشرفت: 62

2-1-6- فرهنگ و شخصیت… 62

2-2- بخش دوم: فشار روانی.. 63

‌2-2-1- مفهوم فشار روانی.. 63

2-2-2- تعریف فشار روانی.. 64

2-2-2-1-تعریف فشار روانی شغلی.. 67

2-2-2-2 فشار روانی حرفه‌ای.. 67

2-2-2-3 فشار روانی مثبت و کارکردی.. 68

2-2-3- رهیافت‌های نسبت به فشار روانی.. 71

2-2-4- نظریه‌های فشار روانی.. 73

2-2-4-1- فشار روانی به عنوان پاسخ درونی.. 73

2-2-4-2- عوامل محیطی فشار روانی.. 76

2-2-4-3- فشار روانی به عنوان کنشی متقابل.. 78

2-2-5- نشانه‌های فشار روانی.. 79

2-2-6- عوامل فشار روانی.. 82

 

2-2-6-1- سطح فردی.. 84

2-2-6-2- سطح گروهی.. 90

2-2-6-3- سطح سازمانی.. 92

2-2-6-4- سطح فراسازمانی.. 95

2-2-6-5 افزایندگی عوامل فشار روانی.. 99

2-2-6-6 استلزام‌های مدیریتی.. 101

2-2-7- مقابله. 102

2-2-8- آثار و نتایج فشار روانی.. 103

2-2-8-1 تنیدگی فردی.. 103

2-2-8-2 تنیدگی سازمانی.. 106

2-2-9- تعدیل کننده‌های فشار روانی.. 108

2-2-9-1 شخصیت نستوه یا خستگی ناپذیر: 108

2-2-9-2- کانون کنترل درونی: 111

2-2-9-3- عزت نفس (احترام به خود): 111

2-2-9-4- جنسیت: 112

2-2-9-5- درماندگی اکتسابی: 113

2-2-9-6- شخصیت نوع الف و ب: 113

2-2-9-7 خود اتکایی: 119

2-2-9-8 حمایت اجتماعی: 120

2-2-9-9 توان: 121

2-2-9-10 تفاوتهای حرفه: 122

2-2-10- پیشگیری از فشار روانی.. 122

2-2-10-1- استراتژی‌های فردی پیشگیری از فشارزاها 123

2-2-10-2- استراتژی‌های سازمانی پیشگیری از فشارزاها 125

2-2-10-3- استراتژی‌های فردی پیشگیری از فشار روانی.. 127

2-2-10-4- استراتژی‌های سازمانی پیشگیری از فشار روانی.. 130

2-2-10-5- استراتژی‌های فردی و درمان پیامدهای فشار روانی.. 134

2-2-10-6- استراتژی‌های سازمانی و درمان پیامدهای فشار روانی‌ 137

2-2-10-7- ارتقای جامع سلامت… 139

2-2-11- فشار روانی بدون تنیدگی.. 141

2-3- بخش سوم: تحلیل رفتگی.. 142

2-3-1- تعریف… 142

2-3-2 رابطه فشار روانی و تحلیل رفتگی.. 145

2-3-3- رابطه شخصیت و تحلیل رفتگی.. 146

2-3-3-1 پنج عامل بزرگ شخصیت و تحلیل‌رفتگی.. 147

2-3-4- مراحل شکل‌گیری تحلیل‌رفتگی.. 149

2-3-5- عوامل ایجادکننده و پیامدهای تحلیل رفتگی.. 154

2-3-6- تنوع تحلیل رفتگی.. 158

2-3-7- پیشینه بررسی تحلیل رفتگی شغلی: 159

 فصل سوم: روش  انجام تحقیق.. 164

3-1- مقدمه. 165

3-2- روش تحقیق: 165

3-3- جامعه آماری.. 166

3-4- متغیرها: 167

3-5- روش جمع آوری اطلاعات: 167

3-6- ابزار جمع آوری اطلاعات: 168

3-7- تعیین روایی و پایایی پرسشنامه. 169

3-8- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 170

3-9- قلمرو تحقیق ( زمانی، مکانی، موضوعی): 170

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل  نتایج.. 172

4-1-مقدمه: 173

4-2- ویژگی‌های جمعیتی پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه (آمار توصیفی) 174

الف) توزیع پراکندگی پاسخ‌دهندگان از نظر محل فعالیت (معاونت) 174

ب) توزیع پراکندگی پاسخ‌دهندگان از نظر محل فعالیت (معاونت) 175

ج) توزیع پراکندگی پاسخ‌دهندگان از نظر تحصیلات… 176

د) توزیع پراکندگی پاسخ‌دهندگان از نظر سن.. 177

ه) توزیع پراکندگی پاسخ‌دهندگان از نظر سابقه کار در دانشگاه 178

4-3- بررسی فرضیات تحقیق.. 180

4-4- بررسی رابطه میان ابعاد شخصیت و تحلیل‌رفتگی.. 196

4-5- بررسی پرسشنامه و پاسخ‌های داده شده به آن. 201

4-6- بررسی تیپ شخصیتی كاركنان. 202

4-7- بررسی میزان تحلیل‌رفتگی کارکنان. 205

فصل پنجم: نتایج پژوهش و پیشنهادها 210

5-1- مقدمه. 211

5-2- خلاصه پژوهش… 211

5-3- نتایج پژوهش… 212

5-4- تحلیل نتایج: 215

5-5- پیشنهادهای حاصل از پژوهش… 215

منابع و مآخذ. 217

1- منابع فارسی.. 217

2- منابع لاتین.. 221

1-1- مقدمه

عصری كه در آن زندگی می كنیم، عصری جدید از دستاوردهای عظیم علمی و مبتنی بر فناوری، پیشرفت و تغییر، كاربرد انرژی هسته ای، ارتباط از راه دور و خودكار شدن فرایند تولید می باشد. عظمت و سرعت پیشرفتهای علمی و فنون متأثر از آن، بی تردید دگرگونیهای اجتماعی و تحولات اقتصادی را به همراه خواهد داشت. بر این مبنا در چنین شرایطی تغییر و تحولات عمیقی در زندگی افراد و اشتغال آنها به وجود می آید. امروزه سازمانهای نوآور و پیشرو برای رسیدن به اهداف و برنامه های خود در صددند تا راهكارهایی جهت سازگاری مطلوب كاركنان خود با چنین تغییرات عظیمی به وجود آورند. توجه به انسان به عنوان یك موجود پیچیده، سازگاری وی با چنین روابط، تجهیزات، تغییرات و دستورالعملها و به طور كلی محیط های شغلی در یك سازمان متفاوت از گذشته گردیده و انسان عصر حاضر ، در جریان سازگاری با محیط اجتماعی و شغلی خود ناچار است محدودیتها و فشارهایی را متحمل شود. (جوادی نیا، 1388: 1)

كار کردن، صرفنظر از تأمین مالی، می‌تواند برخی از نیازهای اساسی آدمی نظیر تحرك روانی و بدنی،تماس اجتماعی، احساسات خودارزشمندی، اعتماد و توانمندی را ارضا كند. با وجود این، كار می‌تواند منبع فشار عمده ای نیز باشد. احساس دایمی فشار، اثرات آسیب‌زای چندی را بر جا می گذارد كه از آن به نام تحلیل رفتگی شغلی یاد می كنند.(پاول،1377: 50)

در این فصل پس از تعریف موضوع و اهمیت و ضرورت مطرح نمودن آن به اهداف، سوالات و فرضیات تحقیق می‌پردازیم و پس از آن قلمرو تحقیق و کاربردهای آن مطرح و در خاتمه تعریف عملیاتی واژگان تحقیق ذکر می‌شود.

در فصل دوم ادبیات تحقیق که شامل سه بخش شخصیت، فشار روانی و تحلیل‌رفتگی است مطرح خواهد شد.

در فصل سوم به روش تحقیق و در فصل چهارم به نتایج حاصله از آن می‌پردازیم.

در خاتمه در فصل پنجم، نتیجه گیری و پیشنهادهای حاصل از تحقیق ذکر می‌شود.

1-2- تعریف موضوع

طبق تعریف کی رایکو (1978) فشار روانی به عنوان پاسخی به تأثیرات منفی تلقی می شود که زمان بروز آن هنگامی است که فشار غیرقابل کنترل به مدت طولانی ادامه یابد و استراتژی های مقابله ای فرد نتواند آن را برطرف سازد. سطح بالایی از فشار روانی شغلی اغلب منجر به نارضایتی شغلی، غیبت از کار و ترک شغل و در نهایت تحلیل‌رفتگی شغلی می گردد. تحلیل‌رفتگی به عنوان فقدان انرژی و نشاط تعریف می شود و شخص دچار تحلیل‌رفتگی احساس کسالت انگیزی را نسبت به انجام رفتار شغلی نشان می‌دهد. تحلیل‌رفتگی حالتی است که در یک فرد شاغل به وجود می آید و پیامدی از فشار شغلی دائم و مکرر است. به این ترتیب شخص در محیط کارش به دلیل عوامل درونی و بیرونی احساس فشار می کند و این فشار، دائمی و مکرر بوده و در نهایت به احساس تحلیل‌رفتگی تبدیل می گردد. در این وضعیت احساس کاهش انرژی رخ می دهد و باعث پایین آمدن کارایی و بهره وری کارکنان می شود. (حسنی، 1381: 1)

به اعتقاد گینز و جرمییر[1] فرصتهای  اندک برای ارتقا و وجود قوانین و مقررات خشک این احساس را در فرد ایجاد می کند که در یک نظام غیر منصف گرفتار آمده است و همین احساس باعث می شود فرد نسبت به شغلش نقطه نظرهای منفی پیدا کند. تقویت حالتهای منفی مزمن و فقدان پیشرفت بعد از اینکه خود را در زندگی موفق احساس نمی کند، به عیب‌جویی، دلسردی، بی علاقگی و سهل انگاریمی‌انجامد که از جمله نشانه های تحلیل رفتگی هستند. (ساعتچی ،1387 :345) از آنجا که تحلیل رفتگی شغلی غیر تبعیض‌آمیز است و کارکنان در همه سطوح ممکن است متحمل آن بشوند(بل، 2004: 2). در این راستا شناخت عواملی که در ایجاد و توسعه تحلیل رفتگی نقش دارند اهمیت بسزایی دارد زیرا کاهش اثر بخشی و افزایش غیبت از کار در افرادیکه از تحلیل رفتگی رنج می برند مشاهده می‌شوند (برونت، 2003: 5).

یکی از مهمترین مقوله‌های تأثیرگذار بر فشار روانی و ادراک فرد از فشار روانی شخصیت فرد است. طبق تعریف آلپورت[2] «شخصیت عبارت است از سازمان پویای دستگاه بدنی و روانی فرد که چگونگی سازگاری خاص آن فرد را با محیط تعیین می کند.» (آلپورت، 1937: 48) شلدن می‌گوید: شخصیت، سازمان پویای (زنده) جنبه‌های ادراکی و انفعالی و ارادی و بدنی (شکلی و اعمال حیاتی بدن) آدمی است. (مشبکی، 1377: 123) برای سنجش تیپ شخصیتی افراد روش‌های متنوعی وجود دارد که از مهمترین آنها می‌توان به مدل پنج عاملی اشاده نمود که با سابقه چهار دهه کار علمی یکی از معتبرترین ابزار سنجش شخصیت به حساب می‌آید.

این تحقیق به بررسی تأثیر ابعاد شخصیت بر تحلیل‌رفتگی کارکنان می‌پردازد. 5 بعد اصلی شخصیت که در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرند، عبارتند از: برونگرایی، توافق پذیری، ثبات هیجانی، وجدان کاری، گشودگی یا باز بودن نسبت به تجربیات جدید

در پرسشنامه استاندارد تحلیل‌رفتگی ماسلاش و جکسون تحلیل رفتگی در 3 بعد مورد سنجش قرار می‌گیرد که عبارتند از فرسودگی هیجانی، مسخ شخصیت و کاهش کفایت شخصی

 1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

یکی از رایج ترین مشکلاتی که کارکنان را در همه سنین مورد حمله قرار می دهد، فشار روانی است. فشار روانی طولانی ممکن است منجر به رفتارهای غیر مولد شود. رفتار‌‌های غیر مولد متضمن ترک خدمت، غیبت از محل کار، اعتیاد به الکل، اعتیاد به مواد مخدر، پرخاشگری و خرابکاری است. (محمدزاده، 1375: 465) غیبت، توقف کار و ترک خدمت از پیامد های رفتاری فشار روانی است. (قلی‌پور، 1386: 280-282)

درجات شدید فشار روانی معمولاً توأم با اضطراب و یا ناکامی، فشار خون و کلسترول زیاد می‌باشد. این تغییرات روانی و فیزیولوژیکی به چند طریق سلامت را به مخاطره می اندازد. از همه مهم‌تر، فشار روانی شدید به بیماری قلبی کمک می کند. رابطه بین فشار روانی زیاد شغلی و بیماری قلبی کاملا به اثبات رسیده است. (محمد‌زاده، 1375: 262) ضمناً فشار روانی به اختلال‌های جسمی می‌انجامد زیرا نظم درونی بدن در رویارویی با فشار روانی دگرگون می‌شود. (دیویس و نیو استورم، 1373: 632)

فشار روانی زیاد، در تشدید بیماری‌های قلبی، ستون فقرات، زخم معده و سردردهای مزمن تأثیر دارد. به طور کلی بین بیماری‌های فیزیولوژیک و فشار روانی رابطه وجود دارد. کاهش و از دست دادن تمرکز حواس، کاهش خلاقیت، افت کیفیت تصمیم‌گیری و اتخاذ تصمیمات ضعیف و بی کیفیت، از دست دادن حافظه کوتاه مدت و بلند مدت، اختلالات فکری- شناختی، افزایش خطا، فراموشی و افزایشتوهم از پیامدهای شناختی فشار روانی است. (قلی‌پور، 1386: 280-282)

سوانح در محیط کار و خارج آن شکل رفتاری دیگری از تنیدگی است که گاهی می‌توان سرچشمه آن را در عوامل فشار روانی مرتبط با کار به دست آورد. برای مثال مسائل حل نشده در کار، اشتغال ذهنی یا انحراف ذهنی برای کارمندی که به طرف منزل رانندگی می کند به وجود آورد و موجب بروز حوادث رانندگی شود. بر طبق یک پیمایش جدید روی 750 کارگر بالای هجده سال، یک ششم آنان بقدری از همکار خود عصبانی شده بودند که دلشان می خواست او را کتک بزنند. بیشترین میزان خشم انباشته شده در کارکنان زیر سی و پنج سال و در مشاغل منشی گری، دفتری یا فروش گزارش شده است. مطالعات دانشگاه میشیگان درباره تنیدگی سازمانی، انواع هزینه‌های غیر مستقیم سوء مدیریت فشارهای روانی را برای سازمان نظیر روحیه پایین، عدم رضایت، قطع روابط و گسیختگی روابط کاری شناسایی کرده و رهنمودهایی برای شناسایی هزینه‌های تنیدگی سازمانی ارائه داده است. صاحب‌نظران تخمین می‌زنند که حدود 75 درصد کل ضررهای کار در نتیجه‌ی تنیدگی است. (رضائیان، 1387: 55-56)

چون دانشگاه ها سازمانهایی خدماتی بوده و متکی به دانش و توانمندی های منابع انسانی خود بوده و بر خلاف سازمان‌های تولیدی به خطوط تولید و … متکی نیستند، اهمیت منابع انسانی در آنها بیش از دیگر سازمان‌ها احساس می شود. دانشگاه امام صادق علیه السلام نیز همانطور که در بیانیه رسالت آن آمده، بار اصلی تحقق رسالت خود را بر دوش اعضاء هیئت علمی و مدیران خود دانسته و در این راستا مشارکت دانشجویان و کارکنان اداری  شایسته، کارآمد و سازگار با شرایط دانشگاه را ضروری می داند. (بیانیه رسالت دانشگاه امام صادق علیه السلام)

1-4- اهداف تحقیق

اهداف اصلی این تحقیق عبارتند از:

شناخت تیپ شخصیتی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
اندازه‌گیری سطح تحلیل‌رفتگی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

طرح مسئله

اهداف پژوهش

فرضیات تحقیق

تعریف نظری

ضرورت و اهمیّت تحقیق

كلید واژه

 

فصل دوّم : نگاهی به تاریخچه متغیرهای پژوهش

مقدمه

تاریخچۀ رضایت شغلی

مفهوم رضایت شغلی

نظریه های رضایت شغلی

عوامل مؤثر بر اشتغال مناسب

نارضایتی شغلی و پیامدهای آن

عوامل كلی نافذ در رضایت شغلی

عوامل مؤثر در رضایت شغلی

تاریخچۀ استفاده بهینه از زمان

اصول عمومی استفاده بهینه از زمان

نكات سودمند برای بهبود كیفیت وقت

پژوهش های داخل كشور

پژوهش های خارج از كشور

 

فصل سوم : روش تحقیق

مقدمه

نمونه و روش انتخاب نمونه

روش اجرا

روش آماری

 

فصل چهارم : یافته ها و تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه

نتایج آماری

 

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

نتیجه گیری

بحث

محدودیت های پژوهش

پیشنهادات پژوهش

منابع

 

فصل اول : « كلیّات »

مقدمه:

اشتغال یكی از اساسی ترین فعالیت های زندگی انسان به شمار می رود و هر كس به خاطر امرار معاش و تداوم زندگی باید ساعاتی از اوقاتش را كار كند.اشتغال واقعه ای است از زندگی انسان كه برای همۀ انسان ها در برهه ای از زمان اتفاق می افتد و هیچ كس را گریزی از آن نیست.همچنین بقا و رشد جامعه به اشتغال آن وابسته است.اشتغال صحیح و گزینش افراد مناسب برای انجام مشاغل از مهمترین عوامل مؤثر در رشد اقتصادی و اجتماعی جامعه و تأمین كننده سلامت افراد و نیل به خودكفایی و بی نیازی از دیگران می باشد.همچنین جوامعی كه انسان های فعال و كارآمد دارند بر زندگی خود حاكمند و به انواع گوناگون در تعیین شیوۀ زندگی جوامع دیگر تأثیر می گذارد.رضایت شغلی تعیین كنندۀ مهمی در رضایت از زندگی است و تمام رفتارها و روابط انسان ها بطور مستقیم و غیر مستقیم از چگونگی اشتغال آنها متأثر می باشد.مفاسد اجتماعی به دلایل متعدد ریشه مهمی در   بیكاری دارند و از طریق اشتغال می توان نابسامانی ها را برطرف كرد.(شفیع آبادی 1371)

پرواضح است افرادی می توانند از شغل خویش راضی باشند كه تمامی عوامل مؤثر در رضایت شغلی را به نوعی داشته باشند و تمامی عوامل منفی را كه به نوعی رضایت شغلی را تحت تأثیر قرار می دهند تقلیل دهند.همچنین خداوند در قرآن كریم می فرمایند : «هر كسی امید لقای پروردگارش را دارد باید عمل صالح انجام دهد»

گاهی موقعیت های سخت و ناگوار شغلی و عدم تغییر شغل در افراد باعث می شود فرد دچار رنجش روز افزون مشاغل و درونی شدن و نارضایتی فرد گردد.همان طور كه می دانیم زمان و استفاده بهینه از زمان هم باعث رضایت شغلی در فرد خواهد شد.(شفیع آبادی 1371)

زمان از جمله نعمت های گرانبهایی است كه نیازمند برنامه ریزی دقیق می باشد و این امر ملاحظاتی را می طلبد و افرادی كه قصد دارند وقت خود را برای انجام امور متنوع زندگی سازماندهی كنند باید ملاحظات را رعایت نمایند و به این صورت است كه افراد باید كار خود را در نظر داشته باشند یعنی كاری را كه می خواهند انجام دهند نیازمند چه زمانی است كه بتوانند كار را به درستی و با رضایت كامل انجام دهند.برتری افرادی كه زمان خود را مدیریت می كنند در این است كه در زمان مساوی كارهای بیشتری نسبت به دیگران انجام می دهند و از لحظات زندگی شان به بهترین شكل استفاده می كنند ، و همچنین به رضایت شغلی هم دست می یابد.(غلامرضا خاكی 1378)

طرح مسئله :

یكی از اركان مهم و حیاتی نظام های پویا و در حال توسعه و توسعه یافته ، میزان اشتغال و فرآیندهای آن در حیات اجتماعی است چنانچه برهه كنونی نظام های پیچیدۀ جهانی و استفاده از امكانات تكنولوژی در عرصه تولید خدمات در مقابل افزایش روزافزون جمعیت و انتظارات آحاد مردم از برخورداری از موقعیت های بالاتر شغل باعث شده است ، انتخاب شغل و رسیدن به شغل و راحتی ادامۀ شغل فرآیند روابط خانوادگی و روابط اجتماعی را تحت الشعاع قرار دهد. (شفیع آبادی 1374)

هویت حیات موجودات انسانی بستگی به تلاش و فعالیت و كوشش مستمر او دارد كه تلاش زمینه حیات موجودات بقای انسان به عنوان اشرف مخلوقات است.تاریخچۀ حیات انسانی هرچند از فعالیت ناایستاده است امروزه كه قرن فضا و ارتباطات است و علم به سرعت در حال توسعه می باشد هر روز اختراعات و تكنولوژی جدید عرضه می شود هر چند اكثر كارها توسط رباطها انجام می گیرد بیشتر كارها كامپیوتری صورت می گیرد وزندگی ماشینی جایگزین تحرك شده است اما با این حال باز انسان نیازمند یك رضایت شغلی است تا با این رضایت بتواند در این دنیای ماشینی به سلامت زندگی كند و برای رسیدن به این رضایت نیازمند یك زمان بندی دقیق است تا كارایی و اثربخشی مناسبی داشته باشد. (علی افشار نادری 1370)

در انجام كارها ما ممكن است نتوانیم به همۀ كارها بپردازیم ولی می توانیم مهمترین آنها را به نحو احسن انجام دهیم.با هدف گذاری ، تعیین اولویت و در نهایت انتخاب مهم

مقدمه

طرح مسئله

اهداف پژوهش

فرضیات تحقیق

تعریف نظری

ضرورت و اهمیّت تحقیق

كلید واژه

 

فصل دوّم : نگاهی به تاریخچه متغیرهای پژوهش

مقدمه

تاریخچۀ رضایت شغلی

مفهوم رضایت شغلی

نظریه های رضایت شغلی

عوامل مؤثر بر اشتغال مناسب

نارضایتی شغلی و پیامدهای آن

عوامل كلی نافذ در رضایت شغلی

عوامل مؤثر در رضایت شغلی

تاریخچۀ استفاده بهینه از زمان

اصول عمومی استفاده بهینه از زمان

نكات سودمند برای بهبود كیفیت وقت

پژوهش های داخل كشور

پژوهش های خارج از كشور

 

فصل سوم : روش تحقیق

مقدمه

نمونه و روش انتخاب نمونه

روش اجرا

روش آماری

 

فصل چهارم : یافته ها و تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه

نتایج آماری

 

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

نتیجه گیری

بحث

محدودیت های پژوهش

پیشنهادات پژوهش

منابع

 

 

فصل اول : « كلیّات »

مقدمه:

اشتغال یكی از اساسی ترین فعالیت های زندگی انسان به شمار می رود و هر كس به خاطر امرار معاش و تداوم زندگی باید ساعاتی از اوقاتش را كار كند.اشتغال واقعه ای است از زندگی انسان كه برای همۀ انسان ها در برهه ای از زمان اتفاق می افتد و هیچ كس را گریزی از آن نیست.همچنین بقا و رشد جامعه به اشتغال آن وابسته است.اشتغال صحیح و گزینش افراد مناسب برای انجام مشاغل از مهمترین عوامل مؤثر در رشد اقتصادی و اجتماعی جامعه و تأمین كننده سلامت افراد و نیل به خودكفایی و بی نیازی از دیگران می باشد.همچنین جوامعی كه انسان های فعال و كارآمد دارند بر زندگی خود حاكمند و به انواع گوناگون در تعیین شیوۀ زندگی جوامع دیگر تأثیر می گذارد.رضایت شغلی تعیین كنندۀ مهمی در رضایت از زندگی است و تمام رفتارها و روابط انسان ها بطور مستقیم و غیر مستقیم از چگونگی اشتغال آنها متأثر می باشد.مفاسد اجتماعی به دلایل متعدد ریشه مهمی در بیكاری دارند و از طریق اشتغال می توان نابسامانی ها را برطرف كرد.(شفیع آبادی 1371)

پرواضح است افرادی می توانند از شغل خویش راضی باشند كه تمامی عوامل مؤثر در رضایت شغلی را به نوعی داشته باشند و تمامی عوامل منفی را كه به نوعی رضایت شغلی را تحت تأثیر قرار می دهند تقلیل دهند.همچنین خداوند در قرآن كریم می فرمایند : «هر كسی امید لقای پروردگارش را دارد باید عمل صالح انجام دهد»

گاهی موقعیت های سخت و ناگوار شغلی و عدم تغییر شغل در افراد باعث می شود فرد دچار رنجش روز افزون مشاغل و درونی شدن و نارضایتی فرد گردد.همان طور كه می دانیم زمان و استفاده بهینه از زمان هم باعث رضایت شغلی در فرد خواهد شد.(شفیع آبادی 1371)

زمان از جمله نعمت های گرانبهایی است كه نیازمند برنامه ریزی دقیق می باشد و این امر ملاحظاتی را می طلبد و افرادی كه قصد دارند وقت خود را برای انجام امور متنوع زندگی سازماندهی كنند باید ملاحظات را رعایت نمایند و به این صورت است كه افراد باید كار خود را در نظر داشته باشند یعنی كاری را كه می خواهند انجام دهند نیازمند چه زمانی است كه بتوانند كار را به درستی و با رضایت كامل انجام دهند.برتری افرادی كه زمان خود را مدیریت می كنند در این است كه در زمان مساوی كارهای بیشتری نسبت به دیگران انجام می دهند و از لحظات زندگی شان به بهترین شكل استفاده می كنند ، و همچنین به رضایت شغلی هم دست می یابد.(غلامرضا خاكی 1378)

طرح مسئله :

یكی از اركان مهم و حیاتی نظام های پویا و در حال توسعه و توسعه یافته ، میزان اشتغال و   فرآیندهای آن در حیات اجتماعی است چنانچه برهه كنونی نظام های پیچیدۀ جهانی و استفاده از امكانات تكنولوژی در عرصه تولید خدمات در مقابل افزایش روزافزون جمعیت و انتظارات آحاد مردم از برخورداری از موقعیت های بالاتر شغل باعث شده است ، انتخاب شغل و رسیدن به شغل و راحتی ادامۀ شغل فرآیند روابط خانوادگی و روابط اجتماعی را تحت الشعاع قرار دهد. (شفیع آبادی 1374)

هویت حیات موجودات انسانی بستگی به تلاش و فعالیت و كوشش مستمر او دارد كه تلاش زمینه حیات موجودات بقای انسان به عنوان اشرف مخلوقات است.تاریخچۀ حیات انسانی هرچند از فعالیت ناایستاده است امروزه كه قرن فضا و ارتباطات است و علم به سرعت در حال توسعه می باشد هر روز اختراعات و تكنولوژی جدید عرضه می شود هر چند اكثر كارها توسط رباطها انجام می گیرد بیشتر كارها كامپیوتری صورت می گیرد وزندگی ماشینی جایگزین تحرك شده است اما با این حال باز انسان نیازمند یك رضایت شغلی است تا با این رضایت بتواند در این دنیای ماشینی به سلامت زندگی كند و برای رسیدن به این رضایت نیازمند یك زمان بندی دقیق است تا كارایی و اثربخشی مناسبی داشته باشد. (علی افشار نادری 1370)

در انجام كارها ما ممكن است نتوانیم به همۀ كارها بپردازیم ولی می توانیم مهمترین آنها را به نحو احسن انجام دهیم.با هدف گذاری ، تعیین اولویت و در نهایت انتخاب مهم ترین فعالیت ، بازدهی مان به نحو چشمگیری افزایش می یابد. (منبع اینترنت ، Yahoo)

مسئله مورد نظر پژوهش این است كه آیا بین رضایت شغلی و استفاده بهینه از زمان در كاركنان استانداری زنجان رابطه وجود دارد؟

در پژوهش حاضر رضایت شغلی به عنوان متغیر مستقل و استفاده بهینه از زمان به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است.

پژوهش حاضر تلاشی است در راستای روشن نمودن این موضوع كه كارمندان از زمان بهترین استفاده را داشته باشند و همچنین از شغل خویش راضی باشند در این صورت می توان انتظار داشت كه كارمندانی كارآمد و با عملكردی بهتر داشته باشیم.

اهداف پژوهش :

هدف كلی ← بررسی رابطه رضایت شغلی و و استفاده بهینه از زمان در كارمندان استانداری زنجان و همچنین باید در نظر داشت كه كارمندانی كه در این شهر مشغول به خدمت می باشند از نیازهای گوناگون زندگی از قبیل محیط كاری و روابطی كه حاكم بر آنها است و نیز اطلاعاتی از نظر فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی ، با هم فرق دارند و یا حتی بومی بودن آنها كه همه عوامل یاد شده ممكن است هر یك از این عوامل در افزایش یا كاهش رضایت شغلی و استفاده بهینه از زمان در پی داشته باشد.ما در این پژوهش می خواهیم به هدف كلی كه در بالا مطرح شد برسیم و ببینیم رابطه معنی دار بین رضایت شغلی و استفاده بهینه از زمان وجود دارد یا نه.

فرضیّات تحقیق :

– بین رضایت شغلی و استفاده بهینه از زمان رابطه معنی داری وجود دارد؟

– رضایت شغلی كارمندان مرد بیشتر از كارمندان زن است ؟

– استفاده بهینه از زمان در مردان بیشتر از زنان است؟

تعریف نظری :

رضایت شغلی : نوعی احساس مثبت فرد نسبت به شغلش می باشد كه زائیده عوامل طی نظیر شرایط محیط كار و نظام سازمانی حاكم بر محیط كار و تأثیر عوامل فرهنگی

فلذا رضایت شغلی احساس روانی است كه از عوامل اجتماعی متأثر می باشد. (ماهر 1373)

در اینجا منظور از رضایت شغلی نمره ای است كه فرد در پاسخ دهی به پرسشنامه رضایت شغلی كسب می نماید.

استفاده بهینه از زمان :

بهترین استفاده از وقت كه كارایی فرد را بالا می برد یعنی فرد بتواند از زمانی كه برای انجام كار خویش دارد بهترین استفاده را نماید.

در مطالعه حاضر، الگوی بهینه کشت محصولات زراعی شهرستان ساری با تاکید بر دانه­های روغنی در شرایط حمایت و عدم حمایت دولت مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور ابتدا الگوی کشت در شرایط فعلی محاسبه و سپس با محاسبه سودآوری اجتماعی با بهره گرفتن از روش ماتریس تحلیل سیاستی، الگوی کشت در شرایط نبود حمایت­های دولت محاسبه شد. اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل 591 پرسشنامه در سال زراعی 88-1387 و همچنین اطلاعات جهادکشاورزی جمع­آوری گردید. محصولات مورد بررسی شامل گندم، برنج، جو، سویا و کلزا می­باشند. نتایج حاصل از بررسی الگوی بهینه کشت منطقه نشان داد که با تخصیص منابع موجود، مقدار کشت سویا نسبت به حالت فعلی 45 درصد کاهش و سطح زیرکشت کلزا 27/18 درصد افزایش می­یابد. همچنین بررسی قیمت­های سایه‏ای مدل بازاری نشان می­دهد که زمین و نیروی­کار در فصول بهار، پاییز و زمستان از عوامل محدودکننده در کشت منطقه می­باشند. برای محاسبه سودآوری اجتماعی محصولات مورد نظر، ابتدا اقدام به برآورد قیمت­های سایه­ای شد. بررسی شاخص­های مزیت­نسبی محصولات نشان می­دهد که از بین محصولات مورد بررسی، جو دارای مزیت نیست. همجنین، با توجه به نتایج حاصل از تخمین مدل اجتماعی (حذف حمایت­های دولت)، عدم حمایت دولت از کشاورزان منطقه سبب شد که محصولات سویا و کلزا به عنوان اصلی­ترین دانه­های روغنی منطقه از کشت بهینه منطقه خارج شوند. این موضوع نشان می­دهد که حمایت­های دولت در کاشت این محصولات کاملا موثر و مفید واقع شده است و بدون این حمایت­ها، تولید دانه­های روغنی عملا غیرممکن خواهد بود.

کلیدواژه­ها: الگوی بهینه کشت، برنامه ­ریزی خطی، مزیت­نسبی، حمایت­های دولت، دانه­های روغنی، شهرستان ساری

فهرست مطالب

فصل اول (کلیات)

1-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………15

1-2 مشخصات جغرافیایی و اقلیمی ساری……………………………………………………………………..16

1-3 فرضیه­ های تحقیق……………………………………………………………………………………………….18

1-4 مهمترین اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………….18

1-5 نتایج مورد استفاده پس از انجام تحقیق……………………………………………………………………18

1-6 جنبة جدید بودن و نو آوری طرح………………………………………………………………………….18

1-7  دانه­های روغنی…………………………………………………………………………………………………19

1-7-1 کلزا…………………………………………………………………………………………………….21

1-7-2 سویا……………………………………………………………………………………………………21

1-7-3 آفتابگردان……………………………………………………………………………………………22

1-7-4 گلرنگ………………………………………………………………………………………………..22

1-7-5 سطح زیرکشت ، تولید و عملکرد دانه­های روغنی………………………………………..23

1-7-5-1 ایران…………………………………………………………………………………………..23

1-7-5-2 مازندران و ساری…………………………………………………………………………..23

1-7-5-3 واردات وصادرات دانه­های روغنی……………………………………………………26

1-8 یارانه­ها……………………………………………………………………………………………….27

1-8-1 سیاست­های عمده حمایت در بخش کشاورزی……………………………………………28

1-8-2 سیاست­های حمایتی در بخش کشاورزی ایران…………………………………………….29

1-8-3 یارانه­های کشاورزی……………………………………………………………………………….29

1-8-3-1 یارانه نهاده­های کود شیمیایی، سم و بذر…………………………………………….30

1-8-3-2 یارانه ماشین­های کشاورزی……………………………………………………………..30

1-8-3-3 یارانه سود تسهیلات……………………………………………………………………….31

1-8-3-4 یارانه حق بیمه محصولات کشاورزی و دامی………………………………………31

1-8-4 اهداف پرداخت یارانه…………………………………………………………………………….31

1-9 متدولوژی تحقیق……………………………………………………………………………………………….32

1-10 روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………..32

فصل دوم (مروری بر منابع)

2-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………36

2-2مطالعات در زمینه­ کاربرد برنامه ­ریزی ریاضی ………………………………………………………..36

2-2-1 مطالعات خارجی……………………………………………………………………………………36

2-2-2 مطالعات داخلی……………………………………………………………………………………..38

2-3 مطالعات در زمینه­ دانه­های روغنی……………………………………………………………………….41

2-3-1 مطالعات داخلی……………………………………………………………………………………..41

2-4 مطالعات در زمینه­ سیاست­های حمایتی دولت………………………………………………………..43

2-4-1 مطالعات خارجی……………………………………………………………………………………44

2-4-2 مطالعات داخلی……………………………………………………………………………………..45

2-5 مطالعات در زمینه­ بررسی مزیت نسبی محصولات کشاورزی……………………………………47

 

2-5-1 مطالعات خارجی……………………………………………………………………………………47

2-5-2 مطالعات داخلی……………………………………………………………………………………..49

فصل سوم (روش تحقیق)

3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………54

3-2 برنامه ­ریزی ریاضی و مدل مزرعه…………………………………………………………………………..54

3-2-1 یک مدل ساده……………………………………………………………………………………..55

3-2-2 فرضیه­ های برنامه ­ریزی خطی……………………………………………………………………57

3-2-3 دوگانگی…………………………………………………………………………………………….58

3-2-4  مشکلات محاسباتی در برنامه ­ریزی خطی………………………………………………….61

3-2-4-1  نامحدود بودن………………………………………………………………………………….61

3-2-4-2 نازایی……………………………………………………………………………………………..61

3-2-5 بررسی­های پس از بهینه­سازی………………………………………………………………….62

3-3 مدل کالیبره و برآورد میزان منابع در شرایط موجود…………………………………………62

3-4 مزیت نسبی……………………………………………………………………………………………………….63

3-4-1 ماتریس تحلیل سیاستی ((PAM……………………………………………………………..65

3-4-1-1 شاخصDRC یا شاخص هزینه منابع داخلی………………………………………67

3-4-1-2 شاخصSCB یا شاخص هزینه به منفعت اجتماعی…………………………….. 69

3-4-1-3 شاخصNPIC یا شاخص ضریب حمایت اسمی از نهاده­ها…………………..69

3-4-1-4 شاخصNPC یا شاخص حمایت اسمی از بازار محصول……………………. 70

3-4-1-5 شاخصEPC یا شاخص حمایت موثر از محصول……………………………….70

3-4-1-6 شاخصNSP یا شاخص سودآوری خالص اجتماعی…………………………..71

3-4-2 عوامل موثر در محاسبه مزیت نسبی…………………………………………………………..71

3-4-2-1 قیمت سایه­ای……………………………………………………………………………….72

3-4-2-2 عوامل تولید…………………………………………………………………………………72

3-4-2-2-1 نهاده­های قابل تجارت (مبادله­ای)………………………………………….72

3-4-2-2-2 نهاده­های غیر قابل تجارت (داخلی)………………………………………72

3-4-2-2-2-1 روش اول………………………………………………………………72

3-4-2-2-2-2 روش دوم……………………………………………………………..72

3-4-2-2-3 نرخ سایه­ای ارز…………………………………………………………………73

3-4-2-2-3-1 روش اول………………………………………………………………73

3-4-2-2-3-2 روش دوم……………………………………………………………..74

3-4-2-2-4 قیمت سایه­ای محصول………………………………………………………..74

3-4-3 مزیت­نسبی به عنوان محدودیت………………………………………………………………..75

فصل چهارم (بحث و نتایج)

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………79

4-2 نهاده­های مورد نیاز برای  تولید یک هکتار از محصولات مورد بررسی…………………………79

4-3 تدوین مدل برنامه ­ریزی……………………………………………………………………………………….85

4-3-1 مدل کالیبره برای الگوی برنامه ­ریزی خطی (شناسایی مقادیر سمت راست)………85

4-3-1-1 معرفی محدودیت­ها………………………………………………………………………86

4-3-1-2 مقادیر سمت راست………………………………………………………………………87

4-4 تخمین مدل اصلی برنامه ­ریزی……………………………………………………………………………….88

4-4-1 معرفی مدل برنامه ­ریزی…………………………………………………………………………..88

4-4-3 نتایج تخمین مدل برنامه ­ریزی اولیه ( بر اساس قیمت­های بازاری)…………………..

.914-4-2 معرفی محدودیت­ها……………………………………………………………………………….90

4-4-4 اثر کاهش و افزایش هزینه­ها روی الگوی کشت منطقه…………………………………94

4-5 مزیت نسبی………………………………………………………………………………………….95

4-5-1 قیمت­های سایه­ای………………………………………………………………………………….95

4-5-1-1 نرخ ارز………………………………………………………………………………………95

4-5-1-2 کود شیمیایی……………………………………………………………………………….95

4-5-1-3 سموم شیمیایی……………………………………………………………………………..96

4-5-1-4 بذر…………………………………………………………………………………………….97

4-5-1-5 زمین………………………………………………………………………………………….97

4-5-1-6 نیروی کار…………………………………………………………………………………..97

4-5-1-7 ماشین­آلات…………………………………………………………………………………98

4-5-1-8 آب……………………………………………………………………………………………99

4-5-1-9 سوخت و حامل­های انرژی …………………………………………………………….99

4-5-1-10 حمل و نقل……………………………………………………………………………..100

4-5-1-11 محصول………………………………………………………………………………….101

4-5-2 محاسبه مزیت­نسبی………………………………………………………………………………101

4-5-2-1 سویای بهاره………………………………………………………………………………101

4-5-2-2 برنج…………………………………………………………………………………………102

4-5-2-3 کلزا…………………………………………………………………………………………102

4-5-2-4 گندم………………………………………………………………………………………..103

4-5-2-5 جو…………………………………………………………………………………………..104

4-5-2-6 بررسی تاثیر نرخ ارز بر مزیت­نسبی…………………………………………………105

4-6 تدوین مدل برنامه ­ریزی­خطی، توام با اصل مزیت نسبی (سودآوری اجتماعی)………………106

4-6-1 معرفی مدل برنامه ­ریزی…………………………………………………………………………106

4-6-2 معرفی محدودیت­ها…………………………………………………………………………….107

4-6-3 نتایج تخمین مدل برنامه ­ریزی ثانویه ( بر اساس قیمت­های سایه­ای)………………..108

4-6-4 تحلیل حساسیت ارزش­گذاری نرخ ارز و تاثیر آن روی الگوی بهینه کشت…….110

4-6-5 بررسی الگوی بهینه کشت در حالت چهارم ( نرخ ارز معادل 15000 ریال)…….113

4-6-5-1 معرفی مدل برنامه ­ریزی………………………………………………………………..113

4-6-5-2 نتایج تخمین مدل برنامه ­ریزی ( بر اساس نرخ ارز 15000 ریال)……………114

4-6-6 بررسی الگوی بهینه کشت در حالت ششم ( نرخ ارز معادل 17000 ریال)……….116

4-6-6-1 معرفی مدل برنامه ­ریزی………………………………………………………………..116

4-6-6-2 نتایج تخمین مدل برنامه ­ریزی ( بر اساس نرخ ارز 17000ریال)…………….117

4-7 مقایسه نتایج مدل­های برآورد شده با وضع موجود………………………………………119

فصل پنجم (نتیجه­ گیری و پیشنهادات)

5-1 نتیجه­گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………..122

منابع………………………………………………………………………………………………125

پیوست………………………………………………………………………………………………..130

1مقدمه:

توسعه فعالیتهای کشاورزی از شاخص­های اساسی توسعه در کشورهایی همچون ایران محسوب می­گردد. بی­شک رشد درآمد زارع و افزایش سطح رفاه خانوار روستائی از اساسی­ترین اهداف توسعه زیر بخش زراعت است. در بدو امر به نظر می­رسد بایستی سیاستهائی در جهت متعادل ساختن قیمت محصولات زراعی به سود تولید کنندگان اعمال گردد. اما از آنجایی که حساسیت تقاضای اغلب این محصولات ناچیز است، لذا افزایش قیمت آنها بار سنگینی بر دوش مصرف‏کنندگان تحمیل خواهد نمود (اکبری و بخشوده، 1375). بدین جهت باید با افزایش میزان کل محصول، می­توان بدون افزایش چشمگیر در قیمت محصولات، درآمد روستائیان را افزایش داد. از طرفی در سمت تقاضای محصولات کشاورزی ما با دو عامل افزایش جمعیت و بالارفتن تدریجی سطح درآمد سرانه مواجه هستیم و بدلیل آنکه کشورمان در مراحل میانی توسعه قرار دارد، این رشد همچنان ادامه خواهد یافت که حتی با فرض کنترل ضایعات (حین تولید و مصرف) و تعیین الگوی مصرف تولیدات کشاورزی باز هم تاثیر دوعامل فوق­الذکر مستمر، چشمگیر و فزاینده خواهد بود (آل محمد، 1380). به­ناچار عرضه مواد غذایی باید افزایش یابد یا به عبارتی رشد زراعت باید بیش از پیش افزایش یابد (انویه تکیه، 1374). بدین ترتیب نه تنها به جدی­ترین مسئله کشاورزی ایران یعنی کمبود عرضه پاسخ گفته می­شود، بلکه با جلوگیری از خروج ارز(جهت واردات) امکان سرمایه ­گذاریهای جدید سودآور فراهم شده و وضع کشاورزان بهبود می­یابد. لازم به ذکر است که افزایش تولید در حالت کلی از دو طریق امکان­پذبر است (سلطانی و همکاران، 1378):

1- افزایش سطح زیر کشت

2- افزایش عملکرد محصولات

اما همانگونه که همه صاحبنظران معتقدند با وجود آنکه اراضی کشاورزی قابل ملاحظه­ای در کشور ما وجود دارد، چون به زیرکشت بردن آنها مستلزم هزینه­ های زیادی است و همینطور به دلیل کمبود آبرسانی یا عدم امکان آبرسانی به برخی اراضی، استفاده مفید از آنها غیر ممکن است. لذا افزایش اراضی کشاورزی چندان اقتصادی به­نظر نمی­رسد (باقری، 1379). افزایش عملکرد محصولات نیز با کاربرد شیوه ­های تولید بهتر و مدرن، بکارگیری تکنولوژی مناسب در مزارع، بکارگیری بذر اصلاح شده، توسعه فعالیت­های مکمل و متمم…در نهایت می­توانند موجب افزایش تولید کل محصولات گردد (سلطانی و همکاران، 1378). پس از آنکه مسلم شد چه سطحی از تکنیک و تکنولوژی برای هر واحد زیر کشت، محصول و یا درآمد را حداکثر می­ کند، باید مطمئن شویم که عوامل اقتصادی در سطح خرد، منابع خود را به نحو مطلوبی بین فعالیت­های گوناگون تخصیص می­ دهند (آل محمد، 1380).  بنابراین با تشخیص بهینه نبودن الگوی کشاورزی مناطق مختلف در ایران، باید نسبت به تخصیص مجدد منابع در بین فعالیتهای مختلف جهت بهینه کردن الگوی کشت تا رسیدن به هدف اصلی، خواه افزایش درآمد زارع یا سطح رفاه روستائیان و یا…، اقدام کرد. برنامه ­ریزی کل مزرعه می ­تواند به صورتی کارا به تطبیق کشاورزان با یک اقتصاد در حال تحول و شرایط تکنولوژیکی جدید کمک کند که این امکان از طریق برنامه ­ریزی خطی امکان­پذیر است (هیزل[1] و همکاران، 1986). در ساده­ترین شکل، برنامه ­ریزی خطی روش تعیین یک ترکیب ایجادکنده حداکثر سود با توجه به گزینه­های تولیدی موجود در مزرعه است که دسترسی به این ترکیب با توجه به مجموعه ­ای از محدودیت­های ثابت درون مزرعه ممکن می­باشد (دانتزیگ[2]، 2002). دانه­های روغنی از محصولات با ارزش بخش کشاورزی به شمار می­روند که به عنوان ماده اولیه صنایع روغن­کشی و تامین­کننده نیازهای چربی، پروتئین و ویتامین در حیات موجودات زنده نقش اساسی را ایفا می­ کنند. دانه­های روغنی به عنوان گیاهان صنعتی، به دلیل کاربردها­ی فراوان در تغذیه انسان و کنجاله آن در تغذیه دام و طیور و مصارف متعدد صنعتی، از جایگاه ویژه­ای در بین محصولات کشاورزی برخوردارند. این دانه­ها بعد از غلات بعنوان دومین منبع تولید انرژی در تغذیه انسان مطرح می­باشند.

1-2 مشخصات جغرافیایی و اقلیمی ساری

استان مازندران یکی از استانهای پیشرو در تولید دانه­های روغنی می باشد. حدود 19%درصد از دانه­ها روغنی کشور در این استان تولید می­شود. شهرستان ساری با 3/3685 کیلومتر مربع وسعت حدود 5/15 درصد کل مساحت استان را به خود اختصاص داده است. این شهرستان بین 35 درجه و 58 دقیقه تا 36 درجه و 50 دقیقه عرض شمالی و 52 درجه و 56 تا 53درجه و 59 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است. همچنین این شهرستان به عنوان مرکز استان از شمال به دریای خزر، از مشرق به شهرستان نکاء، از جنوب به سلسله جبال البرز و استان سمنان و از مغرب به شهرستان­های جویبار، قائم شهر و سوادکوه متصل می­شود. حدود 25% از دانه­ها روغنی استان مازندران در شهرستان ساری تولید می­­شود و این شهرستان در بین شهرستان­های تولید کننده دانه­های روغنی در این استان رتبه اول را دارا می­باشد. از توانمندی‌ها و قابلیت‌های موجود در شهرستان ساری برای افزایش تولید دانه‌های روغنی می­توان موارد زیر را نام برد:

1- تنوع و گستردگی امكانات طبیعی در شهرستان برای توسعه كشت انواع دانه‌های روغنی.

2- تنوع و تعدد نباتات روغنی قابل كشت و تنوع ارقام با سازگاری بالا با شرایط اقلیمی مختلف به ویژه در كلزا.

3- امكان كشت كلزا و سویا در دو نوبت كشت پاییزه و بهاره.

4- امكان استفاده از ظرفیت‌های موجود از جمله كشت كلزا در اراضی شالیزار بعد از برداشت برنج.

اختلاف فاحش بین متوسط عملكردهای فعلی و عملكردهای تولیدكننده برتر (5/4 تن در سویا، 6/3 تن در آفتابگردان، 4 تن در گلرنگ، بیش از 8 تن در كلزا و 2 تن در كنجد) در این شهرستان (جهاد کشاورزی شهرستان ساری، 1387)، بیان‌کننده امکان افزایش تولید در این زمینه است. مطالعات انجام شده نشان‌دهنده ظرفیت بالای منابع آب و خاک كشور برای انجام امور به زراعی و افزایش سطح زیركشت این شهرستان­است و با بهره گرفتن از اراضی آیش فعلی، تجهیز  و نوسازی اراضی و انجام پروژه‌های اصلاح خاك نظیر زهكشی، می‌توان به این ظرفیت‌‌ها رسید. یکی از مهمترین خصوصیات­ها استان مازندران و شهرستان­های آن، وفور آب بعنوان حیاتی­ترین منبع کشاورزی در این استان و شهرستان ساری بسیار چشمگیر است. میانگین بارش سالانه در این شهرستان 888 میلیمتر و متوسط دمای آن 9/2 تا 2/36 درجه سانتیگراد در تغییر است. همچنین، همانطوریکه اشاره شد با توجه به کشت وسیع زمین­های شهرستان به برنج که تنها 6 ماه از سال را دربرمی­گیرد، 6 ماه باقی­مانده می ­تواند فرصت مناسبی برای کشت محصولات دیگر و بالاخص دانه­های روغنی باشد. به ­همین منظور نواحی زراعی شهرستان ساری در نظر گرفته شد، تا ضمن طراحی الگوی کشت بهینه محصولات زراعی، به بهترین ترکیب از تولید، به نحوی که به کسب حداکثر درآمد خالص برای زارعین منجرگردد، دسترسی پیدا کنیم. همچنین با آگاهی از قیمت سایه­ای منابع، بهره­برداران و برنامه­ریزان شهرستان می­توانند با بهره گرفتن از ارزش نهایی محصولات تصمیم بگیرند که آیا می­توان یک منبع یا یک فعالیت اقتصادی را بنحو سود بخشی گسترش داد یا خیر؟ سپس در ادامه و با حذف قیمت­های سایه­ای و جاگذاری قیمت­های بدون حمایت دولت (‏قیمت بازار آزاد و یا قیمت جهانی نهاده­ها) به جای آن، الگوی کشت منطقه مجددا بررسی و جا به ­جایی انواع محصولات در آن مشاهده خواهد شد تا مشخص شود که حمایت­ها دولت چه تاثیری روی الگوی کشت منطقه و بخصوص دانه­ها روغنی خواهد داشت. یا این حمایت­ها با اصل خودکفایی در تولید دانه­های روغنی مغایرت دارد؟

1-3 فرضیه­ های تحقیق:

1- الگوی کشت فعلی منطقه در شهرستان ساری از نظر اقتصادی بهینه نیست.

2- کشت دانه­های روغنی در منطقه دارای مزیت­نسبی نمی­باشد.

3- حمایت­های دولت بر توسعه کشت دانه­های روغنی تاثیر چشمگیری ندارد.

1-4 مهمترین اهداف این تحقیق به شرح ذیل می­باشد:

1- بررسی شرایط موجود استان از لحاظ سطح زیر کشت و عملکرد دانه­های روغنی در مقایسه با سایر استان­های کشور

2- تعیین الگوی کشت بهینه محصولات زراعی شهرستان و بررسی جایگاه دانه­های روغنی در بین محصولات زراعی با توجه به امکانات و منابع موجود و بدون در نظر گرفتن شاخص مزیت­نسبی 3- تعیین قیمت سایه­ای منابع مورد استفاده در محصولات زراعی وتعیین دامنه تغییرات منابع موجود و میزان فراوانی آن­ها بالاخص دانه­های روغنی شهرستان ساری

4- بررسی الگوی کشت بهینه محصولات زراعی شهرستان پس از اعمال قیمت­های بازاری و اعمال شاخص مزیت­نسبی و بررسی مجدد جایگاه کشت دانه ­های روغنی در منطقه

5- بررسی تاثیر حمایت­های دولت پس از اعمال قیمت­های سا­یه­ای عوامل تولید در کشت دانه‏های روغنی در منطقه

6- بررسی تاثیر سیاست ارزش­گذاری نرخ ارز بر الگوی بهینه کشت در حالت اعمال سود اجتماعی

6- معرفی عوامل موثر بر تغییر یا عدم تغییر الگوی بهینه کشت و همچنین عوامل محدود کننده افزایش سطح زیر کشت و تولید دانه­های روغنی در منطقه

1-5 نتایج مورد استفاده پس از انجام تحقیق

كلیات

 

مقدمه

افزایش شدید جمعیت، كاهش ذخایر نفتی و تنزل تدریجی بازده چاه‌ها، و بی‌اعتمادی نسبت به آینده این كالا در بازار جهانی و افزایش قیمت آن، لزوم ترمیم خسارات ناشی از جنگ تحمیلی و بازسازی اقتصاد ایران، بی‌تردید، نیاز ایران را به ارز خارجی افزایش خواهد داد و قابل پیش‌بینی است كه اقتصاد ایران برای بازسازی و توسعه به ارز بیشتری نیازمند است و لذا راهی جز تأكید بیشتر بر روی صادرات غیر نفتی در پیش رو ندارد. از دیگر منظر كهنگی عمومی ماشین آلات بنگاه های تولیدی كشور، نیاز بخش نقت به ترمیم، روند افزایش مصرف داخلی، مجوعه عواملی هستند كه تداوم صادرات نفت را در آینده با تردید مواجه نموده و نیاز به صادرات خصوصاٌ كالاهای صنعتی را به جهت ارز‌آوری آن قوت می بخشد. بنابراین موارد یاد شده فوق، ما را بر آن می‌دارد كه استراتژی توسعة ملی و صادراتی كشور را مورد بازنگری قرار می‌دهیم و حضور اقتصادی ایران را در بازارهای جهانی افزایش دهیم. ] 2 [ امروزه سیمان به عنوان اساسی‌ترین و بی‌رقیب‌ترین كالای ساختمانی و عمرانی شناخته شده است و اصولاٌ انجام و بنا نمودن هر پروژه و طرحی بدون حضور مؤثر این مصالح غیر ممكن به نظر می‌رسد. خواص چسبندگی سیمان در كنار مكملهایی چون شن و ماسه و فولاد و ویژگیهایی مانند محافظت از سطوح فلزی و خوردگی، ضریب انتقال حرارت كم، مقاومت در برابر گرما و آتش، . .. جایگاه سیمان را در رفیع‌ترین نقطة جداول مواد ومصالح در جهان قرار داده است. این موضوع تا بدان جا پیش می‌رود كه میزان تولید ومصرف سیمان به عنوان یكی از شاخص‌های رشد اقتصادی ملل محسوب می‌گردد. این كالای با اهمیت و پر مصرف به دلایلی چون وزین بودن، حجیم بودن، عدم انبارش بلند مدت، فساد پذیری سریع بر اثر رطوبت، حمل و نقل گران و موارد مشابه و مرتبط دیگر، جهت حضور در بازارهای جهانی نیاز به برنامه‌ریزی دقیق با نگرش بلند دارد. مجموعه عوامل عنوان شدة فوق سبب گردیده كه با توجه به اینكه صنعت سیمان در كشور ما عمری هفتاد ساله دارد، اما جایگاه بازاریابی و بازرگانی بین المللی آن یا به عبارت صریح صادراتی آن در گامهای اولیه شناسایی می‌گردد ! ؟.

راه اندازی تدریجی واحدهای جدید تولید سیمان در طی سالهای اخیر موجب غلبه عرضه این فرآورده به تقاضای‌آن در بازار داخلی شده و اكثر كارخانجات سیمان كشور را با شرایط تولید مازاد بر مصرف و مشكلات مربوطه روبرو نموده است. وضعیت مذكور علیرغم تحمیل شرایط سخت ناشی از كاهش جدی نقدینگی به واحدهای تولید سیمان، اثرات مثبت و سازنده متعددی نیز برای صنعت سیمان كشور به همراه داشته است كه از جمله آنها توجه فزاینده به خریدار و مصرف كننده، ارتقاء كیفیت محصول و تلاش برای حضور در بازار جهانی و صادرات سیمان می‌باشد.  به اخص كلام حداقل به سه دلیل بر شمرده ذیل صادرات سیمان برای كشور ما نقش حیاتی دارد :

1 ) مازاد تولید

2 ) گریز از اقتصاد تك محصولی

3 ) نیاز ارزی واحدهای تولید

طی این تحقیق سعی شده است با عنایت به چهارپی ( 4P ) متداول در بازار یابی یا به عبارتی آمیخته بازاریابی مشكلات و مزیتهای این صنعت در راه تحقق اهداف بازاریابی بین المللی شناسایی و حتی الامكان، روش های مناسب و راهبردی را برای افزایش سهم كشور در بازاریابی‌های هدف و جهانی ارائه شود.

 

1-1. اهداف تحقیق :

در این تحقیق سعی شده است با اتكاء به چهارپی ( 4P ) متداول در بازاریابی اهداف ذیل مورد بررسی قرار گیرد.

بررسی و شناخت عوامل مؤثر در جایگاه رقابتی كارخانجات سیمان كشور در بازارهای داخلی
تجزیه و تحلیل شیوه‌های بازاریابی مورد استفاده در افزایش فروش سیمان كشور و شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها.
ارائه روشهائی كاربردی جهت حضور و استقرار دائم شركتهای تولید كننده سیمان كشور در بازارهای منطقه‌ای و بین المللی سیمان.
 

1-2. تحقیقات پیشین مرتبط با موضوع

شایسته است به تحقیقاتی كه در این راستا پیش از این صورت پذیرفته اشاره گردد، لذا بطور خلاصه بقرار ذیل ارائه میگردد :

 

 

 

 

 

( جدول :‌1-1 ) موضوع تحقیقات پیشین

ردیف
موضوع تحقیق
محقق
سال تحقیق
1
بررسی بازار سیمان كشورهای امارت متحدة عربی و افریقا
مركز تحقیقات 

مجتمع صنعتی سیمان آبیك
79-1375
2
بررسی و امكان سنجی سرمایه‌گذاری در صنعت سیمان كشور با اتكاء به جدول داده و ستاده در این صنعت.
احمد رضا نیك آبادی 

تهران مركزی
1378
3
بررسی استراتژیك افزایش صادرات سیمان. كلینكر ایران
عزیز نادمی زاده 

دانشگاه فردوسی مشهد
1377
4
بررسی موانع و محدودیتهای موجود در صادرات كلینكر سیمان به كشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس
علیرضا عدل 

دانشگاه مدیریت تهران
1374
5
نقش دولت در قیمت گذاری صنعت سیمان
احمد رضا خادمی 

دانشگاه تهران
1358
6
امكانات سرمایه‌گذاری صنعت سیمان كشور
حسن سوداگر 

دانشگاه تهران
1352
 

شایان ذكر است عنوان گردد كه تحقیق حاضر با دیدگاه (4P ) متداول در بازاریابی در خصوص افزایش صادرات سیمان كشور نگرش خود را بسط داده و فرضیه‌های خود را بر عناصر فرعی هر یك از عنصرهای اصلی ( 4P ) برپا نموده است و بدین جهت با كلیه تحقیقات قبلی تمایز محض دارد.

اینك بطور مختصر شرح هر یك از تحقیقات فوق را خواهیم آورد.

ردیف 1 : سه تحقیق از مركز تحقیقات مجتمع صنعتی سیمان آبیك بزرگترین سیمان كشور آورده شده است. كه تحقیق اول با عنایت به اینكه بازار امارات بالقوه بهترین بازار سیمان صادراتی كشور می تواند باشد صورت پذیرفته است كه در این تحقیق بازارهای امارت متحده عربی بطور مستقل از لحاظ شیوه‌های مصرف، حجم مصرف، نوع مصرف، نوع سیستم پرداخت رقبای موجود و نهایتاٌ‌كانالهای توزیع مورد بررسی قرار گرفته و نتایج توجیه پذیر برای رخنه در بازارهای فوق حاصل شده است. از منظر دیگر قاره آفریقا با شناسایی فوق به عنوان نكات تحقیقی مورد بررسی قرار گرفته كه نتایجی غیر ممكن با بازار امارت بدست آمد كه شرح مختصر آن به قرار ذیل می‌باشد  :

قدرت خرید پایین ( حجم كم )

عدم توانایی مالی عمومی

عدم سیستم پرداخت مناسب بانكی

زمینه مناسب فروش به پیمانكاران خارجی در حجم بالا